Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Stoaçılıq,stoyaçılıq və ya stoisizm — Qədim Yunanıstanda və Qədim Romada çiçəklənmiş ellinist fəlsəfə məktəbi. Stoiklər evdemoniyaya – səadətli, çiçəklənən bir həyata nail olmaq üçün fəzilət təcrübəsinin kifayət olduğuna inanırdılar. Stoiklər buna nail olmağın yolunu gündəlik həyatda cəsarət və ya təmkinlilik kimi müəyyən fəzilətləri tətbiq etmək, ya da təbiətə uyğun yaşamaq kimi müəyyən etmişdilər. E.ə. 300-cü ildə Kitiyalı Zenon tərəfindən qədim Afina aqorasında qurulmuşdur.
ilə yanaşı, stoik ənənə fəzilət etikasının əsas qurucu yanaşmalarından birini təşkil edir. Stoiklər xüsusilə insanlar üçün "fəzilətin yeganə xeyir" olduğunu və sağlamlıq, zənginlik və zövq kimi xarici şeylərin özlüyündə yaxşı və ya pis olmadığını (), "fəzilətin hərəkət etməsi üçün material" kimi dəyərə malik olduğunu öyrətməklə tanınırlar. Seneka və Epiktet kimi bir çox stoiklər vurğulayırdılar ki, "xoşbəxtlik üçün fəzilət kifayət" olduğuna görə bir müdrik bədbəxtliyə emosional olaraq dözümlü olmalıdır. Stoiklər həmçinin, müəyyən dağıdıcı emosiyaların mühakimədə buraxılan səhvlərdən qaynaqlandığını düşünürdülər və insanlar "təbiətə uyğun" olan bir iradəni (proharez adlanır) saxlamağı özlərinə hədəf seçməlidirlər. Bu səbəbdən stoiklər fərdlərin fəlsəfəsinin ən yaxşı göstəricisinin insanın dedikləri deyil, insanın necə davranması olduğunu düşünürdülər. Yaxşı bir həyat sürmək üçün hər şeyin təbiətdən qaynaqlandığına inandıqları üçün təbii nizamın qaydalarını başa düşmək lazım idi.
Stoaçılıq bütün Roma və yunan dünyasında b.e. III əsrinə qədər çiçəklənmiş və onun tərəfdarları arasında imperator Mark Avreli də var idi. B.e. IV əsrində xristianlıq dövlət dini olduqdan sonra tənəzzülə uğramışdır. O vaxtdan bəri, xüsusilə İntibah dövründə () və müasir dövrdə () canlanmalara şahid olmuşdur.
Tarixi
Stoaçılıq adı adı "" (q.yun. ἡ ποικίλη στοά) ifadəsindən gəlir. Bu, e.ə. IV əsrin sonlarına yaxın Kitiyalı Zenon və onun ardıcıllarının öz fikirlərini müzakirə etmək üçün toplaşdıqları Afina aqorasının şimal tərəfində mifik və tarixi döyüş səhnələri ilə bəzədilmiş idi.Epikürçülərdən fərqli olaraq, Zenon öz fəlsəfəsini ictimai məkanda öyrətməyi seçmişdi. Stoaçılıq əvvəlcə zenonizm kimi tanınırdı. Bu ad tezliklə gündəmdən düşmüşdür. Mütəxəssislərin təxmininə görə, stoiklər öz qurucularını mükəmməl müdrik hesab etmədikləri və fəlsəfədə şəxsiyyətə pərəstiş etmək riskindən yayınmaq məqsədilə bunu etmişdilər.
Zenonun ideyaları qurucu atası Sokratın şagirdi Antisfen olmuş kiniklərin ( tərəfindən gətirilmişdir) ideyasından törəyərək inkişaf etmişdir. Zenonun ən nüfuzlu varisi, məktəbin lideri olaraq Kleanfın davamçı olmuş və indi stoaçılıq adlanan anlayışın formalaşmasına cavabdeh olan Xrisippus idi. Stoaçılıq ellinist dünya və Roma imperiyasının təhsilli elitaları arasında ən populyar fəlsəfəyə çevrilmişdi. Gilbert Mürreyə görə, "İsgəndərin demək olar ki, bütün davamçıları […] özlərini stoik elan etmişdilər". Sonrakı Roma stoikləri kainatda harmoniya içində həyatı təşviq etməyə diqqət yetirmişdilər.
Alimlər adətən stoaçılığın tarixini üç mərhələyə bölürlər: Zenonun onu yaratmasına qədər olan erkən stoa, Paneti və Posidoni daxil olmaqla orta stoa, , Seneka, Epiktet və Mark Avreli daxil olmaqla son stoa. Stoaçılığın ilk iki mərhələsindən heç bir tam əsər qalmamışdır. Yalnız son stoa dövründən Roma mətnləri salamat qalmışdır.
Fəlsəfi sistem
 | Fəlsəfə insan üçün xarici bir şey təmin etməyi vəd etmir, əks halda, o, öz mövzusundan kənarda olan bir şeyi qəbul etmiş olar. Dülgərin materialı ağacdan, heykəlli tuncdan olduğuna görə yaşayış sənəti mövzusu hər bir insanın öz həyatıdır. Epiktet 1.15.2 |  |
Stoiklər məntiq, monistik fizika və naturalistik etika ideallarından qurulmuş dünyanın vahid hesabını təqdim edirdilər. Bunlardan onlar etikanı insan biliyinin əsas mərkəzi kimi vurğulamışdılar, lakin onların məntiqi nəzəriyyələri sonrakı filosofları daha çox maraqlandırmışdır.
Stoaçılıq dağıdıcı emosiyaların öhdəsindən gəlmək vasitəsi kimi özünü idarəetmə və möhkəmlik inkişaf etdirməyi öyrədir. Fəlsəfə belə hesab edir ki, aydın və qərəzsiz mütəfəkkir olmaq ümumbəşəri fikri (loqos) dərk etməyə imkan verir. Stoaçılığın əsas cəhəti fərdin etik və əxlaqi rifahının yaxşılaşdırılmasını əhatə edir: "Fəzilət təbiətlə uzlaşan iradədən ibarətdir". Bu prinsip şəxsiyyətlərarası münasibətlər sahəsinə də aiddir – "qəzəbdən, paxıllıqdan və qısqanclıqdan azad olmaq" və hətta kölələri də "başqa insanlarla bərabər qəbul etmək, çünki bütün insanlar eyni təbiətin məhsuludur".
Stoaçı etika determinist bir perspektivi müdafiə edir. Kleanf stoaçı fəzilətdən məhrum olanlarla bağlı söyləmişdir ki, bir murdar adam "arabaya bağlanmış itə bənzəyir və onun getdiyi yerə getməyə məcburdur". Fəzilət stoaçısı, əksinə, dünyaya uyğun olmaq üçün iradəsini dəyişdirir və Epiktetin sözlərinə görə, "xəstədir və bununla belə xoşbəxtdir, təhlükədədir və bununla belə xoşbəxtdir, ölür və bununla belə xoşbəxtdir, sürgündədir və bununla belə xoşbəxtdir, rüsvay olub və bununla belə xoşbəxtdir". Beləliklə, həmin şəxs "tamamilə muxtar" fərdi iradə və eyni zamanda "qəti deterministik vahid bütöv" olan bir kainat ortaya qoyur. Bu baxış bucağı daha sonra "" kimi təsvir edilmişdir və holland filosofu Barux Spinoza tərəfindən qəbul edilmişdir.
Məntiq
Zenonun müəllimlərindən biri olan Diodor Kron adlanan məntiqə ilk dəfə yanaşmanı təqdim edən və inkişaf etdirən filosof hesab olunur. Bu, Aristotelin xeyli fərqlənən və terminlərə yox, müddəalara əsaslanırdı. Xrisipp daha sonra stoaçı məntiq kimi tanınan və Aristotelin sillogistikasına rəqib sayılan stoaçı sillogistika deduktiv sistemini özündə birləşdirən bir sistem hazırlamışdır. Stoaçı məntiqə yeni maraq XX əsrdə meydana çıxmışdır ki, bu dövrdə məntiq üzərində aparılan mühüm inkişafların təklif məntiqinə əsaslanırdı. Suzanna Bobziyen yazmışdır ki, "Xrisippin fəlsəfi məntiqi ilə Qottlob Frege arasında çoxlu yaxın oxşarlıqlar xüsusilə diqqəti cəlb edir".
Bobziyen onu da qeyd etmişdir ki, "Xrisipp bu gün məntiqlə bağlı faktiki olaraq istənilən mövzunu, o cümlədən nəzəriyyəsi, cümlə təhlili, tək və cəm ifadələri, növləri, , , sentensial bağlayıcılar, inkarlar, disyunksiyalar, , , formaları, deduksiya nəzəriyyəsi, müddəa məntiqi, , , , , , qeyri-müəyyənlik və məntiqi paradoksları özündə əks etdirən məntiqə dair 300-dən çox kitab yazmışdır".
Kateqoriyalar
Stoiklər hesab edirdilər ki, bütün varlıqlar (ὄντα), hərçənd hər şey (τινά) buna daxil olmasa da, maddidir. Onlar mövcud varlıqlardan başqa dörd qeyri-cismani (asomata) anlayışı qəbul etmişdilər: zaman, yer, boşluq və söylənilən. Universallara belə bir status verilmədiyi halda, onlar sadəcə olaraq "yaşayan" hesab edilirdilər. Beləliklə, onlar Aristotel və Anaksaqorun fikrini qəbul etmişdilər ki, əgər obyekt istidirsə, bunun səbəbi universal istilik cisminin bir hissəsinin obyektə daxil olmasıdır. Buna baxmayaraq, Aristoteldən fərqli olaraq, onlar bütün aksidensiyaları əhatə etmək fikrini genişləndirmişdilər. Beləliklə, əgər bir cisim qırmızıdırsa, bu, universal qırmızı cismin bir hissəsinin obyektə daxil olması deməkdir.
Onlar hesab edirdilər ki, dörd var:
- Substansiya (ὑποκείμενον): Obyektlərin əmələ gəldiyi ilkin maddə, formasız substansiya (ousia).
- Xarakteristika (ποιόν): Fərdi obyekti əmələ gətirmək üçün maddənin təşkili; Stoik fizikasında, məsələni məlumatlandıran fiziki tərkib hissəsi (: hava və ya nəfəs).
- Necəsə yerləşdirilmiş (πως ἔχον): Ölçü, forma, hərəkət və duruş kimi obyektdə olmayan xüsusi xüsusiyyətlər
- Necəsə bir şeyə münasibətdə yerləşdirilmiş (πρός τί πως ἔχον): Digər hadisələrlə əlaqəli xüsusiyyətlər, məsələn, bir cismin digər obyektlərə nisbətən zaman və məkan daxilində mövqeyi
Stoaçılar fərdlərin öz hərəkətlərinin, düşüncələrinin və reaksiyalarının onların nəzarətində olduğunu qeyd etmişdilər. Epiktetin "" əsərinin giriş bəndində kateqoriyalar belə ifadə edilir: "Dünyada bəzi şeylər bizdən asılıdır, bəziləri isə yox. Mühakimə, motivasiya, istək və ikrah qabiliyyətimiz bizdən asılıdır. Qısaca desək, hər nəyisə bizim öz əməllərimizdir". Bunlar şəxsin özündən asılı olan və ya gücü daxilində olan bir məkanı nəzərdə tutur. İstifadədə olan stoaçı kateqoriyalara sadə bir nümunə Jak Brunşviq tərəfindən verilmişdir:
| | Mən müəyyən bir materiya parçasıyam və bununla da bir maddəyəm, mövcud bir şeyəm (və indiyə qədər elə hamısı budur); Mən bir insanam, mən bu fərdi insanam, bununla da ümumi keyfiyyətə və özünəməxsus keyfiyyətə malikəm. Mən otururam və ya dayanıram, müəyyən bir şəkildə idarə edirəm. Mən övladlarımın atasıyam, həmvətənlərimin həmvətəniyəm, başqa bir şeyə münasibətdə müəyyən şəkildə yerləşdirilmişəm. | |
Epistemologiya
Stoaçılar biliyin fikirdən istifadə etməklə əldə oluna biləcəyini irəli sürmüşdülər. Hətta praktikada yalnız təxmini hesablama aparılsa belə, həqiqəti ayırmaq olar. Stoaçılara görə, hisslər daim hisslər əldə edir. Bunlar cisimlərdən hisslər vasitəsilə ağıla keçən, təxəyyüldə təəssürat buraxdığı pulsasiyalardır (). Odur ki, ağıldan yaranan təəssürat fantazma adlanırdı.
Ağıl təəssüratı mühakimə etmək (συγκατάθεσις, sinkatatez), yəni onu təsdiq və ya rədd etmək qabiliyyətinə malikdir. Bu, reallığın həqiqi təsvirini yalandan ayırmağa imkan verən təəssüratdır. Bəzi təəssüratlar dərhal təsdiq oluna bilər, lakin digərləri inam və ya rəy kimi etiketlənən, yalnız müxtəlif dərəcələrdə tərəddüdlü təsdiqlərə nail ola bilər (). Yalnız ağıl vasitəsilə fərdlər aydın dərk və inanc əldə edirlər (). Stoaçı müdrikin əldə edə biləcəyi və həqiqi biliyə (epistema) yalnız öz taylarının təcrübəsi və bəşəriyyətin kollektiv mühakiməsi ilə əminliyi təsdiqləməklə əldə edilə bilər.
Fizika
Stoaçılara görə, kainat iki sinfə bölünən maddi mülahizə substansiyasıdır (loqos): aktiv və passiv. Passiv maddə "ləng yatan, istənilən istifadəyə hazır, lakin heç kim onu hərəkətə keçirməsə, fəaliyyət qalacağına əmin olan" maddədir. Aktiv maddə passiv maddəyə təsir edən ağıllı və ya ilkin oddur:
| | Kainatın özü tanrıdır və onun ruhunun universal axınıdır. Obyektlərin ümumi təbiəti və bütün mövcudluğu əhatə edən məcmuiyyətlə birlikdə ağıl və ağılda fəaliyyət göstərən bu dünyanın rəhbər prinsipidir. Sonra gələcəyin qabaqcadan təyin edilmiş gücü və zəruriliyidir. Sonra atəş və efir prinsipidir. Sonra su, torpaq və hava kimi təbii vəziyyəti axın və keçiddən ibarət olan elementlərdir. Sonra günəş, ay, ulduzlardır. Nəhayət, hər şeyin içində olduğu universal varlıqdır. | |
Stoaçı fəlsəfəyə görə, hər şey taleyin qanunlarına tabedir, çünki kainat öz təbiətinə və idarə etdiyi passiv maddənin təbiətinə uyğun hərəkət edir. İnsanların və heyvanların ruhları bu ilkin oddan qaynaqlanır və eynilə taleyə tabedirlər:
| | Kainatı daim yaşayan bir varlıq kimi qəbul edin. Onun bir maddəsi və bir ruhu var. Hər şeyin bir qavrayışa, bu yaşayan varlığın qavrayışına necə xitab etdiyini, hər şeyin bir hərəkətlə necə fəaliyyət göstərdiyini, hər şeyin mövcud olan hər şeyin birgə səbəbləri olduğunu müşahidə edin. İpin davamlı fırlanmasını və torun quruluşunu da müşahidə edin. Mark Avreli, "" əsərində. | |
Fərdi ruhlar təbiətləri etibarilə tez çürüyürlər, onlar "kainatın əsas səbəbinə ("") qəbul edilərək odlu təbiətə çevrilə və yayıla bilərlər", çünki düzgün ağıl həm bəşəriyyətin, həm də kainatın təməlidir.
Stoaçı teologiya fatalist və . Tanrı heç vaxt tam transsendent deyil, həmişə və təbiətlə eyniləşdirilir. İbrahimi dinlər tanrını dünya yaradan varlıq kimi fərdiləşdirir, lakin stoaçılıq tanrını kainatın məcmusu ilə eyniləşdirir. çox bənzəyən stoaçı kosmologiyaya görə, zamanın mütləq başlanğıcı yoxdur, çünki o, sonsuz və dövri hesab olunur. Eynilə, kosmosun və kainatın nə başlanğıcı, nə də sonu var və əksinə onlar dövridir. Cari kainat indiki dövrədə sonsuz sayda kainatlardan sonra gələn, məhv olmağa ("" – alovlanma) və yenidən yaradılmağa, ardınca digər sonsuz sayda kainatlara məhkum olan bir mərhələdir. Stoaçılıq bütün mövcudluğu dövrilik, kosmosu isə əbədi olaraq özünü yaradan və məhv edən bir şey hesab edir.
Stoaçılıq kainatın başlanğıcını və ya sonunu irəli sürmür. Stoaçılara görə, "loqos" bütün kainatı əhatə edən və canlandıran aktiv səbəb və ya "anima mundi" idi. O, maddi bir anlayış kimi düşünülmüş, adətən tanrı və ya təbiətlə eyniləşdirilmişdir. Stoaçılar həmçinin, əsas səbəbə və ya kainatdakı generasiya qanununa istinad edirdilər. Bu, cansız materiyada fəaliyyət göstərən aktiv səbəb prinsipi idi. İnsanların hər biri kainatı idarə edən və saxlayan ilkin od və səbəb olan ilahi "loqos"un bir hissəsinə malikdir.
Etika
Stoaçılıq etikasının əsası yaxşılığın ruhun özündə, müdriklikdə və özünü idarə etməkdə yatmasıdır. Buna görə də insan azad olmağa çalışmalıdır. Stoaçılar üçün ağıl məntiqdən istifadə etmək və təbiətdəki prosesləri dərk etmək demək idi. Buradakı təbiət hər şeyə xas olan "loqos" və ya universal səbəbdir.Yunanca "" sözü insanın çəkdiyi əziyyəti nəzərdə tutan geniş bir termin idi. Stoaçılar bu sözü qəzəb, qorxu və hədsiz sevinc kimi bir çox ümumi emosiyaları müzakirə etmək üçün istifadə edirdilər. Onlara görə, ehtiras düzgün düşünməmək nəticəsində yaranan zehni narahat edən və aldadıcı qüvvədir.
Stoaçı Xrisippin fikrinə görə, ehtiraslar qiymətləndirici mühakimələrdir. Belə bir emosiya yaşayan insan miyanə bir şeyi yanlış qiymətləndirmişdir. Hər bir ehtirasın kökündə mühakimədə buraxılan səhv, xeyir və ya şər haqqında bəzi yanlış təsəvvürlər dayanır. İndiki xeyirə dair yanlış mühakimə ləzzət hissi yaradır, şəhvət isə gələcəyə dair yanlış qiymətləndirmədir. Şər haqqında həqiqəti əks etdirməyən təsəvvürlər indiki zaman və ya gələcək üçün qorxuya səbəb olur. İdeal stoaçı bunun əvəzinə şeyləri həqiqi dəyəri ilə ölçməli, və ehtirasların təbii olmadığını görməlidir. Ehtiraslardan azad olmaq özünə qapanmış bir xoşbəxtliyə sahib olmaqdır. Qorxacaq heç bir şey mövcud olmamalıdır, çünki düşüncəsizlik yeganə şərdir və qəzəbin yaranması üçün heç bir səbəb olmamalıdır.
Ehtiraslar
Stoaçılar ehtirasları dörd başlıq altında sıralayırdılar: sıxıntı, həzz, qorxu və şəhvət. Stoaçıların bu ehtiraslara verdikləri təriflərin bir hesabatı "Ehtiraslar haqqında" traktatında müşahidə edilmişdir:
- Stres (λύπη): stres daralma, ya da insanların depressiyaya düşməyə səbəb hesab etdiyi pis bir şeyin mövcud olduğuna dair yeni .
- Qorxu (φόβος): qorxu irrasional ikrah və ya gözlənilən təhlükədən qaçmaqdır.
- Şəhvət (ἐπιθυμία): irrasional istək və ya gözlənilən kimi müşahidə edilir, lakin əslində pis bir şeyə can atmaqdır.
- Məftunluq (ἡδονή): Ləzzət irrasional bir şişkinlik və ya yaxşı bir şeyin mövcudluğu ilə bağlı təzə rəydir ki, insanlar buna düzgün hesab edirlər.
| İndiki zaman | Gələcək zaman | |
|---|---|---|
| Xeyir | Məftunluq | Şəhvət |
| Şər | Təhlükə | Qorxu |
Bu ehtiraslardan ikisi (kədər və həzz) indiki zamanda mövcud olan emosiyalara, ikisi (qorxu və şəhvət) gələcək zamana yönəlmiş emosiyalara aiddir. Beləliklə, xeyir və şərin perspektivinə yönəlmiş, lakin indiki və ya gələcək zamanlarda olmalarına görə bölünən yalnız iki vəziyyət var. Eyni sinfin çoxsaylı bölmələri ayrı-ayrı ehtirasların başı altına gətirilmişdir:
- Stres: , rəqabət, qısqanclıq, şəfqət, yas tutmaq, kədər, narahatlıq, , depressiya, dilxorçuluq, ümidsizlik.
- Qorxu : süstlük, , qorxu, qorxaqlıq, çaşqınlıq, xəcalət və könülsüzlük.
- Şəhvət: qəzəb, nifrət, , hirs, xəsislik və .
- Məftunluq: riyakarlıq, fərəh və ucaltma.
(sofos) ehtiraslardan (apatiya) azad olan bir şəxsdir. Bunun əvəzinə bir müdrik aydın düşünülmüş xoş emosiyalar (evpatiya) yaşayır. Bu emosional impulslar ifrat dərəcədə deyillər, lakin onlar azalmış emosiyalar da deyillər. Bunun əvəzinə, onlar düzgün rasional emosiyalardır. Stoaçılar xoş emosiyaları sevinc (xara), arzu (bulez) və ehtiyatlılıq (evlabiya) başlıqları altında sadalayırdılar. Beləliklə, həqiqətən xeyir olan bir şey varsa, müdrik insan öz ruhunda yüksəliş – sevinc (xara) yaşayır. Stoaçılar xoş emosiyaları da bölürdülər:
- Sevinc: zövq, şənlik, yaxşı əhval-ruhiyyə
- Arzu: xoş niyyət, qonaqpərvərlik, əzizləmək, sevgi
- Ehtiyatlılıq: Mənəvi utanc, hörmət
İntihar
Stoaçılar müdrik insanın fəzilətli bir həyat sürməsinə mane ola biləcək vəziyyətlərdə, məsələn, şiddətli ağrı və ya xəstəliyə qurban getdikdə intiharın icazəli olduğunu qəbul edirdilər, lakin əks halda intihar adətən öz sosial borcunu rədd etmək kimi qəbul edilirdi. Məsələn, Plutarx bildirmişdir ki, altında həyatı qəbul etmək Katonun stoaçı kimi öz-özünə ardıcıllığını (konstantiya) pozacaq və onun şərəfli əxlaqi seçimlər etmək azadlığına xələl gətirəcəkdi.
Sevgi və seksuallıq
Erkən stoaçılar seksuallıq, romantik sevgi və baxışlarında son stoaçılardan əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənirdilər. Zenon ilk növbədə qanunla deyil, məhəbbətlə idarə olunan bir respublika tərəfdarı idi. Burada nikah ləğv edilməli, arvadlar ortaq tutulmalı, sevilən insanlarda fəzilət inkişaf etdirmək üçün həm oğlan, həm də qız uşaqları ilə tərbiyəvi məqsədlə tətbiq olunmalı idi. Bununla belə, o, evliliyi eyni dərəcədə təbii bir hadisə hesab etmiş və onu özlüyündə qınamamışdır. O, homoseksual münasibətlərə müsbət yanaşırdı. Zenon qeyd etmişdir ki, müdrik kişilərin "cismani bilikləri sevimliləri olmayanlardan nə az və çox olmalı, nə də bir qadınınkı kişidən çox olmamalıdır".
Zenon sevgini arzudan üstün tutmuş, seksuallığın son məqsədinin fəzilət və dostluq olması lazım olduğunu bildirmişdir. Sonrakı stoaçılar arasında Epiktet homoseksual və heteroseksual seksi bu sahədə ekvivalent olaraq saxlamış, yalnız insanı mühakimənin əleyhinə hərəkət etməyə vadar edən istək növünü pisləmişdir. Bununla belə, digər fikirlər ümumiyyətlə seksuallığı ehtirasla eyniləşdirməyə doğru irəliləyirdi və onlar özləri seksual əlaqəyə düşmən olmasalar da, özlərinə nəzarəti saxlamaq üçün bunların məhdudlaşdırılması lazım olduğuna inanırdılar. kişi və qadın arasında nikahın yoldaşlıq formasını müdafiə edən, nəsil artırma üçün nəzərdə tutulan yeganə təbii seksin tərəfdarı idi. O, yalnız həzz və ya məhəbbət üçün yaranan münasibətləri qeyri-təbii hesab edirdi.
Mirası
Xristianlıq
Kilsə Ataları stoaçılığı "bütpərəst fəlsəfə" kimi qəbul etmişdilər. Buna baxmayaraq, erkən xristian yazıçıları stoaçılığın bəzi mərkəzi fəlsəfi konsepsiyalarından istifadə edirdilər. Nümunələrə "lodddqovds", "fəzilət", "ruh" və "vicdan" terminləri daxildir. Buna baxmayaraq, paralellər terminologiyanın bölüşdürülməsi və götürülməsindən xeyli kənara çıxır. Həm stoaçılıq, həm də xristianlıq xarici dünya qarşısında daxili azadlığı təsdiqləyir. Bu, insanın təbiət və ya tanrı ilə yaxınlığına inamdır. Bu, bəşəriyyətin fitri pozğunluğun – "daimi şəri"n hissidir, dünyəvi mülk və bağlılıqların puçluğu, müvəqqəti mahiyyəti. dünyəvi mülklərin və bağlılıqların mənasızlığı və müvəqqəti mahiyyətinə istinad edir. Hər ikisi insanın daha yüksək imkanları oyansın və inkişaf etsin deyə şəhvət və paxıllıq kimi ehtiraslara münasibətdə askesi təşviq edir. Stoaçılığın təsiri Milanlı Ambrosi, Mark Minusi Feliks və Tertullianın əsərlərində də müşahidə olunmuşdur.
Müasir dövrdə
Bu termin müasir dövrdə "hisslərini sıxışdıran və ya səbirlə dözən insan" kimi müəyyənedilmişdir. "Stenford fəlsəfə ensiklopediyası"nın stoaçılıq ilə bağlı hissəsində qeyd olunmuşdur ki, bu, "ingilis dilində 'stoical' sifətinin mənası onun fəlsəfi mənşəyi ilə bağlı tamamilə yanıldıcı deyil".
Stoaçılığın XX əsrdə dirçəlişi 1971-ci ildə nəşr edilmiş "Stoisizmdə problemlər" kitabına təsadüf edir. Bu canlanma XX əsrin sonlarında fəzilət etikasına marağın artmasının bir hissəsi idi. Müasir stoaçılıq XX əsrin sonu və XXI əsrin əvvəllərində qədim stoaçılıq ilə bağlı elmi əsərlərin nəşrlərində müşahidə olunan sıçrayışdan irəli gəlir. Bundan əlavə, mövcud stoaçı hərəkatın kökləri rasional emotiv davranış terapiyasını inkişaf etdirən , həmçinin bir çoxları tərəfindən rasional davranışçı terapiyanın erkən növlərinin banisi kimi qəbul edilən Aaron T. Bekin əsərlərinə gedib çıxır.
Psixologiya və psixoterapiya
Stoaçı fəlsəfə, xüsusən də CBT-dən əvvəl yaranmış Albert Ellisin rasional-emotiv davranış terapiyasının (REBT) vasitəçiliyi ilə müasir üçün orijinal fəlsəfi ilham mənbəyi olmuşdur. Aaron T. Bek və digərləri tərəfindən yazılmış depressiya üçün orijinal koqnitiv terapiya müalicəsi kitabçasında qeyd olunmuşdur ki, "idrak terapiyasının fəlsəfi mənşəyi stoaçı filosoflara qədər izlənilə bilər". Ənənəvi REBT-nin ilkin sessiyaları zamanı əksər müştərilərə Epiktetin "" əsərindən bir sitat Ellis və onun ardıcılları tərəfindən öyrədilmişdir: "Bizi narahat edən hadisələr deyil, hadisələrlə bağlı mühakimələrimizdir".
Bu, sonradan CBT-yə bir çox digər yanaşmaların sosiallaşma mərhələsində ümumi elementə çevrilmişdir. Stoaçılığın müasir psixoterapiyaya, xüsusən də REBT və CBT-yə təsiri məsələsi Donald Robertsonun "Koqnitiv-davranış terapiyasının fəlsəfəsi"ndə ətraflı təsvir edilmişdir. İsveçrəli nevroloq və psixoterapevt tərəfindən qurulan "rasional inandırma" məktəbi klinik fəaliyyətində stoaçılıqdan çox istifadə etmiş, müştərilərini ev tapşırığı kimi Senekadan hissələr öyrənməyə təşviq etmişdir.
Müasir stoaçılıq və üçüncü dalğa CBT arasında oxşarlıqlar da təklif edilmişdir. Depressiyanın müalicəsində onun potensialına dair fərdi hesabatlar dərc edilmişdir. Qədim stoaçılığın prinsiplərinin insanın mənşəyi hekayəsinə, ekoloji təhsilə,vegetarianlığa və müasir davamlı inkişaf, maddi istehlak və konsumerizm maneələrinin həlli prosesində tətbiq edilməsinə də maraq var idi.
Şeymus MakSuyne mənəvi məşqlərin təcrübələrini təcrübələrə təsir edən kimi təsvir etmişdir. Stoaçı ruhani məşqlər və müasir arasında bir çox paralellər müəyyən edilmişdir. Filosof görə, bir stoaçı üçün fəlsəfə sadəcə inanclar və ya etik iddialar toplusu deyil, daimi praktika və məşq (və ya "askez"), daimi məşq və özünü xatırlatmanın aktiv prosesini əhatə edən həyat tərzidir. Epiktet öz ""ində hərəkətin üç növünü fərqləndirir: mühakimə, istək və meyl. Ado bu üç hərəkəti müvafiq olaraq məntiq, fizika və etika ilə eyniləşdirmişdir. Ado yazmışdır ki, ""da, "hər bir maksim bu çox xarakterik hərəkətlərdən ya birini, ya ikisini, ya da hər üçünü inkişaf etdirir".
Həmçinin bax
İstinadlar
- Əlizadə, Aydın. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 162-171. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Əlizadə, Aydın. Antik fəlsəfə tarixi. Əbilov, Zeynalov və oğulları. 2007. ISBN . 2023-10-16 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-10-18.
- "Fəlsəfə nədir? Fəlsəfə dünyagörüşü kimi. Fəlsəfənin predmeti. Fəlsəfi biliyin strukturu", azkurs.org, səh. 51 (#chapter_ignored)
- Jason Lewis Saunders. "Stoicism". Britannica. 2023-06-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-10-18.
- Sharpe, Matthew, Stoic Virtue Ethics 13 noyabr 2018 at the Wayback Machine, Handbook of Virtue Ethics, 2013, 28–41
- John Sellars. Stoicism, 2006, p. 32.
- A New Stoicism. Princeton: Princeton University Press. 2001. ISBN . 8 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 10 August 2017.
- Becker, Lawrence. A History of Western Ethics. New York: Routledge. 2003. səh. 27. ISBN .
- Robertson, Donald. Stoicism and the Art of Happiness. Great Britain: . 2018.
- "Chrysippus | Internet Encyclopedia of Philosophy". 9 October 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 31 August 2023.
- Amos, H. These Were the Greeks. Chester Springs: Dufour Editions. 1982. ISBN . OCLC 9048254.
- Gilbert Murray, The Stoic Philosophy (1915), p. 25. In Bertrand Russell, A History of Western Philosophy (1946).
- Sedley, D. (2003) The School, from Zeno to Arius Didymus. In: B. Inwood (ed.) The Cambridge Companion to the Stoics. Cambridge University Press.
- A. A. Long, Hellenistic Philosophy, p. 115.
- Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy, p. 254
- Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy, p. 264
- Russell, Bertrand. A History of Western Philosophy, p. 253.
- Charles Hartshorne and William Reese, "Philosophers Speak of God," Humanity Books, 1953 ch 4
- Bobzien, Susanne, Ancient Logic // Zalta, Edward N. (redaktor), The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Summer 2020), Metaphysics Research Lab, Stanford University, 2020, 26 March 2022 tarixində , İstifadə tarixi: 2023-06-18
- Jacques Brunschwig, Stoic Metaphysics in The Cambridge Companion to Stoics, ed. B. Inwood, Cambridge, 2006, pp. 206–232
- , Adversus Mathematicos 10.218. (chronos, topos, kenon, lekton)
- Marcelo D. Boeri, The Stoics on Bodies and Incorporeals, The Review of Metaphysics, Vol. 54, No. 4 (Jun., 2001), pp. 723–752
- Long, Anthony. How to Be Free – An Ancient Guide to the Stoic Life (ingilis). Princeton, New Jersey, USA: Princeton University Press. 2018. 3. ISBN .
- Jacques Brunschwig "Stoic Metaphysics", p. 228 in Brad Inwood (ed.), The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge University Press, 2003, pp. 206–232.
- . Lives of eminent philosophers. Cambridge, MA: Harvard University Press. 2000. VII.49
- Karamanolis, George E. Free will and divine providence // The Philosophy of Early Christianity. Ancient Philosophies (1st). and London: Routledge. 2013. səh. 151. ISBN . 8 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 18 November 2021.
- Seneca, Epistles, lxv. 2.
- Marcus Aurelius, Meditations, iv. 21.
- , Stoic Cosmology, in: John M. Rist, The Stoics, Cambridge University Press, 1978, pp. 182–183.
- Ferguson, Everett. Backgrounds of Early Christianity. 2003, p. 368.
- Tripolitis, A., Religions of the Hellenistic-Roman Age, pp. 37–38. Wm. B. Eerdmans Publishing.
- Graver, Margaret. Stoicism and Emotion. Chicago: University of Chicago Press. 2009. ISBN . OCLC 430497127.
- Annas, 1994. səh. 103
- Annas, 1994. səh. 103–104
- Groenendijk, L.F.; de Ruyter, D.J. "Learning from Seneca: A Stoic perspective on the art of living and education". Ethics and Education. 4. 2009: 81–92. doi:10.1080/17449640902816277. ISSN 1744-9642. 2 December 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 5 July 2023.
- Annas, 1994. səh. 114
- Capes, 1880. səh. 47
- Capes, 1880. səh. 48
- Sorabji, 2000. səh. 29
- A. A. Long, Hellenistic Philosophy, p. 411.
- Sorabji, 2000. səh. 29
- Graver, 2007. səh. 54
- Cicero's Tusculan Disputations by J. E. King.
- Inwood, 1999. səh. 705
- Annas, 1994. səh. 115
- Graver, 2007. səh. 52
- Graver, 2007. səh. 52
- Annas, 1994. səh. 114
- Inwood, 1999. səh. 701
- Graver, 2007. səh. 58
- Don E. Marietta, (1998), Introduction to ancient philosophy, pp. 153–154. Sharpe
- William Braxton Irvine, (2009), A guide to the good life: the ancient art of Stoic joy, p. 200. Oxford University Press
- Zadorojnyi, Alexei V. "Cato's suicide in Plutarch AV Zadorojnyi". The Classical Quarterly. 57 (1). 2007: 216–230. doi:10.1017/S0009838807000195.
- Hubbard, Thomas K. A Companion to Greek and Roman Sexualities. John Wiley & Sons. 2013. ISBN .
- Crompton, Louis. Homosexuality and Civilization. Harvard University Press. 2009. 66–67. ISBN .
- Neill, James. The Origins and Role of Same-Sex Relations in Human Societies. McFarland. 2011. 210–213. ISBN .
- Hubbard, Thomas K. A Companion to Greek and Roman Sexualities. John Wiley & Sons. 2013. ISBN .
- . Histories, 2.31.
- . Lives of eminent philosophers. Cambridge, MA: Harvard University Press. 2000. VII.49
- Ferguson, Everett. Backgrounds of Early Christianity. 2003, p. 368.
- "Stoicism | Definition, History, & Influence | Britannica". www.britannica.com. 28 June 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 2 January 2022.
- Harper, Douglas. "Stoic". etymonline.com, Online Etymology Dictionary. November 2001. 19 November 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 2006-09-02.
- Baltzly, Dirk. Stoicism // Stanford Encyclopedia of Philosophy. 13 December 2004. 2019-05-04 tarixində . İstifadə tarixi: 2006-09-02.
- "REBT Network: Albert Ellis | Rational Emotive Behavior Therapy". www.rebtnetwork.org. 14 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 13 January 2023.
- Problems in Stoicism. Philpapers. Athlone Press. 1971. 28 March 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 13 January 2023.
- "REBT Network: Albert Ellis | Rational Emotive Behavior Therapy". www.rebtnetwork.org. 14 November 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 13 January 2023.
- Beck, Rush, Shaw, & Emery (1979) Cognitive Therapy of Depression, p. 8.
- Robertson, D. The Philosophy of Cognitive-Behavioural Therapy: Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy. London: Karnac. 2010. ISBN . 8 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 27 January 2016.
- Robertson, D. The Philosophy of Cognitive-Behavioural Therapy: Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy. London: Karnac. 2010. ISBN . 8 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 27 January 2016.
- Evans, Jules. "Anxious? Depressed? Try Greek philosophy". June 29, 2013. 26 March 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 13 January 2023.
- Whiting, Kai; Konstantakos, Leonidas; Sadler, Greg; Gill, Christopher. "Were Neanderthals Rational? A Stoic Approach". Humanities (ingilis). 7 (2). April 21, 2018: 39. doi:10.3390/h7020039.
- Carmona, Luis Gabriel; Simpson, Edward; Misiaszek, Greg; Konstantakos, Leonidas; Whiting, Kai. "Education for the Sustainable Global Citizen: What Can We Learn from Stoic Philosophy and Freirean Environmental Pedagogies?". Education Sciences (ingilis). 8 (4). December 2018: 204. doi:10.3390/educsci8040204.
- Whiting, Kai. "The Sustainable Stoic". Eidolon. February 11, 2019. 13 January 2023 tarixində . İstifadə tarixi: February 18, 2019.
- Whiting, Kai; Konstantakos, Leonidas; Carrasco, Angeles; Carmona, Luis Gabriel. "Sustainable Development, Wellbeing and Material Consumption: A Stoic Perspective". Sustainability (ingilis). 10 (2). February 10, 2018: 474. doi:10.3390/su10020474.
- Modern Stoicism, Stoicon 2018: Kai Whiting on Stoicism and Sustainability, 26 March 2023 tarixində , İstifadə tarixi: January 29, 2019
- Gregory B. Sadler, A Conversation with Kai Whiting On Stoicism and Sustainability | Ideas That Matter Interview Series, 26 March 2023 tarixində , İstifadə tarixi: January 29, 2019
- Mac Suibhne, S. "'Wrestle to be the man philosophy wished to make you': Marcus Aurelius, reflective practitioner". Reflective Practice. 10 (4). 2009: 429–36. doi:10.1080/14623940903138266.
- Robertson, D. The Philosophy of Cognitive-Behavioural Therapy: Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy. London: Karnac. 2010. ISBN . 8 July 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 27 January 2016.
- Davidson, A. I. (1995) Pierre Hadot and the Spiritual Phenomenon of Ancient Philosophy, in Philosophy as a Way of Life, Hadot, P. Oxford Blackwells, pp. 9–10
- Hadot, P. (1992) La Citadelle intérieure. Introduction aux Pensées de Marc Aurèle. Paris, Fayard, pp. 106–115
- Hadot, P. (1987) Exercices spirituels et philosophie antique. Paris, 2nd ed., p. 135.
Əlavə ədəbiyyat
İlkin mənbələr
- Cicero, Marcus Tullius (1945 c. 1927). Cicero : Tusculan Disputations (Loeb Classical Library, No. 141) 2nd ed. trans. by J. E. King. Cambridge, Massachusetts: Harvard UP.
- Long, A. A., Sedley, D. N. (1987). The Hellenistic Philosophers: vol. 1. translations of the principal sources with philosophical commentary. Cambridge, England: Cambridge University Press.
- Inwood, Brad & Gerson Lloyd P. (eds.) The Stoics Reader: Selected Writings and Testimonia Indianapolis: Hackett 2008.
- Lucius Annaeus Seneca the Younger (transl. Robin Campbell), Letters from a Stoic: Epistulae Morales Ad Lucilium (1969, reprint 2004) ISBN
- Enchiridion by Epictetus, Prometheus Books, Reprint ed., January 1955.
- Gill C. Epictetus, The Discourses, Everyman 1995.
- Harvard University Press Epictetus Discourses Books 1 and 2, Loeb Classical Library Nr. 131, June 1925.
- Harvard University Press Epictetus Discourses Books 3 and 4, Loeb Classical Library Nr. 218, June 1928.
- , , translated by ; ISBN , or translated by Gregory Hays; ISBN . Also Available on wikisource translated by various translators
Fraqment kolleksiyalar
"Qədim stoiklərin fraqmentləri" (lat. Stoicorum Veterum Fragmenta) tarixi stoiklərin fraqmentləri və ifadələrindən ibarət toplusudur tərəfindən 1903–1905-ci illərdə ""nın bir hissəsi kimi nəşr edilmişdir. Buraya Kitiyalı Zenon, Xrisipp, həmçinin onların bilavasitə davamçılarının fraqmentləri və ifadələri daxildir. Əvvəlcə əsər üç cilddən ibarət idi və 1924-cü ildə topluya ümumi göstəricilərdən ibarət dördüncü cild əlavə etmişdir. Teybner bütün əsəri 1964-cü ildə yenidən nəşr etmişdir.
- Volume 1 – Zenon və onun ardıcıllarının fraqmentləri.
- Volume 2 – Xrisippin məntiqi və fiziki fraqmentləri.
- Volume 3 – Xrisippin etik fraqmentləri və onun şagirdlərinin bəzi fraqmentləri.
- Volume 4 – Sözlərin, xüsusi adların və mənbələrin göstəriciləri.
Tədqiqatlar
- Annas, Julia, Hellenistic Philosophy of Mind (ingilis), University of California Press, 1994, ISBN
- Bakalis, Nikolaos, Handbook of Greek Philosophy: From Thales to the Stoics. Analysis and Fragments, Trafford Publishing, 2005, ISBN (ing.)
- , A New Stoicism (Princeton: Princeton Univ. Press, 1998) ISBN (ing.)
- Brennan, Tad, The Stoic Life (Oxford: Oxford University Press, 2005; paperback 2006) (ing.)
- Brooke, Christopher. Philosophic Pride: Stoicism and Political Thought from Lipsius to Rousseau (Princeton UP, 2012 excerpts 29 aprel 2014 at the Wayback Machine (ing.)
- Capes, William Wolfe, Stoicism, Pott, Young, & Co., 1880 (ing.)
- de Harven, Vanessa (2010). Everything is Something: Why the Stoic ontology is principled, coherent and comprehensive 26 mart 2023 at the Wayback Machine. Paper presented to Department of Philosophy, Berkeley University. (ing.)
- de Harven, Vanessa (2012). The Coherence of Stoic Ontology 22 may 2023 at the Wayback Machine. PhD dissertation, Department of Philosophy, Berkeley University. (ing.)
- Graver, Margaret, Stoicism and Emotion, University of Chicago Press, 2007, ISBN (ing.)
- Hall, Ron, Secundum Naturam (According to Nature) 8 iyul 2023 at the Wayback Machine. Stoic Therapy, LLC, 2021. (ing.)
- Inwood, Brad, Stoic Ethics // Algra, Keimpe; Barnes, Johnathan; Mansfield, Jaap; Schofield, Malcolm (redaktorlar ), The Cambridge History of Hellenistic Philosophy, Cambridge University Press, 1999, ISBN (ing.)
- Inwood, Brad (ed.), The Cambridge Companion to The Stoics (Cambridge: Cambridge University Press, 2003) (ing.)
- , Stoic Pragmatism (Indiana University Press, 2012) ISBN (ing.)
- , Stoic Studies (Cambridge University Press, 1996; repr. University of California Press, 2001) ISBN (ing.)
- Menn, Stephen (1999). 'The Stoic Theory of Categories', in Oxford Studies in Ancient Philosophy, Volume XVII. Oxford University Press ISBN , pp. 215–247. (ing.)
- Robertson, Donald, The Philosophy of Cognitive-Behavioral Therapy: Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy (London: Karnac, 2010) ISBN (ing.)
- Robertson, Donald, How to Think Like a Roman Emperor: The Stoic Philosophy of Marcus Aurelius 4 avqust 2019 at the Wayback Machine. 'New York: St. Martin's Press, 2019. (ing.)
- Sellars, John, Stoicism (Berkeley: University of California Press, 2006) ISBN (ing.)
- Sorabji, Richard, Emotion and Peace of Mind: From Stoic Agitation to Christian Temptation, Oxford University Press, 2000, ISBN (ing.)
- , Stoic Ethics: Epictetus and Happiness as Freedom (London: Continuum, 2007) ISBN (ing.)
- Strange, Steven (ed.), Stoicism: Traditions and Transformations (Cambridge: Cambridge Univ. Press, 2004) ISBN (ing.)
- ; Reichel, Oswald J., The Stoics, Epicureans and Sceptics, Longmans, Green, and Co., 1892 (ing.)
Xarici keçidlər
![image]()
. Stoics // Britannika Ensiklopediyası (XI). 1911.- The Stoic Therapy eLibrary
- The Stoic Library 25 dekabr 2014 at the Wayback Machine
- Stoic Logic: The Dialectic from Zeno to Chrysippus
- Annotated Bibliography on Ancient Stoic Dialectic
- "A bibliography on Stoicism by the Stoic Foundation". 1 noyabr 2012 tarixində . İstifadə tarixi: 14 sentyabr 2012.
- BBC Radio 4's In Our Time programme on Stoicism (requires Flash)
- The Stoic Registry (formerly New Stoa) :Online Stoic Community
- Modern Stoicism (Stoic Week and Stoicon)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Stoaciliq stoyaciliq ve ya stoisizm Qedim Yunanistanda ve Qedim Romada ciceklenmis ellinist felsefe mektebi Stoikler evdemoniyaya seadetli ciceklenen bir heyata nail olmaq ucun fezilet tecrubesinin kifayet olduguna inanirdilar Stoikler buna nail olmagin yolunu gundelik heyatda cesaret ve ya temkinlilik kimi mueyyen feziletleri tetbiq etmek ya da tebiete uygun yasamaq kimi mueyyen etmisdiler E e 300 cu ilde Kitiyali Zenon terefinden qedim Afina aqorasinda qurulmusdur Stoaciligin banisi hesab edilen Kitiyali Zenonun bustu Antik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius Areopagit ile yanasi stoik enene fezilet etikasinin esas qurucu yanasmalarindan birini teskil edir Stoikler xususile insanlar ucun feziletin yegane xeyir oldugunu ve saglamliq zenginlik ve zovq kimi xarici seylerin ozluyunde yaxsi ve ya pis olmadigini feziletin hereket etmesi ucun material kimi deyere malik oldugunu oyretmekle taninirlar Seneka ve Epiktet kimi bir cox stoikler vurgulayirdilar ki xosbextlik ucun fezilet kifayet olduguna gore bir mudrik bedbextliye emosional olaraq dozumlu olmalidir Stoikler hemcinin mueyyen dagidici emosiyalarin muhakimede buraxilan sehvlerden qaynaqlandigini dusunurduler ve insanlar tebiete uygun olan bir iradeni proharez adlanir saxlamagi ozlerine hedef secmelidirler Bu sebebden stoikler ferdlerin felsefesinin en yaxsi gostericisinin insanin dedikleri deyil insanin nece davranmasi oldugunu dusunurduler Yaxsi bir heyat surmek ucun her seyin tebietden qaynaqlandigina inandiqlari ucun tebii nizamin qaydalarini basa dusmek lazim idi Stoaciliq butun Roma ve yunan dunyasinda b e III esrine qeder ciceklenmis ve onun terefdarlari arasinda imperator Mark Avreli de var idi B e IV esrinde xristianliq dovlet dini olduqdan sonra tenezzule ugramisdir O vaxtdan beri xususile Intibah dovrunde ve muasir dovrde canlanmalara sahid olmusdur TarixiStoaciliq adi adi q yun ἡ poikilh stoa ifadesinden gelir Bu e e IV esrin sonlarina yaxin Kitiyali Zenon ve onun ardicillarinin oz fikirlerini muzakire etmek ucun toplasdiqlari Afina aqorasinin simal terefinde mifik ve tarixi doyus sehneleri ile bezedilmis idi Epikurculerden ferqli olaraq Zenon oz felsefesini ictimai mekanda oyretmeyi secmisdi Stoaciliq evvelce zenonizm kimi taninirdi Bu ad tezlikle gundemden dusmusdur Mutexessislerin texminine gore stoikler oz qurucularini mukemmel mudrik hesab etmedikleri ve felsefede sexsiyyete perestis etmek riskinden yayinmaq meqsedile bunu etmisdiler Zenonun ideyalari qurucu atasi Sokratin sagirdi Antisfen olmus kiniklerin terefinden getirilmisdir ideyasindan toreyerek inkisaf etmisdir Zenonun en nufuzlu varisi mektebin lideri olaraq Kleanfin davamci olmus ve indi stoaciliq adlanan anlayisin formalasmasina cavabdeh olan Xrisippus idi Stoaciliq ellinist dunya ve Roma imperiyasinin tehsilli elitalari arasinda en populyar felsefeye cevrilmisdi Gilbert Murreye gore Isgenderin demek olar ki butun davamcilari ozlerini stoik elan etmisdiler Sonraki Roma stoikleri kainatda harmoniya icinde heyati tesviq etmeye diqqet yetirmisdiler Alimler adeten stoaciligin tarixini uc merheleye bolurler Zenonun onu yaratmasina qeder olan erken stoa Paneti ve Posidoni daxil olmaqla orta stoa Seneka Epiktet ve Mark Avreli daxil olmaqla son stoa Stoaciligin ilk iki merhelesinden hec bir tam eser qalmamisdir Yalniz son stoa dovrunden Roma metnleri salamat qalmisdir Felsefi sistemFelsefe insan ucun xarici bir sey temin etmeyi ved etmir eks halda o oz movzusundan kenarda olan bir seyi qebul etmis olar Dulgerin materiali agacdan heykelli tuncdan olduguna gore yasayis seneti movzusu her bir insanin oz heyatidir Epiktet 1 15 2 Stoikler mentiq monistik fizika ve naturalistik etika ideallarindan qurulmus dunyanin vahid hesabini teqdim edirdiler Bunlardan onlar etikani insan biliyinin esas merkezi kimi vurgulamisdilar lakin onlarin mentiqi nezeriyyeleri sonraki filosoflari daha cox maraqlandirmisdir Stoaciliq dagidici emosiyalarin ohdesinden gelmek vasitesi kimi ozunu idareetme ve mohkemlik inkisaf etdirmeyi oyredir Felsefe bele hesab edir ki aydin ve qerezsiz mutefekkir olmaq umumbeseri fikri loqos derk etmeye imkan verir Stoaciligin esas ceheti ferdin etik ve exlaqi rifahinin yaxsilasdirilmasini ehate edir Fezilet tebietle uzlasan iradeden ibaretdir Bu prinsip sexsiyyetlerarasi munasibetler sahesine de aiddir qezebden paxilliqdan ve qisqancliqdan azad olmaq ve hetta koleleri de basqa insanlarla beraber qebul etmek cunki butun insanlar eyni tebietin mehsuludur Stoaci etika determinist bir perspektivi mudafie edir Kleanf stoaci feziletden mehrum olanlarla bagli soylemisdir ki bir murdar adam arabaya baglanmis ite benzeyir ve onun getdiyi yere getmeye mecburdur Fezilet stoacisi eksine dunyaya uygun olmaq ucun iradesini deyisdirir ve Epiktetin sozlerine gore xestedir ve bununla bele xosbextdir tehlukededir ve bununla bele xosbextdir olur ve bununla bele xosbextdir surgundedir ve bununla bele xosbextdir rusvay olub ve bununla bele xosbextdir Belelikle hemin sexs tamamile muxtar ferdi irade ve eyni zamanda qeti deterministik vahid butov olan bir kainat ortaya qoyur Bu baxis bucagi daha sonra kimi tesvir edilmisdir ve holland filosofu Barux Spinoza terefinden qebul edilmisdir Mentiq Zenonun muellimlerinden biri olan Diodor Kron adlanan mentiqe ilk defe yanasmani teqdim eden ve inkisaf etdiren filosof hesab olunur Bu Aristotelin xeyli ferqlenen ve terminlere yox muddealara esaslanirdi Xrisipp daha sonra stoaci mentiq kimi taninan ve Aristotelin sillogistikasina reqib sayilan stoaci sillogistika deduktiv sistemini ozunde birlesdiren bir sistem hazirlamisdir Stoaci mentiqe yeni maraq XX esrde meydana cixmisdir ki bu dovrde mentiq uzerinde aparilan muhum inkisaflarin teklif mentiqine esaslanirdi Suzanna Bobziyen yazmisdir ki Xrisippin felsefi mentiqi ile Qottlob Frege arasinda coxlu yaxin oxsarliqlar xususile diqqeti celb edir Stoaciliq mektebinin ucuncu rehberi olan Xrisipp mentiqe dair 300 den cox kitab yazmisdir Onun eserleri itmisdir lakin Xrisippin mentiqi sisteminin konturunu fraqmentlerden ve sehadetlerden yeniden qurmaq mumkundur Bobziyen onu da qeyd etmisdir ki Xrisipp bu gun mentiqle bagli faktiki olaraq istenilen movzunu o cumleden nezeriyyesi cumle tehlili tek ve cem ifadeleri novleri sentensial baglayicilar inkarlar disyunksiyalar formalari deduksiya nezeriyyesi muddea mentiqi qeyri mueyyenlik ve mentiqi paradokslari ozunde eks etdiren mentiqe dair 300 den cox kitab yazmisdir Kateqoriyalar Stoikler hesab edirdiler ki butun varliqlar ὄnta hercend her sey tina buna daxil olmasa da maddidir Onlar movcud varliqlardan basqa dord qeyri cismani asomata anlayisi qebul etmisdiler zaman yer bosluq ve soylenilen Universallara bele bir status verilmediyi halda onlar sadece olaraq yasayan hesab edilirdiler Belelikle onlar Aristotel ve Anaksaqorun fikrini qebul etmisdiler ki eger obyekt istidirse bunun sebebi universal istilik cisminin bir hissesinin obyekte daxil olmasidir Buna baxmayaraq Aristotelden ferqli olaraq onlar butun aksidensiyalari ehate etmek fikrini genislendirmisdiler Belelikle eger bir cisim qirmizidirsa bu universal qirmizi cismin bir hissesinin obyekte daxil olmasi demekdir Onlar hesab edirdiler ki dord var Substansiya ὑpokeimenon Obyektlerin emele geldiyi ilkin madde formasiz substansiya ousia Xarakteristika poion Ferdi obyekti emele getirmek ucun maddenin teskili Stoik fizikasinda meseleni melumatlandiran fiziki terkib hissesi hava ve ya nefes Necese yerlesdirilmis pws ἔxon Olcu forma hereket ve durus kimi obyektde olmayan xususi xususiyyetler Necese bir seye munasibetde yerlesdirilmis pros ti pws ἔxon Diger hadiselerle elaqeli xususiyyetler meselen bir cismin diger obyektlere nisbeten zaman ve mekan daxilinde movqeyi Stoacilar ferdlerin oz hereketlerinin dusuncelerinin ve reaksiyalarinin onlarin nezaretinde oldugunu qeyd etmisdiler Epiktetin eserinin giris bendinde kateqoriyalar bele ifade edilir Dunyada bezi seyler bizden asilidir bezileri ise yox Muhakime motivasiya istek ve ikrah qabiliyyetimiz bizden asilidir Qisaca desek her neyise bizim oz emellerimizdir Bunlar sexsin ozunden asili olan ve ya gucu daxilinde olan bir mekani nezerde tutur Istifadede olan stoaci kateqoriyalara sade bir numune Jak Brunsviq terefinden verilmisdir Men mueyyen bir materiya parcasiyam ve bununla da bir maddeyem movcud bir seyem ve indiye qeder ele hamisi budur Men bir insanam men bu ferdi insanam bununla da umumi keyfiyyete ve ozunemexsus keyfiyyete malikem Men otururam ve ya dayaniram mueyyen bir sekilde idare edirem Men ovladlarimin atasiyam hemvetenlerimin hemveteniyem basqa bir seye munasibetde mueyyen sekilde yerlesdirilmisem Epistemologiya Stoacilar biliyin fikirden istifade etmekle elde oluna bileceyini ireli surmusduler Hetta praktikada yalniz texmini hesablama aparilsa bele heqiqeti ayirmaq olar Stoacilara gore hissler daim hissler elde edir Bunlar cisimlerden hissler vasitesile agila kecen texeyyulde teessurat buraxdigi pulsasiyalardir Odur ki agildan yaranan teessurat fantazma adlanirdi Agil teessurati muhakime etmek sygkata8esis sinkatatez yeni onu tesdiq ve ya redd etmek qabiliyyetine malikdir Bu realligin heqiqi tesvirini yalandan ayirmaga imkan veren teessuratdir Bezi teessuratlar derhal tesdiq oluna biler lakin digerleri inam ve ya rey kimi etiketlenen yalniz muxtelif derecelerde tereddudlu tesdiqlere nail ola biler Yalniz agil vasitesile ferdler aydin derk ve inanc elde edirler Stoaci mudrikin elde ede bileceyi ve heqiqi biliye epistema yalniz oz taylarinin tecrubesi ve beseriyyetin kollektiv muhakimesi ile eminliyi tesdiqlemekle elde edile biler Fizika Stoacilara gore kainat iki sinfe bolunen maddi mulahize substansiyasidir loqos aktiv ve passiv Passiv madde leng yatan istenilen istifadeye hazir lakin hec kim onu herekete kecirmese fealiyyet qalacagina emin olan maddedir Aktiv madde passiv maddeye tesir eden agilli ve ya ilkin oddur Kainatin ozu tanridir ve onun ruhunun universal axinidir Obyektlerin umumi tebieti ve butun movcudlugu ehate eden mecmuiyyetle birlikde agil ve agilda fealiyyet gosteren bu dunyanin rehber prinsipidir Sonra geleceyin qabaqcadan teyin edilmis gucu ve zeruriliyidir Sonra ates ve efir prinsipidir Sonra su torpaq ve hava kimi tebii veziyyeti axin ve kecidden ibaret olan elementlerdir Sonra gunes ay ulduzlardir Nehayet her seyin icinde oldugu universal varliqdir Xrisipp Siseronun eserinde Stoaci Roma imperatoru Mark Avreli Stoaci felsefeye gore her sey taleyin qanunlarina tabedir cunki kainat oz tebietine ve idare etdiyi passiv maddenin tebietine uygun hereket edir Insanlarin ve heyvanlarin ruhlari bu ilkin oddan qaynaqlanir ve eynile taleye tabedirler Kainati daim yasayan bir varliq kimi qebul edin Onun bir maddesi ve bir ruhu var Her seyin bir qavrayisa bu yasayan varligin qavrayisina nece xitab etdiyini her seyin bir hereketle nece fealiyyet gosterdiyini her seyin movcud olan her seyin birge sebebleri oldugunu musahide edin Ipin davamli firlanmasini ve torun qurulusunu da musahide edin Mark Avreli eserinde Ferdi ruhlar tebietleri etibarile tez curuyurler onlar kainatin esas sebebine qebul edilerek odlu tebiete cevrile ve yayila bilerler cunki duzgun agil hem beseriyyetin hem de kainatin temelidir Stoaci teologiya fatalist ve Tanri hec vaxt tam transsendent deyil hemise ve tebietle eynilesdirilir Ibrahimi dinler tanrini dunya yaradan varliq kimi ferdilesdirir lakin stoaciliq tanrini kainatin mecmusu ile eynilesdirir cox benzeyen stoaci kosmologiyaya gore zamanin mutleq baslangici yoxdur cunki o sonsuz ve dovri hesab olunur Eynile kosmosun ve kainatin ne baslangici ne de sonu var ve eksine onlar dovridir Cari kainat indiki dovrede sonsuz sayda kainatlardan sonra gelen mehv olmaga alovlanma ve yeniden yaradilmaga ardinca diger sonsuz sayda kainatlara mehkum olan bir merheledir Stoaciliq butun movcudlugu dovrilik kosmosu ise ebedi olaraq ozunu yaradan ve mehv eden bir sey hesab edir Stoaciliq kainatin baslangicini ve ya sonunu ireli surmur Stoacilara gore loqos butun kainati ehate eden ve canlandiran aktiv sebeb ve ya anima mundi idi O maddi bir anlayis kimi dusunulmus adeten tanri ve ya tebietle eynilesdirilmisdir Stoacilar hemcinin esas sebebe ve ya kainatdaki generasiya qanununa istinad edirdiler Bu cansiz materiyada fealiyyet gosteren aktiv sebeb prinsipi idi Insanlarin her biri kainati idare eden ve saxlayan ilkin od ve sebeb olan ilahi loqos un bir hissesine malikdir Etika Roma imperatoru Neronun meslehetcisi olan stoaci filosof Senekanin bustu Stoaciliq etikasinin esasi yaxsiligin ruhun ozunde mudriklikde ve ozunu idare etmekde yatmasidir Buna gore de insan azad olmaga calismalidir Stoacilar ucun agil mentiqden istifade etmek ve tebietdeki prosesleri derk etmek demek idi Buradaki tebiet her seye xas olan loqos ve ya universal sebebdir Yunanca sozu insanin cekdiyi eziyyeti nezerde tutan genis bir termin idi Stoacilar bu sozu qezeb qorxu ve hedsiz sevinc kimi bir cox umumi emosiyalari muzakire etmek ucun istifade edirdiler Onlara gore ehtiras duzgun dusunmemek neticesinde yaranan zehni narahat eden ve aldadici quvvedir Stoaci Xrisippin fikrine gore ehtiraslar qiymetlendirici muhakimelerdir Bele bir emosiya yasayan insan miyane bir seyi yanlis qiymetlendirmisdir Her bir ehtirasin kokunde muhakimede buraxilan sehv xeyir ve ya ser haqqinda bezi yanlis tesevvurler dayanir Indiki xeyire dair yanlis muhakime lezzet hissi yaradir sehvet ise geleceye dair yanlis qiymetlendirmedir Ser haqqinda heqiqeti eks etdirmeyen tesevvurler indiki zaman ve ya gelecek ucun qorxuya sebeb olur Ideal stoaci bunun evezine seyleri heqiqi deyeri ile olcmeli ve ehtiraslarin tebii olmadigini gormelidir Ehtiraslardan azad olmaq ozune qapanmis bir xosbextliye sahib olmaqdir Qorxacaq hec bir sey movcud olmamalidir cunki dusuncesizlik yegane serdir ve qezebin yaranmasi ucun hec bir sebeb olmamalidir Ehtiraslar Stoacilar ehtiraslari dord basliq altinda siralayirdilar sixinti hezz qorxu ve sehvet Stoacilarin bu ehtiraslara verdikleri teriflerin bir hesabati Ehtiraslar haqqinda traktatinda musahide edilmisdir Stres lyph stres daralma ya da insanlarin depressiyaya dusmeye sebeb hesab etdiyi pis bir seyin movcud olduguna dair yeni Qorxu fobos qorxu irrasional ikrah ve ya gozlenilen tehlukeden qacmaqdir Sehvet ἐpi8ymia irrasional istek ve ya gozlenilen kimi musahide edilir lakin eslinde pis bir seye can atmaqdir Meftunluq ἡdonh Lezzet irrasional bir siskinlik ve ya yaxsi bir seyin movcudlugu ile bagli teze reydir ki insanlar buna duzgun hesab edirler Indiki zaman Gelecek zamanXeyir Meftunluq SehvetSer Tehluke Qorxu Bu ehtiraslardan ikisi keder ve hezz indiki zamanda movcud olan emosiyalara ikisi qorxu ve sehvet gelecek zamana yonelmis emosiyalara aiddir Belelikle xeyir ve serin perspektivine yonelmis lakin indiki ve ya gelecek zamanlarda olmalarina gore bolunen yalniz iki veziyyet var Eyni sinfin coxsayli bolmeleri ayri ayri ehtiraslarin basi altina getirilmisdir Stres reqabet qisqancliq sefqet yas tutmaq keder narahatliq depressiya dilxorculuq umidsizlik Qorxu sustluk qorxu qorxaqliq casqinliq xecalet ve konulsuzluk Sehvet qezeb nifret hirs xesislik ve Meftunluq riyakarliq fereh ve ucaltma sofos ehtiraslardan apatiya azad olan bir sexsdir Bunun evezine bir mudrik aydin dusunulmus xos emosiyalar evpatiya yasayir Bu emosional impulslar ifrat derecede deyiller lakin onlar azalmis emosiyalar da deyiller Bunun evezine onlar duzgun rasional emosiyalardir Stoacilar xos emosiyalari sevinc xara arzu bulez ve ehtiyatliliq evlabiya basliqlari altinda sadalayirdilar Belelikle heqiqeten xeyir olan bir sey varsa mudrik insan oz ruhunda yukselis sevinc xara yasayir Stoacilar xos emosiyalari da bolurduler Sevinc zovq senlik yaxsi ehval ruhiyye Arzu xos niyyet qonaqperverlik ezizlemek sevgi Ehtiyatliliq Menevi utanc hormetIntihar Stoacilar mudrik insanin feziletli bir heyat surmesine mane ola bilecek veziyyetlerde meselen siddetli agri ve ya xesteliye qurban getdikde intiharin icazeli oldugunu qebul edirdiler lakin eks halda intihar adeten oz sosial borcunu redd etmek kimi qebul edilirdi Meselen Plutarx bildirmisdir ki altinda heyati qebul etmek Katonun stoaci kimi oz ozune ardicilligini konstantiya pozacaq ve onun serefli exlaqi secimler etmek azadligina xelel getirecekdi Sevgi ve seksualliq Erken stoacilar seksualliq romantik sevgi ve baxislarinda son stoacilardan ehemiyyetli derecede ferqlenirdiler Zenon ilk novbede qanunla deyil mehebbetle idare olunan bir respublika terefdari idi Burada nikah legv edilmeli arvadlar ortaq tutulmali sevilen insanlarda fezilet inkisaf etdirmek ucun hem oglan hem de qiz usaqlari ile terbiyevi meqsedle tetbiq olunmali idi Bununla bele o evliliyi eyni derecede tebii bir hadise hesab etmis ve onu ozluyunde qinamamisdir O homoseksual munasibetlere musbet yanasirdi Zenon qeyd etmisdir ki mudrik kisilerin cismani bilikleri sevimlileri olmayanlardan ne az ve cox olmali ne de bir qadininki kisiden cox olmamalidir Zenon sevgini arzudan ustun tutmus seksualligin son meqsedinin fezilet ve dostluq olmasi lazim oldugunu bildirmisdir Sonraki stoacilar arasinda Epiktet homoseksual ve heteroseksual seksi bu sahede ekvivalent olaraq saxlamis yalniz insani muhakimenin eleyhine hereket etmeye vadar eden istek novunu pislemisdir Bununla bele diger fikirler umumiyyetle seksualligi ehtirasla eynilesdirmeye dogru irelileyirdi ve onlar ozleri seksual elaqeye dusmen olmasalar da ozlerine nezareti saxlamaq ucun bunlarin mehdudlasdirilmasi lazim olduguna inanirdilar kisi ve qadin arasinda nikahin yoldasliq formasini mudafie eden nesil artirma ucun nezerde tutulan yegane tebii seksin terefdari idi O yalniz hezz ve ya mehebbet ucun yaranan munasibetleri qeyri tebii hesab edirdi MirasiXristianliq Kilse Atalari stoaciligi butperest felsefe kimi qebul etmisdiler Buna baxmayaraq erken xristian yazicilari stoaciligin bezi merkezi felsefi konsepsiyalarindan istifade edirdiler Numunelere lodddqovds fezilet ruh ve vicdan terminleri daxildir Buna baxmayaraq paraleller terminologiyanin bolusdurulmesi ve goturulmesinden xeyli kenara cixir Hem stoaciliq hem de xristianliq xarici dunya qarsisinda daxili azadligi tesdiqleyir Bu insanin tebiet ve ya tanri ile yaxinligina inamdir Bu beseriyyetin fitri pozgunlugun daimi seri n hissidir dunyevi mulk ve bagliliqlarin puclugu muveqqeti mahiyyeti dunyevi mulklerin ve bagliliqlarin menasizligi ve muveqqeti mahiyyetine istinad edir Her ikisi insanin daha yuksek imkanlari oyansin ve inkisaf etsin deye sehvet ve paxilliq kimi ehtiraslara munasibetde askesi tesviq edir Stoaciligin tesiri Milanli Ambrosi Mark Minusi Feliks ve Tertullianin eserlerinde de musahide olunmusdur Muasir dovrde Bu termin muasir dovrde hisslerini sixisdiran ve ya sebirle dozen insan kimi mueyyenedilmisdir Stenford felsefe ensiklopediyasi nin stoaciliq ile bagli hissesinde qeyd olunmusdur ki bu ingilis dilinde stoical sifetinin menasi onun felsefi menseyi ile bagli tamamile yanildici deyil Stoaciligin XX esrde dircelisi 1971 ci ilde nesr edilmis Stoisizmde problemler kitabina tesaduf edir Bu canlanma XX esrin sonlarinda fezilet etikasina maragin artmasinin bir hissesi idi Muasir stoaciliq XX esrin sonu ve XXI esrin evvellerinde qedim stoaciliq ile bagli elmi eserlerin nesrlerinde musahide olunan sicrayisdan ireli gelir Bundan elave movcud stoaci herekatin kokleri rasional emotiv davranis terapiyasini inkisaf etdiren hemcinin bir coxlari terefinden rasional davranisci terapiyanin erken novlerinin banisi kimi qebul edilen Aaron T Bekin eserlerine gedib cixir Psixologiya ve psixoterapiya Stoaci felsefe xususen de CBT den evvel yaranmis Albert Ellisin rasional emotiv davranis terapiyasinin REBT vasiteciliyi ile muasir ucun orijinal felsefi ilham menbeyi olmusdur Aaron T Bek ve digerleri terefinden yazilmis depressiya ucun orijinal koqnitiv terapiya mualicesi kitabcasinda qeyd olunmusdur ki idrak terapiyasinin felsefi menseyi stoaci filosoflara qeder izlenile biler Enenevi REBT nin ilkin sessiyalari zamani ekser musterilere Epiktetin eserinden bir sitat Ellis ve onun ardicillari terefinden oyredilmisdir Bizi narahat eden hadiseler deyil hadiselerle bagli muhakimelerimizdir Bu sonradan CBT ye bir cox diger yanasmalarin sosiallasma merhelesinde umumi elemente cevrilmisdir Stoaciligin muasir psixoterapiyaya xususen de REBT ve CBT ye tesiri meselesi Donald Robertsonun Koqnitiv davranis terapiyasinin felsefesi nde etrafli tesvir edilmisdir Isvecreli nevroloq ve psixoterapevt terefinden qurulan rasional inandirma mektebi klinik fealiyyetinde stoaciliqdan cox istifade etmis musterilerini ev tapsirigi kimi Senekadan hisseler oyrenmeye tesviq etmisdir Muasir stoaciliq ve ucuncu dalga CBT arasinda oxsarliqlar da teklif edilmisdir Depressiyanin mualicesinde onun potensialina dair ferdi hesabatlar derc edilmisdir Qedim stoaciligin prinsiplerinin insanin menseyi hekayesine ekoloji tehsile vegetarianliga ve muasir davamli inkisaf maddi istehlak ve konsumerizm maneelerinin helli prosesinde tetbiq edilmesine de maraq var idi Seymus MakSuyne menevi mesqlerin tecrubelerini tecrubelere tesir eden kimi tesvir etmisdir Stoaci ruhani mesqler ve muasir arasinda bir cox paraleller mueyyen edilmisdir Filosof gore bir stoaci ucun felsefe sadece inanclar ve ya etik iddialar toplusu deyil daimi praktika ve mesq ve ya askez daimi mesq ve ozunu xatirlatmanin aktiv prosesini ehate eden heyat terzidir Epiktet oz inde hereketin uc novunu ferqlendirir muhakime istek ve meyl Ado bu uc hereketi muvafiq olaraq mentiq fizika ve etika ile eynilesdirmisdir Ado yazmisdir ki da her bir maksim bu cox xarakterik hereketlerden ya birini ya ikisini ya da her ucunu inkisaf etdirir Hemcinin baxAmor fatiIstinadlarElizade Aydin Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 162 171 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Elizade Aydin Antik felsefe tarixi Ebilov Zeynalov ve ogullari 2007 ISBN 5 87459 013 7 2023 10 16 tarixinde Istifade tarixi 2023 10 18 Felsefe nedir Felsefe dunyagorusu kimi Felsefenin predmeti Felsefi biliyin strukturu azkurs org seh 51 chapter ignored Jason Lewis Saunders Stoicism Britannica 2023 06 28 tarixinde Istifade tarixi 2023 10 18 Sharpe Matthew Stoic Virtue Ethics 13 noyabr 2018 at the Wayback Machine Handbook of Virtue Ethics 2013 28 41 John Sellars Stoicism 2006 p 32 A New Stoicism Princeton Princeton University Press 2001 ISBN 978 1 4008 2244 7 8 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 10 August 2017 Becker Lawrence A History of Western Ethics New York Routledge 2003 seh 27 ISBN 978 0 415 96825 6 Robertson Donald Stoicism and the Art of Happiness Great Britain 2018 Chrysippus Internet Encyclopedia of Philosophy 9 October 2023 tarixinde Istifade tarixi 31 August 2023 Amos H These Were the Greeks Chester Springs Dufour Editions 1982 ISBN 978 0 8023 1275 4 OCLC 9048254 Gilbert Murray The Stoic Philosophy 1915 p 25 In Bertrand Russell A History of Western Philosophy 1946 Sedley D 2003 The School from Zeno to Arius Didymus In B Inwood ed The Cambridge Companion to the Stoics Cambridge University Press A A Long Hellenistic Philosophy p 115 Russell Bertrand A History of Western Philosophy p 254 Russell Bertrand A History of Western Philosophy p 264 Russell Bertrand A History of Western Philosophy p 253 Charles Hartshorne and William Reese Philosophers Speak of God Humanity Books 1953 ch 4 Bobzien Susanne Ancient Logic Zalta Edward N redaktor The Stanford Encyclopedia of Philosophy Summer 2020 Metaphysics Research Lab Stanford University 2020 26 March 2022 tarixinde Istifade tarixi 2023 06 18 Jacques Brunschwig Stoic Metaphysics in The Cambridge Companion to Stoics ed B Inwood Cambridge 2006 pp 206 232 Adversus Mathematicos 10 218 chronos topos kenon lekton Marcelo D Boeri The Stoics on Bodies and Incorporeals The Review of Metaphysics Vol 54 No 4 Jun 2001 pp 723 752 Long Anthony How to Be Free An Ancient Guide to the Stoic Life ingilis Princeton New Jersey USA Princeton University Press 2018 3 ISBN 978 0 691 17771 7 Jacques Brunschwig Stoic Metaphysics p 228 in Brad Inwood ed The Cambridge Companion to the Stoics Cambridge University Press 2003 pp 206 232 Lives of eminent philosophers Cambridge MA Harvard University Press 2000 VII 49 Karamanolis George E Free will and divine providence The Philosophy of Early Christianity Ancient Philosophies 1st and London Routledge 2013 seh 151 ISBN 978 1 84465 567 0 8 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 18 November 2021 Seneca Epistles lxv 2 Marcus Aurelius Meditations iv 21 Stoic Cosmology in John M Rist The Stoics Cambridge University Press 1978 pp 182 183 Ferguson Everett Backgrounds of Early Christianity 2003 p 368 Tripolitis A Religions of the Hellenistic Roman Age pp 37 38 Wm B Eerdmans Publishing Graver Margaret Stoicism and Emotion Chicago University of Chicago Press 2009 ISBN 978 0 226 30558 5 OCLC 430497127 Annas 1994 seh 103 Annas 1994 seh 103 104 Groenendijk L F de Ruyter D J Learning from Seneca A Stoic perspective on the art of living and education Ethics and Education 4 2009 81 92 doi 10 1080 17449640902816277 ISSN 1744 9642 2 December 2022 tarixinde Istifade tarixi 5 July 2023 Annas 1994 seh 114 Capes 1880 seh 47 Capes 1880 seh 48 Sorabji 2000 seh 29 A A Long Hellenistic Philosophy p 411 Sorabji 2000 seh 29 Graver 2007 seh 54 Cicero s Tusculan Disputations by J E King Inwood 1999 seh 705 Annas 1994 seh 115 Graver 2007 seh 52 Graver 2007 seh 52 Annas 1994 seh 114 Inwood 1999 seh 701 Graver 2007 seh 58 Don E Marietta 1998 Introduction to ancient philosophy pp 153 154 Sharpe William Braxton Irvine 2009 A guide to the good life the ancient art of Stoic joy p 200 Oxford University Press Zadorojnyi Alexei V Cato s suicide in Plutarch AV Zadorojnyi The Classical Quarterly 57 1 2007 216 230 doi 10 1017 S0009838807000195 Hubbard Thomas K A Companion to Greek and Roman Sexualities John Wiley amp Sons 2013 ISBN 978 1 118 61068 8 Crompton Louis Homosexuality and Civilization Harvard University Press 2009 66 67 ISBN 978 0 674 03006 0 Neill James The Origins and Role of Same Sex Relations in Human Societies McFarland 2011 210 213 ISBN 978 0 7864 6926 0 Hubbard Thomas K A Companion to Greek and Roman Sexualities John Wiley amp Sons 2013 ISBN 978 1 118 61068 8 Histories 2 31 Lives of eminent philosophers Cambridge MA Harvard University Press 2000 VII 49 Ferguson Everett Backgrounds of Early Christianity 2003 p 368 Stoicism Definition History amp Influence Britannica www britannica com 28 June 2023 tarixinde Istifade tarixi 2 January 2022 Harper Douglas Stoic etymonline com Online Etymology Dictionary November 2001 19 November 2016 tarixinde Istifade tarixi 2006 09 02 Baltzly Dirk Stoicism Stanford Encyclopedia of Philosophy 13 December 2004 2019 05 04 tarixinde Istifade tarixi 2006 09 02 REBT Network Albert Ellis Rational Emotive Behavior Therapy www rebtnetwork org 14 November 2020 tarixinde Istifade tarixi 13 January 2023 Problems in Stoicism Philpapers Athlone Press 1971 28 March 2023 tarixinde Istifade tarixi 13 January 2023 REBT Network Albert Ellis Rational Emotive Behavior Therapy www rebtnetwork org 14 November 2020 tarixinde Istifade tarixi 13 January 2023 Beck Rush Shaw amp Emery 1979 Cognitive Therapy of Depression p 8 Robertson D The Philosophy of Cognitive Behavioural Therapy Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy London Karnac 2010 ISBN 978 1 85575 756 1 8 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 27 January 2016 Robertson D The Philosophy of Cognitive Behavioural Therapy Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy London Karnac 2010 ISBN 978 1 85575 756 1 8 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 27 January 2016 Evans Jules Anxious Depressed Try Greek philosophy June 29 2013 26 March 2023 tarixinde Istifade tarixi 13 January 2023 Whiting Kai Konstantakos Leonidas Sadler Greg Gill Christopher Were Neanderthals Rational A Stoic Approach Humanities ingilis 7 2 April 21 2018 39 doi 10 3390 h7020039 Carmona Luis Gabriel Simpson Edward Misiaszek Greg Konstantakos Leonidas Whiting Kai Education for the Sustainable Global Citizen What Can We Learn from Stoic Philosophy and Freirean Environmental Pedagogies Education Sciences ingilis 8 4 December 2018 204 doi 10 3390 educsci8040204 Whiting Kai The Sustainable Stoic Eidolon February 11 2019 13 January 2023 tarixinde Istifade tarixi February 18 2019 Whiting Kai Konstantakos Leonidas Carrasco Angeles Carmona Luis Gabriel Sustainable Development Wellbeing and Material Consumption A Stoic Perspective Sustainability ingilis 10 2 February 10 2018 474 doi 10 3390 su10020474 Modern Stoicism Stoicon 2018 Kai Whiting on Stoicism and Sustainability 26 March 2023 tarixinde Istifade tarixi January 29 2019 Gregory B Sadler A Conversation with Kai Whiting On Stoicism and Sustainability Ideas That Matter Interview Series 26 March 2023 tarixinde Istifade tarixi January 29 2019 Mac Suibhne S Wrestle to be the man philosophy wished to make you Marcus Aurelius reflective practitioner Reflective Practice 10 4 2009 429 36 doi 10 1080 14623940903138266 Robertson D The Philosophy of Cognitive Behavioural Therapy Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy London Karnac 2010 ISBN 978 1 85575 756 1 8 July 2023 tarixinde Istifade tarixi 27 January 2016 Davidson A I 1995 Pierre Hadot and the Spiritual Phenomenon of Ancient Philosophy in Philosophy as a Way of Life Hadot P Oxford Blackwells pp 9 10 Hadot P 1992 La Citadelle interieure Introduction aux Pensees de Marc Aurele Paris Fayard pp 106 115 Hadot P 1987 Exercices spirituels et philosophie antique Paris 2nd ed p 135 Elave edebiyyatIlkin menbeler Cicero Marcus Tullius 1945 c 1927 Cicero Tusculan Disputations Loeb Classical Library No 141 2nd ed trans by J E King Cambridge Massachusetts Harvard UP Long A A Sedley D N 1987 The Hellenistic Philosophers vol 1 translations of the principal sources with philosophical commentary Cambridge England Cambridge University Press Inwood Brad amp Gerson Lloyd P eds The Stoics Reader Selected Writings and Testimonia Indianapolis Hackett 2008 Lucius Annaeus Seneca the Younger transl Robin Campbell Letters from a Stoic Epistulae Morales Ad Lucilium 1969 reprint 2004 ISBN 0140442103 Enchiridion by Epictetus Prometheus Books Reprint ed January 1955 Gill C Epictetus The Discourses Everyman 1995 Harvard University Press Epictetus Discourses Books 1 and 2 Loeb Classical Library Nr 131 June 1925 Harvard University Press Epictetus Discourses Books 3 and 4 Loeb Classical Library Nr 218 June 1928 translated by ISBN 0140441409 or translated by Gregory Hays ISBN 0679642609 Also Available on wikisource translated by various translators Fraqment kolleksiyalar Qedim stoiklerin fraqmentleri lat Stoicorum Veterum Fragmenta tarixi stoiklerin fraqmentleri ve ifadelerinden ibaret toplusudur terefinden 1903 1905 ci illerde nin bir hissesi kimi nesr edilmisdir Buraya Kitiyali Zenon Xrisipp hemcinin onlarin bilavasite davamcilarinin fraqmentleri ve ifadeleri daxildir Evvelce eser uc cildden ibaret idi ve 1924 cu ilde topluya umumi gostericilerden ibaret dorduncu cild elave etmisdir Teybner butun eseri 1964 cu ilde yeniden nesr etmisdir Volume 1 Zenon ve onun ardicillarinin fraqmentleri Volume 2 Xrisippin mentiqi ve fiziki fraqmentleri Volume 3 Xrisippin etik fraqmentleri ve onun sagirdlerinin bezi fraqmentleri Volume 4 Sozlerin xususi adlarin ve menbelerin gostericileri Tedqiqatlar Annas Julia Hellenistic Philosophy of Mind ingilis University of California Press 1994 ISBN 978 0 520 07659 4 Bakalis Nikolaos Handbook of Greek Philosophy From Thales to the Stoics Analysis and Fragments Trafford Publishing 2005 ISBN 1412048435 ing A New Stoicism Princeton Princeton Univ Press 1998 ISBN 0691016607 ing Brennan Tad The Stoic Life Oxford Oxford University Press 2005 paperback 2006 ing Brooke Christopher Philosophic Pride Stoicism and Political Thought from Lipsius to Rousseau Princeton UP 2012 excerpts 29 aprel 2014 at the Wayback Machine ing Capes William Wolfe Stoicism Pott Young amp Co 1880 ing de Harven Vanessa 2010 Everything is Something Why the Stoic ontology is principled coherent and comprehensive 26 mart 2023 at the Wayback Machine Paper presented to Department of Philosophy Berkeley University ing de Harven Vanessa 2012 The Coherence of Stoic Ontology 22 may 2023 at the Wayback Machine PhD dissertation Department of Philosophy Berkeley University ing Graver Margaret Stoicism and Emotion University of Chicago Press 2007 ISBN 978 0 226 30557 8 ing Hall Ron Secundum Naturam According to Nature 8 iyul 2023 at the Wayback Machine Stoic Therapy LLC 2021 ing Inwood Brad Stoic Ethics Algra Keimpe Barnes Johnathan Mansfield Jaap Schofield Malcolm redaktorlar The Cambridge History of Hellenistic Philosophy Cambridge University Press 1999 ISBN 978 0 521 25028 3 ing Inwood Brad ed The Cambridge Companion to The Stoics Cambridge Cambridge University Press 2003 ing Stoic Pragmatism Indiana University Press 2012 ISBN 0253223768 ing Stoic Studies Cambridge University Press 1996 repr University of California Press 2001 ISBN 0520229746 ing Menn Stephen 1999 The Stoic Theory of Categories in Oxford Studies in Ancient Philosophy Volume XVII Oxford University Press ISBN 0198250193 pp 215 247 ing Robertson Donald The Philosophy of Cognitive Behavioral Therapy Stoicism as Rational and Cognitive Psychotherapy London Karnac 2010 ISBN 978 1855757561 ing Robertson Donald How to Think Like a Roman Emperor The Stoic Philosophy of Marcus Aurelius 4 avqust 2019 at the Wayback Machine New York St Martin s Press 2019 ing Sellars John Stoicism Berkeley University of California Press 2006 ISBN 1844650537 ing Sorabji Richard Emotion and Peace of Mind From Stoic Agitation to Christian Temptation Oxford University Press 2000 ISBN 978 0 19 825005 0 ing Stoic Ethics Epictetus and Happiness as Freedom London Continuum 2007 ISBN 0826496083 ing Strange Steven ed Stoicism Traditions and Transformations Cambridge Cambridge Univ Press 2004 ISBN 0521827094 ing Reichel Oswald J The Stoics Epicureans and Sceptics Longmans Green and Co 1892 ing Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar Stoics Britannika Ensiklopediyasi XI 1911 The Stoic Therapy eLibrary The Stoic Library 25 dekabr 2014 at the Wayback Machine Stoic Logic The Dialectic from Zeno to Chrysippus Annotated Bibliography on Ancient Stoic Dialectic A bibliography on Stoicism by the Stoic Foundation 1 noyabr 2012 tarixinde Istifade tarixi 14 sentyabr 2012 BBC Radio 4 s In Our Time programme on Stoicism requires Flash The Stoic Registry formerly New Stoa Online Stoic Community Modern Stoicism Stoic Week and Stoicon