Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Samoslu Aristarxus (yun. Ἀρίσταρχος ὁ Σάμιος, təq. e.ə. 310 – təq. e.ə. 230, İsgəndəriyyə) — qədim yunan riyaziyyatçısısı, astronomu və filosofu. Peripatetik məktəbin təmsilçisi, (Stratonun) ən tanınmış öyrəncilərindən biri idi. İlk dəfə yerin günəşin ətrafında fırlandığını iddia etmiş, yerdən günəşlə aya qədər məsafəni ölçməyə cəhd etmişdir.
| Aristarxus Samoslu | |
|---|---|
| q.yun. Ἀρίσταρχος ὁ Σάμιος | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. e.ə. 310 |
| Vəfat tarixi | təq. e.ə. 230 |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | astronomiya, riyaziyyat |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Aristarxus, İskəndəriyyədə yaşamışdır. O, astronomiya elmi ilə məşğul idi. "Günəş və ayın məsafələri və kəmiyyətləri" adlı kitabın müəllifi olmuşdur.
Astronomik araşdırmaları
Aristarxus həndəsi yolla yerdən aya və günəşə qədər məsafəni, eləcə də kosmik cisimlərin ölçülərini ölçməyə çalışmışdır. Bunun üçün o, tamamilə doğru düşünmüşdür ki, yerdən ayın yarısı görüldükdə, o günəş və yerlə düzbucaqlı üçbucaq təşkil edir. Beləliklə, yer-günəş-ay üçbucağını həndəsi yolla izah edərək, Aristarxus belə nəticəyə gəlmişdir ki, ayın radiusu yerin radiusundan üç dəfə kiçikdir; yerdən günəşə qədər məsafə isə aya qədər olan məsafədən 18 dəfə çoxdur.
Bu nəticələr onu Aristotelin yermərkəzçi (geosentrik) sisteminin inkar edilməsinə gətirib çıxartmışdır. Aristarxusun fikrincə planetlərin hərəkəti ilə bağlı bütün çətinliklər onların günəş ətrafında fırlanması nəzəriyyəsini qəbul edəndən sonra aradan qalxır. Beləliklə o, günəşmərkəzçilik (heliosentrik) sistemini əsaslandırmağa çalışmışdır. Yer isə günəş ətrafında fırlanaraq, həm də öz oxu ətrafında fırlanır. Ancaq onun bu fikirləri qədim zamanlarda qəbul olunmamışdır. Sonralar Kopernik bu nəzəriyyəni yenidən dirçəldə bilmişdir.
Bu kimi fikirlərin irəli sürməsinə görə Aristarxusu tanrılara qarşı çıxmaqda ittiham etmişlər, buna görə də o, Afinanı tərk etməyə məcbur olmuşdur.
Mənbə
Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 116-120. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Qaynaqlar
- Аристарх Самосский. О размерах и взаимных расстояниях Солнца и Луны (русский перевод включен в статью Веселовского, 1961) (рус.). .
Araşdırmalar
- Греческая цивилизация. Гл. XII. Александрийская наука. Астрономия. Аристарх Самосский (рус.)
- Aristarchus of Samos (The MacTutor History of Mathematics archive) 2016-09-06 at the Wayback Machine (англ.)
- The Moon’s Distance by Aristarchus (англ.)
- Dennis Rawlins Contributions. Содержит краткое описание изысканий Денниса Роулинза о творчестве Аристарха Самосского (англ.)
- Aristarchus and the Size of the Moon
- Gomez, A. G. (2013). Aristarchos of Samos, the Polymath. AuthorHouse. .
- Stahl, William (1970). "Aristarchus of Samos". Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Charles Scribner's Sons. pp. 246–250. .
Həmçinin bax:
İstinadlar
- Biographical Encyclopedia of Astronomers. Nyu-York: Springer Science+Business Media, 2007. doi:10.1007/978-0-387-30400-7
- Плутарх. О лике, видимом на диске луны / Перевод Г. А. Иванова // Философия природы в античности и средние века. М.: Прогресс-Традиция, 2000, s. 140.
- Протасов В. Ю. Геометрия звездного неба 2022-05-11 at the Wayback Machine // «Квант» № 2, 2010.
- B. L. van der Waerden, The heliocentric system in Greek, Persian and Hindu astronomy. 2016-04-03 at the Wayback Machine From deferent to equant: A Volume of Studies in the History of Science in the Ancient and Medieval Near East in Honor of E.S. Kennedy. Annals of the of Sciences, Volume 500, June 1987 pp. 525-545.
- Плутарх. О лике, видимом на диске луны / Перевод Г. А. Иванова // Философия природы в античности и средние века. М.: Прогресс-Традиция, 2000, s. 137.
- Аристарх Самосский // Философская Энциклопедия. В 5-х т. 2022-06-20 at the Wayback Machine М.: Советская энциклопедия. Под редакцией Ф. В. Константинова. 1960-1970.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Samoslu Aristarxus yun Ἀristarxos ὁ Samios teq e e 310 teq e e 230 Isgenderiyye qedim yunan riyaziyyatcisisi astronomu ve filosofu Peripatetik mektebin temsilcisi Stratonun en taninmis oyrencilerinden biri idi Ilk defe yerin gunesin etrafinda firlandigini iddia etmis yerden gunesle aya qeder mesafeni olcmeye cehd etmisdir Aristarxus Samosluq yun Ἀristarxos ὁ SamiosDogum tarixi teq e e 310Vefat tarixi teq e e 230Vefat yeri IsgenderiyyeElm saheleri astronomiya riyaziyyat Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius Areopagit Aristarxus Iskenderiyyede yasamisdir O astronomiya elmi ile mesgul idi Gunes ve ayin mesafeleri ve kemiyyetleri adli kitabin muellifi olmusdur Astronomik arasdirmalariAristarxusun metodu ile aya qeder mesafenin olculmesini izah eden Bizans metni X yuzillik Aristarxus hendesi yolla yerden aya ve gunese qeder mesafeni elece de kosmik cisimlerin olculerini olcmeye calismisdir Bunun ucun o tamamile dogru dusunmusdur ki yerden ayin yarisi goruldukde o gunes ve yerle duzbucaqli ucbucaq teskil edir Belelikle yer gunes ay ucbucagini hendesi yolla izah ederek Aristarxus bele neticeye gelmisdir ki ayin radiusu yerin radiusundan uc defe kicikdir yerden gunese qeder mesafe ise aya qeder olan mesafeden 18 defe coxdur Bu neticeler onu Aristotelin yermerkezci geosentrik sisteminin inkar edilmesine getirib cixartmisdir Aristarxusun fikrince planetlerin hereketi ile bagli butun cetinlikler onlarin gunes etrafinda firlanmasi nezeriyyesini qebul edenden sonra aradan qalxir Belelikle o gunesmerkezcilik heliosentrik sistemini esaslandirmaga calismisdir Yer ise gunes etrafinda firlanaraq hem de oz oxu etrafinda firlanir Ancaq onun bu fikirleri qedim zamanlarda qebul olunmamisdir Sonralar Kopernik bu nezeriyyeni yeniden dircelde bilmisdir Bu kimi fikirlerin ireli surmesine gore Aristarxusu tanrilara qarsi cixmaqda ittiham etmisler buna gore de o Afinani terk etmeye mecbur olmusdur MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 116 120 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 QaynaqlarAristarh Samosskij O razmerah i vzaimnyh rasstoyaniyah Solnca i Luny russkij perevod vklyuchen v statyu Veselovskogo 1961 rus Arasdirmalar Grecheskaya civilizaciya Gl XII Aleksandrijskaya nauka Astronomiya Aristarh Samosskij rus Aristarchus of Samos The MacTutor History of Mathematics archive 2016 09 06 at the Wayback Machine angl The Moon s Distance by Aristarchus angl Dennis Rawlins Contributions Soderzhit kratkoe opisanie izyskanij Dennisa Roulinza o tvorchestve Aristarha Samosskogo angl Aristarchus and the Size of the Moon Gomez A G 2013 Aristarchos of Samos the Polymath AuthorHouse ISBN 9781496994233 Stahl William 1970 Aristarchus of Samos Dictionary of Scientific Biography 1 New York Charles Scribner s Sons pp 246 250 ISBN 0 684 10114 9 Hemcinin bax PeripatetizmIstinadlarBiographical Encyclopedia of Astronomers Nyu York Springer Science Business Media 2007 ISBN 978 0 387 31022 0 doi 10 1007 978 0 387 30400 7 Plutarh O like vidimom na diske luny Perevod G A Ivanova Filosofiya prirody v antichnosti i srednie veka M Progress Tradiciya 2000 s 140 Protasov V Yu Geometriya zvezdnogo neba 2022 05 11 at the Wayback Machine Kvant 2 2010 B L van der Waerden The heliocentric system in Greek Persian and Hindu astronomy 2016 04 03 at the Wayback Machine From deferent to equant A Volume of Studies in the History of Science in the Ancient and Medieval Near East in Honor of E S Kennedy Annals of the of Sciences Volume 500 June 1987 pp 525 545 Plutarh O like vidimom na diske luny Perevod G A Ivanova Filosofiya prirody v antichnosti i srednie veka M Progress Tradiciya 2000 s 137 Aristarh Samosskij Filosofskaya Enciklopediya V 5 h t 2022 06 20 at the Wayback Machine M Sovetskaya enciklopediya Pod redakciej F V Konstantinova 1960 1970