Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İoann Filoponus (yun. Ἰωάννης ὁ Φιλόπονος, m. 490–570) — neoplatonçu filosof.
| İoann Filoponus | |
|---|---|
| q.yun. Ἰωάννης ὁ Φιλόπονος | |
| Doğum tarixi | təq. 490[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | təq. 570 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | filosof, ilahiyyatçı, riyaziyyatçı, fizik, yazıçı, astronom, qrammatik |
Fəlsəfəsi
M. IV yüzillikdən sonra neoplatonizm Xristianlığa təsir etmişdir. Onlar bir-biri ilə çarpışaraq həm də bir-birindən ideya baxımdan bəhrələnmişdirlər. Neoplatonizm Xristianlıqla mübarizədə məğlub olsa da, ancaq onun ideyaları ortadan qalxmamış, sonralar dünya dinlərində özünü göstərmişdir.
Xristianlığın güclənərək dövlət dininə çevrilməsi prosesində yeni-platonçuların arasında artıq xristianlar da olmuşdurlar. Onlardan biri İoann Filoponus idi. O, Aristotelin və başqa keçmişdə yaşamış filosofların əsərlərinə şərhlər yazmışdır. Eyni zamanda onun "Dünyanın əbədiliyi haqqında", "Dünyanın yaranması haqqında. Proklusa qarşı", "Hakim və ya birlik haqqında" kimi öz əsərləri də var mövcud olmuşdur.
Bu əsərlərdə Filoponus keçmiş filosofların Xristianlığa uyğun olmayan fikirlərini tənqid etmişdir. Məsələn, Aristotelin dünyanın əbədiliyi haqqında fikirlərini rədd etmişdir. Bununla belə o, bir çox məqamlarda Xristian ilahiyyatına uyğun olmayan fikirlərlə də çıxış etmişdir. O demişdir ki, xristianların Ata-Oğul-Müqəddəs Ruh hissələrindən (hipostasislərdən) ibarət olan bir Tanrı o hipostasislərdən ayrı bir şey ola bilməzsə, deməli onların hər birində mövcuddur. Çünki, ümumi olan bir şey öz hissələrinin cəmidir. Deməli, Tanrı əslində elə üç tanrıdan ibarətdir və onların cəmidir. Bu kimi baxışlar triteizm adlanır.
Daha sonra Filopones rəsmi kilsənin mövqeyinə zidd olaraq hesab edirdi ki, İsada ikili (insani və ilahi) təbiət ola bilməz. Çünki, İlahi və insani təbiətlər bir araya sığmaz. Beləliklə, Filopones İsada yalnız ilahi təbiəti qəbul etmişdir. Bu kimi baxışlar Xristianlıqda monofizitlik adlanır.
Rəsmi kilsə Filoponesin triteizmini və monofizitliyini pisləmiş və onları rədd etmişdir. Ancaq sonralar bəzi Xristian kilsələri monoteizmi qəbil etmişdirlər.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 282-283. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 282-283. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- MacCoull, Leslie S. B., "Aristophanes in Philoponus: Did he get the joke?" Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 57, 2007,
- Scholten, Clemens, "Welche Seele hat der Embryo? Johannes Philoponos und die Antike Embryologie," Vigiliae Christianae, 59,4 (2005), 377–411.
- Сидоров А. И. Логика и диалектика Иоанна Филопона: о характере переходной эпохи в развитии философской мысли от античности к средневековью. // Историко-философский ежегодник. 1989. С. 179—194.
- История античной эстетики. Том VIII. Итоги тысячелетнего развития. — М.: Искусство, 1992. Кн. 1. С. 33-35.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Joannes Philoponus // CONOR.SI.
- Catalog of the German National Library (alm.).
- Лурье, В. М. История Византийской философии 2022-03-31 at the Wayback Machine. Формативный период. СПб.: AXIŌMA., 2006, s. 221.
- История Византийской философии 2022-03-31 at the Wayback Machine, s. 215.
- История Византийской философии 2022-03-31 at the Wayback Machine, s. 214.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ioann Filoponus yun Ἰwannhs ὁ Filoponos m 490 570 neoplatoncu filosof Ioann Filoponusq yun Ἰwannhs ὁ FiloponosDogum tarixi teq 490 Dogum yeri Isgenderiyye Bizans imperiyasi Kipr Akrotiri ve Dekeliya Birlesmis KralliqVefat tarixi teq 570Vefat yeri IsgenderiyyeFealiyyeti filosof ilahiyyatci riyaziyyatci fizik yazici astronom qrammatikAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitFelsefesiM IV yuzillikden sonra neoplatonizm Xristianliga tesir etmisdir Onlar bir biri ile carpisaraq hem de bir birinden ideya baximdan behrelenmisdirler Neoplatonizm Xristianliqla mubarizede meglub olsa da ancaq onun ideyalari ortadan qalxmamis sonralar dunya dinlerinde ozunu gostermisdir Xristianligin guclenerek dovlet dinine cevrilmesi prosesinde yeni platoncularin arasinda artiq xristianlar da olmusdurlar Onlardan biri Ioann Filoponus idi O Aristotelin ve basqa kecmisde yasamis filosoflarin eserlerine serhler yazmisdir Eyni zamanda onun Dunyanin ebediliyi haqqinda Dunyanin yaranmasi haqqinda Proklusa qarsi Hakim ve ya birlik haqqinda kimi oz eserleri de var movcud olmusdur Bu eserlerde Filoponus kecmis filosoflarin Xristianliga uygun olmayan fikirlerini tenqid etmisdir Meselen Aristotelin dunyanin ebediliyi haqqinda fikirlerini redd etmisdir Bununla bele o bir cox meqamlarda Xristian ilahiyyatina uygun olmayan fikirlerle de cixis etmisdir O demisdir ki xristianlarin Ata Ogul Muqeddes Ruh hisselerinden hipostasislerden ibaret olan bir Tanri o hipostasislerden ayri bir sey ola bilmezse demeli onlarin her birinde movcuddur Cunki umumi olan bir sey oz hisselerinin cemidir Demeli Tanri eslinde ele uc tanridan ibaretdir ve onlarin cemidir Bu kimi baxislar triteizm adlanir Daha sonra Filopones resmi kilsenin movqeyine zidd olaraq hesab edirdi ki Isada ikili insani ve ilahi tebiet ola bilmez Cunki Ilahi ve insani tebietler bir araya sigmaz Belelikle Filopones Isada yalniz ilahi tebieti qebul etmisdir Bu kimi baxislar Xristianliqda monofizitlik adlanir Resmi kilse Filoponesin triteizmini ve monofizitliyini pislemis ve onlari redd etmisdir Ancaq sonralar bezi Xristian kilseleri monoteizmi qebil etmisdirler MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 282 283 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 282 283 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 MacCoull Leslie S B Aristophanes in Philoponus Did he get the joke Jahrbuch der Osterreichischen Byzantinistik 57 2007 Scholten Clemens Welche Seele hat der Embryo Johannes Philoponos und die Antike Embryologie Vigiliae Christianae 59 4 2005 377 411 Sidorov A I Logika i dialektika Ioanna Filopona o haraktere perehodnoj epohi v razvitii filosofskoj mysli ot antichnosti k srednevekovyu Istoriko filosofskij ezhegodnik 1989 S 179 194 Istoriya antichnoj estetiki Tom VIII Itogi tysyacheletnego razvitiya M Iskusstvo 1992 Kn 1 S 33 35 Hemcinin baxNeoplatonizmIstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Joannes Philoponus CONOR SI Catalog of the German National Library alm Lure V M Istoriya Vizantijskoj filosofii 2022 03 31 at the Wayback Machine Formativnyj period SPb AXIŌMA 2006 s 221 Istoriya Vizantijskoj filosofii 2022 03 31 at the Wayback Machine s 215 Istoriya Vizantijskoj filosofii 2022 03 31 at the Wayback Machine s 214