Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alkinous (yun. Ἀλκίνους; m. II-ci yüzilliyi) — Orta platonizmin tanınmış nümayəndələrdən biri. O, müəllimlərin istifadə etdiyi "Platon fəlsəfəsinin dərsliyi" (yun. Ἀλκινόου Διδασκαλικὸς τῶν Πλάτωνος δογμάτων) adlı kitabın müəllifi idi. Bu kitab günümüzə qədər platonizmin ən dəyərli qaynaqlardan biri hesab olunur. Burada məntiq, fizika və əxlaq sahələri üzrə fəsillər vardır və onlar orta platonizm haqqında kifayət qədər dolğun təsəvvür yaradır. Kitab 36 fəsildən ibarətdir.
| Alkinous | |
|---|---|
| Fəaliyyəti | filosof |
İlk olaraq Alkinous filosofun özəlliklərindən söhbət açır və qeyd edir ki, ən başlıcası onun fəlsəfəyə təbiət tərəfindən verilmiş vergisi olmalıdır. Onun vasitəsi ilə o dünyanın dəyişkən və axıcı olan şeyləri haqqında deyil, düşüncə ilə qavranılan biliklərə yiyələnməlidir. Bundan başqa filosof ədalətli olmalı, həqiqəti sevməli, müstəqil mülahizələr irəli sürə bilməli, yalana yol verməməli, xırdaçılıqdan uzaq, ləyaqətli və təvazökar olmalı, həm də onun yaxşı qavrama qabiliyyəti və yaddaşı olmalı, mənəvi sıxıntılara düşdükdə sakitliyini itirməməlidir. Bütün bu keyfiyyətlər tərbiyə və savadla birlikdə, filosofu ərdəmə və düşüncəli həyata sahib olmağa gətirib çıxarmalıdır. Təcrübi həyata qatılmağa isə filosof məcbur olunur. Çünki ,o hiss edir ki, bununla o düzənsizliyi və qarışıqlığı ortadan qaldıra bilər.
Filosof üç şeylə məşğul olur: o düşünərək mahiyyətə varır, xeyir verir və nəzəri cəhətdən cümlələrin mənalarını incələyir. Mahiyyəti bilmək nəzəriyyə, davranışın necə olması təcrübə, cümlələrin mənalarını bilmək isə dialektika adlanır. Beləliklə, fəlsəfə nəzəri, təcrübi və dialektik hissələrə bölünür. Nəzəri ilahiyyat, fizika və riyaziyyatı; təcrübi xasiyyətin tərbiyə edilməsi, məişət və dövlət quruculuğunu; dialektik hissə isə hər şeyi təyin etmə, induksiya və sillogizmi əhatə edir.
Dialektika nitqin mahiyyətini bilməkdir. Hər bir insanda çevrədəki şeylər haqqında hökm verən onun düşüncəsi (mülahizə yeritməyin mənbəyi) və təfəkkürüdür ki, onlar da təbiət tərəfindən verilib. Onların vasitəsi ilə həqiqət yanlışlıqdan ayrılır. Təfəkkürün də iki tərəfi vardır: birincisi dərk edilmir, ancaq həqiqidir və bu Tanrıya aiddir; ikincisi şeyləri seçəndir və o həm də insanda vardır. İnsanda olan təfəkkür də ikilidir: bəzi şeyləri insan ağılla, bəzilərini isə duyğularla qavrayır. Ağılla dərk edilən elmi bilikdir. Duyğularla dərk edilən isə yaddaşla birləşərək rəy yaradır. Düşüncə bacarığı və duyğular düşüncə ilə qavranılan və rəyin əsasını təşkil edir. Duyğu bədəndə ruhun elə bir durumudur ki, o bədənə edilmiş hər bir təsirə reaksiya verir. Bu təsir zaman keçdikcə aradan qalxmazsa yaddaşa çevrilir.
Daha sonra Alkinous düşüncəni, duyğu ilə qavranılanı və yaddaşı Platon və Aristotelin təlimi əsasında təhlil etmişdir. Belə ki, Platon fəlsəfəsində hər şeyin mahiyyəti kimi dəyərləndirilən dialektika Aristotelin sillogizmlər haqqında təlimi ilə birlikdə araşdırılmışdır.
Nəzəri fəlsəfəni açıqlayan Alkinous riyaziyyatdan başlayır. Riyaziyyat dialektikadan fərqli olaraq ilk başlanğıclarla bağlı deyil, ancaq bu elm rəydən üstündür, çünki sağlam düşüncə sahəsinə aiddir.
Dünyanın yaranması problemi üzrə Alkinous Platonun "Timeusuna" uyğun olaraq əzəldən olan və yaradılmamış üç başlanğıc haqqında söhbət açır. Bunlar maddə, "qəlib" (ya da ideya) və "Atadır" (ya da səbəbdir). Maddəni qəliblər əsasında formalaşdıran səbəb vardır. İdeya (qəlib) hər bir təbii şeyin nümunəsi, Tanrının (Atanın, səbəbin) düşündükləri, bizim tərəfimizdən ilk dərk ediləndir. Çünki, hər bir şeyi yaradan sənətkar ilk olaraq onun obrazını (qəlibini) özü-özündə yaradır, sonra ona uyğun o şeyi ortaya qoyur. Deməli, bu qəliblər (ideyalar) Tanrıdadır və ona görə onunla eyniləşir. Tanrı Aristotelin "İlk mühərrikidir" və eyni zamanda Platonun yaradıcı tanrısı Demiurqosdur. O ilk Əqldir, hərəkətsizdir və hər şeyin səbəbidir.
Alkinous Əql və Ruh anlayışlarını fərqləndirirdi. Ona görə, Tanrı ilə eyniləşdirilən Əql əbədidir və yüksək dairələrə aiddir; o aktiv deyil, özü özündədir. Əqldə olan ideyaları gerçəkləşdirən isə Ruhdur. O bütün kainatı bürüyür və onun vasitəsi ilə Tanrı bu dünyada hər şeyi oluşdurur. "Timeusda" olduğu kimi, Tanrının Ruhu kiçik tanrılar dairəsinə enir və onlar təbiətdə olan şeyləri yaradır. O tanrılar göyün yeddi qatında yerləşir. Ümumiyyətlə, bütün kosmos, ulduzlar, planetlər canlıdırlar, dünyanın Ruhunu təşkil edirlər.
Göyün yeddi qatının olması qədim zamanlarda yerin kainatın mərkəzində durması; günəşin, ayın və daha 5 planetlərin onun ətrafında fırlanması inancından yaranmışdır. Həmin inanca görə, onların tutduğu məkan və hərəkət etdiyi fəzalar göylərdir. Göylərin yeddi qatdan ibarət olması haqqında Yəhudilik, Xristianlıq və İslamda da rəvayətlər vardır. Göylərin yeddi qatdan ibarət olması haqqında Yəhudilik, Xristianlıq və İslamda da rəvayətlər vardır.
Aristoteldə olduğu kimi, Alkinous yerin dünyanın mərkəzində yerləşdiyini və başqa planet və ulduzların onun ətrafında fırlandığını iddia edirdi. Yerin özü də bir tanrıdır. Planetlərarası məkan isə efirlə doludur. Qeyd edilməlidir ki, göyün yeddi qatının olması inancı qədim zamanlarda yerin kainatın mərkəzində durması, eləcə də günəşin, ayın və daha 5 planetlərin onun ətrafında fırlanması inancından yaranmışdır. Həmin inanca görə, onların tutduğu məkan və hərəkət etdiyi fəzalar göylərdir.
İnsanı tanrılar yer, od, su və havadan yaratmış, ona ruh vermişdirlər. Bu ruhun bir neçə hissəsi vardır. Birincisi başda yerləşən düşünən hissədir. İkincisi duyan hissədir ki, o bir qədər aşağıdadır. Bir başqası nəfsi hissədir ki, o qarından aşağıda yerləşir. Ölməz olan yalnız düşünən hissədir ki, onu tanrılar birinci Tanrıdan alıb insanın baş tərəfinə yerləşdirmişdirlər. Bunu edərkən, ona bədənlə birlikdə ölən "duyan" və "nəfsi" hissələrini də əlavə etmişdirlər. Bu hissələr bir-biri ilə çarpışır deyə, insan birmənalı varlıq deyildir.
Bu kontekstdə də Alkinous əxlaq problemlərini araşdırmış və stoaçılar kimi belə bir nəticəyə gəlmişdir ki, xoşbəxtliyin şərti ərdəmdir. Məqsəd isə ərdəmlə dolu həyat sürərək tanrılara bənzəməkdir.
"Platon fəlsəfəsinin dərsliyi" kitanının müəllifliyi XX yüzilliyin ortalarına qədər başqa filosof Albinusa aid edirdilər. Sonra bunun səhv olduğu məlum oldu.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 205-209. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16..
Həmçinin bax:
İstinadlar
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, p. 3.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, pp. 3-4.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, pp. 4-5.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, pp. 6-8.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, pp. 13-14.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, p. 16.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, pp. 23-24.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, p. 25.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, p. 27.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, p. 31.
- Alcinous. The Handbook of Platonizm 2022-03-28 at the Wayback Machine / Translated by J. Dillon. Press, 2002, p. 40.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alkinous yun Ἀlkinoys m II ci yuzilliyi Orta platonizmin taninmis numayendelerden biri O muellimlerin istifade etdiyi Platon felsefesinin dersliyi yun Ἀlkinooy Didaskalikὸs tῶn Platwnos dogmatwn adli kitabin muellifi idi Bu kitab gunumuze qeder platonizmin en deyerli qaynaqlardan biri hesab olunur Burada mentiq fizika ve exlaq saheleri uzre fesiller vardir ve onlar orta platonizm haqqinda kifayet qeder dolgun tesevvur yaradir Kitab 36 fesilden ibaretdir AlkinousFealiyyeti filosofAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius Areopagit Ilk olaraq Alkinous filosofun ozelliklerinden sohbet acir ve qeyd edir ki en baslicasi onun felsefeye tebiet terefinden verilmis vergisi olmalidir Onun vasitesi ile o dunyanin deyisken ve axici olan seyleri haqqinda deyil dusunce ile qavranilan biliklere yiyelenmelidir Bundan basqa filosof edaletli olmali heqiqeti sevmeli musteqil mulahizeler ireli sure bilmeli yalana yol vermemeli xirdaciliqdan uzaq leyaqetli ve tevazokar olmali hem de onun yaxsi qavrama qabiliyyeti ve yaddasi olmali menevi sixintilara dusdukde sakitliyini itirmemelidir Butun bu keyfiyyetler terbiye ve savadla birlikde filosofu erdeme ve dusunceli heyata sahib olmaga getirib cixarmalidir Tecrubi heyata qatilmaga ise filosof mecbur olunur Cunki o hiss edir ki bununla o duzensizliyi ve qarisiqligi ortadan qaldira biler Filosof uc seyle mesgul olur o dusunerek mahiyyete varir xeyir verir ve nezeri cehetden cumlelerin menalarini inceleyir Mahiyyeti bilmek nezeriyye davranisin nece olmasi tecrube cumlelerin menalarini bilmek ise dialektika adlanir Belelikle felsefe nezeri tecrubi ve dialektik hisselere bolunur Nezeri ilahiyyat fizika ve riyaziyyati tecrubi xasiyyetin terbiye edilmesi meiset ve dovlet quruculugunu dialektik hisse ise her seyi teyin etme induksiya ve sillogizmi ehate edir Dialektika nitqin mahiyyetini bilmekdir Her bir insanda cevredeki seyler haqqinda hokm veren onun dusuncesi mulahize yeritmeyin menbeyi ve tefekkurudur ki onlar da tebiet terefinden verilib Onlarin vasitesi ile heqiqet yanlisliqdan ayrilir Tefekkurun de iki terefi vardir birincisi derk edilmir ancaq heqiqidir ve bu Tanriya aiddir ikincisi seyleri secendir ve o hem de insanda vardir Insanda olan tefekkur de ikilidir bezi seyleri insan agilla bezilerini ise duygularla qavrayir Agilla derk edilen elmi bilikdir Duygularla derk edilen ise yaddasla birleserek rey yaradir Dusunce bacarigi ve duygular dusunce ile qavranilan ve reyin esasini teskil edir Duygu bedende ruhun ele bir durumudur ki o bedene edilmis her bir tesire reaksiya verir Bu tesir zaman kecdikce aradan qalxmazsa yaddasa cevrilir Daha sonra Alkinous dusunceni duygu ile qavranilani ve yaddasi Platon ve Aristotelin telimi esasinda tehlil etmisdir Bele ki Platon felsefesinde her seyin mahiyyeti kimi deyerlendirilen dialektika Aristotelin sillogizmler haqqinda telimi ile birlikde arasdirilmisdir Nezeri felsefeni aciqlayan Alkinous riyaziyyatdan baslayir Riyaziyyat dialektikadan ferqli olaraq ilk baslangiclarla bagli deyil ancaq bu elm reyden ustundur cunki saglam dusunce sahesine aiddir Dunyanin yaranmasi problemi uzre Alkinous Platonun Timeusuna uygun olaraq ezelden olan ve yaradilmamis uc baslangic haqqinda sohbet acir Bunlar madde qelib ya da ideya ve Atadir ya da sebebdir Maddeni qelibler esasinda formalasdiran sebeb vardir Ideya qelib her bir tebii seyin numunesi Tanrinin Atanin sebebin dusundukleri bizim terefimizden ilk derk edilendir Cunki her bir seyi yaradan senetkar ilk olaraq onun obrazini qelibini ozu ozunde yaradir sonra ona uygun o seyi ortaya qoyur Demeli bu qelibler ideyalar Tanridadir ve ona gore onunla eynilesir Tanri Aristotelin Ilk muherrikidir ve eyni zamanda Platonun yaradici tanrisi Demiurqosdur O ilk Eqldir hereketsizdir ve her seyin sebebidir Alkinous Eql ve Ruh anlayislarini ferqlendirirdi Ona gore Tanri ile eynilesdirilen Eql ebedidir ve yuksek dairelere aiddir o aktiv deyil ozu ozundedir Eqlde olan ideyalari gerceklesdiren ise Ruhdur O butun kainati buruyur ve onun vasitesi ile Tanri bu dunyada her seyi olusdurur Timeusda oldugu kimi Tanrinin Ruhu kicik tanrilar dairesine enir ve onlar tebietde olan seyleri yaradir O tanrilar goyun yeddi qatinda yerlesir Umumiyyetle butun kosmos ulduzlar planetler canlidirlar dunyanin Ruhunu teskil edirler Goyun yeddi qatinin olmasi qedim zamanlarda yerin kainatin merkezinde durmasi gunesin ayin ve daha 5 planetlerin onun etrafinda firlanmasi inancindan yaranmisdir Hemin inanca gore onlarin tutdugu mekan ve hereket etdiyi fezalar goylerdir Goylerin yeddi qatdan ibaret olmasi haqqinda Yehudilik Xristianliq ve Islamda da revayetler vardir Goylerin yeddi qatdan ibaret olmasi haqqinda Yehudilik Xristianliq ve Islamda da revayetler vardir Aristotelde oldugu kimi Alkinous yerin dunyanin merkezinde yerlesdiyini ve basqa planet ve ulduzlarin onun etrafinda firlandigini iddia edirdi Yerin ozu de bir tanridir Planetlerarasi mekan ise efirle doludur Qeyd edilmelidir ki goyun yeddi qatinin olmasi inanci qedim zamanlarda yerin kainatin merkezinde durmasi elece de gunesin ayin ve daha 5 planetlerin onun etrafinda firlanmasi inancindan yaranmisdir Hemin inanca gore onlarin tutdugu mekan ve hereket etdiyi fezalar goylerdir Insani tanrilar yer od su ve havadan yaratmis ona ruh vermisdirler Bu ruhun bir nece hissesi vardir Birincisi basda yerlesen dusunen hissedir Ikincisi duyan hissedir ki o bir qeder asagidadir Bir basqasi nefsi hissedir ki o qarindan asagida yerlesir Olmez olan yalniz dusunen hissedir ki onu tanrilar birinci Tanridan alib insanin bas terefine yerlesdirmisdirler Bunu ederken ona bedenle birlikde olen duyan ve nefsi hisselerini de elave etmisdirler Bu hisseler bir biri ile carpisir deye insan birmenali varliq deyildir Bu kontekstde de Alkinous exlaq problemlerini arasdirmis ve stoacilar kimi bele bir neticeye gelmisdir ki xosbextliyin serti erdemdir Meqsed ise erdemle dolu heyat surerek tanrilara benzemekdir Platon felsefesinin dersliyi kitaninin muellifliyi XX yuzilliyin ortalarina qeder basqa filosof Albinusa aid edirdiler Sonra bunun sehv oldugu melum oldu MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 205 209 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Hemcinin bax Orta platonizmIstinadlarAlcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 p 3 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 pp 3 4 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 pp 4 5 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 pp 6 8 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 pp 13 14 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 p 16 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 pp 23 24 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 p 25 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 p 27 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 p 31 Alcinous The Handbook of Platonizm 2022 03 28 at the Wayback Machine Translated by J Dillon Press 2002 p 40