Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Antisfen (yun. Ἀντισθένης) — qədim yunan filosofu; Kinik məktəbinin yaradıcısı, Diogenin müəllimi.
| Antisfen | |
|---|---|
| Ἀντισθένης | |
 | |
| Doğum tarixi | e.ə. 444 |
| Vəfat tarixi | e.ə. 365 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Dövr | Ellinizm |
| İstiqaməti | Kinik məktəbi |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
| Təsirlənib | Sokrat |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Haqqında
Antisfen Afinalı əvvəl Qorgiasın, sonra isə Sokratın şagirdi və ən sadiq dostu olmuşdur. Sokrat təlimini inkişaf etdirən və yalnız tək fərdi şeylər haqqındakı biliyi həqiqət sayan kinik (Kiniklər) məktəbinin banisi Antisfen etikaya, siyasətə, idrak nəzəriyyəsinə, dil fəlsəfəsinə, ritorikaya, ədəbi tənqidə aid əsərlər yazmışdır. Sokratın vəfatından sonra Kinosarqda (kasıb ailələrin uşaqları oxuduğu gimnaziyada) öz məktəbini açmış və ellin mənbələrinə əsasən Sinoplu Dioqenin müəllimi olmuşdur.
Fəlsəfəsi
Antisfen fəlsəfəsində ümumi anlayışların mövcudluğu inkar edilir. O hesab edirdi ki, yalnız fərdi şeylər vardır. Antisfen deyirdi: "Mən atı görürəm, atlığı yox" və iddia edirdi ki, insanı görmək mümkündür, insanlığı yox. Hər bir fərdi şey haqqında demək olar ki, o vardır. Məsələn, "at atdır", "fil fildir". Ümumi şeylər isə yoxdur, onlar yalnız insan düşüncəsindədir. Bu baxımdan Antisfeni ilk nominalist (ümumi anlayışların mövcud olmasını inkar edən fəlsəfi cərəyan) adlandırmaq mümkündür. Bu problem sonralar orta əsr fəlsəfəsinin əsas mövzularından biri olmuşdur.
Antisfenə görə fəlsəfənin vəzifəsi insanın iç aləminin araşdırılmasından ibarətdir. Ərdəmə (xeyrə doğru yönəlmə) çatmaq, xeyirlə həyat sürmək həyatın mənasıdır ki, buna da abidliklə çatmaq mümkündür.
İnsan öz təbiətinə uyğun yaşamalı, şəxsi maraqlarını cəmiyyətin maraqlarından üstün saymalıdır.
Heyvanların (özəlliklə də itlərin) həyatı insanlar üçün təbii yaşamın nümunəsi olmalıdır. Ona görə də, Antisfenə "İt" (yun. κῠνικοί – kinik) ləqəbini vermişdirlər. Bu səbəbdən sonralar onun bütün ardıcılları kinik adlandırılmışdır. Ancaq başqa bir məlumata görə məktəbin adı Antisfenin dərs dediyi yerin adı ilə bağlıdır.
Eyni zamanda, Antisfen özünü hansısa dövlətin deyil, bütün dünyanın vətəndaşı elan etmişdir. Dini və ictimai qanunlar da onun tərəfindən inkar olunurdu.
Antisfen kiniklərdən fərqli olaraq təəccübləndirici "utanmazlığı" təbliğ etməyərək və Platonla polemika apararaq stoik etikasının ritorik istiqamətinə təsir göstərmişdir. Xoşbəxtlik üçün ləyaqət (əxlaqi mükəmməllik) tək və kifayət şərt tanıyaraq, cah-calal və kef-səfaya nifrət etmiş ("bir dəfə kef çekməkdənsə ağlını itirmək yaxşıdır"), əzab çəkməyi səadət hesab edərək, Sokratın daxili azadlıq idealını təbliğ etmiş, afina cəmiyyətini, o cümlədən mövcud quldarlıq institutunu və qadınların cəmiyyətdə hüquq bərabərsizliyini tənqid etmiş, politeizmi ("təbiətən bir allah mövcuddur") rədd etmişdir. Antisfen etika, məntiq və epistomologiya üzərində işləyərək müəyyənlik nəzəriyyəsini təklif etmişdir.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 101-102. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 101-102. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Brancacci, Aldo. Oikeios logos. La filosofia del linguaggio di Antistene, Napoli: Bibliopolis, 1990 (fr. tr. Antisthène, Le discours propre, Paris, Vrin, 2005)
- Dudley, Donald R. (1937), A History of Cynicism from Diogenes to the 6th Century A. D.. Cambridge
- Long, A. A. (1996), "The Socratic Tradition: Diogenes, Crates, and Hellenistic Ethics", in Bracht Branham, R.; Goulet-Caze Marie-Odile, The Cynics: The Cynic Movement in Antiquity and Its Legacy. University of California Press.
- Luis E. Navia, (2005), Diogenes The Cynic: The War Against The World. Humanity Books.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Lives & Writings on the Cynics, directory of literary references to Ancient Cynics
- , Symposium, Book IV 2015-09-09 at the Wayback Machine
- А. Ф. Лосев, "Сократики"
- Диоген Лаэртский. "О жизни, учениях и изречениях знаменитых философов, кн. 6"
İstinadlar
- Нахов И. М. Философия киников 2021-09-20 at the Wayback Machine. М.: Наука, Москва, 1982, s. 73.
- Асмус В. Ф. Античная философия 2015-04-16 at the Wayback Machine. М.: Высшая школа, 1976, s. 129–130.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, pp. 220–221.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 221.
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 550 – 551. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Antisfen yun Ἀntis8enhs qedim yunan filosofu Kinik mektebinin yaradicisi Diogenin muellimi AntisfenἈntis8enhsDogum tarixi e e 444Vefat tarixi e e 365Vefat yeri AfinaVetendasligi Qedim AfinaDovr EllinizmIstiqameti Kinik mektebiEsas maraqlari felsefeTesirlenib Sokrat Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitHaqqindaAntisfen Afinali evvel Qorgiasin sonra ise Sokratin sagirdi ve en sadiq dostu olmusdur Sokrat telimini inkisaf etdiren ve yalniz tek ferdi seyler haqqindaki biliyi heqiqet sayan kinik Kinikler mektebinin banisi Antisfen etikaya siyasete idrak nezeriyyesine dil felsefesine ritorikaya edebi tenqide aid eserler yazmisdir Sokratin vefatindan sonra Kinosarqda kasib ailelerin usaqlari oxudugu gimnaziyada oz mektebini acmis ve ellin menbelerine esasen Sinoplu Dioqenin muellimi olmusdur FelsefesiAntisfen felsefesinde umumi anlayislarin movcudlugu inkar edilir O hesab edirdi ki yalniz ferdi seyler vardir Antisfen deyirdi Men ati gorurem atligi yox ve iddia edirdi ki insani gormek mumkundur insanligi yox Her bir ferdi sey haqqinda demek olar ki o vardir Meselen at atdir fil fildir Umumi seyler ise yoxdur onlar yalniz insan dusuncesindedir Bu baximdan Antisfeni ilk nominalist umumi anlayislarin movcud olmasini inkar eden felsefi cereyan adlandirmaq mumkundur Bu problem sonralar orta esr felsefesinin esas movzularindan biri olmusdur Antisfene gore felsefenin vezifesi insanin ic aleminin arasdirilmasindan ibaretdir Erdeme xeyre dogru yonelme catmaq xeyirle heyat surmek heyatin menasidir ki buna da abidlikle catmaq mumkundur Insan oz tebietine uygun yasamali sexsi maraqlarini cemiyyetin maraqlarindan ustun saymalidir Heyvanlarin ozellikle de itlerin heyati insanlar ucun tebii yasamin numunesi olmalidir Ona gore de Antisfene It yun kῠnikoi kinik leqebini vermisdirler Bu sebebden sonralar onun butun ardicillari kinik adlandirilmisdir Ancaq basqa bir melumata gore mektebin adi Antisfenin ders dediyi yerin adi ile baglidir Eyni zamanda Antisfen ozunu hansisa dovletin deyil butun dunyanin vetendasi elan etmisdir Dini ve ictimai qanunlar da onun terefinden inkar olunurdu Antisfen kiniklerden ferqli olaraq teeccublendirici utanmazligi teblig etmeyerek ve Platonla polemika apararaq stoik etikasinin ritorik istiqametine tesir gostermisdir Xosbextlik ucun leyaqet exlaqi mukemmellik tek ve kifayet sert taniyaraq cah calal ve kef sefaya nifret etmis bir defe kef cekmekdense aglini itirmek yaxsidir ezab cekmeyi seadet hesab ederek Sokratin daxili azadliq idealini teblig etmis afina cemiyyetini o cumleden movcud quldarliq institutunu ve qadinlarin cemiyyetde huquq berabersizliyini tenqid etmis politeizmi tebieten bir allah movcuddur redd etmisdir Antisfen etika mentiq ve epistomologiya uzerinde isleyerek mueyyenlik nezeriyyesini teklif etmisdir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 101 102 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 101 102 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Brancacci Aldo Oikeios logos La filosofia del linguaggio di Antistene Napoli Bibliopolis 1990 fr tr Antisthene Le discours propre Paris Vrin 2005 Dudley Donald R 1937 A History of Cynicism from Diogenes to the 6th Century A D Cambridge Long A A 1996 The Socratic Tradition Diogenes Crates and Hellenistic Ethics in Bracht Branham R Goulet Caze Marie Odile The Cynics The Cynic Movement in Antiquity and Its Legacy University of California Press Luis E Navia 2005 Diogenes The Cynic The War Against The World Humanity Books Hemcinin baxKinik mektebiXarici kecidlerLives amp Writings on the Cynics directory of literary references to Ancient Cynics Symposium Book IV 2015 09 09 at the Wayback Machine A F Losev Sokratiki Diogen Laertskij O zhizni ucheniyah i izrecheniyah znamenityh filosofov kn 6 IstinadlarNahov I M Filosofiya kinikov 2021 09 20 at the Wayback Machine M Nauka Moskva 1982 s 73 Asmus V F Antichnaya filosofiya 2015 04 16 at the Wayback Machine M Vysshaya shkola 1976 s 129 130 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 pp 220 221 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 221 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 550 551 ISBN 978 9952 441 02 4