Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ailə sözü — aralarında qohumluq münasibəti olan insanlar üçün işlədilir.
Ailəm
Ailə sosiologiya baxımından evlənmək ya da qohumluq xətti ilə gələn bir həyat birliyidir. Ailə sözü Qərbdə əsasən ana-ata və uşaqlar anlayışını verir. Şərq xalqlarında ailə daha çox eyni evdə yaşayan, ya da eyni nəsildən gələn insanların cəminə deyilir.
Biologiyada ailə sözü bir-birlərinə qohumluq dərəcəsi baxımından bir qrupda birləşən heyvanat ya da nəbatat üçün işlədilir.
Sözün mənşəyi
Ailə sözünün əsli ərəbcədən gələn عائلة (ailə) sözündəndir. Bu söz ərəbcədə dayanmaq mənasında olan عول (avl) kökündəndir. Bir-birlərinə dayanan, etimad edən insanlar üçün işlədilir.
Ailə sözü müştərək xüsusiyyətləri olan elmi, texniki və sosial qruplar üçün də işlədilir. Misal üçün, bir istehsalçının bir məhsul xəttindəki məhsullara o istehsalçının məhsul ailəsi də deyilə bilər.
Ailə və ailənin funksiyaları
Gec -tez oğlanlar evlənməli, qızlar ərə getməlidirlər. Bu çox mühüm həyati zərurətdir. Ona görədə onlar özlərini ailə həyatına hazırlamalıdırlar.
Ailənin formaları
Ailə - ər və xanımından, onların övladlarından ibarət olan ictimai-iqtisadi hüceyrədir. Sinfi cəmiyyətdə onun ən geniş yayılan forması monoqamiyadır. Nikahın formaları nikah cütünün birləşməsinin xarakteri mənasını verir.
Qızların qaçırılması – bu qızların və onların valideynlərinin razılığı və ya qeyri razılığı zamanı qaçırma yolu ilə bağlanan nikah formasıdır.
Ödəncli nikah – (kalım) – Adaxlının gəlinin əvəzində qızın ailəsinə ödənc verməsidir. İşləyib ödəmə əsasındakı nikah da buna aiddir.
Gəzmə nikah – nikahın elə bir formasıdır ki, bu zaman ər və xanımı ayrı-ayrı nəsillərdə yaşayır və yaxud ər xanımının evində deyil, kişilər üçün nəzərdə tutulmuş xüsusi evlərdə yaşamasıdır.
Heterizm – (yunanca “ketayra”-məşuqə) də qrup nikahının qalığıdır. Nikah yolu ilə bir kişiyə bağlı olan qadın başqa bir kişi ilə cinsi əlaqəyə girərsə bu heterizmdir. Başqa sözlə, qadın onunla nikah əlaqəsinə girə biləcək bütün kişilərə mənsub idi.
Qonaqpərvər heterizm – qrup nikahının bir formasıdır. Bu vaxt ərlə eyni bir sinfə, nəslə, yaş sinfinə daxil olan qonaq onun arvadı ilə yaşamaq hüququna malik olurdu. Sinifsiz cəmiyyətin bütün dövrlərində ən geniş yayılan qrup nikahı forması idi. Bu vaxt bir qrup kişilər və qadınlar müvəqqəti və ya daimi olaraq bir-birinin ərləri və xanımı hesab olunurdular. Lakin ciddi bir tərzdə ekzoqamiyaya riayət olunurdu. Qrup nikahının qalıqlarına sinfi cəmiyyətlərdə də, hətta Asiya, Afrika və Okeaniyanın müasir xalqlarının bəzilərində bu günə qədər təsadüf olunmaqdadır.
Qədim Romadakı saturnaliya qrup nikahının tipik qalığı sayılır. Saturunun şərəfinə keçirilən məhsul bayramı günlərində müxtəlif nəsillərdən olan kişi və qadınlar arasında müvəqqəti olaraq cinsi əlaqələrə yol verilirdi. Asiyadakı müasir myao-yao xalqları da ay rəqsləri zamanı xüsusi cinsi münasibətlərdə olurlar ki, bunlar da tamamilə saturnaliyaya bənzəyir.
Ailənin vəzifələri
Ailənin biologiya və sosiologiya elmləri barəsində çox mühüm vəzifələri vardır: "İnsan" növünün özünü yenidən hasil etməsi üçün ailə müəssisəsinə ehtiyacının olması ixtilaflıdır. Ancaq bir ailənin təşəkkül olması üçün biologiya baxımından qadının məhsuldarlığı və kişinin döllənmə gücünün olması lazımdır. Evli bir qadın-kişi cütünün uşaqları olmayanda əcnəbi bir uşağını övladlığa götürməsi bunun istisnasıdır. Ailənin xüsusiyyətləri neçə nəsillərin bir yerdə yaşadığına görə də fərqlənir. Ona görə çox nəsilli ev həyatı ya çox nəsilli ailədən söz gedir. Özünü yenidən hasil etmək, nəsillərin həyat verərək saxlanması vəzifəsi üçündür. Bu barədə ailənin bağları bir cəmiyyətinin saxlanması və çoxalması üçün çox mühümdür.
Müasir cəmiyyətlərdə ailənin siyasi, dini, iqtisadi və təlimlə əlaqəli vəzifələr qismən başqa ictimai müəssisələrə (m.ü. dövlət hakimiyyətləri, sığorta müəssisələri, təhsil müəssisələri, idman cəmiyyətləri kimi) aparılar və ailənin gündəliyində əhəmiyyətini itirər.
Terminologiya
İnsanlarda görülən müxtəlif ailə şəkilləri vardır. Bunlardan atanın sözünün keçdiyi ailələrə pədərşah ailə, ananın sözünün keçdiyi ailələrə də madərşah ailə deyilir.
Bir çox cəmiyyətdə ailənin təməli evlilikdir. Demək olar ki, bütün ölkələrdə ailənin qurulması və ailə birliyinin pozulması qanunla müəyyən edilmişdir. Bu gün bir çox ölkədə evliliklər bir kişi ilə bir qadın arasında olur. Bu ölkələrdə bir insanın ikinci qarşı cinslə evlənməyi qanunla qadağan olunmuşdur. Evlilik bir kişi və bir qadın ilə qurula biləcəyi kimi, bu gün homoseksual evliliklərin qanuni olduğu ölkələrdə iki qadın ya da iki kişi arasında da qurula bilər. Bu cür evliliklərə monoqamiya deyilir. Bəzi ölkələrdə isə bir kişi birdən çox qadınla, bir qadın birdən çox kişi ilə evlənə bilər. Bu cür evliliklərə poliqamiya deyilir.
Bir kişinin birdən çok qadınla evliliyinə poliginiya adı verilir. Bu cür evlilikdə eyni evin içində hər qadının öz uşaqları ilə birlikdə yaşadığı ayrı ayrı vahidlər yaranır. Bu adətə bəzi Asiya və Afrika ölkələrində, xüsusilə də zənginlər arasında geniş olaraq rast gəlinir. Bəzi hallarda isə məsələn Hindistandakı Todalar və Nayarlar arasında qadınların birdən çox kişi ilə evlənmə halları vardır. Buna da poliandriya deyilir.
Qədim türk cəmiyyətlərində ailə böyük əhəmiyyət daşıyırdı. Tək xanımla evlilik təməlinə söykənən ailələrdə qadın ilə kişi arasında bərabərlik var idi.
İstinadlar
- "Ailə və ailənin funksiyaları". kayzen.az. 15 May 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 15 May 2023.
- Şirin Bünyadova. "Orta əsr Azərbaycan ailəsi". 2012. 16 may 2023 tarixində [arxivləşdirilib (#bad_url) (PDF) (#archive_missing_url). (#cite_web_url)
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Aile sozu aralarinda qohumluq munasibeti olan insanlar ucun isledilir Uzeyir bey Hacibeyov ailesi ile Susada 1915 ci il Bu adin diger istifade formalari ucun bax Aile deqiqlesdirme AilemAile sosiologiya baximindan evlenmek ya da qohumluq xetti ile gelen bir heyat birliyidir Aile sozu Qerbde esasen ana ata ve usaqlar anlayisini verir Serq xalqlarinda aile daha cox eyni evde yasayan ya da eyni nesilden gelen insanlarin cemine deyilir Biologiyada aile sozu bir birlerine qohumluq derecesi baximindan bir qrupda birlesen heyvanat ya da nebatat ucun isledilir Sozun menseyiAile sozunun esli erebceden gelen عائلة aile sozundendir Bu soz erebcede dayanmaq menasinda olan عول avl kokundendir Bir birlerine dayanan etimad eden insanlar ucun isledilir Aile sozu musterek xususiyyetleri olan elmi texniki ve sosial qruplar ucun de isledilir Misal ucun bir istehsalcinin bir mehsul xettindeki mehsullara o istehsalcinin mehsul ailesi de deyile biler Aile ve ailenin funksiyalariGec tez oglanlar evlenmeli qizlar ere getmelidirler Bu cox muhum heyati zeruretdir Ona gorede onlar ozlerini aile heyatina hazirlamalidirlar Ailenin formalariAile er ve xanimindan onlarin ovladlarindan ibaret olan ictimai iqtisadi huceyredir Sinfi cemiyyetde onun en genis yayilan formasi monoqamiyadir Nikahin formalari nikah cutunun birlesmesinin xarakteri menasini verir Qizlarin qacirilmasi bu qizlarin ve onlarin valideynlerinin raziligi ve ya qeyri raziligi zamani qacirma yolu ile baglanan nikah formasidir Odencli nikah kalim Adaxlinin gelinin evezinde qizin ailesine odenc vermesidir Isleyib odeme esasindaki nikah da buna aiddir Gezme nikah nikahin ele bir formasidir ki bu zaman er ve xanimi ayri ayri nesillerde yasayir ve yaxud er xaniminin evinde deyil kisiler ucun nezerde tutulmus xususi evlerde yasamasidir Heterizm yunanca ketayra mesuqe de qrup nikahinin qaligidir Nikah yolu ile bir kisiye bagli olan qadin basqa bir kisi ile cinsi elaqeye girerse bu heterizmdir Basqa sozle qadin onunla nikah elaqesine gire bilecek butun kisilere mensub idi Qonaqperver heterizm qrup nikahinin bir formasidir Bu vaxt erle eyni bir sinfe nesle yas sinfine daxil olan qonaq onun arvadi ile yasamaq huququna malik olurdu Sinifsiz cemiyyetin butun dovrlerinde en genis yayilan qrup nikahi formasi idi Bu vaxt bir qrup kisiler ve qadinlar muveqqeti ve ya daimi olaraq bir birinin erleri ve xanimi hesab olunurdular Lakin ciddi bir terzde ekzoqamiyaya riayet olunurdu Qrup nikahinin qaliqlarina sinfi cemiyyetlerde de hetta Asiya Afrika ve Okeaniyanin muasir xalqlarinin bezilerinde bu gune qeder tesaduf olunmaqdadir Qedim Romadaki saturnaliya qrup nikahinin tipik qaligi sayilir Saturunun serefine kecirilen mehsul bayrami gunlerinde muxtelif nesillerden olan kisi ve qadinlar arasinda muveqqeti olaraq cinsi elaqelere yol verilirdi Asiyadaki muasir myao yao xalqlari da ay reqsleri zamani xususi cinsi munasibetlerde olurlar ki bunlar da tamamile saturnaliyaya benzeyir Ailenin vezifeleri1585 ci ilde cekilmis bir aile resmi Ailenin biologiya ve sosiologiya elmleri baresinde cox muhum vezifeleri vardir Insan novunun ozunu yeniden hasil etmesi ucun aile muessisesine ehtiyacinin olmasi ixtilaflidir Ancaq bir ailenin tesekkul olmasi ucun biologiya baximindan qadinin mehsuldarligi ve kisinin dollenme gucunun olmasi lazimdir Evli bir qadin kisi cutunun usaqlari olmayanda ecnebi bir usagini ovladliga goturmesi bunun istisnasidir Ailenin xususiyyetleri nece nesillerin bir yerde yasadigina gore de ferqlenir Ona gore cox nesilli ev heyati ya cox nesilli aileden soz gedir Ozunu yeniden hasil etmek nesillerin heyat vererek saxlanmasi vezifesi ucundur Bu barede ailenin baglari bir cemiyyetinin saxlanmasi ve coxalmasi ucun cox muhumdur Muasir cemiyyetlerde ailenin siyasi dini iqtisadi ve telimle elaqeli vezifeler qismen basqa ictimai muessiselere m u dovlet hakimiyyetleri sigorta muessiseleri tehsil muessiseleri idman cemiyyetleri kimi aparilar ve ailenin gundeliyinde ehemiyyetini itirer TerminologiyaInsanlarda gorulen muxtelif aile sekilleri vardir Bunlardan atanin sozunun kecdiyi ailelere pedersah aile ananin sozunun kecdiyi ailelere de madersah aile deyilir Bir cox cemiyyetde ailenin temeli evlilikdir Demek olar ki butun olkelerde ailenin qurulmasi ve aile birliyinin pozulmasi qanunla mueyyen edilmisdir Bu gun bir cox olkede evlilikler bir kisi ile bir qadin arasinda olur Bu olkelerde bir insanin ikinci qarsi cinsle evlenmeyi qanunla qadagan olunmusdur Evlilik bir kisi ve bir qadin ile qurula bileceyi kimi bu gun homoseksual evliliklerin qanuni oldugu olkelerde iki qadin ya da iki kisi arasinda da qurula biler Bu cur evliliklere monoqamiya deyilir Bezi olkelerde ise bir kisi birden cox qadinla bir qadin birden cox kisi ile evlene biler Bu cur evliliklere poliqamiya deyilir Bir kisinin birden cok qadinla evliliyine poliginiya adi verilir Bu cur evlilikde eyni evin icinde her qadinin oz usaqlari ile birlikde yasadigi ayri ayri vahidler yaranir Bu adete bezi Asiya ve Afrika olkelerinde xususile de zenginler arasinda genis olaraq rast gelinir Bezi hallarda ise meselen Hindistandaki Todalar ve Nayarlar arasinda qadinlarin birden cox kisi ile evlenme hallari vardir Buna da poliandriya deyilir Qedim turk cemiyyetlerinde aile boyuk ehemiyyet dasiyirdi Tek xanimla evlilik temeline soykenen ailelerde qadin ile kisi arasinda beraberlik var idi Istinadlar Aile ve ailenin funksiyalari kayzen az 15 May 2023 tarixinde Istifade tarixi 15 May 2023 Sirin Bunyadova Orta esr Azerbaycan ailesi 2012 16 may 2023 tarixinde arxivlesdirilib bad url PDF archive missing url cite web url Hemcinin baxAile munaqiseleriXarici kecidler