Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bu məqalədə heç bir məlumatın mənbəsi . |
Elm — obyektiv, sistemli və əsaslandırılmış biliklərin əldə edilməsinə, dəqiqləşdirilməsinə və yayılmasına yönəlmiş insan fəaliyyəti növüdür. Bu fəaliyyətin əsasını elmi faktların toplanması, onların daima yenilənməsi və sistemləşdirilməsi, tənqidi analizi və bu əsasda təşkil edir. Elm təkcə müşahidə edilən təbiət və ictimai halları təsvir etmir, həm də onların əlaqələrini tapır və nəticəni müəyyən edə bilir.
Ümumi məlumat
Hər hansı bir elm haqqında təsəvvür bu elmin obyektini, predmetini, metod və prinsipini öyrənməkdən başlayır.
Elm aşağıdakı şərt və dərketmə komponentlərini özündə birləşdirir:
- elmi əməyin bölünməsi və birliklərinin yaranması;
- elmi müəssisələr, sınaq və laborator avadanlıqları;
- elmi-tədqiqat işlərinin metodları;
- dərketmə və kateqoriya aparatı;
- elmi informasiya sistemi;
- əvvəldən toplanmış bütün biliklər məcmusu.
Elm yarandığı gündən insanların əmək məhsuldarlığının artırılması və bunun sayəsində onun rifahının yaxşılaşdırılmasına xidmət etmişdir. Elmlə məşğul olan şəxslərə "alim" deyilir. Onlar insanların arasından öz bacarığı, savadı və düşüncəsi ilə fərqlənirlər.
Elm tarixi
Elm müasir halda – əsrlərdən formalaşmağa başlayıb. Tarixi inkişafında o, texnika və texnologiya çərçivəsindən çıxaraq cəmiyyətin inkişafına ciddi təsir edən faktora çevrildi. XVII əsrdən başlayaraq elmi fəaliyyət hər 10–15 ilə iki dəfə artır (kəşflərin sayı, elmi informasiyalar, elmi işçilərin sayı).
Elm, bilik, təcrübə və nəzəriyyənin fəlsəfəsi
- Elm - ağlın, düşüncənin və idrakın əks-sədasıdır.
- Elm - reallığın və gerçəkliyin ağlı, zəkası və idrakı vasitəsilə məntiqi qavranılmasıdır.
- Elm üçün rahat və üzdə olan heç nə yoxdur, bu yolda fədai və fədakar olmadan, yüksək məntiqə, elmi əsaslara, nəzəri hazırlıqlara, intuisiyaya malik olmadan konkret və müəyyən uğurlara nail olmaq müşkül məsələdir.
- Elmin ilkin əsası təcrübədir, yalnız elmi təcrübələrə əsaslanaraq elmə daha yüksək nailiyyətlər bəxş etmək və onu daha mükəmməl nəzəıriyyələrlə zənginləşdirmək olar.
- Elm və bilik -reallıqlardan əxz olunan,qavranılan mahiyyətdir.
- Elm - biliklərin təcrübəyə əsaslanan, biliklərin özlərini əsaslandıran və sintezləşdirən, ona nəzəri forma verən tədqiqatların nəticəsidir.
- Elm və həyatın özü kimi əbədi təkamül və inqilabi proseslərin çıxış nöqtəsi, sonu olmayan epiloqudur.
- Həyat - elmin qaynağı və əbədi nəğməsidir.
- Elm - idraki proseslərin törəməsidir.
- Elm - məntiqin uvertürasıdır.
- Məntiq - elmi analitikadır, idrakın qlobal fəaliyyəti9nin arxuitekturasıdır.
- Elm - yenini yaratmağın və yeni yaradılanın mahiyyəti deməkdir.
- Elm - görünənin mahiyyətinin, görünməyənin sirrinin açılmasıdır.
- Elm görünməyəni, lakin fərz ediləni axtarmaqdır.
- Təfəkkürün intensiv fəaliyyət qabiliyyəti elmi nəticə əldə etmək üçün başlıca şərtdir.
- Elmlə qazanılan zənginliyin səviyyəsi və mənəvi ucalığı adi tikilmiş binalardan memarlıq üslubu ilə tikilən binaların fərqi qədər cəzbedici və dəyərlidir.
- Elm və bilik - haqqı heç zaman tam ödənilə bilməyən əbədi kapitaldır.
- Elm və bilik bütün sirrli dünyaların açarıdır.
- Təcrübə elmin məhək daşıdır.
- Elm məntiqi sevir, məntiq isə elmin özülüdür.
- Elm idrakın və təfəkkürün məntiqi yekunudur.
- Elmsiz və sübutsuz hər şey cəfəngiyyatdır, metafizikadır.
Alimlər
Alimlərin məqsədi mövcud iş şəraitində birbaşa və ya dolayı yolla insanların həyat tərzinin yaxşılaşdırılmasından ibarətdir. Ona görə də, tarix boyu alimlərin işləri dövlətlərdə söz sahibi olan şəxslər və qurumlar tərəfindən dəstəklənmiş və nəzarət edilmişdir. İlk təşkil olunmuş şəkildə aparılan elmi işlərə Qədim Yunanıstanda, rast gəlinir. Əvvəllər elmlə məşğul olan şəxslər saray əyanları kimi xüsusi imtiyazlara malik olsalar da, sonradan onlara verilən elmi dərəcələrlə cəmiyyətdə elitar bir təbəqə yaranmışdır.
Beynəlxalq elmi mükafatlar
Elmi nailiyyətlərə görə alimlərə aşağıdakı nüfuzlu beynəlxalq mükafatlar verilir:
- Nobel mükafatı — dünyada ən nüfuzlu elmi mükafat. İldə bir dəfə dörd elm sahəsi üzrə verilir.
- — riyaziyyat sahəsində böyük nailiyyələrə görə, İspaniya kralı tərəfindən təqdim edilir.
- — informatikanın riyazı aspektlərində böyük uğurlara görə.
- — digər elmlərdə kəşflər vasitəsilə riyaziyyata böyük töhfələrə görə.
- Kraufurd mükafatı — mükafat astronomiya, riyaziyyat, bioloji elmlər və Yer haqqında elmlər üzrə verilir.
- Abel mükafatı — riyaziyyatın inkişafına töhfəyə görə.
- Şao İfu mükafatı — astronomiya, riyaziyyat, tibb və həyat haqqında elmlərə verilən böyük töhfələrə görə.
- Türinq mükafatı — hesablama texnikası assosiasiyası tərəfindən informatika sahəsində verilən mükafat.
- Mixail Lomonosov adına böyük qızıl medal — Rusiya Elmlər Akademiyasının ali mükafatı.
- Dmitri Mendeleyev adına böyük qızıl medal — Rusiya Elmlər Akademiyasının kimya elmi sahəsində böyuk nailiyyətlərə görə mükafatı.
Həmçinin bax
Mənbə
- AMEA Elm və həyat, №4, səh.23-25, 2016.
İstinadlar
- . 2009-02-17 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-11-03.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Elm deqiqlesdirme Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqalede hec bir melumatin menbesi gosterilmemisdir Lutfen etibarli menbeler elave etmekle meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Qerez yaradan menbesiz hisseler muzakiresiz siline biler Elm obyektiv sistemli ve esaslandirilmis biliklerin elde edilmesine deqiqlesdirilmesine ve yayilmasina yonelmis insan fealiyyeti novudur Bu fealiyyetin esasini elmi faktlarin toplanmasi onlarin daima yenilenmesi ve sistemlesdirilmesi tenqidi analizi ve bu esasda teskil edir Elm tekce musahide edilen tebiet ve ictimai hallari tesvir etmir hem de onlarin elaqelerini tapir ve neticeni mueyyen ede bilir Umumi melumatHer hansi bir elm haqqinda tesevvur bu elmin obyektini predmetini metod ve prinsipini oyrenmekden baslayir Elm asagidaki sert ve derketme komponentlerini ozunde birlesdirir elmi emeyin bolunmesi ve birliklerinin yaranmasi elmi muessiseler sinaq ve laborator avadanliqlari elmi tedqiqat islerinin metodlari derketme ve kateqoriya aparati elmi informasiya sistemi evvelden toplanmis butun bilikler mecmusu Elm yarandigi gunden insanlarin emek mehsuldarliginin artirilmasi ve bunun sayesinde onun rifahinin yaxsilasdirilmasina xidmet etmisdir Elmle mesgul olan sexslere alim deyilir Onlar insanlarin arasindan oz bacarigi savadi ve dusuncesi ile ferqlenirler Elm tarixiElm muasir halda esrlerden formalasmaga baslayib Tarixi inkisafinda o texnika ve texnologiya cercivesinden cixaraq cemiyyetin inkisafina ciddi tesir eden faktora cevrildi XVII esrden baslayaraq elmi fealiyyet her 10 15 ile iki defe artir kesflerin sayi elmi informasiyalar elmi iscilerin sayi Elm bilik tecrube ve nezeriyyenin felsefesiElm aglin dusuncenin ve idrakin eks sedasidir Elm realligin ve gercekliyin agli zekasi ve idraki vasitesile mentiqi qavranilmasidir Elm ucun rahat ve uzde olan hec ne yoxdur bu yolda fedai ve fedakar olmadan yuksek mentiqe elmi esaslara nezeri hazirliqlara intuisiyaya malik olmadan konkret ve mueyyen ugurlara nail olmaq muskul meseledir Elmin ilkin esasi tecrubedir yalniz elmi tecrubelere esaslanaraq elme daha yuksek nailiyyetler bexs etmek ve onu daha mukemmel nezeiriyyelerle zenginlesdirmek olar Elm ve bilik realliqlardan exz olunan qavranilan mahiyyetdir Elm biliklerin tecrubeye esaslanan biliklerin ozlerini esaslandiran ve sintezlesdiren ona nezeri forma veren tedqiqatlarin neticesidir Elm ve heyatin ozu kimi ebedi tekamul ve inqilabi proseslerin cixis noqtesi sonu olmayan epiloqudur Heyat elmin qaynagi ve ebedi negmesidir Elm idraki proseslerin toremesidir Elm mentiqin uverturasidir Mentiq elmi analitikadir idrakin qlobal fealiyyeti9nin arxuitekturasidir Elm yenini yaratmagin ve yeni yaradilanin mahiyyeti demekdir Elm gorunenin mahiyyetinin gorunmeyenin sirrinin acilmasidir Elm gorunmeyeni lakin ferz edileni axtarmaqdir Tefekkurun intensiv fealiyyet qabiliyyeti elmi netice elde etmek ucun baslica sertdir Elmle qazanilan zenginliyin seviyyesi ve menevi ucaligi adi tikilmis binalardan memarliq uslubu ile tikilen binalarin ferqi qeder cezbedici ve deyerlidir Elm ve bilik haqqi hec zaman tam odenile bilmeyen ebedi kapitaldir Elm ve bilik butun sirrli dunyalarin acaridir Tecrube elmin mehek dasidir Elm mentiqi sevir mentiq ise elmin ozuludur Elm idrakin ve tefekkurun mentiqi yekunudur Elmsiz ve subutsuz her sey cefengiyyatdir metafizikadir AlimlerAlimlerin meqsedi movcud is seraitinde birbasa ve ya dolayi yolla insanlarin heyat terzinin yaxsilasdirilmasindan ibaretdir Ona gore de tarix boyu alimlerin isleri dovletlerde soz sahibi olan sexsler ve qurumlar terefinden desteklenmis ve nezaret edilmisdir Ilk teskil olunmus sekilde aparilan elmi islere Qedim Yunanistanda rast gelinir Evveller elmle mesgul olan sexsler saray eyanlari kimi xususi imtiyazlara malik olsalar da sonradan onlara verilen elmi derecelerle cemiyyetde elitar bir tebeqe yaranmisdir Beynelxalq elmi mukafatlarElmi nailiyyetlere gore alimlere asagidaki nufuzlu beynelxalq mukafatlar verilir Nobel mukafati dunyada en nufuzlu elmi mukafat Ilde bir defe dord elm sahesi uzre verilir riyaziyyat sahesinde boyuk nailiyyelere gore Ispaniya krali terefinden teqdim edilir informatikanin riyazi aspektlerinde boyuk ugurlara gore diger elmlerde kesfler vasitesile riyaziyyata boyuk tohfelere gore Kraufurd mukafati mukafat astronomiya riyaziyyat bioloji elmler ve Yer haqqinda elmler uzre verilir Abel mukafati riyaziyyatin inkisafina tohfeye gore Sao Ifu mukafati astronomiya riyaziyyat tibb ve heyat haqqinda elmlere verilen boyuk tohfelere gore Turinq mukafati hesablama texnikasi assosiasiyasi terefinden informatika sahesinde verilen mukafat Mixail Lomonosov adina boyuk qizil medal Rusiya Elmler Akademiyasinin ali mukafati Dmitri Mendeleyev adina boyuk qizil medal Rusiya Elmler Akademiyasinin kimya elmi sahesinde boyuk nailiyyetlere gore mukafati Hemcinin baxAlim Aspirantura AMEAMenbeAMEA Elm ve heyat 4 seh 23 25 2016 Istinadlar 2009 02 17 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 11 03