Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Texnologiya ("sənət haqqında bilik", Yunanca: τέχνη, techne, "sənət, bacarıq, əl hiyləsi"; və -λογία, -logia - bilik, elm ) — malların və ya xidmətlərin istehsalında və ya elmi tədqiqat kimi məqsədlərin həyata keçirilməsində istifadə olunan hər hansı texnika, bacarıq, üsul və proseslərin məcmusudur. Bu nöqteyi-nəzərdən baxılan sahədə kompüter texnikasının aparat və proqram vasitələrindən istifadə texnologiyası deməkdir.
Texnologiyanın ən sadə forması əsas alətlərin işlənib hazırlanması və istifadəsidir. Formalı daş alətlərin tarixdən əvvəlki ixtirası və ardınca yanğını idarə etmək üsullarının kəşfi qida mənbələrini artırdı. Sonrakı Neolit inqilabı bunu genişləndirdi və bir ərazidən əldə edilən ruzi dörd qat artırdı. Təkərin ixtirası insanlara səyahət etmək və ətraf mühiti idarə etməkdə kömək etdi.
Tarixi dövrlərdə, o cümlədən mətbəə, telefon və internetdə baş verən inkişaflar ünsiyyət üçün fiziki maneələri azaldıb və insanların qlobal miqyasda sərbəst şəkildə qarşılıqlı əlaqədə olmasına imkan verib.
Texnologiyanın çoxlu təsirləri var. Bu, daha qabaqcıl iqtisadiyyatların (o cümlədən, bugünkü qlobal iqtisadiyyatın) inkişafına kömək etdi və asudə vaxt sinfinin yüksəlməsinə imkan verdi. Bir çox texnoloji proseslər çirklənmə kimi tanınan arzuolunmaz əlavə məhsullar əmələ gətirir və təbii ehtiyatları Yerin ətraf mühitinə ziyan vuraraq tükəndirir. Yeniliklər həmişə cəmiyyətin dəyərlərinə təsir göstərmiş və texnologiya etikasında yeni suallar doğurmuşdur. Buna misal olaraq insan məhsuldarlığı baxımından səmərəlilik anlayışının yüksəlişini və bioetikanın problemlərini göstərmək olar.
Texnologiyanın insan vəziyyətini yaxşılaşdırması və ya pisləşməsi ilə bağlı fikir ayrılıqları, texnologiyadan istifadə, və bağlı fəlsəfi mübahisələr yaranıb. Neo-Lüddizm, anarxo-primitivizm və bu kimi mürtəce hərəkatlar texnologiyanın geniş yayılmasını tənqid edir, onun ətraf mühitə zərər verdiyini və insanları özündən uzaqlaşdırdığını iddia edir ancaq transhumanizm və texno-proqressivizm kimi ideologiyaların tərəfdarları davamlı texnoloji tərəqqi cəmiyyət və insan vəziyyəti üçün faydalı hesab edirlər.
Tərif və istifadə
"Texnologiya" termininin istifadəsi son 200 il ərzində əhəmiyyətli dərəcədə dəyişmişdir. 20-ci əsrdən əvvəl bu termin ingilis dilində qeyri-adi idi və o, ya faydalı sənətlərin təsviri və ya öyrənilməsi üçün, ya da Massaçusets Texnologiya İnstitutunda (1861-ci ildə nizamnamə) texniki təhsilə işarə etmək üçün istifadə olunurdu.
"Texnologiya" termini 20-ci əsrdə ilə əlaqədar olaraq ön plana çıxdı. Termin mənaları 20-ci əsrin əvvəllərində Torşteyn Veblendən başlayaraq amerikalı sosial elm adamları və Almaniyanın Technik anlayışından ideyaları "texnologiyaya" tərcümə etdikdə dəyişdi. Alman və digər Avropa dillərində ingilis dilində olmayan texniki və texnologiya sözləri arasında fərq mövcuddur ki, bu da adətən hər iki termini yəni "texnologiya" kimi tərcümə edildi. 1930-cu illərə qədər "texnologiya" təkcə sənaye sənətinin öyrənilməsinə deyil, həm də sənaye sənətinin özünə aiddir.
1937-ci ildə amerikalı sosioloq Rid Bain yazırdı ki, "texnologiyaya bütün alətlər, maşınlar, qablar, silahlar, alətlər, yaşayış yerləri, geyimlər, rabitə, nəqliyyat vasitələri və bizim onları istehsal edib istifadə etdiyimiz bacarıqlar daxildir". Bainin tərifi bu gün alimlər, xüsusən də sosial elm adamları arasında ümumi olaraq qalır.
Mənbə
- R.M.Əliquliyev, Ə.Q.Əliyev. İqtisadi proseslərdə informasiya texnologiyaları. Bakı, Elm, 2002, 48 səh.
- Əlövsət Qaracaoğlu Əliyev, "İnformatika elminin tarixi, predmeti, məqsədi və onun cəmiyyətdəki rolu və vəzifələri" , AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu
- İ.T. Frolovun redaksiyası ilə tərtib edilən /Fəlsəfə lüğəti / — 7 nəşr., işlənmiş və əlavə edilmiş — М.: Respublika, 2001. — səh. 719
- Jeri J. Böyük izahlı sosial lüğət. 2 cilddə. 2-ci cild. (P-Y): İngiliscədən tərcümə. N.N. Marçuk.
İstinadlar
- Electricity in economic growth : a report. Washington, D.C: National Academy Press. 1986. doi:10.17226/900. ISBN . OCLC 45734143. 2014-06-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-13.
- Liddell, Henry George; Scott, Robert. A Greek-English Lexicon (Abridged). United Kingdom: Oxford University Press. 1980. ISBN .
- Mannix, Loretta H.; Stratton, Julius Adams. Mind and Hand: The Birth of MIT. Cambridge: MIT Press. 2005. 190–92. ISBN .
- "Technik Comes to America: Changing Meanings of Technology Before 1930". Technology and Culture. 47.
- Bain, Read. "Technology and State Government". American Sociological Review. 2 (6). 1937: 860–874.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Texnologiya deqiqlesdirme Texnologiya senet haqqinda bilik Yunanca texnh techne senet bacariq el hiylesi ve logia logia bilik elm mallarin ve ya xidmetlerin istehsalinda ve ya elmi tedqiqat kimi meqsedlerin heyata kecirilmesinde istifade olunan her hansi texnika bacariq usul ve proseslerin mecmusudur Bu noqteyi nezerden baxilan sahede komputer texnikasinin aparat ve proqram vasitelerinden istifade texnologiyasi demekdir Korpusu acilmis buxar turbini Bele turbinler bu gun istifade olunan elektrik enerjisinin boyuk hissesini istehsal edir Elektrik enerjisi istehlaki ve heyat standartlari yuksek nisbetdedir Texnologiyanin en sade formasi esas aletlerin islenib hazirlanmasi ve istifadesidir Formali das aletlerin tarixden evvelki ixtirasi ve ardinca yangini idare etmek usullarinin kesfi qida menbelerini artirdi Sonraki Neolit inqilabi bunu genislendirdi ve bir eraziden elde edilen ruzi dord qat artirdi Tekerin ixtirasi insanlara seyahet etmek ve etraf muhiti idare etmekde komek etdi Tarixi dovrlerde o cumleden metbee telefon ve internetde bas veren inkisaflar unsiyyet ucun fiziki maneeleri azaldib ve insanlarin qlobal miqyasda serbest sekilde qarsiliqli elaqede olmasina imkan verib Texnologiyanin coxlu tesirleri var Bu daha qabaqcil iqtisadiyyatlarin o cumleden bugunku qlobal iqtisadiyyatin inkisafina komek etdi ve asude vaxt sinfinin yukselmesine imkan verdi Bir cox texnoloji prosesler cirklenme kimi taninan arzuolunmaz elave mehsullar emele getirir ve tebii ehtiyatlari Yerin etraf muhitine ziyan vuraraq tukendirir Yenilikler hemise cemiyyetin deyerlerine tesir gostermis ve texnologiya etikasinda yeni suallar dogurmusdur Buna misal olaraq insan mehsuldarligi baximindan semerelilik anlayisinin yukselisini ve bioetikanin problemlerini gostermek olar Texnologiyanin insan veziyyetini yaxsilasdirmasi ve ya pislesmesi ile bagli fikir ayriliqlari texnologiyadan istifade ve bagli felsefi mubahiseler yaranib Neo Luddizm anarxo primitivizm ve bu kimi murtece herekatlar texnologiyanin genis yayilmasini tenqid edir onun etraf muhite zerer verdiyini ve insanlari ozunden uzaqlasdirdigini iddia edir ancaq transhumanizm ve texno proqressivizm kimi ideologiyalarin terefdarlari davamli texnoloji tereqqi cemiyyet ve insan veziyyeti ucun faydali hesab edirler Terif ve istifade Texnologiya termininin istifadesi son 200 il erzinde ehemiyyetli derecede deyismisdir 20 ci esrden evvel bu termin ingilis dilinde qeyri adi idi ve o ya faydali senetlerin tesviri ve ya oyrenilmesi ucun ya da Massacusets Texnologiya Institutunda 1861 ci ilde nizamname texniki tehsile isare etmek ucun istifade olunurdu Texnologiya termini 20 ci esrde ile elaqedar olaraq on plana cixdi Termin menalari 20 ci esrin evvellerinde Torsteyn Veblenden baslayaraq amerikali sosial elm adamlari ve Almaniyanin Technik anlayisindan ideyalari texnologiyaya tercume etdikde deyisdi Alman ve diger Avropa dillerinde ingilis dilinde olmayan texniki ve texnologiya sozleri arasinda ferq movcuddur ki bu da adeten her iki termini yeni texnologiya kimi tercume edildi 1930 cu illere qeder texnologiya tekce senaye senetinin oyrenilmesine deyil hem de senaye senetinin ozune aiddir 1937 ci ilde amerikali sosioloq Rid Bain yazirdi ki texnologiyaya butun aletler masinlar qablar silahlar aletler yasayis yerleri geyimler rabite neqliyyat vasiteleri ve bizim onlari istehsal edib istifade etdiyimiz bacariqlar daxildir Bainin terifi bu gun alimler xususen de sosial elm adamlari arasinda umumi olaraq qalir MenbeR M Eliquliyev E Q Eliyev Iqtisadi proseslerde informasiya texnologiyalari Baki Elm 2002 48 seh Elovset Qaracaoglu Eliyev Informatika elminin tarixi predmeti meqsedi ve onun cemiyyetdeki rolu ve vezifeleri AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutu I T Frolovun redaksiyasi ile tertib edilen Felsefe lugeti 7 nesr islenmis ve elave edilmis M Respublika 2001 seh 719 Jeri J Boyuk izahli sosial luget 2 cildde 2 ci cild P Y Ingilisceden tercume N N Marcuk IstinadlarElectricity in economic growth a report Washington D C National Academy Press 1986 doi 10 17226 900 ISBN 978 0 309 03677 1 OCLC 45734143 2014 06 07 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 13 Liddell Henry George Scott Robert A Greek English Lexicon Abridged United Kingdom Oxford University Press 1980 ISBN 978 0 19 910207 5 Mannix Loretta H Stratton Julius Adams Mind and Hand The Birth of MIT Cambridge MIT Press 2005 190 92 ISBN 978 0 262 19524 9 Technik Comes to America Changing Meanings of Technology Before 1930 Technology and Culture 47 Bain Read Technology and State Government American Sociological Review 2 6 1937 860 874 Xarici kecidler