Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Bilik — insanın özü və onu əhatə edən aləm və bu aləmin amilləri haqqında məlumat toplusu. Bilik müqəddəsliyi baxımından formallaşdırılmış informasiyadır. Bilik praktiki fəaliyyət və peşəkar təcrübə nəticəsində alınan predmet sahəsinin qanunauyğunluqları olub həmin sahədə mütəxəssislərə məsələ qoymağa və həll etməyə imkan verir.
Bilik – yaxşı strukturlaşdırılmış verilənlər və metaverilənlərdir. Biliklərin saxlanılması üçün Biliklər bazası (BB) lazımdır.
- Daxili interpretasiya. -in yaddaşında verilənlər elementi olan informasiya vahidi ilə birlikdə həmin informasiya vahidi ilə bağlı sistem adlarının saxlanılma imkanının olması. Sistem adları verilənə qoyulmuş fərdi adı və həmin verilənin daxil olduğu adlar çoxluğunu və ya adlar sinfini özündə birləşdirir. Məsələn, müəssisənin hər hansı əməkdaşı haqqında məlumatlar yığımı onun kadrlar şöbəsində şəxsi işinin nömrəsi, işlədiyi laboratoriyanın adı, bu laboratoriyanın daxil olduğu şöbənin adı və i.a. ilə qeyd edilir. Adlar sisteminin olması sistemə onun yaddaşında olan biliklərin mənbəyini göstərir, daha doğrusu, nə yerləşdirildiyini "bilməyə" imkan verir və yaddaşda olan sorğulara cavab vermək bacarığını təmin edir.
- Strukturlaşma. İnformasiya vahidləri lazım olduqda bölünərək daha kiçik vahidlər və ya birləşərək daha böyük vahidlər ola bilərlər. Bu əməliyyatlar üçün elementlərin sinfə mənsubiyyət münasibətini və "jins-növ" (rodo-vidovie) münasibətini bilmək lazımdır. Hər bir bilik vahidi başqasının strukturuna daxil ola bilər və hər bir bilik vahidi elementlərə ayrıla bilər. Başqa sözlə, ayrı-ayrı bilik elementləri arasında "bütöv-hissə", "jins-növ", "element-sinif" kimi münasibətlərin sərbəst təyin olunması mümkün olmalıdır.
- Bağlılıq. Gerçəkliyin semantik və proqmatik əlaqələrini əks etdirən bilik vahidləri arasında ən müxtəlif cür əlaqələrin təmin olunması imkanı mümkün olmalıdır. Məsələn, iki və ya daha çox bilik vahidi arasında eyni zamanda "səbəb-nətijə", "dost olmaq", "sevmək", "oxşar olmaq" əlaqələrini göstərmək olar. Daha sonra bağlılığı struktur funksional, anlayış, hal, səbəb kimi ayırmaq olar. Yəni bu əlaqələr çox müxtəlif ola bilərlər.
- Aktivlik. ortaya çıxandan və yaddaş sistemində istifadə olunan biliklərin verilənlər və komandalara bölünməsi nətijəsində belə bir vəziyyət alınmışdır ki, verilənlər passivdir, komandalar isə aktivdirlər. Yəni EHM-də gedən proseslər komandalar vasitəsilə həyata keçirilir, verilənlər isə bu komandalar tərəfindən lazım olduqja istifadə olunurlar. EHM-ə xas olan verilənlərin passivliyi jəhətinin insanda analoqu yoxdur. Odur ki, intellektual sistemlərdə belə bir vəziyyət qəbul edilməzdir. İnsana bənzər bilik sistemində bir hərəkətin ijrası sistemin malik olduğu biliklər əsasında həyata keçirilir. Deməli, Sİ sistemi proqramın hər bir gedişini biliklər bazası tərəfindən aktivləşdirir. Beləliklə, biliklər bazasının aktivliyi Sİ-də məqsədə çatmağı təmin edir və bu məqsədi həyata keçirmək imkanı yaradır.
Getdikcə yeni xüsusiyyətlərə malik olmaqla verilənlər biliklərə çevrilirlər.
Biliklər üç əsas sistemə ayrılırlar:
- İnsana məxsus qanunlar və faktorların toplusu olan tam faktiki biliklər.
- Dünyaya məxsus sistemin universal və xüsusi metodlar toplusu olan aktual biliklər.
- Axtarış istiqamətini müəyyən edən və alternativ yolların seçilməsini təmin edən proqmatik biliklər.
Biliyin klassifikasiyası
Biliklər aşağıdakı kimi də klassifikasiya oluna bilərlər:
- Səthi biliklər – predmet sahəsində ayrı-ayrı hadisələr və arasında görünən qarşılıqlı əlaqələr haqqında biliklərdir.
- Dərin biliklər – predmet sahəsində baş verən proseslərin strukturunu və təbiətini əks etdirən abstraksiyalar, anologiyalar, sxemlərdir. Bu biliklər gerçəklikləri izah edir və obyektin vəziyyətinin (davranışının) proqnozlaşdırılması üçün istifadə oluna bilər.
Biliklər üç böyük qrupa bölünür.
- Faktlar (faktiki biliklər), fakt dedikdə "A A-dır" tipli bilik başa düşülür, o, verilənlər bazası və şəbəkə modellərinə xasdır;
- Qaydalar (qərar qəbul olunması üçün biliklər), "Əgər-Onda" tipli bilik başa düşülür;
- Metabiliklər (bilik haqqında bilik), metabilik biliyin istifadə olunmasında və biliyin xüsusiyyətlərinə aid biliklərin və biliklər bazasının idarə olunmasında, məntiqi çıxarışda və i.a. istifadə olunur.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- World Knowledge Dialogue Symposium – An initiative to bridge the gap between the natural and the human/social sciences.
- Theory of Knowledge: The Gettier problem 2006-02-10 at the Wayback Machine
- Knowledge@Wharton – aimed to offer free access to course materials for students, teachers, and self-learners.
- The Duality of Knowledge
- Philosophy of Knowledge Glossary 2006-04-27 at the Wayback Machine
- AMEA İnformasiya Texnologiyaları İnstitutu
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Informasiya ile sehv salmayin Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bilik insanin ozu ve onu ehate eden alem ve bu alemin amilleri haqqinda melumat toplusu Bilik muqeddesliyi baximindan formallasdirilmis informasiyadir Bilik praktiki fealiyyet ve pesekar tecrube neticesinde alinan predmet sahesinin qanunauygunluqlari olub hemin sahede mutexessislere mesele qoymaga ve hell etmeye imkan verir Biliyin remzi Turkiye Efes Selsus kitabxanasi Bilik yaxsi strukturlasdirilmis verilenler ve metaverilenlerdir Biliklerin saxlanilmasi ucun Bilikler bazasi BB lazimdir Daxili interpretasiya in yaddasinda verilenler elementi olan informasiya vahidi ile birlikde hemin informasiya vahidi ile bagli sistem adlarinin saxlanilma imkaninin olmasi Sistem adlari verilene qoyulmus ferdi adi ve hemin verilenin daxil oldugu adlar coxlugunu ve ya adlar sinfini ozunde birlesdirir Meselen muessisenin her hansi emekdasi haqqinda melumatlar yigimi onun kadrlar sobesinde sexsi isinin nomresi islediyi laboratoriyanin adi bu laboratoriyanin daxil oldugu sobenin adi ve i a ile qeyd edilir Adlar sisteminin olmasi sisteme onun yaddasinda olan biliklerin menbeyini gosterir daha dogrusu ne yerlesdirildiyini bilmeye imkan verir ve yaddasda olan sorgulara cavab vermek bacarigini temin edir Strukturlasma Informasiya vahidleri lazim olduqda bolunerek daha kicik vahidler ve ya birleserek daha boyuk vahidler ola bilerler Bu emeliyyatlar ucun elementlerin sinfe mensubiyyet munasibetini ve jins nov rodo vidovie munasibetini bilmek lazimdir Her bir bilik vahidi basqasinin strukturuna daxil ola biler ve her bir bilik vahidi elementlere ayrila biler Basqa sozle ayri ayri bilik elementleri arasinda butov hisse jins nov element sinif kimi munasibetlerin serbest teyin olunmasi mumkun olmalidir Bagliliq Gercekliyin semantik ve proqmatik elaqelerini eks etdiren bilik vahidleri arasinda en muxtelif cur elaqelerin temin olunmasi imkani mumkun olmalidir Meselen iki ve ya daha cox bilik vahidi arasinda eyni zamanda sebeb netije dost olmaq sevmek oxsar olmaq elaqelerini gostermek olar Daha sonra bagliligi struktur funksional anlayis hal sebeb kimi ayirmaq olar Yeni bu elaqeler cox muxtelif ola bilerler Aktivlik ortaya cixandan ve yaddas sisteminde istifade olunan biliklerin verilenler ve komandalara bolunmesi netijesinde bele bir veziyyet alinmisdir ki verilenler passivdir komandalar ise aktivdirler Yeni EHM de geden prosesler komandalar vasitesile heyata kecirilir verilenler ise bu komandalar terefinden lazim olduqja istifade olunurlar EHM e xas olan verilenlerin passivliyi jehetinin insanda analoqu yoxdur Odur ki intellektual sistemlerde bele bir veziyyet qebul edilmezdir Insana benzer bilik sisteminde bir hereketin ijrasi sistemin malik oldugu bilikler esasinda heyata kecirilir Demeli SI sistemi proqramin her bir gedisini bilikler bazasi terefinden aktivlesdirir Belelikle bilikler bazasinin aktivliyi SI de meqsede catmagi temin edir ve bu meqsedi heyata kecirmek imkani yaradir Getdikce yeni xususiyyetlere malik olmaqla verilenler biliklere cevrilirler Bilikler uc esas sisteme ayrilirlar Insana mexsus qanunlar ve faktorlarin toplusu olan tam faktiki bilikler Dunyaya mexsus sistemin universal ve xususi metodlar toplusu olan aktual bilikler Axtaris istiqametini mueyyen eden ve alternativ yollarin secilmesini temin eden proqmatik bilikler Biliyin klassifikasiyasiBilikler asagidaki kimi de klassifikasiya oluna bilerler Sethi bilikler predmet sahesinde ayri ayri hadiseler ve arasinda gorunen qarsiliqli elaqeler haqqinda biliklerdir Derin bilikler predmet sahesinde bas veren proseslerin strukturunu ve tebietini eks etdiren abstraksiyalar anologiyalar sxemlerdir Bu bilikler gerceklikleri izah edir ve obyektin veziyyetinin davranisinin proqnozlasdirilmasi ucun istifade oluna biler Bilikler uc boyuk qrupa bolunur Faktlar faktiki bilikler fakt dedikde A A dir tipli bilik basa dusulur o verilenler bazasi ve sebeke modellerine xasdir Qaydalar qerar qebul olunmasi ucun bilikler Eger Onda tipli bilik basa dusulur Metabilikler bilik haqqinda bilik metabilik biliyin istifade olunmasinda ve biliyin xususiyyetlerine aid biliklerin ve bilikler bazasinin idare olunmasinda mentiqi cixarisda ve i a istifade olunur Hemcinin baxInformatika Bilikler bazasiXarici kecidlerWorld Knowledge Dialogue Symposium An initiative to bridge the gap between the natural and the human social sciences Theory of Knowledge The Gettier problem 2006 02 10 at the Wayback Machine Knowledge Wharton aimed to offer free access to course materials for students teachers and self learners The Duality of Knowledge Philosophy of Knowledge Glossary 2006 04 27 at the Wayback Machine AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutu