Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə , təsdiqlənə bilməyən ifadələrə, mülahizə və şərhlərə yer verildiyi düşünülür. Xahiş olunur, mətni nəzərdən keçirin və yeni mənbələr əlavə edərək məqaləni zənginləşdirin. Əlavə məlumat üçün səhifənin yaza bilərsiniz. Lütfən, müzakirələr davam etdiyi müddətdə şablonu məqalədən çıxarmayın. |
İnformasiya (ing. information, rus. информация, türk. bilgi) — verilənlərdə insanların gördüyü mahiyyət, qiymət. Adətən, verilənlər faktlardan ibarət olur ki, onlar da müəyyən konteksdə informasiyaya çevrilir və insanlara aydın olur. Kompüterlər verilənlərin mahiyyətini anlamadan onları emal edir. Çox zaman "verilən" və "informasiya" terminləri sinonim kimi işlənsə də, onlar arasında müəyyən fərq var. Verilənlər (data) hər hansı məlumatlardır və onların mənasının olub-olmamasının elə bir önəmi yoxdur. Məsələn, kompüterdə '19091985' və ya 'VD51FGD' simvollar sətri verilənlərdir. İnformasiya isə mənası olan verilənlərdir. Siz simvollar yığınının nə ifadə etdiyini bilirsinizsə, o, informasiya olur. Məsələn, '19091985' hər hansı malın kodu, yaxud kiminsə doğum tarixi (19 sentyabr 1985) ola bilər. Onun mənasını bildikdə o, sizin üçün informasiyaya çevrilir.
Təbiətdə və cəmiyyətdə bizi əhatə edən obyektlər, hadisələr, onların xassələri, qarşılıqlı münasibətləri haqqında məlumatlar yığımı olub, onlara dair bilikləri çoxaltmaq məqsədi daşıyır.
İnformasiya kompyuterlərdə daha çoxdur
İnformasiyanın aşağıdakı növləri vardır:
- Mətni;
- Ədədi;
- Audio;
- Qrafiki;
- Məntiqi;
- Video;
- Multimedia;
- Radiodalğalar.
Ümumi məlumat
İnformasiya təbiətde siqnallar şəklində ötürülür və iki tipə ayrılır: analoq və rəqəmli. 465 hissiyyat üzvlərinə görə analoq, kompüterlər isə rəqəmli informasiyaların köməyilə fəaliyyət göstərir.
Informasiyanın istifadəyə yararlı olması üçün aşağıdakı şərtlər ödənilməlidir (informasiyanın xüsusiyyətləri):
- tam (tam şəkildə təsvir olunmalıdır);
- düzgün (həqiqi situasiyanı əks etdirməlidir);
- qiymətli (maksimum az məsrəflə əldə edilməlidir)
- əhəmiyyətli (istifadəçi üçün vacib olmalıdır);
- aktual (cari vaxtda tələb edilən olmalıdır);
- anlamlı ( istifadəçinin başa düşdüyü tərzdə hazırlanmalıdır).
İnformasiyanın əsas funksiyası
İnformasiya hal-hazırkı və potensial sahibinə hər hansı sahədə (maddi, siyasi, hərbi) mənfəət gətirirsə, bu informasiya qiymətli informasiya sayılır. İnformasiyanın qorunması informasiyanın itirilməsi, dəyişdirilməsi, silinməsi ehtimallarının qarşısını alır.
İnformasiyalar yaranmasına, qəbul edilməsinə, ötürülməsinə, ifadə formalarına və vasitələrinə, istifadəsinə və s. görə müxtəlif cür qruplaşdırıla bilər. İnformasiyaları hər hansı əlifba simvollarının köməyi ilə ifadə etmək və onu digər əlifbaya da keçirmək olar. İnformatikada fakt, məlumat, xəbər terminləri çox vaxt "verilənlər" sözü ilə ifadə olunur.
İnformasiya (məlumat) (latınca informatio,informare — məlumatlandırmaq, formaya salmaq ) – abstrakt anlayış, hara çatdırılmasından asılı olmayaraq çoxşaxəli məlumat.
Təbiətdə və cəmiyyətdə bizi əhatə edən obyektlər, hadisələr, onların xassələri, qarşılıqlı münasibətləri haqqında məlumatlar yığımı olub, onlara dair bilikləri çoxaltmaq məqsədi daşıyır.
İnformasiya təbiətdə siqnallar şəklində ötürülür və iki tipə ayrılır: analoq və rəqəmli. İnsanlar öz hissiyyat üzvlərinə görə analoq, kompüterlər isə rəqəmli informasiyaların köməyilə fəaliyyət göstərir.
İnformasiyanın istifadə şərtləri
Informasiyanın istifadəyə yararlı olması üçün aşağıdakı şərtlər ödənilməlidir (informasiyanın xüsusiyyətləri):
- tam (tam şəkildə təsvir olunmalıdır);
- düzgün (həqiqi situasiyanı əks etdirməlidir);
- qiymətli (maksimum az məsrəflə əldə edilməlidir)
- əhəmiyyətli (istifadəçi üçün vacib olmalıdır);
- aktual (cari vaxtda tələb edilən olmalıdır);
- anlamlı (istifadəçinin başa düşdüyü tərzdə hazırlanmalıdır).
İnformasiya hal-hazırkı və potensial sahibinə hər hansı sahədə (maddi, siyasi, hərbi) mənfəət gətirirsə, bu informasiya qiymətli informasiya sayılır. İnformasiyanın qorunması informasiyanın itirilməsi, dəyişdirilməsi, silinməsi ehtimallarının qarşısını alır.
İnformasiyalar yaranmasına, qəbul edilməsinə, ötürülməsinə, ifadə formalarına və vasitələrinə, istifadəsinə və s. görə müxtəlif cür qruplaşdırıla bilər. İnformasiyaları hər hansı əlifba simvollarının köməyi ilə ifadə etmək və onu digər əlifbaya da keçirmək olar. İnformatikada fakt, məlumat, xəbər terminləri çox vaxt "verilənlər" sözü ilə ifadə olunur.
İnformasiyalaşma
Çoxmənalı termindir, qabaqcıl informasiya texnologiyalarının köməyi ilə cəmiyyətdə informasiyadan istifadənin səmərəliliyinin artırılması prosesi, həmçinin cəmiyyətin informasiya cəmiyyətinə çevrilməsi, inkişafı prosesi və postindustrial inkişafın əsas amilidir. Eləcə də, hüquqi və fiziki şəxslərin informasiya ehtiyatlarından, informasiya texnologiyalarından və informasiya sistemlərindən istifadə etməklə informasiyaya olan tələbatının ödənilməsi üçün şərait yaradılmasının təşkilati sosial-iqtisadi və elmi-texniki prosesidir. Mövcud konstitusiya quruluşuna qarşı yönəlmiş məlumatlar və qanunla nəzərdə tutulmuş digər məhdudiyyətlər istisna olmaqla, hər kəsin istənilən məlumatı axtarmaq, almaq və yaymaq hüququ vardır.
Kompüter informasiyası
Müxtəlif intensivliyə malik olan siqnallar müxtəlif informasiyaları daşıyır. Bu tipli informasiyanı analoq informasiya adlandırırlar. Analoq informasiya kəsilməzdir — biz təbiətdə heç bir vaxt iki eyni rəngli yarpaq və ya iki eyni formalı iki bulud görə bilmərik.
Kompüterdə informasiya başqa xüsusiyyətlərə malik verilənlər şəklində təsvir olunur. Şəkildə hər hansı rəng nə qədər parlaqdırsa, kompüterin yaddaşında bu siqnal bir o qədər artıq olur. Bunları səs və başqa siqnallar haqqında da demək olar. Bu formada təsvir edilən informasiya rəqəmli informasiya adlanır.
Rəqəmli informasiya diskretdir, belə ki, səs, rəng və formaların sonsuz müxtəlifliyinin təsviri üçün ədədlərin müəyyən və sonlu sayından istifadə edilir.
Analoq informasiyanın rəqəmli şəkildə təsviri analoq-rəqəmli çevrilmə adlanır. Bu çevrilmədə istifadə edilən ədədlər nə qədər müxtəlif olarsa, rəqəmli informasiyanın diskretliyi, yəni onun dəqiqliyi də bir o qədər çox olar, başqa sözlə, rəqəmli informasiya analoqa bir o qədər yaxın olar.
Başqa sözlə, analoq informasiya deyildiyi kimi təsvir edilir və insanın duyğu üzvləri ilə qəbul edilir. Rəqəmli informasiya isə kompüterin emal etdiyi informasiyadır və kodlarla ifadə olunur.
İnformasiya prosesləri və təsnifatı
İnformasiyanın 1) faydalılıq, 2) tamlıq, 3) həqiqilik, 4) qiymətlilik, 5) təzəlilik və s. kimi xassələri vardır.
İnformasiya yaranmasına, qəbul edilməsinə, ötürülməsinə, ifadə formalarına və vasitələrinə, istifadəsinə və s. görə müxtəlif cür qruplaşdırıla bilər. İnformatikada fakt, məlumat, xəbər terminləri çox vaxt "verilənlər" sözü ilə ifadə olunur. "Verilənlər" (ing. data) texniki vasitələrlə (məsələn, kompüterlə) saxlanması, emal edilməsi və ötürülməsi üçün formal şəkildə təsvir edilən (kodlaşdırılan) məlumatdır. "Verilən" termini latınca "datum" (fakt) sözündən yaranmışdır. Lakin verilən bəzən konkret və ya real fakta uyğun gəlməyə bilər. Verilənlər bəzən qeyri-dəqiq, həqiqətdə mövcud olmayan anlayışları ifadə etməyə bilər. Odur ki, verilən dedikdə öyrənilən obyektin, hadisənin və ya fikrin təsviri başa düşülür.
Verilən ümumi halda ad, qiymət, tip və struktur xarakteristikaları ilə təyin olunurlar. Verilənlərin tip xarakteristikasından əsasən proqramlaşdırmada istifadə edilir.
Tipinə görə verilənləri 4 qrupa ayırırlar:
- hesabi (və ya rəqəm tipli);
- mətn (və ya simvol tipli);
- məntiqi tipli;
- göstərici tipli.
Biometrik informasiy
İnsanların dəyişməyən xüsusiyyətlərinə əsaslanan informasiyalardır. Bu informasiyalar itirilə, yaxud saxtalaşdırıla bilməz. İnformasiyanın biometrik mühafizə sistemlərinə aşağıdakı tanıma (kimliyin müəyyənləşdirilməsi) sistemləri aiddir:
- barmaq izlərinə görə tanıma (daktiloskopiya);
- gözün qüzehli qişasının şəklinə görə tanıma;
- nitqin özəlliklərinə görə tanıma;
- üzün təsvirinə görə tanıma;
- ovucun cizgilərinə görə tanıma.
Ədəbiyyat
- İsmayıl Calallı (Sadıqov), "İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti", 2017, "Bakı" nəşriyyatı, 996 s.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Melumat bura istiqametlendirir Diger istifade formalari ucun sehifesine baxin Bilik ile sehv salmayin Bu meqalede orijinal tedqiqata tesdiqlene bilmeyen ifadelere mulahize ve serhlere yer verildiyi dusunulur Xahis olunur metni nezerden kecirin ve yeni menbeler elave ederek meqaleni zenginlesdirin Elave melumat ucun sehifenin yaza bilersiniz Lutfen muzakireler davam etdiyi muddetde sablonu meqaleden cixarmayin Informasiya ing information rus informaciya turk bilgi verilenlerde insanlarin gorduyu mahiyyet qiymet Adeten verilenler faktlardan ibaret olur ki onlar da mueyyen konteksde informasiyaya cevrilir ve insanlara aydin olur Komputerler verilenlerin mahiyyetini anlamadan onlari emal edir Cox zaman verilen ve informasiya terminleri sinonim kimi islense de onlar arasinda mueyyen ferq var Verilenler data her hansi melumatlardir ve onlarin menasinin olub olmamasinin ele bir onemi yoxdur Meselen komputerde 19091985 ve ya VD51FGD simvollar setri verilenlerdir Informasiya ise menasi olan verilenlerdir Siz simvollar yigininin ne ifade etdiyini bilirsinizse o informasiya olur Meselen 19091985 her hansi malin kodu yaxud kiminse dogum tarixi 19 sentyabr 1985 ola biler Onun menasini bildikde o sizin ucun informasiyaya cevrilir Tebietde ve cemiyyetde bizi ehate eden obyektler hadiseler onlarin xasseleri qarsiliqli munasibetleri haqqinda melumatlar yigimi olub onlara dair bilikleri coxaltmaq meqsedi dasiyir Informasiya kompyuterlerde daha coxdur Informasiyanin asagidaki novleri vardir Metni Ededi Audio Qrafiki Mentiqi Video Multimedia Radiodalgalar Umumi melumatInformasiya tebietde siqnallar seklinde oturulur ve iki tipe ayrilir analoq ve reqemli 465 hissiyyat uzvlerine gore analoq komputerler ise reqemli informasiyalarin komeyile fealiyyet gosterir Informasiyanin istifadeye yararli olmasi ucun asagidaki sertler odenilmelidir informasiyanin xususiyyetleri tam tam sekilde tesvir olunmalidir duzgun heqiqi situasiyani eks etdirmelidir qiymetli maksimum az mesrefle elde edilmelidir ehemiyyetli istifadeci ucun vacib olmalidir aktual cari vaxtda teleb edilen olmalidir anlamli istifadecinin basa dusduyu terzde hazirlanmalidir Informasiyanin esas funksiyasiInformasiya hal hazirki ve potensial sahibine her hansi sahede maddi siyasi herbi menfeet getirirse bu informasiya qiymetli informasiya sayilir Informasiyanin qorunmasi informasiyanin itirilmesi deyisdirilmesi silinmesi ehtimallarinin qarsisini alir Informasiyalar yaranmasina qebul edilmesine oturulmesine ifade formalarina ve vasitelerine istifadesine ve s gore muxtelif cur qruplasdirila biler Informasiyalari her hansi elifba simvollarinin komeyi ile ifade etmek ve onu diger elifbaya da kecirmek olar Informatikada fakt melumat xeber terminleri cox vaxt verilenler sozu ile ifade olunur Informasiya melumat latinca informatio informare melumatlandirmaq formaya salmaq abstrakt anlayis hara catdirilmasindan asili olmayaraq coxsaxeli melumat Tebietde ve cemiyyetde bizi ehate eden obyektler hadiseler onlarin xasseleri qarsiliqli munasibetleri haqqinda melumatlar yigimi olub onlara dair bilikleri coxaltmaq meqsedi dasiyir Informasiya tebietde siqnallar seklinde oturulur ve iki tipe ayrilir analoq ve reqemli Insanlar oz hissiyyat uzvlerine gore analoq komputerler ise reqemli informasiyalarin komeyile fealiyyet gosterir Informasiyanin istifade sertleriInformasiyanin istifadeye yararli olmasi ucun asagidaki sertler odenilmelidir informasiyanin xususiyyetleri tam tam sekilde tesvir olunmalidir duzgun heqiqi situasiyani eks etdirmelidir qiymetli maksimum az mesrefle elde edilmelidir ehemiyyetli istifadeci ucun vacib olmalidir aktual cari vaxtda teleb edilen olmalidir anlamli istifadecinin basa dusduyu terzde hazirlanmalidir Informasiya hal hazirki ve potensial sahibine her hansi sahede maddi siyasi herbi menfeet getirirse bu informasiya qiymetli informasiya sayilir Informasiyanin qorunmasi informasiyanin itirilmesi deyisdirilmesi silinmesi ehtimallarinin qarsisini alir Informasiyalar yaranmasina qebul edilmesine oturulmesine ifade formalarina ve vasitelerine istifadesine ve s gore muxtelif cur qruplasdirila biler Informasiyalari her hansi elifba simvollarinin komeyi ile ifade etmek ve onu diger elifbaya da kecirmek olar Informatikada fakt melumat xeber terminleri cox vaxt verilenler sozu ile ifade olunur InformasiyalasmaCoxmenali termindir qabaqcil informasiya texnologiyalarinin komeyi ile cemiyyetde informasiyadan istifadenin semereliliyinin artirilmasi prosesi hemcinin cemiyyetin informasiya cemiyyetine cevrilmesi inkisafi prosesi ve postindustrial inkisafin esas amilidir Elece de huquqi ve fiziki sexslerin informasiya ehtiyatlarindan informasiya texnologiyalarindan ve informasiya sistemlerinden istifade etmekle informasiyaya olan telebatinin odenilmesi ucun serait yaradilmasinin teskilati sosial iqtisadi ve elmi texniki prosesidir Movcud konstitusiya qurulusuna qarsi yonelmis melumatlar ve qanunla nezerde tutulmus diger mehdudiyyetler istisna olmaqla her kesin istenilen melumati axtarmaq almaq ve yaymaq huququ vardir Komputer informasiyasiMuxtelif intensivliye malik olan siqnallar muxtelif informasiyalari dasiyir Bu tipli informasiyani analoq informasiya adlandirirlar Analoq informasiya kesilmezdir biz tebietde hec bir vaxt iki eyni rengli yarpaq ve ya iki eyni formali iki bulud gore bilmerik Komputerde informasiya basqa xususiyyetlere malik verilenler seklinde tesvir olunur Sekilde her hansi reng ne qeder parlaqdirsa komputerin yaddasinda bu siqnal bir o qeder artiq olur Bunlari ses ve basqa siqnallar haqqinda da demek olar Bu formada tesvir edilen informasiya reqemli informasiya adlanir Reqemli informasiya diskretdir bele ki ses reng ve formalarin sonsuz muxtelifliyinin tesviri ucun ededlerin mueyyen ve sonlu sayindan istifade edilir Analoq informasiyanin reqemli sekilde tesviri analoq reqemli cevrilme adlanir Bu cevrilmede istifade edilen ededler ne qeder muxtelif olarsa reqemli informasiyanin diskretliyi yeni onun deqiqliyi de bir o qeder cox olar basqa sozle reqemli informasiya analoqa bir o qeder yaxin olar Basqa sozle analoq informasiya deyildiyi kimi tesvir edilir ve insanin duygu uzvleri ile qebul edilir Reqemli informasiya ise komputerin emal etdiyi informasiyadir ve kodlarla ifade olunur Informasiya prosesleri ve tesnifatiEsas meqale Informasiyanin 1 faydaliliq 2 tamliq 3 heqiqilik 4 qiymetlilik 5 tezelilik ve s kimi xasseleri vardir Informasiya yaranmasina qebul edilmesine oturulmesine ifade formalarina ve vasitelerine istifadesine ve s gore muxtelif cur qruplasdirila biler Informatikada fakt melumat xeber terminleri cox vaxt verilenler sozu ile ifade olunur Verilenler ing data texniki vasitelerle meselen komputerle saxlanmasi emal edilmesi ve oturulmesi ucun formal sekilde tesvir edilen kodlasdirilan melumatdir Verilen termini latinca datum fakt sozunden yaranmisdir Lakin verilen bezen konkret ve ya real fakta uygun gelmeye biler Verilenler bezen qeyri deqiq heqiqetde movcud olmayan anlayislari ifade etmeye biler Odur ki verilen dedikde oyrenilen obyektin hadisenin ve ya fikrin tesviri basa dusulur Verilen umumi halda ad qiymet tip ve struktur xarakteristikalari ile teyin olunurlar Verilenlerin tip xarakteristikasindan esasen proqramlasdirmada istifade edilir Tipine gore verilenleri 4 qrupa ayirirlar hesabi ve ya reqem tipli metn ve ya simvol tipli mentiqi tipli gosterici tipli Biometrik informasiyInsanlarin deyismeyen xususiyyetlerine esaslanan informasiyalardir Bu informasiyalar itirile yaxud saxtalasdirila bilmez Informasiyanin biometrik muhafize sistemlerine asagidaki tanima kimliyin mueyyenlesdirilmesi sistemleri aiddir barmaq izlerine gore tanima daktiloskopiya gozun quzehli qisasinin sekline gore tanima nitqin ozelliklerine gore tanima uzun tesvirine gore tanima ovucun cizgilerine gore tanima EdebiyyatIsmayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Hemcinin baxUmumdunya Informasiya gunu Additiv ag Qauss kuyuXarici kecidler