Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Türk dili və ya Türkcə (türk. Türkçe, Türk dili, Türkiye Türkçesi, Anadolu Türkçesi) — Türkiyə Respublikasının, Kipr Respublikasının və Şimali Kipr Türk Respublikasının rəsmi dili. Elmdə Altay dilləri qrupunun türk dilləri qoluna aid edilir. Alternativ adlandırma kimi türkologiyada Türkiyə türkcəsi (Anadolu türkcəsi) adı işlədilir. Azərbaycan türkcəsi türkmən və qaqauz dillərinə çox yaxındır. Bu dillər ümumi türk dilinin oğuz qrupuna aiddir. Təqribən 438 söz və şəkilçilərdə fərq vardır.[]
| Türk dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | Türkçe |
| Ölkələr | |
| Tənzimləyən təşkilat | Türk Dil Qurumu |
| Danışanların ümumi sayı |
|
| Təsnifatı | |
| Yazı | Türk əlifbası |
| Dil kodları | |
| QOST 7.75–97 | тур 693 |
| ISO 639-1 | tr |
| ISO 639-2 | tur |
| ISO 639-3 | tur |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | tur |
| tur | |
| ABS ASCL | 4301 |
| IETF | tr |
| Glottolog | nucl1301 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Türk dili İraq, Suriya, Almaniya, Bolqarıstan və Yunanıstanda azlıqların dili qəbul edilir. Bolqarıstan və Yunanıstanda isə türkcə televiziya kanalları fəaliyyət göstərir. Ümumiyyətlə, türk dilinin (Anadolu türkcəsi) yayılma arealı Osmanlı imperiyasının idarə etdiyi ərazilər ilə üst-üstə düşür.
Türk dilində ingilis, alman, fransız, ərəb və s. kimi dillərdən fərqli olaraq varlıqlar cinsiyyətinə görə fərqləndirilmir. Cümlə quruluşu əksər hallarda belədir: mübtəda cümlənin əvvəlində, xəbər sonunda işlənir. Təyin təyin etdiyi sözün əvvəlində işlənir.
Hal-hazırda 1928-ci ildəki hərf inqlabından sonra latın hərflərindən istifadə olunur.
Türkcə ya da Türk dili qərbdə balkanlardan başlayıb şərqdə Xəzər dənizi sahəsinə qədər danışılan Türk dilləri dil ailəsinə aid daim güncəllənən dildir. Türk dillər Osmanlı türkcəsisinin davamını təşkil edir. Başda Türkiyə olmaqla qədim Osmanlı İmperiyası coğrafiyasında danışılan Türk dili, dünyada ən çox danışılan 15-ci dildir. Türk dilinin daim güncəllənən olması hər hansı bir yenilik üzərindən istənilən qədər yeni sözlər yarada bilmək imkanını verir. Türkiyə türkcəsi bu yönündən dolayı digər Türk dillərilə ortaq ya da ayrı olan onlarca söz mövcuddur.
Nəzəriyyələr
Türk dili ilə bağlı bir neçə təsdiqini tapmayan iddealar var. Bunlar aşağıdakılardır:
- Koreya, yapon, fin, macar dillərinin türk dili ilə qohum olması;
- Amerika hindularının türk mənşəli olması və türkcə danışmaları. Fərziyyəyə görə Sibir türkləri Berinq boğazı vasitəsilə Amerikaya gedib çıxmışlar.
İstifadə olunan əlifbalar
Yayılma
Dialektlər
Beş Dialektlər vardır
Anadolu
Şərqi Anadolu Qərbi Anadolu Şimalqərbi Anadolu olmaq üzrə üçe ayrılıb
Rumeli
Şərqi Rumeli Qərbi Rumeli olmaq üzrə ikiye ayrılıb
Kipr
Suriya
Əlifba
Türk Əlifbası
Aa
Bb
Cc
Çç
Dd
Ee
Ff
Gg
Ğğ
Hh
Iı
İi
Jj
Kk
Ll
Mm
Nn
Oo
Öö
Pp
Rr
Ss
Şş
Tt
Uu
Üü
Vv
Yy
Zz
Azərbaycan dilində olan "ə" hərfi Türk dilində "e" hərfi içində gizlədilir.
Fonetika
Misal
- ben — mən
- sen — sən
- o — o
- biz — biz
- siz — siz
- onlar — onlar
- bir, iki, üç — bir, iki, üç
- dört, beş, altı — dörd, beş, altı
- yedi, sekiz, dokuz, on — yeddi, səkkiz, doqquz, on
- ne — nə
- nasıl — necə
- niye/neden/niçin — niyə/nədən/nə üçün
- nere/nereye — hara/haraya
- ne zaman — nə vaxt
- kim — kim
- Türkçe biliyorum/bilmiyorum — Türkcə bilirəm/bilmirəm
- Nereden geliyorsun? — Haradan gəlirsən?
- Çocuklar şimdi okulda.("mektep" köhnə söz) — Uşaqlar indi məktəbdədir.
- Bu akşam gideceğim. — Bu axşam gedəcəyəm.
- Müzik dinlemeyi çok severim. — Musiqi dinləməyi çox sevirəm.
- Bu çocuk benim kardeşim. — Bu uşaq mənim qardaşımdır.
- Mustafa Kemal Atatürk Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusudur. — Mustafa Kamal Atatürk Türkiyə Respublikasının qurucusudur.
- Almanca öğrenmek için derslere başlayacağım. — Alman dili öyrənmək üçün dərslərə başlayacağam.
- Ben Azerbaycanlıyım. — Mən Azərbaycanlıyam.
- Benim bilgisayarım var. — Mənim kompüterim var.
- Yoğurt — Qatıq
- Balık — Balıq
Qrammatika
Leksika
Türk dili sözlükləri
Sözlük
İstinadlar
- Crystal D. The Cambridge Encyclopedia of Language. Cambridge University Press, 1987. S. 307.
- ScriptSource - Bulgaria.
- ScriptSource - Cyprus.
- ScriptSource - Greece.
- ScriptSource - Turkey.
- .
- https://www.ethnologue.com/language/tur/24.
- Prof. Dr. Doğan Aksan, Türkiye Türkçesinin Dünü, Bugünü, Yarını, Bilgi, s. 68.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Turki dili ile sehv salmayin Turk dili ve ya Turkce turk Turkce Turk dili Turkiye Turkcesi Anadolu Turkcesi Turkiye Respublikasinin Kipr Respublikasinin ve Simali Kipr Turk Respublikasinin resmi dili Elmde Altay dilleri qrupunun turk dilleri qoluna aid edilir Alternativ adlandirma kimi turkologiyada Turkiye turkcesi Anadolu turkcesi adi isledilir Azerbaycan turkcesi turkmen ve qaqauz dillerine cox yaxindir Bu diller umumi turk dilinin oguz qrupuna aiddir Teqriben 438 soz ve sekilcilerde ferq vardir menbe gosterin Turk diliOrijinal adi TurkceOlkeler Bolqaristan Kipr Respublikasi Yunanistan Turkiye Simali KiprTenzimleyen teskilat Turk Dil QurumuDanisanlarin umumi sayi 82 231 620 nef 2021 5 870 300 nef 2021 Tesnifatiturk dilleriOrtaq turk diliOguz dilleri d turk dili dd dd dd dd Yazi Turk elifbasiDil kodlariQOST 7 75 97 tur 693ISO 639 1 trISO 639 2 turISO 639 3 turDilin strukturlarinin dunya atlasi turturABS ASCL 4301IETF trGlottolog nucl1301 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Turk dilinin resmi dil oldugu olkeler Turk dilinin regional dil olaraq tanindigi olkeler Turk dili Iraq Suriya Almaniya Bolqaristan ve Yunanistanda azliqlarin dili qebul edilir Bolqaristan ve Yunanistanda ise turkce televiziya kanallari fealiyyet gosterir Umumiyyetle turk dilinin Anadolu turkcesi yayilma areali Osmanli imperiyasinin idare etdiyi eraziler ile ust uste dusur Turk dilinde ingilis alman fransiz ereb ve s kimi dillerden ferqli olaraq varliqlar cinsiyyetine gore ferqlendirilmir Cumle qurulusu ekser hallarda beledir mubteda cumlenin evvelinde xeber sonunda islenir Teyin teyin etdiyi sozun evvelinde islenir Hal hazirda 1928 ci ildeki herf inqlabindan sonra latin herflerinden istifade olunur Turkce ya da Turk dili qerbde balkanlardan baslayib serqde Xezer denizi sahesine qeder danisilan Turk dilleri dil ailesine aid daim guncellenen dildir Turk diller Osmanli turkcesisinin davamini teskil edir Basda Turkiye olmaqla qedim Osmanli Imperiyasi cografiyasinda danisilan Turk dili dunyada en cox danisilan 15 ci dildir Turk dilinin daim guncellenen olmasi her hansi bir yenilik uzerinden istenilen qeder yeni sozler yarada bilmek imkanini verir Turkiye turkcesi bu yonunden dolayi diger Turk dillerile ortaq ya da ayri olan onlarca soz movcuddur NezeriyyelerTurk dili ile bagli bir nece tesdiqini tapmayan iddealar var Bunlar asagidakilardir Koreya yapon fin macar dillerinin turk dili ile qohum olmasi Amerika hindularinin turk menseli olmasi ve turkce danismalari Ferziyyeye gore Sibir turkleri Berinq bogazi vasitesile Amerikaya gedib cixmislar Istifade olunan elifbalarYayilmaTurkiye turkcesinde danisanlarin dunya uzerinde yayilimi Resmi Dil Turkiye SKTR Kipr Makedoniya Seher seviyyesinde Kosovo Iraq Regional 1 000 000 dan fazla konusan Almaniya 500 000 1 000 000 arasi konusan Bolqaristan Suriya 100 000 500 000 arasi konusan Fransa Niderland Belcika Birlesmis Kralliq Avstriya ABS Ozbekistan Azerbaycan iran Rusiya 25 000 100 000 arasi konusan Yunanistan Avstraliya Kanada Meksika Rusiya Isvec Danimarka Isvecre Ruminiya 25 000 az konusan hic konusmayan Kalan ulkelerDialektlerBes Dialektler vardir Anadolu Serqi Anadolu Qerbi Anadolu Simalqerbi Anadolu olmaq uzre uce ayrilib Rumeli Serqi Rumeli Qerbi Rumeli olmaq uzre ikiye ayrilib Kipr SuriyaElifbaTurk Elifbasi Aa Bb Cc Cc Dd Ee Ff Gg Gg Hh Ii Ii Jj Kk Ll Mm Nn Oo Oo Pp Rr Ss Ss Tt Uu Uu Vv Yy Zz Azerbaycan dilinde olan e herfi Turk dilinde e herfi icinde gizledilir FonetikaMisal ben men sen sen o o biz biz siz siz onlar onlar bir iki uc bir iki uc dort bes alti dord bes alti yedi sekiz dokuz on yeddi sekkiz doqquz on ne ne nasil nece niye neden nicin niye neden ne ucun nere nereye hara haraya ne zaman ne vaxt kim kim Turkce biliyorum bilmiyorum Turkce bilirem bilmirem Nereden geliyorsun Haradan gelirsen Cocuklar simdi okulda mektep kohne soz Usaqlar indi mektebdedir Bu aksam gidecegim Bu axsam gedeceyem Muzik dinlemeyi cok severim Musiqi dinlemeyi cox sevirem Bu cocuk benim kardesim Bu usaq menim qardasimdir Mustafa Kemal Ataturk Turkiye Cumhuriyeti nin kurucusudur Mustafa Kamal Ataturk Turkiye Respublikasinin qurucusudur Almanca ogrenmek icin derslere baslayacagim Alman dili oyrenmek ucun derslere baslayacagam Ben Azerbaycanliyim Men Azerbaycanliyam Benim bilgisayarim var Menim komputerim var Yogurt Qatiq Balik BaliqQrammatikaLeksikaTurk dili sozlukleriSozlukIstinadlarCrystal D The Cambridge Encyclopedia of Language Cambridge University Press 1987 S 307 ISBN 978 0 521 42443 1 ScriptSource Bulgaria ScriptSource Cyprus ScriptSource Greece ScriptSource Turkey https www ethnologue com language tur 24 Prof Dr Dogan Aksan Turkiye Turkcesinin Dunu Bugunu Yarini Bilgi s 68