Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Məntiq (yun. λογική) — "mülahizələr haqqında elm", "fikirlərdə və fəaliyyətdə əlaqələr haqqında elm" — məntiqi dillə intellekt dərketmənin qanunları, metodları və formaları haqqında elmdir. Məntiq haqqında biliklər təfəkkürlə alındığından, o düzgün təfəkkür haqqında elm kimi də götürülə bilər. Eyni zamanda məntiq təsdiq və ya təkzib metodları haqqında elm kimi də qəbul edilə bilər. Məntiq qazanılmış təcrübə və dərketmə vasitəsilə həqiqətin əldə edilməsi elmi də adlandırılır.
Məntiq elminin inkişafında Aristotel və Qottlob Fregenin rolu böyükdür. Məntiq əsas olaraq iki hissəyə bölünür. Ənənəvi məntiq üzərində qurulmuş Formal məntiq və formal məntiq üzərində qurulmuş Riyazi məntiq.
Məntiq bütün elmlərin instrumenti kimi götürülür.
Məntiqin məzmunu
Klassik məntiqi nəzəriyyə xüsusi dildə izah edilir, maddi nümunələrlə mülahizə irəli sürülür. Orada səhvlər üzərində nəzarət hələ qurulmayıb, miqyaslı düşüncə tam formalaşmayıb, təsvirlərin məhdudiyyət xətti işlənməyib və s.
Ancaq bununla belə düzgün mülahizə yürütmək mədəniyyəti məntiq elminə qədər də yarana bilmişdi. , , , və s. hər bir insan tərəfindən fikir dünyasında özündən asılı olmadan və müvafiq səhvlərlə baş verir. Buna görə də bəziləri belə hesab edir ki, şəxsi təfəkkür təbii prosesdir və analizə ehtiyac yoxdur. Hesab edilir ki, danışıq — təfəkkürürün özü deməkdir.
Təfəkkür isə sadəcə olaraq məntiqi ardıcıllıq deyildir. İstənilən məsələnin həllində hər şey vacib ola bilir : ardıcıllıq, təsadüf, intiusiya, emosiya, şəxsi təcrübə, dünyanı dərketmə miqyası və s.
Məntiqin əsas vəzifəsi bütün dövrlərdə eyni olubdur :nəticə çıxartmaq mümkün olan hər şeyi tətbiq və analiz etmək. Bununla belə, hesab edilir ki, nəticə obyektin məzmunundan deyil, onu tətdiq metodlarından birbaşa asılıdır. Ona görə də tədqiqat metodlarını rəngarəngliyi və subyektiv baxışların çoxluğu arzuolunandır.
Məntiqin konkret sahələri bütün tarix boyu tədricən dəyişilmişdir.
Digər elmlərə münasibəti
Tarixən məntiq fəlsəfənin bir hissəsi kimi öyrənilib. Hal-hazırda o müstəqil bir elm kimi qəbul olunur. Həmçinin riyaziyyat və informatikanın bir hissəsi kimi də öyrənilir.
Məntiq elminin əsas anlayışları
Ədəbiyyat
- Nuel Belnap, (1977). "A useful four-valued logic". In Dunn & Eppstein, Modern uses of multiple-valued logic. Reidel: Boston.
- Józef Maria Bocheński (1959). A précis of mathematical logic. Translated from the French and German editions by Otto Bird. D. Reidel, Dordrecht, South Holland.
- Józef Maria Bocheński, (1970). A history of formal logic. 2nd Edition. Translated and edited from the German edition by Ivo Thomas. Chelsea Publishing, New York.
- Cohen, R. S, and Wartofsky, M. W. (1974). Logical and Epistemological Studies in Contemporary Physics. Boston Studies in the Philosophy of Science. D. Reidel Publishing Company: Dordrecht, Netherlands. .
- Finkelstein, D. (1969). "Matter, Space, and Logic". in R. S. Cohen and M. W. Wartofsky (eds. 1974).
- Dov Gabbay, and Guenthner, F. (eds., 2001–2005). Handbook of Philosophical Logic. 13 vols., 2nd edition. Kluwer Publishers: Dordrecht.
- David Hilbert, and Wilhelm Ackermann, (1928). Grundzüge der theoretischen Logik (Principles of Mathematical Logic). Springer-Verlag. OCLC 2085765
- Susan Haack, (1996). Deviant Logic, Fuzzy Logic: Beyond the Formalism, University of Chicago Press.
- Wilfred Hodges, (2001). Logic. An introduction to Elementary Logic, Penguin Books.
- Hofweber, T., (2004), Logic and Ontology. Stanford Encyclopedia of Philosophy. Edward N. Zalta (ed.).
- Hughes, R. I. G., (1993, ed.). A Philosophical Companion to First-Order Logic. Hackett Publishing.
- William Kneale (logician), and Kneale, Martha, (1962). The Development of Logic. Oxford University Press, London, UK.
- Mendelson, Elliott, (1964). Introduction to Mathematical Logic. Wadsworth & Brooks/Cole Advanced Books & Software: Monterey, Calif. OCLC 13580200
- Barry Smith (ontologist), (1989). "Logic and the Sachverhalt". The Monist 72(1):52–69.
- Alfred North Whitehead and Bertrand Russell, (1910). Principia Mathematica. Cambridge University Press: Cambridge, England. OCLC 1041146
- Гетманова А. Д. Учебник по логике 2010-04-25 at the Wayback Machine. — М.: Владос, 1995. — 303 с. —
- Кондаков Н. И.: Логический словарь-справочник 2010-03-26 at the Wayback Machine. — М.: Наука, 1975. — 720 с.
- Кондаков Н. И. Введение в логику. — М.: Наука, 1967 на сайте Руниверс
- Ивлев Ю. В. Учебник логики: Семестровый курс: Учебник. — М.: Дело, 2003. — 208 с —
- Бочаров В. А., . Основы логики: Учебник. — М.: ИНФРА-М, 2001. — 296 с. —
- Ивин А. А. Логика: Учебное пособие. — Изд. 2-е. — М.: Знание, 1998. — (На портале "Философия в России"; на сайте Славы Янко)
- Ивин А. А., Никифоров А. Л. Словарь по логике — М.: Туманит, ВЛАДОС, 1997. — 384 с — .
- Горский, Дмитрий Павлович — Изд. 3-е. — М.: Учпедгиз, 1961. — 160 с.
- Челпанов, Георгий Иванович Учебник логики. — М., 1994.
- И. Я. Чупахина, Бродский, Иосиф Нусимович. Л, ЛГУ, 1977, [1]
Xarici keçidlər
- ORDAN-BURDAN, Üzeyir Hacıbəyov
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mentiq yun logikh mulahizeler haqqinda elm fikirlerde ve fealiyyetde elaqeler haqqinda elm mentiqi dille intellekt derketmenin qanunlari metodlari ve formalari haqqinda elmdir Mentiq haqqinda bilikler tefekkurle alindigindan o duzgun tefekkur haqqinda elm kimi de goturule biler Eyni zamanda mentiq tesdiq ve ya tekzib metodlari haqqinda elm kimi de qebul edile biler Mentiq qazanilmis tecrube ve derketme vasitesile heqiqetin elde edilmesi elmi de adlandirilir Mentiq elminin inkisafinda Aristotel ve Qottlob Fregenin rolu boyukdur Mentiq esas olaraq iki hisseye bolunur Enenevi mentiq uzerinde qurulmus Formal mentiq ve formal mentiq uzerinde qurulmus Riyazi mentiq Mentiq butun elmlerin instrumenti kimi goturulur Mentiqin mezmunuKlassik mentiqi nezeriyye xususi dilde izah edilir maddi numunelerle mulahize ireli surulur Orada sehvler uzerinde nezaret hele qurulmayib miqyasli dusunce tam formalasmayib tesvirlerin mehdudiyyet xetti islenmeyib ve s Ancaq bununla bele duzgun mulahize yurutmek medeniyyeti mentiq elmine qeder de yarana bilmisdi ve s her bir insan terefinden fikir dunyasinda ozunden asili olmadan ve muvafiq sehvlerle bas verir Buna gore de bezileri bele hesab edir ki sexsi tefekkur tebii prosesdir ve analize ehtiyac yoxdur Hesab edilir ki danisiq tefekkururun ozu demekdir Tefekkur ise sadece olaraq mentiqi ardicilliq deyildir Istenilen meselenin hellinde her sey vacib ola bilir ardicilliq tesaduf intiusiya emosiya sexsi tecrube dunyani derketme miqyasi ve s Mentiqin esas vezifesi butun dovrlerde eyni olubdur netice cixartmaq mumkun olan her seyi tetbiq ve analiz etmek Bununla bele hesab edilir ki netice obyektin mezmunundan deyil onu tetdiq metodlarindan birbasa asilidir Ona gore de tedqiqat metodlarini rengarengliyi ve subyektiv baxislarin coxlugu arzuolunandir Mentiqin konkret saheleri butun tarix boyu tedricen deyisilmisdir Diger elmlere munasibeti Tarixen mentiq felsefenin bir hissesi kimi oyrenilib Hal hazirda o musteqil bir elm kimi qebul olunur Hemcinin riyaziyyat ve informatikanin bir hissesi kimi de oyrenilir Mentiq elminin esas anlayislariAbstraksiya Analogiya Antinomiya Arqument Hipotez Deduksiya Heqiqet Musahide Umumilesdirme Paradoks Paralogiya Anlayis Elamet Semantika Sofizm Sofistika Ferziyye Nezeriyye Netice Fakt Formal diller FormalizmEdebiyyatNuel Belnap 1977 A useful four valued logic In Dunn amp Eppstein Modern uses of multiple valued logic Reidel Boston Jozef Maria Bochenski 1959 A precis of mathematical logic Translated from the French and German editions by Otto Bird D Reidel Dordrecht South Holland Jozef Maria Bochenski 1970 A history of formal logic 2nd Edition Translated and edited from the German edition by Ivo Thomas Chelsea Publishing New York Cohen R S and Wartofsky M W 1974 Logical and Epistemological Studies in Contemporary Physics Boston Studies in the Philosophy of Science D Reidel Publishing Company Dordrecht Netherlands ISBN 90 277 0377 9 Finkelstein D 1969 Matter Space and Logic in R S Cohen and M W Wartofsky eds 1974 Dov Gabbay and Guenthner F eds 2001 2005 Handbook of Philosophical Logic 13 vols 2nd edition Kluwer Publishers Dordrecht David Hilbert and Wilhelm Ackermann 1928 Grundzuge der theoretischen Logik Principles of Mathematical Logic Springer Verlag OCLC 2085765 Susan Haack 1996 Deviant Logic Fuzzy Logic Beyond the Formalism University of Chicago Press Wilfred Hodges 2001 Logic An introduction to Elementary Logic Penguin Books Hofweber T 2004 Logic and Ontology Stanford Encyclopedia of Philosophy Edward N Zalta ed Hughes R I G 1993 ed A Philosophical Companion to First Order Logic Hackett Publishing William Kneale logician and Kneale Martha 1962 The Development of Logic Oxford University Press London UK Mendelson Elliott 1964 Introduction to Mathematical Logic Wadsworth amp Brooks Cole Advanced Books amp Software Monterey Calif OCLC 13580200 Barry Smith ontologist 1989 Logic and the Sachverhalt The Monist 72 1 52 69 Alfred North Whitehead and Bertrand Russell 1910 Principia Mathematica Cambridge University Press Cambridge England OCLC 1041146 Getmanova A D Uchebnik po logike 2010 04 25 at the Wayback Machine M Vlados 1995 303 s ISBN 5 87065 009 7 Kondakov N I Logicheskij slovar spravochnik 2010 03 26 at the Wayback Machine M Nauka 1975 720 s Kondakov N I Vvedenie v logiku M Nauka 1967 na sajte Runivers Ivlev Yu V Uchebnik logiki Semestrovyj kurs Uchebnik M Delo 2003 208 s ISBN 5 7749 0317 6 Bocharov V A Osnovy logiki Uchebnik M INFRA M 2001 296 s ISBN 5 16 000496 3 Ivin A A Logika Uchebnoe posobie Izd 2 e M Znanie 1998 Na portale Filosofiya v Rossii na sajte Slavy Yanko Ivin A A Nikiforov A L Slovar po logike M Tumanit VLADOS 1997 384 s ISBN 5 691 00099 3 Gorskij Dmitrij Pavlovich Izd 3 e M Uchpedgiz 1961 160 s Chelpanov Georgij Ivanovich Uchebnik logiki M 1994 I Ya Chupahina Brodskij Iosif Nusimovich L LGU 1977 1 Xarici kecidlerORDAN BURDAN Uzeyir Hacibeyov Felsefe portali