Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pifaqor ya da Pithaqoras, Pisaqor, Pitaqor (yun. Πυθαγόρας ὁ Σάμιος, lat. Pythagoras, təxminən m. ö. 570 – 490) — ilk qədim yunan filosoflarından biri olmuşdur, Pifaqorçuluğun yaradıcısı idi.
| Samoslu Pifaqor | |
|---|---|
| Πυθαγόρας ὁ Σάμιος | |
 | |
| Doğum tarixi | ən tezi e.ə. 586 və ən geci e.ə. 569 |
| Vəfat tarixi | |
| Dövr | Qədim Yunanıstan, Qədim yunan fəlsəfəsi |
| İstiqaməti | Pifaqorçular məktəbi, Avropa fəlsəfəsi |
| Əsas maraqları | həndəsə, riyaziyyat, etika, siyasət, fəlsəfə, astronomiya, musiqi, metafizika |
| Təsirlənib | Ferekid, Anaksimandr, Miletli Fales, Zərdüşt |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və fəaliyyəti
Pifaqor haqqında bütün bilgilər onun ardıcılları tərəfindən verilmişdir. O, şəhərində dünyaya gəlmişdir. Sonra isə Cənubi İtaliyanın Krotona şəhərinə köçmüşdür.
Bir çox araşdırmaçılar hesab edirlər ki, onun öz əsərləri olmamışdır. Ancaq antik tarixçi yazmışdır ki, o "Tərbiyə haqqında", "Dövlət haqqında" və "Təbiət haqqında" adlı dövrümüzə gəlib çatmayan kitabların yazarı olmuşdur. Pifaqorun elmi bilgiləri qədim Babil və Misir kahinlərindən alması haqqında rəvayətlər də vardır. Belə ki, o, uzun illər səyahətdə olmuş, 30 il Misirdə kahinliyin sirlərini və hikmətini mənimsəmişdi. O, vətənə yetkin yaşında qayıtmış və Delfadakı Apollon məbədinin ali kahini olmuşdur. Bu, Qədim Yunanıstanda baş məbəd idi. Delfa alimləri bütün Yunanıstanda tanınmışdı.
Daha sonra Pifaqor Krotonada "Pifaqorçular ittifaqı (ya da məktəbi)" adlı dini-fəlsəfi cəmiyyət yaratmış və ona başçılıq etmişdir.
Ancaq bir sürə sonra Krotonada siyasi durum gərginləşmiş, şəhər sakinləri pifaqorçuların fəaliyyətindən ehtiyat edərək, bu məktəbi darmadağın etmişdirlər. Pifaqorun da o hadisələrdə öldürüldüyü güman edilir. Ancaq başqa xəbərlərə görə o, baş vermiş hadisələrdən üzülərək özünü aclığa məruz qoyaraq ölmüşdür.
Fəlsəfəsi və elmi
Pifaqorun ideyaları bir çox məqamlarda mistikaya yaxın idi. Ona görə də, sonralar onun məktəbinin ənənələrini yeni-platonçu filosoflar davam etdirmişdilər. Pifaqor bir sıra mənəvi və əxlaqi prinsiplər də irəli sürmüşdür. Onun təliminə görə insanlar yetkinliyə doğru inkişaf etməlidir. Buna da yalnız gözəlliyə, eləcə də faydalı şeylərə yönəlməklə çatmaq mümkündür.
Pifaqor həm də ruhların bir bədəndən başqasına köçməsinə (reinkarnasiyasına) inanırdı. Onun fikrincə, hər şey müəyyən vaxtdan sonra dünyaya yenidən gəlir və əslində yeni olan heç nə yoxdur. Ruh günahların ağırlığına görə bədəndə qalmağa məhkumdur. Məqsəd də onu bədəndən azad etməkdir. Buna görə də, mənəvi həyat yaşamaq üçün ət və paxla kimi bəzi yeyəcəklərdən çəkinmək lazımdır. Burada isə qeyd etmək lazımdır ki, Pifaqorun bu kimi yanaşması ilə hind dünyagörüşü arasında bənzərliklər vardır.
Siyasi baxışları
Pifaqor və onun ardıcılları hakimiyyət məsələlərinə də diqqət yetirirdilər. Onların fikrincə, cəmiyyət hakimiyyətsiz yaşaya bilməz. Bu baxımdan da ən yüksək hakimiyyət tanrılara məxsusdur. Onlara hamı ibadət etməlidir. Tanrılardan sonra hökmdarlar, hörmətli insanlar, valideynlər və ən sonda qanunun aliliyi gəlir. Beləliklə, hakimiyyət iyerarxik sistemlə qurulmalıdır.
Dünyanın quruluşu haqqında
Pifaqorun və onun ardıcıllarının kosmoqonik baxışlarına görə, hər şey 4 ünsür: od, su, yer və havadan yaranmışdır. Yer isə kürə şəklindədir. O, sonsuz və əbədi boşluqdan yaranıb, o, boşluqla nəfəs alır. Bunun nəticəsi olaraq dünya genişlənir və daralır. Bu səbəbdən məkan, zaman, göy cisimləri və onların hərəkəti yaranır. Dünyanın mərkəzində od, baş tanrı Zeusun məbədi və təbiətin qanunu ("fatum" və ya "loqos") durur. Sonra isə oddan yaranmış və onun ətrafında fırlanan yer, planetlər və ulduzlar gəlir.
Beləliklə, Pifaqor və onun ardıcılları yeri kürə şəklində təsəvvür etmiş və onu kainatın mərkəzində yerləşdirmişdirlər. Bu baxışlar isə orta əsrlərin sonuna qədər dünya elmi və fəlsəfəsində qüvvədə olmuşdur. Ancaq sonra Nikolay Kopernik (XVI yüzillik) yer kürəsinin dünyanın mərkəzində olması inancını şübhə altına almışdır. Sonralar isə inkişaf edən elm sübut etmişdir ki, yer dünyanın mərkəzində yerləşmir.
Pifaqor, həm də "kosmos" anlayışını müasir anlamda, bütün dünyanı əhatə edən sonsuzluq mənasında işlətmiş, onun ahəngini və qanunauyğunluqlarını göstərməyə çalışmışdır.
Riyazi bilikləri
Pifaqorun çox maraqlı rəqəmlər fəlsəfəsi olmuşdur. O, hesab edirdi ki, dünya və çevrəmizdə olan şeylər heç də bizim gördüyümüz və duyduğumuz kimi deyildir. Onlar duyğularımızla yox, düşüncəmizlə qavranıla və anlaşıla bilər. Hər şeyin arxasında bir birlik durur. Əlbəttə, dağ dağdır, insan insandır, daş daşdır. Ancaq, bu kimi müxtəlifliyin bir başlanğıcı, birləşdirici nöqtəsi vardır. Bu da rəqəmlərdir. Onlar hər şeyin pərdə arxası və başlanğıcıdır, çünki istənilən şeyi rəqəmlə göstərmək mümkündür, hər şeyin rəqəmlə ölçülən ölçüsü vardır. Məsələn, suyun miqdarını litrlə, ağırlığın çəkisini kiloqramla, bitkilərin sayını ədədlə göstərmək olar. Deməli, rəqəmlər hər şeyin əsasında durur.
Beləliklə, dövrünün başqa filosoflarından fərqli olaraq Pifaqor hər şeyin ilkin səbəbini maddədə deyil, dərk olunmayan şeylərdə axtarırdı. Sonralar bu fikri Platon daha da inkişaf etdirərək ideyalar haqqında təlimlə çıxış etmişdir. Bu baxımdan Pifaqoru fəlsəfi idealizmin yaradıcısı hesab etmək olar. Ancaq onu da qeyd etmək lazımdır ki, bu kimi fikirlər ondan öncə Misir və Babil kahinlərinin arasında da yayılmışdır. Ehtimal olunur ki, Pifaqor mistikanı məhz onlardan öyrənmişdir.
Daha sonra rəqəmlər fəlsəfəsini Pifaqorun ardıcılları daha da inkişaf etdirmişdirlər. Pifaqor teoremi: Düzbucaqlı üçbucağın katetlərinin kvadratlarının cəmi hipotenuzun kvadratına bərabərdir
Həndəsi bilikləri
Eyni zamanda, rəqəmlər həndəsi mənada da anlaşılırdı. Nöqtə Bir rəqəmini ifadə edirdi. Bu rəqəm isə hər şeyin başlanğıcı və əsası hesab edilirdi. Pifaqor üçün Bir rəqəmi həm də Tanrıdır. Başqa şeylər isə müxtəlif rəqəmlərin cəmidir. Belə ki, iki nöqtədən düz xətt alınır, üç nöqtə isə artıq düz müstəvidir. Dörd nöqtə isə fəzadır. Bu rəqəm dörd ünsür olan od, yer, su və havanın təməlində durur ki, bu da hər şeyin başlanğıcında duran səbəbdir.
Həmçinin, bu nöqtələrdən üçbucaq, dördbucaq və s. fiqurlar yaranır. Üçbucaq dünyaya gəlmənin və hər şeyin yaradılmasının səbəbidir. Dördbucaq Tanrı təbiətinin təcəssümüdür.
Pifaqor, dövrünün ən bilikli adamlarından biri olmuş, bir çox elmi nəzəriyyələrin yaradıcısı idi. Onun ən məşhur elmi kəşfi "Pifaqor teoremi" adlanan düzbucaqlı üçbucağın hipotenuz ilə katetlərinin nisbəti qanunudur. Cüt və tək ədədli rəqəmlər haqqında riyaziyyat təlimini, rəqəmlərin həndəsi anlamı nəzəriyyəsini də Pifaqor kəşf etmişdir.
Düzbucaqlı üçbucağın tərəfləri arasındakı əlaqə həndəsənin əsas teoremlərindən biri: ayaqların uzunluqlarının kvadratlarının cəmi hipotenuzun uzunluğunun kvadratına bərabərdir.Hipotenuza düzəldilmiş kvadratın sahəsinin ayaqları üzərində qurulmuş kvadratların sahələrinin cəminə bərabər olması həndəsi bir həqiqət kimi də ifadə edilə bilər. Qarşı tərəf ifadəsi də doğrudur: iki tərəfinin uzunluqlarının kvadratlarının cəmi üçüncü tərəfin uzunluğunun kvadratına bərabər olan üçbucaq.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 42-48. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Adil Əsədov. Fəlsəfə tarixindən etüdlər: İdeal və reallıq arasında ziddiyyət və onun Qərb, rus və Şərq təfəkküründə həll imkankarı. Bakı: Təknur, 2007. – 116 s.
- Adil Əsədov. Yunan fəlsəfəsiindən etüdlər: yunan fəlsəfəsiində idealin və realliğin münasibətlərinə dair. Ön sözün müəllifi – fəlsəfə elmləri doktioru Tahirə Allahyarova. Bakı: Təknur, 2008.
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 42-48. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915.
- Iamblichus. Life of Pyhhagoras or Pithagoric life / Translated by Taylor T. London: J. M. Watkins, 1818.
- Пифагор // Античная философия: Энциклопедический словарь. — М.: Прогресс-Традиция. П. П. Гайденко, М. А. Солопова, С. В. Месяц, А. В. Серегин, А. А. Столяров, Ю. А. Шичалин. 2008.
- Пифагор и пифагорейцы // Западная философия от истоков до наших дней. — "Петрополис".. Антисери Д., Реале Дж.. 1994.
- Трубецкой С. Н. Курс истории древней философии. – Москва: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС; Русский Двор, 1997.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Pythagoras (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
- Pythagoras // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi. 1994.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 340–341.
- Iamblichus. Life of Pyhhagoras or Pithagoric life / Translated by Taylor T. London: J. M. Watkins, 1818, p. 9.
- Iamblichus. Life of Pyhhagoras or Pithagoric life / Translated by Taylor T. London: J. M. Watkins, 1818, s. 30.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 351–352.
- Трубецкой С. Н. Курс истории древней философии[ölü keçid]. – Москва: Гуманит. изд. центр ВЛАДОС; Русский Двор, 1997, c. 122.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 348.
- Пифагор // Античная философия: Энциклопедический словарь. 2016-07-10 at the Wayback Machine — М.: Прогресс-Традиция. П. П. Гайденко, М. А. Солопова, С. В. Месяц, А. В. Серегин, А. А. Столяров, Ю. А. Шичалин. 2008.
- Пифагорейцы и число как начало 2021-07-31 at the Wayback Machine // Антисери Д., Реале Дж. Западная философия от истоков до наших дней. — "Петрополис". 1994.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 342–343.
- "History topic: Pythagoras's theorem in Babylonian mathematics". 2011-06-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-06-29.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pifaqor ya da Pithaqoras Pisaqor Pitaqor yun Py8agoras ὁ Samios lat Pythagoras texminen m o 570 490 ilk qedim yunan filosoflarindan biri olmusdur Pifaqorculugun yaradicisi idi Samoslu PifaqorPy8agoras ὁ SamiosDogum tarixi en tezi e e 586 ve en geci e e 569Vefat tarixiDovr Qedim Yunanistan Qedim yunan felsefesiIstiqameti Pifaqorcular mektebi Avropa felsefesiEsas maraqlari hendese riyaziyyat etika siyaset felsefe astronomiya musiqi metafizikaTesirlenib Ferekid Anaksimandr Miletli Fales Zerdust Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitHeyati ve fealiyyetiPifaqor haqqinda butun bilgiler onun ardicillari terefinden verilmisdir O seherinde dunyaya gelmisdir Sonra ise Cenubi Italiyanin Krotona seherine kocmusdur Bir cox arasdirmacilar hesab edirler ki onun oz eserleri olmamisdir Ancaq antik tarixci yazmisdir ki o Terbiye haqqinda Dovlet haqqinda ve Tebiet haqqinda adli dovrumuze gelib catmayan kitablarin yazari olmusdur Pifaqorun elmi bilgileri qedim Babil ve Misir kahinlerinden almasi haqqinda revayetler de vardir Bele ki o uzun iller seyahetde olmus 30 il Misirde kahinliyin sirlerini ve hikmetini menimsemisdi O vetene yetkin yasinda qayitmis ve Delfadaki Apollon mebedinin ali kahini olmusdur Bu Qedim Yunanistanda bas mebed idi Delfa alimleri butun Yunanistanda taninmisdi Daha sonra Pifaqor Krotonada Pifaqorcular ittifaqi ya da mektebi adli dini felsefi cemiyyet yaratmis ve ona basciliq etmisdir Ancaq bir sure sonra Krotonada siyasi durum gerginlesmis seher sakinleri pifaqorcularin fealiyyetinden ehtiyat ederek bu mektebi darmadagin etmisdirler Pifaqorun da o hadiselerde oldurulduyu guman edilir Ancaq basqa xeberlere gore o bas vermis hadiselerden uzulerek ozunu acliga meruz qoyaraq olmusdur Felsefesi ve elmiPifaqorun ideyalari bir cox meqamlarda mistikaya yaxin idi Ona gore de sonralar onun mektebinin enenelerini yeni platoncu filosoflar davam etdirmisdiler Pifaqor bir sira menevi ve exlaqi prinsipler de ireli surmusdur Onun telimine gore insanlar yetkinliye dogru inkisaf etmelidir Buna da yalniz gozelliye elece de faydali seylere yonelmekle catmaq mumkundur Pifaqor hem de ruhlarin bir bedenden basqasina kocmesine reinkarnasiyasina inanirdi Onun fikrince her sey mueyyen vaxtdan sonra dunyaya yeniden gelir ve eslinde yeni olan hec ne yoxdur Ruh gunahlarin agirligina gore bedende qalmaga mehkumdur Meqsed de onu bedenden azad etmekdir Buna gore de menevi heyat yasamaq ucun et ve paxla kimi bezi yeyeceklerden cekinmek lazimdir Burada ise qeyd etmek lazimdir ki Pifaqorun bu kimi yanasmasi ile hind dunyagorusu arasinda benzerlikler vardir Siyasi baxislari Pifaqor ve onun ardicillari hakimiyyet meselelerine de diqqet yetirirdiler Onlarin fikrince cemiyyet hakimiyyetsiz yasaya bilmez Bu baximdan da en yuksek hakimiyyet tanrilara mexsusdur Onlara hami ibadet etmelidir Tanrilardan sonra hokmdarlar hormetli insanlar valideynler ve en sonda qanunun aliliyi gelir Belelikle hakimiyyet iyerarxik sistemle qurulmalidir Dunyanin qurulusu haqqinda Pifaqorun ve onun ardicillarinin kosmoqonik baxislarina gore her sey 4 unsur od su yer ve havadan yaranmisdir Yer ise kure seklindedir O sonsuz ve ebedi bosluqdan yaranib o bosluqla nefes alir Bunun neticesi olaraq dunya genislenir ve daralir Bu sebebden mekan zaman goy cisimleri ve onlarin hereketi yaranir Dunyanin merkezinde od bas tanri Zeusun mebedi ve tebietin qanunu fatum ve ya loqos durur Sonra ise oddan yaranmis ve onun etrafinda firlanan yer planetler ve ulduzlar gelir Belelikle Pifaqor ve onun ardicillari yeri kure seklinde tesevvur etmis ve onu kainatin merkezinde yerlesdirmisdirler Bu baxislar ise orta esrlerin sonuna qeder dunya elmi ve felsefesinde quvvede olmusdur Ancaq sonra Nikolay Kopernik XVI yuzillik yer kuresinin dunyanin merkezinde olmasi inancini subhe altina almisdir Sonralar ise inkisaf eden elm subut etmisdir ki yer dunyanin merkezinde yerlesmir Pifaqor hem de kosmos anlayisini muasir anlamda butun dunyani ehate eden sonsuzluq menasinda isletmis onun ahengini ve qanunauygunluqlarini gostermeye calismisdir Riyazi bilikleri Pifaqorun cox maraqli reqemler felsefesi olmusdur O hesab edirdi ki dunya ve cevremizde olan seyler hec de bizim gorduyumuz ve duydugumuz kimi deyildir Onlar duygularimizla yox dusuncemizle qavranila ve anlasila biler Her seyin arxasinda bir birlik durur Elbette dag dagdir insan insandir das dasdir Ancaq bu kimi muxtelifliyin bir baslangici birlesdirici noqtesi vardir Bu da reqemlerdir Onlar her seyin perde arxasi ve baslangicidir cunki istenilen seyi reqemle gostermek mumkundur her seyin reqemle olculen olcusu vardir Meselen suyun miqdarini litrle agirligin cekisini kiloqramla bitkilerin sayini ededle gostermek olar Demeli reqemler her seyin esasinda durur Belelikle dovrunun basqa filosoflarindan ferqli olaraq Pifaqor her seyin ilkin sebebini maddede deyil derk olunmayan seylerde axtarirdi Sonralar bu fikri Platon daha da inkisaf etdirerek ideyalar haqqinda telimle cixis etmisdir Bu baximdan Pifaqoru felsefi idealizmin yaradicisi hesab etmek olar Ancaq onu da qeyd etmek lazimdir ki bu kimi fikirler ondan once Misir ve Babil kahinlerinin arasinda da yayilmisdir Ehtimal olunur ki Pifaqor mistikani mehz onlardan oyrenmisdir Daha sonra reqemler felsefesini Pifaqorun ardicillari daha da inkisaf etdirmisdirler Pifaqor teoremi Duzbucaqli ucbucagin katetlerinin kvadratlarinin cemi hipotenuzun kvadratina beraberdir Hendesi bilikleri Eyni zamanda reqemler hendesi menada da anlasilirdi Noqte Bir reqemini ifade edirdi Bu reqem ise her seyin baslangici ve esasi hesab edilirdi Pifaqor ucun Bir reqemi hem de Tanridir Basqa seyler ise muxtelif reqemlerin cemidir Bele ki iki noqteden duz xett alinir uc noqte ise artiq duz mustevidir Dord noqte ise fezadir Bu reqem dord unsur olan od yer su ve havanin temelinde durur ki bu da her seyin baslangicinda duran sebebdir Hemcinin bu noqtelerden ucbucaq dordbucaq ve s fiqurlar yaranir Ucbucaq dunyaya gelmenin ve her seyin yaradilmasinin sebebidir Dordbucaq Tanri tebietinin tecessumudur Pifaqor dovrunun en bilikli adamlarindan biri olmus bir cox elmi nezeriyyelerin yaradicisi idi Onun en meshur elmi kesfi Pifaqor teoremi adlanan duzbucaqli ucbucagin hipotenuz ile katetlerinin nisbeti qanunudur Cut ve tek ededli reqemler haqqinda riyaziyyat telimini reqemlerin hendesi anlami nezeriyyesini de Pifaqor kesf etmisdir Duzbucaqli ucbucagin terefleri arasindaki elaqe hendesenin esas teoremlerinden biri ayaqlarin uzunluqlarinin kvadratlarinin cemi hipotenuzun uzunlugunun kvadratina beraberdir Hipotenuza duzeldilmis kvadratin sahesinin ayaqlari uzerinde qurulmus kvadratlarin sahelerinin cemine beraber olmasi hendesi bir heqiqet kimi de ifade edile biler Qarsi teref ifadesi de dogrudur iki terefinin uzunluqlarinin kvadratlarinin cemi ucuncu terefin uzunlugunun kvadratina beraber olan ucbucaq MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 42 48 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAdil Esedov Felsefe tarixinden etudler Ideal ve realliq arasinda ziddiyyet ve onun Qerb rus ve Serq tefekkurunde hell imkankari Baki Teknur 2007 116 s Adil Esedov Yunan felsefesiinden etudler yunan felsefesiinde idealin ve realligin munasibetlerine dair On sozun muellifi felsefe elmleri doktioru Tahire Allahyarova Baki Teknur 2008 Aydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 42 48 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 Iamblichus Life of Pyhhagoras or Pithagoric life Translated by Taylor T London J M Watkins 1818 Pifagor Antichnaya filosofiya Enciklopedicheskij slovar M Progress Tradiciya P P Gajdenko M A Solopova S V Mesyac A V Seregin A A Stolyarov Yu A Shichalin 2008 Pifagor i pifagorejcy Zapadnaya filosofiya ot istokov do nashih dnej Petropolis Antiseri D Reale Dzh 1994 Trubeckoj S N Kurs istorii drevnej filosofii Moskva Gumanit izd centr VLADOS Russkij Dvor 1997 Hemcinin baxPifaqorcular mektebi NeopifaqorculuqIstinadlarPythagoras ing Encyclopaedia Britannica a dictionary of arts sciences literature and general information H Chisholm 11 New York Cambridge England University Press 1911 Pythagoras Encyclopaedia Britannica ing Maktutor riyaziyyat tarixi arxivi 1994 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 340 341 Iamblichus Life of Pyhhagoras or Pithagoric life Translated by Taylor T London J M Watkins 1818 p 9 Iamblichus Life of Pyhhagoras or Pithagoric life Translated by Taylor T London J M Watkins 1818 s 30 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 351 352 Trubeckoj S N Kurs istorii drevnej filosofii olu kecid Moskva Gumanit izd centr VLADOS Russkij Dvor 1997 c 122 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 348 Pifagor Antichnaya filosofiya Enciklopedicheskij slovar 2016 07 10 at the Wayback Machine M Progress Tradiciya P P Gajdenko M A Solopova S V Mesyac A V Seregin A A Stolyarov Yu A Shichalin 2008 Pifagorejcy i chislo kak nachalo 2021 07 31 at the Wayback Machine Antiseri D Reale Dzh Zapadnaya filosofiya ot istokov do nashih dnej Petropolis 1994 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 342 343 History topic Pythagoras s theorem in Babylonian mathematics 2011 06 06 tarixinde Istifade tarixi 2021 06 29