Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Krotonalı Filolaus (yun. Φιλόλαος, m. ö. V əsrin ikinci yarısı) — qədim yunan filosofu, Pifaqorun ən tanınmış öyrəncilərindən biri.
| Filolaus | |
|---|---|
| q.yun. Φιλόλαος | |
| Doğum tarixi | təq. e.ə. 470 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | təq. e.ə. 390 |
| Fəaliyyəti | filosof, astronom, riyaziyyatçı, siyasətçi, musiqi nəzəriyyəçisi, yazıçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Əsərləri
Filolaus müəlliminin təlimini kitablarda açıqlayan ilk filosoflardan biri sayılır. Ondan öncə bu qardaşlığın təlimi gizli saxlanılırdı.
Filolaus həm də "Təbiət haqqında" adlanan və zamanımıza yalnız bəzi fraqmentlərdə çatan kitabın müəllifi olmuşdur. Orada o, kosmoloji və riyazi mövzulara toxunmuş, eləcə də ruhla bağlı fikirləri ortaya qoymuşdur.
Fəlsəfəsi
Aristotel "Göy haqqında" əsərində yazırdı ki, Filolaus yeri hansısa mərkəzin ətrafında fırlanan bir kürə kimi təsəvvür edirdi və onun dairəvi hərəkətdə olduğunu iddia edirdi. O mərkəz isə Hestia tanrıcası ilə təcəssüm olunan Əbədi Oddur. O heç zaman sönmür, dünyanı işıqlandırır. Onun ətrafında isə yer, günəş, ay və o zamanlar məlum olan daha beş planet fırlanır. Bunlardan başqa Əbədi Odun ətrafında daha bir planet də fırlanır ki, bu da bizim yerimizə qarşı duran Antixtondur (yun. Ἀντίχθων). Planetlər öz oxu ətrafında fırlanmır, ona görə də onların yalnız bir tərəfi Əbədi Oddan işıqlanır. Ancaq onlar onun ətrafında fırlandığına görə gecələr gündüzlə əvəz olunur. Filolausa görə günəş isə Əbədi Odun işığını güzgü kimi əks etdirir, onun özü istilik mənbəyi deyil. O başqa planetlərdə həyatın olmasını da istisna etmirdi.
Filolausun dünya quruluşu haqqında fikirləri müasir təsəvvürlərdən fərqli, bir çox durumlarda isə fantastik olsa da, o ilk dəfə olaraq yerin kainatın mərkəzində durmaması və hansısa başqa "odlu" fələyin ətrafında fırlanmasını iddia etmişdir. Bu fikir sonralar Samoslu Aristarxus, daha sonra isə Nikolay Kopernik tərəfindən inkişaf etdirilmiş, heliosentrik sistem adlandırılmışdır.
Empedokles kimi Filolaus da hesab edirdi ki, dünyanın əsasında 4 ünsür durur, ancaq bunlara beşinci olan efiri də əlavə etmişdir. Onun fikrincə kosmos efirdən ibarətdir.
Bütün təbiət ziddiyyətlərin vəhdəti üzərində yaranmışdır. Buna ən bariz örnək insandır. O bədən və ruh ziddiyyətlərinin birliyidir. Bu vəhdət qırıldıqda fəsadlar baş verir, insan xəstələnir. Ona görə də, hər şeydə ölçüyə riayət etmək lazımdır. Yeməkdə, davranışda, müəyyən bir insan üçün uyğun olan mühitdə ölçünü aşmaq olmaz. Ümumiyyətlə isə insanın bədəni onun ruhunun zindanıdır. Ruh ondan azad olmaq istəyir.
Başqa pifaqorçular kimi Filolaus da dünyada olan hər şeyin rəqəmlərdə təcəssüm edildiyini iddia edirdi. Rəqəm idrakın əsasıdır, onsuz heç nə bilinməz. Ən yetkin rəqəm isə 10-dur. O bölünən və bölünməyən başqa rəqəmləri özündə ehtiva edir, çünki ikini beşə vuranda on alınır. O ilk rəqəmdir ki, onda böyüklük, kiçiklik və bərabərlik vardır.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 48-49. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 48-49. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Iamblichus. Life of Pyhhagoras or Pithagoric life / Translated by Taylor T. London: J. M. Watkins, 1818, p. 104.
- Лебедев А. В. Фрагменты ранних греческих философов. М.: Наука, 1989, 438.
- Теологумены арифметики // ΣΧΟΛΗ. Философское антиковедение и классическая традиция. Т. 3. Вып. 1, Новосибирск, 2009, p. 322-333.
- Филолай // Античная культура: литература, театр, искусство, философия, наука. Словарь-справочник / Под редакцией В.Н.Ярхо. М., 1995.
- Филолай // Философская Энциклопедия / Под редакцией Ф. В. Константинова. В 5-х т. М.: Советская энциклопедия. 1960-1970.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Iamblichus. Life of Pyhhagoras or Pithagoric life / Translated by Taylor T. London: J. M. Watkins, 1818, p. 104.
- Филолай 2020-11-02 at the Wayback Machine // Лебедев А. В. Фрагменты ранних греческих философов. М.: Наука, 1989, s. 438.
- Филолай // Античная культура: литература, театр, искусство, философия, наука.[ölü keçid] Словарь-справочник / Под редакцией В.Н.Ярхо. М., 1995.
- Коперник Н. О вращениях небесных сфер. Малый комментарий. Послание против Вернера. Упсальская запись. М.: Наука, 1964, c. 553, 562.
- Филолай // Философская Энциклопедия 2022-08-06 at the Wayback Machine / Под редакцией Ф. В. Константинова. В 5-х т. М.: Советская энциклопедия. 1960-1970.
- Теологумены арифметики 2020-02-05 at the Wayback Machine // ΣΧΟΛΗ. Философское антиковедение и классическая традиция. Т. 3. Вып. 1, Новосибирск, 2009, p. 322-333.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Krotonali Filolaus yun Filolaos m o V esrin ikinci yarisi qedim yunan filosofu Pifaqorun en taninmis oyrencilerinden biri Filolausq yun FilolaosDogum tarixi teq e e 470Dogum yeri Krotone Krotone eyaleti d Kalabriya Italiya ve yaTarantoVefat tarixi teq e e 390Fealiyyeti filosof astronom riyaziyyatci siyasetci musiqi nezeriyyecisi yazici Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitEserleriFilolaus muelliminin telimini kitablarda aciqlayan ilk filosoflardan biri sayilir Ondan once bu qardasligin telimi gizli saxlanilirdi Filolaus hem de Tebiet haqqinda adlanan ve zamanimiza yalniz bezi fraqmentlerde catan kitabin muellifi olmusdur Orada o kosmoloji ve riyazi movzulara toxunmus elece de ruhla bagli fikirleri ortaya qoymusdur FelsefesiAristotel Goy haqqinda eserinde yazirdi ki Filolaus yeri hansisa merkezin etrafinda firlanan bir kure kimi tesevvur edirdi ve onun dairevi hereketde oldugunu iddia edirdi O merkez ise Hestia tanricasi ile tecessum olunan Ebedi Oddur O hec zaman sonmur dunyani isiqlandirir Onun etrafinda ise yer gunes ay ve o zamanlar melum olan daha bes planet firlanir Bunlardan basqa Ebedi Odun etrafinda daha bir planet de firlanir ki bu da bizim yerimize qarsi duran Antixtondur yun Ἀntix8wn Planetler oz oxu etrafinda firlanmir ona gore de onlarin yalniz bir terefi Ebedi Oddan isiqlanir Ancaq onlar onun etrafinda firlandigina gore geceler gunduzle evez olunur Filolausa gore gunes ise Ebedi Odun isigini guzgu kimi eks etdirir onun ozu istilik menbeyi deyil O basqa planetlerde heyatin olmasini da istisna etmirdi Yer Antixton ve Gunes M A Orrun Dante and the Early Astronomers 1913 kitabindan Filolausun dunya qurulusu haqqinda fikirleri muasir tesevvurlerden ferqli bir cox durumlarda ise fantastik olsa da o ilk defe olaraq yerin kainatin merkezinde durmamasi ve hansisa basqa odlu feleyin etrafinda firlanmasini iddia etmisdir Bu fikir sonralar Samoslu Aristarxus daha sonra ise Nikolay Kopernik terefinden inkisaf etdirilmis heliosentrik sistem adlandirilmisdir Empedokles kimi Filolaus da hesab edirdi ki dunyanin esasinda 4 unsur durur ancaq bunlara besinci olan efiri de elave etmisdir Onun fikrince kosmos efirden ibaretdir Butun tebiet ziddiyyetlerin vehdeti uzerinde yaranmisdir Buna en bariz ornek insandir O beden ve ruh ziddiyyetlerinin birliyidir Bu vehdet qirildiqda fesadlar bas verir insan xestelenir Ona gore de her seyde olcuye riayet etmek lazimdir Yemekde davranisda mueyyen bir insan ucun uygun olan muhitde olcunu asmaq olmaz Umumiyyetle ise insanin bedeni onun ruhunun zindanidir Ruh ondan azad olmaq isteyir Basqa pifaqorcular kimi Filolaus da dunyada olan her seyin reqemlerde tecessum edildiyini iddia edirdi Reqem idrakin esasidir onsuz hec ne bilinmez En yetkin reqem ise 10 dur O bolunen ve bolunmeyen basqa reqemleri ozunde ehtiva edir cunki ikini bese vuranda on alinir O ilk reqemdir ki onda boyukluk kiciklik ve beraberlik vardir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 48 49 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 48 49 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Iamblichus Life of Pyhhagoras or Pithagoric life Translated by Taylor T London J M Watkins 1818 p 104 Lebedev A V Fragmenty rannih grecheskih filosofov M Nauka 1989 438 Teologumeny arifmetiki SXOLH Filosofskoe antikovedenie i klassicheskaya tradiciya T 3 Vyp 1 Novosibirsk 2009 p 322 333 Filolaj Antichnaya kultura literatura teatr iskusstvo filosofiya nauka Slovar spravochnik Pod redakciej V N Yarho M 1995 Filolaj Filosofskaya Enciklopediya Pod redakciej F V Konstantinova V 5 h t M Sovetskaya enciklopediya 1960 1970 Hemcinin baxPifaqor Pifaqorcular mektebi NeopifaqorculuqIstinadlarIamblichus Life of Pyhhagoras or Pithagoric life Translated by Taylor T London J M Watkins 1818 p 104 Filolaj 2020 11 02 at the Wayback Machine Lebedev A V Fragmenty rannih grecheskih filosofov M Nauka 1989 s 438 Filolaj Antichnaya kultura literatura teatr iskusstvo filosofiya nauka olu kecid Slovar spravochnik Pod redakciej V N Yarho M 1995 Kopernik N O vrasheniyah nebesnyh sfer Malyj kommentarij Poslanie protiv Vernera Upsalskaya zapis M Nauka 1964 c 553 562 Filolaj Filosofskaya Enciklopediya 2022 08 06 at the Wayback Machine Pod redakciej F V Konstantinova V 5 h t M Sovetskaya enciklopediya 1960 1970 Teologumeny arifmetiki 2020 02 05 at the Wayback Machine SXOLH Filosofskoe antikovedenie i klassicheskaya tradiciya T 3 Vyp 1 Novosibirsk 2009 p 322 333