Dikearxus yun Δικαίαρχος təxminən m ö 365 300 yunan filosofu peripatetik məktəbin ən görkəmli nümayəndələrindən biri Ari

Dikearxus (yun. Δικαίαρχος, təxminən m. ö. 365 – 300) — yunan filosofu, peripatetik məktəbin ən görkəmli nümayəndələrindən biri. Aristotelin və Teofrastusun öyrəncisi idi. O, psixologiya, tarix, mədəniyyət, dilçilik və siyasət elmlərini əhatə edən bir çox elmi kitablar yazmışdır.

Dikearxus

Doğum tarixi	ən tezi və ən geci e.ə. 347
Vəfat tarixi	ən tezi e.ə. 285 və ən geci e.ə. 280
Fəaliyyəti	riyaziyyatçı, filosof, tarixçi, coğrafiyaşünas

Antik fəlsəfə

Yunan fəlsəfəöncəsi dövrü
(e. ə. VII yüzilliyə qədər)

Orfizm • Homer • Hesiod • Ferekid • Yeddi yunan müdriki • Epixarm

Qədim yunan fəlsəfəsi
(e. ə. VII–IV yüzilliklər)

Milet məktəbi
Fales • Anaksimandr • Anaksimen

Elea məktəbi
Ksenofan • Parmenid • Eleyalı Zenon • Melissus

Müstəqil filosoflar
Heraklit • Anaksaqor • Empedokl

Pifaqorçular
Pifaqor • Filolaus • Hippas • Arxitas • Alkmeon

Qədim yunan atomçuları
Levkipp • Demokrit

Sofistlər

"Böyük" sofistlər → Protaqor • Prodikus • Qorqias • Hippias

"Kiçik" sofistlər → Trasimaxus • Likofron • Kritius • Alkidamas

Klassik yunan fəlsəfəsi

1. Sokrat və sokratçılar:
Kiniklər → Antisfen • Diogen • (Bion Boristenes) • (Kerkidas) • (Kratet və Hipparxia)
Kirenaçılar → Aristipp • Hegesias • Annikeris • Teodorus • Evhemerus
Meqaraçılar → Evklides • Stilpon • Evbulides • Diodorus Kronus
Eretriyaçılar → Elidalı Fedon • Eretriyalı Menedem

2. Platon və erkən platonçular:
Spevsippus • Ksenokrates • (Polemon) • (Krates) • (Heraklides) • (Eudoksus) • (Arkesilaus)

3. Aristotel və erkən peripatetiklər:
Teofrastus • Evdemus • Straton • Dikearxus • Aristarxus • Demetri • Aristoksenus

Ellinizm dövrünün fəlsəfəsi
(e. ə. IV–I yüzilliklər)

(Skeptisizm)
Pirron • Enesidemus • Aqrippa

Epikürçülük
Epikür • Lukretius

Peripatetizm

Rodoslu Andronikus

Platonizm

(Karneades) • (Kliptomaxus) • (Filon Larissalı)

'Stoaçılıq'

Erkən dövr → Kitiyalı Zenon • Xrisippus • Kleantes

Orta dövr → Panetius • Posidonius

Qədim Roma dövrünün fəlsəfəsi
I–V yüzilliklər

(Skeptisizm)
Sekst Empirik

Stoaçılıq

Seneka • Epiktet • Mark Avreli • Siseron

Peripatetizm
Afrodisialı Aleksandr

Orta platonizm
Alkinous • (Apuleyus) • Qalen • Plutarx • Maksim • Filon • Selsus • Teon

Neoplatonizm

Roma məktəbi → Ammonius Sakkas • Plotin • Porfirius • Amelius
Apameya məktəbi → Yamblix • Sopater
Perqama məktəbi → Sallustius • Yulian Avqust
Afina məktəbi → Afinalı Plutarx • Proklus • (Marinus) • (Simplikius) • (Damaskius)

İskəndəriyyə məktəbi → Hierokles • Hipatiya • İoann Filoponus

Antik dini təlimlər

Qnostisizm • Hermetizm • Mitraizm
Neopifaqorçuluq → Apollonius • Nikomaxus • Numenius • Moderatus

Erkən Xristian fəlsəfəsi

Klement • Origen • Avqustin Avrelius • Boesius • Saxta Dionisius Areopagit

Həyatı

Dikearxus ruhun varlığını və ölməzliyini inkar edirdi. "Ruh haqqında" (yun. Περὶ ψυχῆς) kitabında o yazırdı ki, ruh materiyanın formalarından biridir, cisimdir. Dünyada bütün varlıqlar dörd ünsürdən əmələ gəldiyi kimi ruh da onlardan biridir, sadəcə onun vəzifəsi bədəni canlandırmaqdır.

"Trifoniusun məbədinə eniş" (yun. Εἰς Τροφωνίου κατάβασις) əsərində Dikearxus din xadimlərini tənqid etmişdir. Həmin bu əsərdə o, falçılığı rədd edərək yalnız ilham və röyaları inkar etməmişdir.

Dikearxus mədəniyyət tarixi elminin yaradıcısı hesab edilir. O, "Yunanıstan həyatı" (yun. Βίος Ἑλλάδος) kitabında yunan mədəniyyətinin icmalını vermiş, yunanların inkişafını Şərqin mədəni həyatı ilə bağlamışdır. Onun fikrincə insanlar təbii yaşamdan heyvandarlığa, sonra isə əkinçiliyə keçmişdilər.

Dikearxus siyasi məsələləri də araşdırmışdır. "Tripolitikus" (yun. Τριπολιτικός) adlı yazısında o hesab edirdi ki, dövlətin idarəçilik metodu demokratiya, monarxiya və aristokratiyanın qarışığından ibarət olmalıdır.

Dikearxus həm də təbiətşünas olmuş, xəritələr çəkmişdir. "Yeri dolaşmaq" (yun. Γῆς περίοδος) kitabında o, yerin kürə formasında olmasını iddia etmiş, bəzi dağların hündürlüyünü ölçməyə çalışmışdır.

Mənbə

Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 153-154. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.

Həmçinin bax

Peripatetiklər

İstinadlar

Record #240199741, Record #147328746, Record #264655174, Record #303623044, Record #1072145857117722922387, Record #176159474048027660989, Record #525159474354227662954, Record #765159234107603370887, Record #5128159477645027990006, Record #3946160668419303560006, Record #8522168049012038410005, Record #6260168049001638410003 // VIAF (çd.). [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
Cicero. Tusculan disputations / Translated by Andrew P. Peabody. Boston: Little, Brown, and Company, 1886, p. 17.
Дикеарх // Античная философия: Энциклопедический словарь 2016-10-09 at the Wayback Machine / Составитель Е. В. Афонасин. М.: Прогресс-Традиция. 2008.
Цицерон М. Т. Письма Марка Туллия Цицерона к Аттику, близким, брату Квинту, М. Бруту 2019-05-16 at the Wayback Machine. Том 2. Годы 51-46. / Перевод и комментарии В. О. Горенштейна. М.-Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 107.

[_6969227286976190-1] Record #240199741, Record #147328746, Record #264655174, Record #303623044, Record #1072145857117722922387, Record #176159474048027660989, Record #525159474354227662954, Record #765159234107603370887, Record #5128159477645027990006, Record #3946160668419303560006, Record #8522168049012038410005, Record #6260168049001638410003 // VIAF (çd.). [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.

[2] Cicero. Tusculan disputations / Translated by Andrew P. Peabody. Boston: Little, Brown, and Company, 1886, p. 17.

[:0-3] Дикеарх // Античная философия: Энциклопедический словарь 2016-10-09 at the Wayback Machine / Составитель Е. В. Афонасин. М.: Прогресс-Традиция. 2008.

[4] Цицерон М. Т. Письма Марка Туллия Цицерона к Аттику, близким, брату Квинту, М. Бруту 2019-05-16 at the Wayback Machine. Том 2. Годы 51-46. / Перевод и комментарии В. О. Горенштейна. М.-Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1950, s. 107.