Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Sofistlər məktəbi - (yun. σοφιστής- "müdrik", "bilikli", "bacarıqlı", "yaradıcı",, "ustad", "rəssam", "yaradan" ) — e. ə.V-II əsrlərdə Afinada natiqlik öyrədən müəllimlər və eyni adlı fəlsəfi cərəyan.
Geniş mənada "sofist" bacarıqlı və müdrik insan deməkdir. Sofistlərin diqqət mərkəzində hüquq və siyasət, əxlaq, natiqlik sənəti məsələləri dururdu.
Tarixi və mahiyyəti
Təxminən e.ə. V əsrin ortalarında Yunanıstanda intellektual inkişaf başladı. Bunun səbəbi Afinada demokratiyanın yüksəlməsi idi. Vətəndaşların gücünün artması, individualizmin inkişafı və praktiki problemlərin həllinə olan tələbat düşüncənin köhnəlmiş formalarına qarşı reaksiya ilə nəticələndi. Bunun nəticəsində, bəzi yunan filosofları fiziki dünyanı öyrənməyi dayandırdı və diqqətini fərdlə daha yaxın mövzulara yönəltməyə başladı. Yeni intellektual cərəyanın ilk nümayəndələri sofistlər idilər. Bu termin “müdrik şəxslər” deməkdir, lakin sonralar saxta mühakimələr yürüdən insanları alçaltmaq üçün istifadə edilmişdi.
Sofistlər haqqında əldə etdiyimiz biliklərin əksəriyyəti onları kəskin şəkildə tənqid edən Platona məxsusdur. Onlar ellin mədəniyyətinin ən yaxşı cəhətlərinin düşməni hesab edilirdilər. Müasir tədqiqatçılar onlar haqqındakı bu cür kəskin fikirləri rədd edirlər, lakin bu məktəbin bəzi üzvlərinin sosial məsuliyyət hissinin zəif olmasını və onların “pis vəziyyətin daha yaxşı vəziyyətə çevrilməsində” tamamilə insafsız olduqlarını qəbul edirlər.
Sofistlərin kim olduğunu başa düşməkdən ötrü onun müasir anlamını (sofist– intellektual fokusçu, fırıldaqçı, dələduz) bir kənara atmaq lazımdır. Qədim yunanlar "sofist" və "sofizm" sözünü başqa cür başa düşürdülər. "Sofist" "müdrik" sözünü ifadə edirdi. Yüksək intellektual səviyyəli adamları o zaman belə adlandırırdılar. Məsələn, qədim dünyanın ən qüdrətli tarixçisi, daha doğrusu "tarixin atası" Herodot Falesi, Pifaqoru və başqalarını sofist adlandırırdı.
Lakin eyni zamanda (b.e.ə. V əsrin 2–ci yarısında) xüsusi peşə sahiblərini sofistlər adlandırmağa başlamışdılar. Daha dəqiq desək, əmək haqqına görə pul alan (yəni, ilk dəfə tədrisə görə pul alan) müəllimlər sofist adlanırdı. Sofizmin nümayəndələri bu adı fəxrlə daşıyırdılar. İlk dəfə Protaqor (b.e.ə. 490– 420) özünü könüllü olaraq sofist adlandırmışdır. Ondan sonra Qorgias, Prodik və Hippias özlərini sofist hesab edirdilər. Onlar bütün Yunanıstanı gəzərək pulla "müdriklik" dərsi verirdilər. Platon özünün "Protaqor" və "Qorgias" adlı dialoqlarında nəql edir ki, müasirləri sofistlərə onların dərslərinə görə yaxşı pul versinlər. Məsələn, Fidius heykəllərinə görə daha az pul alırdı, nəinki müdriklik dərsindən Protaqor. İlk sofistlər özlərini nəinki müdriklik müəllimləri, həmçinin xeyirxah adamlar kimi təqdim edirdilər. Xeyirxah adamlar anlayışı isə qədim Yunanıstanda təkcə mənəvi mükəmməllik timsalı kimi deyil, həm də praktiklik ictimai və dövlət işlərini aparmaq bacarığını da ifadə edirdi. "Müdriklik" sözü isə həmin dövrdə elmin sinonimi idi. Çünki sofistlər pul almaqla o zamankı elmi tədris edirdilər. Fəlsəfə bütün elmləri əhatə edir və həmin elmlər də "müdriklik" adı altında tanınırdı. Həmin elmin də müəllimləri sofistlər idi. O dövrdə hər bir tamhüquqlu vətəndaş xalq yığıncaqlarında iştirak edə bilər və dövlət işlərində də fəal ola bilərdi. Xalq iclaslarında qələbə o adama nəsib olurdu ki, o, həmvətənlilərinin ağlına hakim kəsilə bilirdi. Yaxşı nitq bu qəbildən idi. Təsadüfi deyildir ki, sofistlər ritorikaya – natiqlik məharətinə üstünlük verirdilər. Tədricən "sofist" sözü "natiqlik" məharəti öyrədən müəllimi ifadə etməyə başladı. Sofistlər Qədim Yunanıstanda uzun müddət mövcud olmuşlar. Məsələn, Markus Avrelius zamanında natiqlik sənətində mahir olan iki müəllim – sofist var idi. Onlardan biri şəhər xəzinəsi, digəri isə imperator xəzinəsi tərəfindən təmin olunurdu. Fəlsəfənin inkişafında sofistlər mühüm rol oynamışdırlar. Onlar biliyə marağı artırmış və nəticədə fəlsəfədə yeni dövr başlanmışdır. Bu dövrdə artıq fəlsəfə biliyə əsaslanırdı. Həmin dövr Sokratla başlayır və Aristotellə bitir.
Əsas ideyaları
Sofistlər bir sıra fəlsəfi traktatlar yaratmışlar. Skeptisizm onların dünya baxışlarının fərqləndirici cəhəti idi. Bu, skeptisizm və relyativizmin ilk forması idi.
Sofistlərin tarixi xidməti ondan ibarətdir ki, onlar təbiət hadisələrinin, nisbilik haqqında təlimin rasionalist izahını inkişaf etdirmiş, kəskin sosial məsələlər qaldırmışlar. Sofistlər birinci olaraq insan problemini qaldırmışlar, lakin onların əsas xidməti Sokratın gəlişini hazırlamaları olmuşdur.
Sofistlərin əsas ideyaları hər şeyə tənqidi yanaşmaları, nisbiliyi (relativizmi) müdafiə etmələridir. Onlar biliyi duyğulara əsaslandırdıqları səbəbindən emprist, ağlı əsas saymadıqları və hər şeyə şübhə etdikləri üçün skeptik, biliyin imkansızlığını müdafiə etdikləri üçün nihilist olmuşdur.
Buna baxmayaraq, hətta ən ifrat sofistlərin təlimləri belə heyrətamizdir. Bəzi sofistlər quldarlığı və yunanların irqi müstəsnalığını pisləyirdilər. Bəziləri praktik və proqressiv dünyagörüşünün, azdlığın və sıravi insanların hüquqlarının müdafiəçisi idilər. Bəlkə də ən əhəmiyyətlisi isə, sofistlər sayəsində fəlsəfə sadəcə fizika və metafizika ilə məhdudlaşmadı. Onlar fəlsəfəni əxlaq qaydaları və siyasətə qədər genişləndirdilər. Romalı Siseronun da dediyi kimi “onlar fəlsəfəni göylərdən insanların məskəninə endirdilər”.
Sofistlərin relyativizmi, skeptisizmi və individualizmi ciddi etiraza səbəb oldu. Daha mühafizəkar yunanlara görə bu doktrinalar ateizm və anarxiyaya gətirib çıxarırdı. Əgər qəti həqiqət yoxdursa və əgər xeyir və ədalət sadəcə insanın istəklərindən asılıdırsa, onda nəinki din, əxlaq və dövləti, həmçinin cəmiyyətin özünü belə qoruyub saxlamaq mümkün deyil. Bu inanc yeni fəlsəfi cərəyanın inkişafı ilə nəticələndi. Onun əsaslandığı nəzəriyyədə həqiqətin real olması və qəti standartların mövcudluğu irəli sürülürdü.
İnkişaf mərhələləri və əsas nümayəndələri
Sofistlər məktəbi əsasən üç inkişaf mərhələsinə ayrılır:
1. Klassik yaxud qədim sofistlər məktəbi (e.ə. V əsrin I yarısı -IV əsrləri). Onların diqqət mərkəzində İdrak məsələləri idi. Lakin sosial-siyasi məsələlərə də az diqqət yetirmirdilər. Likofron insanlar arasında sosial fərqlərin zəruri olmasını inkar edir, sübut edirdi ki, insanlar azad doğulurlar və təbiət heç kəsi kölə kimi yaratmır. Klassik sofistlərin dövrü də öz növbəsində ikiyə bölünür:
a) Böyük sofistlər. Nümayəndələri:
b) Kiçik sofistlər (e. ə. IV əsr). Onlar haqqında bilgilər o qədər də çox deyildir. Zamanımıza çatan fraqmentlərə dayanaraq demək olar ki, onlar əxlaqi və ictimai problemlərə diqqət yetirmişdirlər. Məsələn, Likofron (yun. Λυκόφρων) və Alkidamas (yun. Ἀλκιδάμας) ictimai siniflərin imtiyazlarını inkar edirdilər. Likofrona görə əsilzadəlik uydurulmuş və əsassız anlayışdır. Alkidamas isə hesab edirdi ki, insanlar dünyaya azad gəlirlər və ona görə də köləlik təbiətdən deyil, sonradan sosial və iqtisadi səbəblərdən ortaya çıxan bir reallıqdır. Kiçik sofistlərdən tanınmışlardan biri də Trasimaxus olmuşdur.
2. Yeni sofistlər məktəbi (II - III əsrin əvvəlləri). Bu dövrün əsas nümayəndələri Lukian, Filostrat Flavius və b. olmuşdur.
3. Son sofistlər məktəbi (IV əsr). Bu mərhələnin əsas nümayəndələri Libanius və Yulian olmuşdur.
Yeni və son dövr sofistlər yalnız klassik sofitlərlə müqayisə edilmək üçün belə adlandırılmışdır. Bu iki dövrün sofistləri klassik sofistlərin ideya və tərzlərini bərpa etməyə çalışan ədəbi cərəyanın təmsilçiləri idi.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 61-65. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Guthrie W. K. A history of Greek philosophy — Camb., 1969. — р. 1−322.
- Reding J. P. Fondements philosophiques de la rhetorique chez les sophists grecs et chez les sophists chinois — Berne, 1985.
- Греческие софисты, их мировоззрение и деятельность в связи с общей политической и культурной историей Греции. — М., 1888.
- История античной эстетики. Софисты. Сократ. Платон — М., 1969.
- Медведев А. Ф. Добро и зло в воззрениях софиста // . — СПб., 2001. — 4. — С. 372−397.
Həmçinin bax
İstinadlar
- .Софисты 2014-07-28 at the Wayback Machine / Böyük Sovet Ensiklopediyası.
- Антология мировой философии : в 4 т. Т. 1, ч. 1: Философия древности и средневековья [Ред. коллегия: В. В. Соколов (ред.-составитель, автор вступ.ст.) и др.]. — Москва : Мысль, 1969. — С. 315.
- (PDF). 2014-03-26 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-10.
- (PDF). 2014-03-26 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-10.
- Ивин, А. А. Основы социальной философии. М.: Высшая школа, 2005, s. 16.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Sofistler mektebi yun sofisths mudrik bilikli bacariqli yaradici ustad ressam yaradan e e V II esrlerde Afinada natiqlik oyreden muellimler ve eyni adli felsefi cereyan Antik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius Areopagit Genis menada sofist bacariqli ve mudrik insan demekdir Sofistlerin diqqet merkezinde huquq ve siyaset exlaq natiqlik seneti meseleleri dururdu Tarixi ve mahiyyetiTexminen e e V esrin ortalarinda Yunanistanda intellektual inkisaf basladi Bunun sebebi Afinada demokratiyanin yukselmesi idi Vetendaslarin gucunun artmasi individualizmin inkisafi ve praktiki problemlerin helline olan telebat dusuncenin kohnelmis formalarina qarsi reaksiya ile neticelendi Bunun neticesinde bezi yunan filosoflari fiziki dunyani oyrenmeyi dayandirdi ve diqqetini ferdle daha yaxin movzulara yoneltmeye basladi Yeni intellektual cereyanin ilk numayendeleri sofistler idiler Bu termin mudrik sexsler demekdir lakin sonralar saxta muhakimeler yuruden insanlari alcaltmaq ucun istifade edilmisdi Sofistler haqqinda elde etdiyimiz biliklerin ekseriyyeti onlari keskin sekilde tenqid eden Platona mexsusdur Onlar ellin medeniyyetinin en yaxsi cehetlerinin dusmeni hesab edilirdiler Muasir tedqiqatcilar onlar haqqindaki bu cur keskin fikirleri redd edirler lakin bu mektebin bezi uzvlerinin sosial mesuliyyet hissinin zeif olmasini ve onlarin pis veziyyetin daha yaxsi veziyyete cevrilmesinde tamamile insafsiz olduqlarini qebul edirler Sofistlerin kim oldugunu basa dusmekden otru onun muasir anlamini sofist intellektual fokuscu firildaqci deleduz bir kenara atmaq lazimdir Qedim yunanlar sofist ve sofizm sozunu basqa cur basa dusurduler Sofist mudrik sozunu ifade edirdi Yuksek intellektual seviyyeli adamlari o zaman bele adlandirirdilar Meselen qedim dunyanin en qudretli tarixcisi daha dogrusu tarixin atasi Herodot Falesi Pifaqoru ve basqalarini sofist adlandirirdi Lakin eyni zamanda b e e V esrin 2 ci yarisinda xususi pese sahiblerini sofistler adlandirmaga baslamisdilar Daha deqiq desek emek haqqina gore pul alan yeni ilk defe tedrise gore pul alan muellimler sofist adlanirdi Sofizmin numayendeleri bu adi fexrle dasiyirdilar Ilk defe Protaqor b e e 490 420 ozunu konullu olaraq sofist adlandirmisdir Ondan sonra Qorgias Prodik ve Hippias ozlerini sofist hesab edirdiler Onlar butun Yunanistani gezerek pulla mudriklik dersi verirdiler Platon ozunun Protaqor ve Qorgias adli dialoqlarinda neql edir ki muasirleri sofistlere onlarin derslerine gore yaxsi pul versinler Meselen Fidius heykellerine gore daha az pul alirdi neinki mudriklik dersinden Protaqor Ilk sofistler ozlerini neinki mudriklik muellimleri hemcinin xeyirxah adamlar kimi teqdim edirdiler Xeyirxah adamlar anlayisi ise qedim Yunanistanda tekce menevi mukemmellik timsali kimi deyil hem de praktiklik ictimai ve dovlet islerini aparmaq bacarigini da ifade edirdi Mudriklik sozu ise hemin dovrde elmin sinonimi idi Cunki sofistler pul almaqla o zamanki elmi tedris edirdiler Felsefe butun elmleri ehate edir ve hemin elmler de mudriklik adi altinda taninirdi Hemin elmin de muellimleri sofistler idi O dovrde her bir tamhuquqlu vetendas xalq yigincaqlarinda istirak ede biler ve dovlet islerinde de feal ola bilerdi Xalq iclaslarinda qelebe o adama nesib olurdu ki o hemvetenlilerinin aglina hakim kesile bilirdi Yaxsi nitq bu qebilden idi Tesadufi deyildir ki sofistler ritorikaya natiqlik meharetine ustunluk verirdiler Tedricen sofist sozu natiqlik mehareti oyreden muellimi ifade etmeye basladi Sofistler Qedim Yunanistanda uzun muddet movcud olmuslar Meselen Markus Avrelius zamaninda natiqlik senetinde mahir olan iki muellim sofist var idi Onlardan biri seher xezinesi digeri ise imperator xezinesi terefinden temin olunurdu Felsefenin inkisafinda sofistler muhum rol oynamisdirlar Onlar biliye maragi artirmis ve neticede felsefede yeni dovr baslanmisdir Bu dovrde artiq felsefe biliye esaslanirdi Hemin dovr Sokratla baslayir ve Aristotelle bitir Esas ideyalariSofistler bir sira felsefi traktatlar yaratmislar Skeptisizm onlarin dunya baxislarinin ferqlendirici ceheti idi Bu skeptisizm ve relyativizmin ilk formasi idi Sofistlerin tarixi xidmeti ondan ibaretdir ki onlar tebiet hadiselerinin nisbilik haqqinda telimin rasionalist izahini inkisaf etdirmis keskin sosial meseleler qaldirmislar Sofistler birinci olaraq insan problemini qaldirmislar lakin onlarin esas xidmeti Sokratin gelisini hazirlamalari olmusdur Sofistlerin esas ideyalari her seye tenqidi yanasmalari nisbiliyi relativizmi mudafie etmeleridir Onlar biliyi duygulara esaslandirdiqlari sebebinden emprist agli esas saymadiqlari ve her seye subhe etdikleri ucun skeptik biliyin imkansizligini mudafie etdikleri ucun nihilist olmusdur Buna baxmayaraq hetta en ifrat sofistlerin telimleri bele heyretamizdir Bezi sofistler quldarligi ve yunanlarin irqi mustesnaligini pisleyirdiler Bezileri praktik ve proqressiv dunyagorusunun azdligin ve siravi insanlarin huquqlarinin mudafiecisi idiler Belke de en ehemiyyetlisi ise sofistler sayesinde felsefe sadece fizika ve metafizika ile mehdudlasmadi Onlar felsefeni exlaq qaydalari ve siyasete qeder genislendirdiler Romali Siseronun da dediyi kimi onlar felsefeni goylerden insanlarin meskenine endirdiler Sofistlerin relyativizmi skeptisizmi ve individualizmi ciddi etiraza sebeb oldu Daha muhafizekar yunanlara gore bu doktrinalar ateizm ve anarxiyaya getirib cixarirdi Eger qeti heqiqet yoxdursa ve eger xeyir ve edalet sadece insanin isteklerinden asilidirsa onda neinki din exlaq ve dovleti hemcinin cemiyyetin ozunu bele qoruyub saxlamaq mumkun deyil Bu inanc yeni felsefi cereyanin inkisafi ile neticelendi Onun esaslandigi nezeriyyede heqiqetin real olmasi ve qeti standartlarin movcudlugu ireli surulurdu Inkisaf merheleleri ve esas numayendeleriSofistler mektebi esasen uc inkisaf merhelesine ayrilir 1 Klassik yaxud qedim sofistler mektebi e e V esrin I yarisi IV esrleri Onlarin diqqet merkezinde Idrak meseleleri idi Lakin sosial siyasi meselelere de az diqqet yetirmirdiler Likofron insanlar arasinda sosial ferqlerin zeruri olmasini inkar edir subut edirdi ki insanlar azad dogulurlar ve tebiet hec kesi kole kimi yaratmir Klassik sofistlerin dovru de oz novbesinde ikiye bolunur a Boyuk sofistler Numayendeleri Protaqor Qorqias Prodikus Hippias b Kicik sofistler e e IV esr Onlar haqqinda bilgiler o qeder de cox deyildir Zamanimiza catan fraqmentlere dayanaraq demek olar ki onlar exlaqi ve ictimai problemlere diqqet yetirmisdirler Meselen Likofron yun Lykofrwn ve Alkidamas yun Ἀlkidamas ictimai siniflerin imtiyazlarini inkar edirdiler Likofrona gore esilzadelik uydurulmus ve esassiz anlayisdir Alkidamas ise hesab edirdi ki insanlar dunyaya azad gelirler ve ona gore de kolelik tebietden deyil sonradan sosial ve iqtisadi sebeblerden ortaya cixan bir realliqdir Kicik sofistlerden taninmislardan biri de Trasimaxus olmusdur 2 Yeni sofistler mektebi II III esrin evvelleri Bu dovrun esas numayendeleri Lukian Filostrat Flavius ve b olmusdur 3 Son sofistler mektebi IV esr Bu merhelenin esas numayendeleri Libanius ve Yulian olmusdur Yeni ve son dovr sofistler yalniz klassik sofitlerle muqayise edilmek ucun bele adlandirilmisdir Bu iki dovrun sofistleri klassik sofistlerin ideya ve terzlerini berpa etmeye calisan edebi cereyanin temsilcileri idi EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 61 65 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Guthrie W K A history of Greek philosophy Camb 1969 r 1 322 Reding J P Fondements philosophiques de la rhetorique chez les sophists grecs et chez les sophists chinois Berne 1985 Grecheskie sofisty ih mirovozzrenie i deyatelnost v svyazi s obshej politicheskoj i kulturnoj istoriej Grecii M 1888 Istoriya antichnoj estetiki Sofisty Sokrat Platon M 1969 Medvedev A F Dobro i zlo v vozzreniyah sofista SPb 2001 4 S 372 397 Hemcinin baxSofizmIstinadlar Sofisty 2014 07 28 at the Wayback Machine Boyuk Sovet Ensiklopediyasi Antologiya mirovoj filosofii v 4 t T 1 ch 1 Filosofiya drevnosti i srednevekovya Red kollegiya V V Sokolov red sostavitel avtor vstup st i dr Moskva Mysl 1969 S 315 PDF 2014 03 26 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 10 PDF 2014 03 26 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 10 Ivin A A Osnovy socialnoj filosofii M Vysshaya shkola 2005 s 16