Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Fidi (təq. e.ə. 500, Afina – təq. e.ə. 430, Qədim Afina və ya Olimpiya, Qərbi Yunanıstan) yunan heykəltaraşı, rəssam və memarı olub. O, əsasən, klassik yunan memarlarının ən məşhurlarından biri kimi tanınır. Onun müəllifi olduğu Olimpdəki Zevs heykəli qədim dünyanın 7 möcüzəsindən biridir. Fidi həmçinin "Afina Parfenonu" kimi tanınan Afina akropolundakı ilahə Afinanın heykəlinin və Afina ilə Propilea arasında duran və Afina akropoluna giriş kimi xidmət göstərən nəhəng tunc Afina Promachos –un müəlifidir. Fidi memar oğlu idi.
| Fidi | |
|---|---|
| Phidias, Pheidias | |
 | |
| Doğum tarixi | E.ə 490 |
| Doğum yeri | Afina |
| Vəfat tarixi | E.ə 430 |
| Vəfat yeri | Afina |
| Atası | Kramid |
| Fəaliyyəti | heykəltaraş, memar, rəssam |
| Tanınır | Olimpdə Zevsin heykəli və ilahə Afinanın heykəli'nin yaradıcısı kimi |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Keçmişdə belə güman edirdilər ki, onun müəllimləri Hegias və Hageladas olub. Peloponnes müharibəsinə qədər Fidi Parfenonun içərisindəki Afina heykəli üçün ayrılmış qızılı mənimsəməkdə günahlandırlırdı, düşmənləri onun əleyhinə Menon adlı yalançı şahid tapdılar və Fidi həbsxanada qalaraq öldü.
Marafon döyüşü
Baxmayaraq ki, hazırda ona aid olduğuna əmin olduğumuz həqiqi bir nümunə yoxdu. Ona aid olduğu güman olunan çoxsaylı Roma nüsxələri mövcuddur. Bu, təəccüblü deyildir, demək olar ki, bütün qədim yunan rəsm əsərləri və heykəlləri məhv edilmişdir, onların yalnız Roma kopyaları və qeydləri mövcuddur. Qədim amalılar yunan mədəniyyətini tez köçürüb və onu inkişaf elətdiriblər. Qədim tənqidçilər Fidinin əməllərini yüksək qiymətləndirirlər. Onların əsas dəyər verdikləri Fidinin işlərində sonrakı təsirli məktəblə müqayisədə daimi mənəvi ruh olmasıdır. Demetri onun heykəllərini yüksək və çox qiymətli kimi dəyərləndirir. Onun həyatı haqqında çox az məlumat var. Fidinin ilk kommisiyası Miltiadın başçılıq etdiyi qəhrəmanlardan təşkil olunmuşdu.
Məşhur dövlət xadimi Perikl e.əvvəl 490-cı ildəki Marafon döyüşündəki yunanların farslar üzərində olan qələbəsini qeyd etmək üçün də e.əvvəl 447-ci ildə Fidinin bir neçə heykəllərinin yaradılmasına dəstək vermişdir. Perikl Delos dəniz legionerləri üçün olan pulun bir hissəsini qələbəni qeyd etmək üçün Afinanın yenidən qurulması və bəzədilməsinə ayırdı.
1958-ci ildə arxeoloqlar Olimpdə Fidinin qızıl və fil sümüyündən ibarət Zevsi (heykəlin qalıqları) topladığı bir emalatxana tapdılar. Burda hələ də saxsı qırığı,mould(kif) və başqa lazımsız ləvazimatlar və üzərində " Mən Fidiyə məxsusam" yazılan qara fincan da qalırdı.
Fidinin ilk işləri yunan qələbəsini qeyd edilən Marafonun xatirəsinə həsr olunmuşdu. Delfidə o içərisinə yunan tanrıları Apollonun Afinanın və bir neçə Attik qəhrəmanlarının və General Militades də daxil olduğu tuncdan ibarət böyük qrup heykəllər tikmişdi. Afina akropolunda o açıq dənizdən də görünən Afinanın ,Afina proxomusun nəhəng tunc heykəlini ucaltmışdı. Akaedə, Pellenedə ve Platedə Fidi Afinanın digər 2 heykəlini və həmçinin Elis əhalisi üçün fil sümüyü ve qızıldan olan ilahə Afrodita heykəlini də ucaltmışdı.
Olimpdə Zevs və Afinada Parfenon
Qədim yunanların özlərində də Fidinin 2 sənəti digərlərindən daha məşhurdur.Təxminən e.əvvəl 432-ci ilə təsadüf edən nəhəng qızıl və fil sümüyündən hazırlanmış Zevs məbədi və Afina Parfenonunda bakirəlik ilahəsi Afinanın öz adına ucaldılmış heykəl yerləşir və hər iki heykəl təxmini eradan evvəl V ə
əsrin ortalarına aiddir. Bu işlərin təsiri ilə həm müasir həm də qədim heykəllər yara Vıb.5ci əsrdən sonra Zevs heykəlinin əksi Elisdə kiçik qəpiklərin üsəündə eks olunmağa ıaşladi: Tanrı taxtda oturur, pulun qalan hissəsi isə dekorasiya olaraq torpaq kimi əks olunur. Onun bədəni fil sümüyündən, paltarı qızıldandır, başı isə biraz arxaik tipdədir.Ən azı bir əsr köhnəəstildeəverilen Otrikoli maskası. Afinada Afina Parfenonunda həqiqəti süəutden 1 bir kiçik hissə tapılmişdır.
Materiallar və nəzəriyyələr
Uzaq keçmişdə Fidi öz tunc, qızıl və fil dişindən hazırlanmış heykəllərinə görə məşhur idi (kristo-elefand texnikası) .Baxmayaraq ki o dövrdə heykəllərin çoxu mərmərdən hazırlanırdı. Platon iddia edirdi ki, Fidi çox az hallarda mərmərdən heykəl ucaldırdı. Plutarx məlumat verir ki, Fidi Akropolda Periklin əsas işlərini idarə edirdi. Təlimatlar sübut edir ki heykəllərin tikilməsinde istifadə olunan mərmər Fidinin öldüyü il hesab olunan eradan əvvəl 434-cü ilə qədər Afinaya gətirilməyib. Mənbələt bildirir ki, Parfeonun bəzədilməsi Fidinin işləridi ama şaiələrdə görsənir ki, bunlar Fidinin yox onun tələbələri olan Alkamenes və Aqorakritusun işləridi.Roma və başqa muzeylərdə Parfenonla eyni məktəbə məxsus olan çoxlu sənət nümunələri var. Bunlar Roma dövrünün surətləridir.
Cografiyaçi Pausaniasa görə həqiqi tunc Lemninan Afina eradan əvvəl 450-440-cı illərdə Fidi tərəfindən Lemnosda yaşayan afinalilar üçün ucaldılıb. Adolf Furtwangler Fidinin Lemnian Afina heykəlinin kopyası olan və başı Bolonyada bədəni Drezdendə saxlanılan heykəli tapmağı təklif etdi. Təxminən 5ci əsrdə Afina heykəlinin bədəni Afinada tapıldı. Parisde Ecolo des Beaux-Arts-da başı itmiş Afinanin bədəni əsl heykəl haqqında fikirlərimizi düzgün formalaşdırmaqda bizə ən yaxşı kömək edə bilən vasitədir.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Fidi teq e e 500 Afina teq e e 430 Qedim Afina ve ya Olimpiya Qerbi Yunanistan yunan heykeltarasi ressam ve memari olub O esasen klassik yunan memarlarinin en meshurlarindan biri kimi taninir Onun muellifi oldugu Olimpdeki Zevs heykeli qedim dunyanin 7 mocuzesinden biridir Fidi hemcinin Afina Parfenonu kimi taninan Afina akropolundaki ilahe Afinanin heykelinin ve Afina ile Propilea arasinda duran ve Afina akropoluna giris kimi xidmet gosteren neheng tunc Afina Promachos un muelifidir Fidi memar oglu idi FidiPhidias PheidiasDogum tarixi E e 490Dogum yeri AfinaVefat tarixi E e 430Vefat yeri AfinaAtasi KramidFealiyyeti heykeltaras memar ressamTaninir Olimpde Zevsin heykeli ve ilahe Afinanin heykeli nin yaradicisi kimi Vikianbarda elaqeli mediafayllar Kecmisde bele guman edirdiler ki onun muellimleri Hegias ve Hageladas olub Peloponnes muharibesine qeder Fidi Parfenonun icerisindeki Afina heykeli ucun ayrilmis qizili menimsemekde gunahlandirlirdi dusmenleri onun eleyhine Menon adli yalanci sahid tapdilar ve Fidi hebsxanada qalaraq oldu Marafon doyusuBaxmayaraq ki hazirda ona aid olduguna emin oldugumuz heqiqi bir numune yoxdu Ona aid oldugu guman olunan coxsayli Roma nusxeleri movcuddur Bu teeccublu deyildir demek olar ki butun qedim yunan resm eserleri ve heykelleri mehv edilmisdir onlarin yalniz Roma kopyalari ve qeydleri movcuddur Qedim amalilar yunan medeniyyetini tez kocurub ve onu inkisaf eletdiribler Qedim tenqidciler Fidinin emellerini yuksek qiymetlendirirler Onlarin esas deyer verdikleri Fidinin islerinde sonraki tesirli mekteble muqayisede daimi menevi ruh olmasidir Demetri onun heykellerini yuksek ve cox qiymetli kimi deyerlendirir Onun heyati haqqinda cox az melumat var Fidinin ilk kommisiyasi Miltiadin basciliq etdiyi qehremanlardan teskil olunmusdu Meshur dovlet xadimi Perikl e evvel 490 ci ildeki Marafon doyusundeki yunanlarin farslar uzerinde olan qelebesini qeyd etmek ucun de e evvel 447 ci ilde Fidinin bir nece heykellerinin yaradilmasina destek vermisdir Perikl Delos deniz legionerleri ucun olan pulun bir hissesini qelebeni qeyd etmek ucun Afinanin yeniden qurulmasi ve bezedilmesine ayirdi 1958 ci ilde arxeoloqlar Olimpde Fidinin qizil ve fil sumuyunden ibaret Zevsi heykelin qaliqlari topladigi bir emalatxana tapdilar Burda hele de saxsi qirigi mould kif ve basqa lazimsiz levazimatlar ve uzerinde Men Fidiye mexsusam yazilan qara fincan da qalirdi Fidinin ilk isleri yunan qelebesini qeyd edilen Marafonun xatiresine hesr olunmusdu Delfide o icerisine yunan tanrilari Apollonun Afinanin ve bir nece Attik qehremanlarinin ve General Militades de daxil oldugu tuncdan ibaret boyuk qrup heykeller tikmisdi Afina akropolunda o aciq denizden de gorunen Afinanin Afina proxomusun neheng tunc heykelini ucaltmisdi Akaede Pellenede ve Platede Fidi Afinanin diger 2 heykelini ve hemcinin Elis ehalisi ucun fil sumuyu ve qizildan olan ilahe Afrodita heykelini de ucaltmisdi Olimpde Zevs ve Afinada ParfenonQedim yunanlarin ozlerinde de Fidinin 2 seneti digerlerinden daha meshurdur Texminen e evvel 432 ci ile tesaduf eden neheng qizil ve fil sumuyunden hazirlanmis Zevs mebedi ve Afina Parfenonunda bakirelik ilahesi Afinanin oz adina ucaldilmis heykel yerlesir ve her iki heykel texmini eradan evvel V e esrin ortalarina aiddir Bu islerin tesiri ile hem muasir hem de qedim heykeller yara Vib 5ci esrden sonra Zevs heykelinin eksi Elisde kicik qepiklerin useunde eks olunmaga iasladi Tanri taxtda oturur pulun qalan hissesi ise dekorasiya olaraq torpaq kimi eks olunur Onun bedeni fil sumuyunden paltari qizildandir basi ise biraz arxaik tipdedir En azi bir esr kohneestildeeverilen Otrikoli maskasi Afinada Afina Parfenonunda heqiqeti sueutden 1 bir kicik hisse tapilmisdir Materiallar ve nezeriyyelerUzaq kecmisde Fidi oz tunc qizil ve fil disinden hazirlanmis heykellerine gore meshur idi kristo elefand texnikasi Baxmayaraq ki o dovrde heykellerin coxu mermerden hazirlanirdi Platon iddia edirdi ki Fidi cox az hallarda mermerden heykel ucaldirdi Plutarx melumat verir ki Fidi Akropolda Periklin esas islerini idare edirdi Telimatlar subut edir ki heykellerin tikilmesinde istifade olunan mermer Fidinin olduyu il hesab olunan eradan evvel 434 cu ile qeder Afinaya getirilmeyib Menbelet bildirir ki Parfeonun bezedilmesi Fidinin isleridi ama saielerde gorsenir ki bunlar Fidinin yox onun telebeleri olan Alkamenes ve Aqorakritusun isleridi Roma ve basqa muzeylerde Parfenonla eyni mektebe mexsus olan coxlu senet numuneleri var Bunlar Roma dovrunun suretleridir Cografiyaci Pausaniasa gore heqiqi tunc Lemninan Afina eradan evvel 450 440 ci illerde Fidi terefinden Lemnosda yasayan afinalilar ucun ucaldilib Adolf Furtwangler Fidinin Lemnian Afina heykelinin kopyasi olan ve basi Bolonyada bedeni Drezdende saxlanilan heykeli tapmagi teklif etdi Texminen 5ci esrde Afina heykelinin bedeni Afinada tapildi Parisde Ecolo des Beaux Arts da basi itmis Afinanin bedeni esl heykel haqqinda fikirlerimizi duzgun formalasdirmaqda bize en yaxsi komek ede bilen vasitedir