Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Xrisippus (yun. Χρύσιππος, e.ə. 281, Soli, Mersin ili – e.ə. 208, Afina) – ellinizm dövrünün filosofu, stoa məktəbinin ardıcılı, Zenonun tanınmış öyrəncilərindən biri. Onun fəaliyyəti nəticəsində stoaçılıq sistemləşmiş bir təlim kimi ortaya çıxmışdır. Ona görə Xrisippusu stoa məktəbinin ikinci yaradıcısı sayırlar. Xrisippus çoxlu kitablar yazsa da, bizim zamanımıza onlardan bəzi fraqmentlər gəlib çatmışdır.
| Xrisipp | |
|---|---|
| q.yun. Χρύσιππος ὁ Σολεύς | |
 | |
| Doğum tarixi | e.ə. 281 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 208 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | güm. |
| Fəaliyyəti | filosof, yazıçı, riyaziyyatçı |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəlsəfəsi
Xrisippus daha çox məntiqi məsələlərə önəm vermişdir. O, başqa stoaçılar kimi hesab edirdi ki, fəlsəfənin üç istiqaməti vardır: məntiq, fizika və etika. Məntiq ritorika (söz ustalığı) və dialektikadan (mübahisə bacarığı) ibarətdir. Dialektika isə məna və səsə bölünür. Mənalar təsəvvürlər və onlara əsaslanan mülahizələrdən, cins və növlərdən, eləcə də sofizmlərdən ibarətdir. Səslər isə deyilən sözlər, cümlələrdir.
Dünyada hər şey səbəb və nəticə qanununa tabedir. Ona görə də mülahizələr sadə və mürəkkəb olur. Sadələrdə şeyləri keyfiyyətlərə görə təsnif edib, onlara dəqiq təriflər verirlər. Sadə mülahizələrin örnəkləri kimi "o gəzir", "günəş göydədir" sözlərini misal gətirmək mümkündür.
Mürəkkəb mülahizələri Xrisippus şərtilərə ("günortadırsa, onda hava işıqlıdır"), birləşdiricilərə ("həm günortadır, həm də işıqlıdır"), müqayisəlilərə ("gün gecədən uzundur") və s. bölürdü. Bunlardan ən önəmlisi şərti olan mürəkkəb mülahizələrdir. Orada sonrakı iddia öncəkiyə zidd olmamalıdır. Məsələn, "günortadırsa, onda hava işıqlıdır" cümləsini təhlil etsək, onun həqiqəti əks etdirdiyini görərik. Çünki "hava qaranlıqdır" desək, bu "günortadır" iddiasına zidd olar. Mülahizələrdən çıxan nəticə yalnız onda həqiqi sayılır ki, o həqiqi önərmələrə (iddialara) söykənsin.
Mənbə
Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 167-168. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 167-168. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Susanne Bobzien, (1999), Chrysippus' Theory of Causes. In K. Ierodiakonou (ed.), Topics in Stoic Philosophy, Oxford: OUP, 196–242.
- Фрагменты ранних стоиков. Пер. и комм. А. А. Столярова. М.: Греко-латинский кабинет. Т. 2(1): Хрисипп из Сол. Логические и физические фрагменты (1999). Т. 2(2): Хрисипп из Сол. Физические фрагменты (2002).
Həmçinin bax
İstinadlar
- Brockhauz Ensiklopediyası (alm.).
- Encyclopædia Universalis (fr.). Encyclopædia Britannica.
- Gould J. B. The Philosophy of Chrysippus: Peasants, Provincials, and Folklore in the 1937 Paris World's Fair (ing.). 1970. P. 7. 222 p.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915 (VII. 183).
- Хрисипп // Н овейший философский словарь 2016-03-12 at the Wayback Machine. Сост. Грицанов А. А. Минск, 1998.
- Gould, Josiah (1970), The Philosophy of Chrysippus 2021-12-08 at the Wayback Machine, SUNY, p. 71.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Xrisippus yun Xrysippos e e 281 Soli Mersin ili e e 208 Afina ellinizm dovrunun filosofu stoa mektebinin ardicili Zenonun taninmis oyrencilerinden biri Onun fealiyyeti neticesinde stoaciliq sistemlesmis bir telim kimi ortaya cixmisdir Ona gore Xrisippusu stoa mektebinin ikinci yaradicisi sayirlar Xrisippus coxlu kitablar yazsa da bizim zamanimiza onlardan bezi fraqmentler gelib catmisdir Xrisippq yun Xrysippos ὁ SoleysDogum tarixi e e 281Dogum yeri Soli Mersin ili TurkiyeVefat tarixi e e 208Vefat yeri AfinaVefat sebebi gum Fealiyyeti filosof yazici riyaziyyatci Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitFelsefesiXrisippus daha cox mentiqi meselelere onem vermisdir O basqa stoacilar kimi hesab edirdi ki felsefenin uc istiqameti vardir mentiq fizika ve etika Mentiq ritorika soz ustaligi ve dialektikadan mubahise bacarigi ibaretdir Dialektika ise mena ve sese bolunur Menalar tesevvurler ve onlara esaslanan mulahizelerden cins ve novlerden elece de sofizmlerden ibaretdir Sesler ise deyilen sozler cumlelerdir Dunyada her sey sebeb ve netice qanununa tabedir Ona gore de mulahizeler sade ve murekkeb olur Sadelerde seyleri keyfiyyetlere gore tesnif edib onlara deqiq terifler verirler Sade mulahizelerin ornekleri kimi o gezir gunes goydedir sozlerini misal getirmek mumkundur Murekkeb mulahizeleri Xrisippus sertilere gunortadirsa onda hava isiqlidir birlesdiricilere hem gunortadir hem de isiqlidir muqayiselilere gun geceden uzundur ve s bolurdu Bunlardan en onemlisi serti olan murekkeb mulahizelerdir Orada sonraki iddia oncekiye zidd olmamalidir Meselen gunortadirsa onda hava isiqlidir cumlesini tehlil etsek onun heqiqeti eks etdirdiyini gorerik Cunki hava qaranliqdir desek bu gunortadir iddiasina zidd olar Mulahizelerden cixan netice yalniz onda heqiqi sayilir ki o heqiqi onermelere iddialara soykensin MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 167 168 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 167 168 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Susanne Bobzien 1999 Chrysippus Theory of Causes In K Ierodiakonou ed Topics in Stoic Philosophy Oxford OUP 196 242 Fragmenty rannih stoikov Per i komm A A Stolyarova M Greko latinskij kabinet T 2 1 Hrisipp iz Sol Logicheskie i fizicheskie fragmenty 1999 T 2 2 Hrisipp iz Sol Fizicheskie fragmenty 2002 Hemcinin baxStoaciliqIstinadlarBrockhauz Ensiklopediyasi alm Encyclopaedia Universalis fr Encyclopaedia Britannica Gould J B The Philosophy of Chrysippus Peasants Provincials and Folklore in the 1937 Paris World s Fair ing 1970 P 7 222 p ISBN 978 0 87395 064 0 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 VII 183 Hrisipp N ovejshij filosofskij slovar 2016 03 12 at the Wayback Machine Sost Gricanov A A Minsk 1998 Gould Josiah 1970 The Philosophy of Chrysippus 2021 12 08 at the Wayback Machine SUNY p 71