Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Parmenides (yun. Παρμενίδης, təxminən E.ə. 540 – E.ə. 470) — qədim yunan filosofu, Ksenofanın tələbəsi, Elea fəlsəfi məktəbinin nümayəndəsi.
| Parmenides | |
|---|---|
| Παρμενίδης | |
 | |
| Doğum tarixi | ən tezi e.ə. 515 və ən geci e.ə. 510 |
| Vəfat tarixi | təq. e.ə. 470 |
| İstiqaməti | Sokrataqədərki fəlsəfə, Eleya məktəbi |
| Əsas maraqları | fəlsəfə, Qədim yunan fəlsəfəsi |
| Təsirlənib | Efesli Heraklit |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Parmenides Heraklitin müasiri olmuşdur. Onun fəlsəfi çiçəklənmə dövrü e.ə V əsrə təsadüf etmişdir. O, cənubi İtaliyanın Elea şəhərində yaşamışdır. Güman olunur ki, Parmenid öz doğma şəhərində ictimai və siyasi həyatda, xüsusən, qanunların hazırlanmasında aktiv iştirak etmiş, çox hörmətli vətəndaş olmuşdur.
Parmenides “Təbiət haqqında” adlı kitabın yazarı sayılır. Ancaq bu kitabın özü deyil, onun bəzi fraqmentləri dövrümüzə gəlib çatmışdır. Metafizikanın əsəslarını o qoymuşdur.
Fəlsəfəsi
Parmenidesin fəlsəfəsi Heraklitin dünyagörüşünə qarşı yönəlmişdir. Onun fikrincə dünya və bütün varlıq heç bir boşluqları olmayan tam hərəkətsiz kürədən ibarətdir. Beləliklə, Parmenides ilk dəfə yerin kürə olması fikrini irəli sürən filosoflardan biri olmuşdur.
Bu kimi iddialar ondan irəli gəlmişdir ki, Parmenidesin fəlsəfəsində varlıq və yoxluq problemi kəskin olaraq qoyulmuşdur. Onun fikrincə var olan şey yoxluqdan yarana bilməz. Deməli, var olan şeylər hər zaman mövcuddur. Əks təqdirdə belə çıxır ki, onlar nə vaxtsa olmamışlar. Bu isə imkansızdır. Çünki yoxdan nəsə var ola bilməz. Həmçinin, heç bir şey məhv də ola bilməz. Ona görə ki, bu halda o yenə də yox olmalıdır. Deməli, var olan şeylər hər zaman olacaqdır.
Hər bir şey əbədi və sonsuzdur. O formasını dəyişə, bir haldan başqasına keçə bilər, ancaq məzmunca hər zaman var olmaqdadır. Beləliklə, Parmenidesə görə gerçək olan yalnız varlıqdır, yoxluq isə yoxdur və onun haqqında düşünülməz. Yoxluq olmadığına görə yaradılış və məhv olma prosesləri də ola bilməz. Belə deyilsə, onda yoxluq anlayışı ortaya çıxır. Bu isə mümkün deyildir. Yoxluğun mümkün olmamağına görə varlıq hərəkətsizdir və birdir. Hərəkət olsa onda deməli o məhvə doğru getməlidir, bu isə var olan bir şeyi yoxluğa gətirib çıxarar. Ona görə də, hərəkət ola bilməz.
Varlıq vahiddir, hərəkətsizdir və sükunətdədir. Çünki, o hissələrdən ibarət olarsa, onlar bir-birindən ayrıla bilər. Bu isə varlığın məhv olmasına gətirərdi. Həm də varlıqda boşluqlar da yoxdur, çünki olsaydı şeylər hərəkət edərdilər.
Bununla belə, insan hər şeyin dəyişkənliyini və hərəkətdə olmasını görür. Beləliklə, burada duyğularla düşüncələrin qarşıdurması baş verir. Belə olan halda isə düşüncələrə üstünlük verilməlidir, çünki “düşünmək və var olmaq eyni şeydir”. Beləliklə, Parmenides insanları öz duyğularına inanmamağa çağırmışdır və buna görə də tənqidlərə məruz qalmışdır. Onun fəlsəfəsində həqiqət idealizmlə əvəz olunur ki, bunu da sonra Platon inkişaf etdirmişdir.
Parmenidesin öyrəncisi Eleyalı Zenon müəlliminin iddialarını müdafiə etmək üçün bir neçə paradoksların (aporiyaların) müəllifi olmuşdur.
Parmenidesin təsəvvürlərində dünyanın mərkəzində sevgi tanrıcası Afrodita durur və varlığı idarə edir. O, ruhları görünən və görünməyən dünyalarda yerləşdirmişdir. Hər şey kişi və qadın başlanğıcların (substansiyaların) qovuşmasından yaranır.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 37-39. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Adil Əsədov. Fəlsəfə tarixindən etüdlər: İdeal və reallıq arasında ziddiyyət və onun Qərb, rus və Şərq təfəkküründə həll imkankarı. Bakı: Təknur, 2007. – 116s.
- Adil Əsədov. Yunan fəlsəfəsiindən etüdlər: yunan fəlsəfəsiində idealin və realliğin münasibətlərinə dair. Ön sözün müəllifi – fəlsəfə elmləri doktioru Tahirə Allahyarova. Bakı: Təknur, 2008.
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 37-39. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Austin, Scott (2007), Parmenides and the History of Dialectic: Three Essays, Parmenides Publishing.
- Barnes, Jonathan (1978). The Presocratic Philosophers (Two Volumes). Routledge and Kegan Paul.
- Coxon A. H. (2009), The Fragments of Parmenides: A Critical Text With Introduction and Translation, the Ancient Testimonia and a Commentary. Las Vegas, Parmenides Publishing (new edition of Coxon 1986)
- Деспотопулос К. Гносеологический дуализм Парменида // Философские исследования. — 1994. — № 1. — С. 181—187.
- Монин М. А. Пути Парменида //Вопросы философии. — 1997. — № 3. — С. 115—131.
- Робинсон Т. Парменид на пути истинного знания бытия (on coming-to-know of the real) //Универсум платоновской мысли. Рационализм или философская религия? Эпистемология Платона. — СПб., 1997. — С. 49—62.
- Самченко В. И. Метафизика Парменида и логика существования // Современная логика: проблемы теории, истории и применения в науке. — СПб., 2002. — С. 382—384.
- Рохмистров В. Г. Метод Парменида // Вестник Русского христианского гуманитарного института. — СПб., 2001. — Вып. 4. — С. 352—366.
- Антонов Т. В. Парменид:путь философа к истине. // AKADHMEIA: Материалы и исследования по истории платонизма. — СПб., 2003. — Вып. 4.
Həmçinin bax
Xarici bağlantılar
- Parmanides ve varlık
- Works by or about Parmenides at Internet Archive
- Palmer, John. "Parmenides". Stanford Encyclopedia of Philosophy.
- Парменид. Из поэмы о природе.
İstinadlar
- Die Fragmente der Vorsokratiker (q.yun.). / red. (not translated to grc), (not translated to grc) 1903.
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Парменид 2016-03-05 at the Wayback Machine // Энциклопедия античных писателей
- Парменид 2016-03-15 at the Wayback Machine // Энциклопедия мифологии
- Парменид. Фрагменты. О природе. 2020-11-04 at the Wayback Machine // Фрагменты ранних греческих философов / Составитель Лебедев А.В.: Наука, 1989, s. 286-298.
- О’Мара Д. Трансформация метафизики в поздней античности 2015-11-17 at the Wayback Machine // . Т. 3. № 2. 2009. С. 416—432
- Симпликий. Комм. к "Физике", 117, 2 / Парменид. Фрагменты. О природе. 2020-11-04 at the Wayback Machine // Фрагменты ранних греческих философов / Составитель Лебедев А.В.: Наука, 1989
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Parmenides yun Parmenidhs texminen E e 540 E e 470 qedim yunan filosofu Ksenofanin telebesi Elea felsefi mektebinin numayendesi ParmenidesParmenidhsDogum tarixi en tezi e e 515 ve en geci e e 510Vefat tarixi teq e e 470Istiqameti Sokrataqederki felsefe Eleya mektebiEsas maraqlari felsefe Qedim yunan felsefesiTesirlenib Efesli Heraklit Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius Areopagit Parmenides Heraklitin muasiri olmusdur Onun felsefi ciceklenme dovru e e V esre tesaduf etmisdir O cenubi Italiyanin Elea seherinde yasamisdir Guman olunur ki Parmenid oz dogma seherinde ictimai ve siyasi heyatda xususen qanunlarin hazirlanmasinda aktiv istirak etmis cox hormetli vetendas olmusdur Parmenides Tebiet haqqinda adli kitabin yazari sayilir Ancaq bu kitabin ozu deyil onun bezi fraqmentleri dovrumuze gelib catmisdir Metafizikanin eseslarini o qoymusdur FelsefesiParmenidesin felsefesi Heraklitin dunyagorusune qarsi yonelmisdir Onun fikrince dunya ve butun varliq hec bir bosluqlari olmayan tam hereketsiz kureden ibaretdir Belelikle Parmenides ilk defe yerin kure olmasi fikrini ireli suren filosoflardan biri olmusdur Bu kimi iddialar ondan ireli gelmisdir ki Parmenidesin felsefesinde varliq ve yoxluq problemi keskin olaraq qoyulmusdur Onun fikrince var olan sey yoxluqdan yarana bilmez Demeli var olan seyler her zaman movcuddur Eks teqdirde bele cixir ki onlar ne vaxtsa olmamislar Bu ise imkansizdir Cunki yoxdan nese var ola bilmez Hemcinin hec bir sey mehv de ola bilmez Ona gore ki bu halda o yene de yox olmalidir Demeli var olan seyler her zaman olacaqdir Her bir sey ebedi ve sonsuzdur O formasini deyise bir haldan basqasina kece biler ancaq mezmunca her zaman var olmaqdadir Belelikle Parmenidese gore gercek olan yalniz varliqdir yoxluq ise yoxdur ve onun haqqinda dusunulmez Yoxluq olmadigina gore yaradilis ve mehv olma prosesleri de ola bilmez Bele deyilse onda yoxluq anlayisi ortaya cixir Bu ise mumkun deyildir Yoxlugun mumkun olmamagina gore varliq hereketsizdir ve birdir Hereket olsa onda demeli o mehve dogru getmelidir bu ise var olan bir seyi yoxluga getirib cixarar Ona gore de hereket ola bilmez Varliq vahiddir hereketsizdir ve sukunetdedir Cunki o hisselerden ibaret olarsa onlar bir birinden ayrila biler Bu ise varligin mehv olmasina getirerdi Hem de varliqda bosluqlar da yoxdur cunki olsaydi seyler hereket ederdiler Bununla bele insan her seyin deyiskenliyini ve hereketde olmasini gorur Belelikle burada duygularla dusuncelerin qarsidurmasi bas verir Bele olan halda ise dusuncelere ustunluk verilmelidir cunki dusunmek ve var olmaq eyni seydir Belelikle Parmenides insanlari oz duygularina inanmamaga cagirmisdir ve buna gore de tenqidlere meruz qalmisdir Onun felsefesinde heqiqet idealizmle evez olunur ki bunu da sonra Platon inkisaf etdirmisdir Parmenidesin oyrencisi Eleyali Zenon muelliminin iddialarini mudafie etmek ucun bir nece paradokslarin aporiyalarin muellifi olmusdur Parmenidesin tesevvurlerinde dunyanin merkezinde sevgi tanricasi Afrodita durur ve varligi idare edir O ruhlari gorunen ve gorunmeyen dunyalarda yerlesdirmisdir Her sey kisi ve qadin baslangiclarin substansiyalarin qovusmasindan yaranir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 37 39 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAdil Esedov Felsefe tarixinden etudler Ideal ve realliq arasinda ziddiyyet ve onun Qerb rus ve Serq tefekkurunde hell imkankari Baki Teknur 2007 116s Adil Esedov Yunan felsefesiinden etudler yunan felsefesiinde idealin ve realligin munasibetlerine dair On sozun muellifi felsefe elmleri doktioru Tahire Allahyarova Baki Teknur 2008 Aydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 37 39 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Austin Scott 2007 Parmenides and the History of Dialectic Three Essays Parmenides Publishing Barnes Jonathan 1978 The Presocratic Philosophers Two Volumes Routledge and Kegan Paul Coxon A H 2009 The Fragments of Parmenides A Critical Text With Introduction and Translation the Ancient Testimonia and a Commentary Las Vegas Parmenides Publishing new edition of Coxon 1986 Despotopulos K Gnoseologicheskij dualizm Parmenida Filosofskie issledovaniya 1994 1 S 181 187 Monin M A Puti Parmenida Voprosy filosofii 1997 3 S 115 131 Robinson T Parmenid na puti istinnogo znaniya bytiya on coming to know of the real Universum platonovskoj mysli Racionalizm ili filosofskaya religiya Epistemologiya Platona SPb 1997 S 49 62 Samchenko V I Metafizika Parmenida i logika sushestvovaniya Sovremennaya logika problemy teorii istorii i primeneniya v nauke SPb 2002 S 382 384 Rohmistrov V G Metod Parmenida Vestnik Russkogo hristianskogo gumanitarnogo instituta SPb 2001 Vyp 4 S 352 366 Antonov T V Parmenid put filosofa k istine AKADHMEIA Materialy i issledovaniya po istorii platonizma SPb 2003 Vyp 4 Hemcinin baxElea mektebiXarici baglantilarParmanides ve varlikWorks by or about Parmenides at Internet Archive Palmer John Parmenides Stanford Encyclopedia of Philosophy Parmenid Iz poemy o prirode IstinadlarDie Fragmente der Vorsokratiker q yun red not translated to grc not translated to grc 1903 Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Parmenid 2016 03 05 at the Wayback Machine Enciklopediya antichnyh pisatelej Parmenid 2016 03 15 at the Wayback Machine Enciklopediya mifologii Parmenid Fragmenty O prirode 2020 11 04 at the Wayback Machine Fragmenty rannih grecheskih filosofov Sostavitel Lebedev A V Nauka 1989 s 286 298 O Mara D Transformaciya metafiziki v pozdnej antichnosti 2015 11 17 at the Wayback Machine T 3 2 2009 S 416 432 Simplikij Komm k Fizike 117 2 Parmenid Fragmenty O prirode 2020 11 04 at the Wayback Machine Fragmenty rannih grecheskih filosofov Sostavitel Lebedev A V Nauka 1989