Tarentli Arxitas yun Ἀρχύτας ὁ Ταραντίνος m ö 428 347 yunan filosofu pifaqorçular məktəbinin təmsilçisi Filolausun öyrən

Tarentli Arxitas (yun. Ἀρχύτας ὁ Ταραντίνος, m. ö. 428 – 347) — yunan filosofu, pifaqorçular məktəbinin təmsilçisi, Filolausun öyrəncisi olmuşdur.

Arxitas
q.yun. Ἀρχύτας ὁ Ταραντίνος

Doğum tarixi	təq. e.ə. 430
Doğum yeri	Taranto
Vəfat tarixi	təq. e.ə. 345
Vəfat yeri	Taranto
Fəaliyyəti	riyaziyyatçı, fizik, filosof, musiqişünas, mühəndis, siyasətçi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Antik fəlsəfə

Yunan fəlsəfəöncəsi dövrü
(e. ə. VII yüzilliyə qədər)

Orfizm • Homer • Hesiod • Ferekid • Yeddi yunan müdriki • Epixarm

Qədim yunan fəlsəfəsi
(e. ə. VII–IV yüzilliklər)

Milet məktəbi
Fales • Anaksimandr • Anaksimen

Elea məktəbi
Ksenofan • Parmenid • Eleyalı Zenon • Melissus

Müstəqil filosoflar
Heraklit • Anaksaqor • Empedokl

Pifaqorçular
Pifaqor • Filolaus • Hippas • Arxitas • Alkmeon

Qədim yunan atomçuları
Levkipp • Demokrit

Sofistlər

"Böyük" sofistlər → Protaqor • Prodikus • Qorqias • Hippias

"Kiçik" sofistlər → Trasimaxus • Likofron • Kritius • Alkidamas

Klassik yunan fəlsəfəsi

1. Sokrat və sokratçılar:
Kiniklər → Antisfen • Diogen • (Bion Boristenes) • (Kerkidas) • (Kratet və Hipparxia)
Kirenaçılar → Aristipp • Hegesias • Annikeris • Teodorus • Evhemerus
Meqaraçılar → Evklides • Stilpon • Evbulides • Diodorus Kronus
Eretriyaçılar → Elidalı Fedon • Eretriyalı Menedem

2. Platon və erkən platonçular:
Spevsippus • Ksenokrates • (Polemon) • (Krates) • (Heraklides) • (Eudoksus) • (Arkesilaus)

3. Aristotel və erkən peripatetiklər:
Teofrastus • Evdemus • Straton • Dikearxus • Aristarxus • Demetri • Aristoksenus

Ellinizm dövrünün fəlsəfəsi
(e. ə. IV–I yüzilliklər)

(Skeptisizm)
Pirron • Enesidemus • Aqrippa

Epikürçülük
Epikür • Lukretius

Peripatetizm

Rodoslu Andronikus

Platonizm

(Karneades) • (Kliptomaxus) • (Filon Larissalı)

'Stoaçılıq'

Erkən dövr → Kitiyalı Zenon • Xrisippus • Kleantes

Orta dövr → Panetius • Posidonius

Qədim Roma dövrünün fəlsəfəsi
I–V yüzilliklər

(Skeptisizm)
Sekst Empirik

Stoaçılıq

Seneka • Epiktet • Mark Avreli • Siseron

Peripatetizm
Afrodisialı Aleksandr

Orta platonizm
Alkinous • (Apuleyus) • Qalen • Plutarx • Maksim • Filon • Selsus • Teon

Neoplatonizm

Roma məktəbi → Ammonius Sakkas • Plotin • Porfirius • Amelius
Apameya məktəbi → Yamblix • Sopater
Perqama məktəbi → Sallustius • Yulian Avqust
Afina məktəbi → Afinalı Plutarx • Proklus • (Marinus) • (Simplikius) • (Damaskius)

İskəndəriyyə məktəbi → Hierokles • Hipatiya • İoann Filoponus

Antik dini təlimlər

Qnostisizm • Hermetizm • Mitraizm
Neopifaqorçuluq → Apollonius • Nikomaxus • Numenius • Moderatus

Erkən Xristian fəlsəfəsi

Klement • Origen • Avqustin Avrelius • Boesius • Saxta Dionisius Areopagit

Həyatı

Arxitas, siyasətlə məşğul olmuş və yüksək hərbi vəzifələrdə çalışmışdır. Arxitas Cənubi İtaliyaya gələn Platonu Siciliya hökmdarı II Dionusiusun qəzəbindən qoruya bilmişdir. Bundan sonra Platon onun yaxın dostu olmuşdur.

Onun zamanımıza yalnız fraqmentlərlə çatan "Riyazi elmlər" və "Söhbətlər" əsəri bilinməkdədir.

Arxitasın fəlsəfi fikirləri haqqında zamanımıza çox az bilgi çatmışdır. Məlumdur ki, o kainatın sonsuz olmasını iddia edirdi. Arxitas əsasən həndəsə elmində böyük uğurlar qazanmış, bir necə qanunlar kəşf etmiş, ilk dəfə mexanizmlərin həndəsi rəsmini vermişdir.

Mənbə

Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 49-50. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.

Ədəbiyyat

Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 49-50. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915.

Həmçinin bax

İstinadlar

Deutsche Nationalbibliothek Archytas, Tarentinus // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 369.
Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 369-370.

[_7148a002d6f01147-1] Deutsche Nationalbibliothek Archytas, Tarentinus // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.

[2] Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 369.

[3] Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 369-370.