Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Materiya — insan şüurundan kənarda və ondan asılı olmayaraq mövcud olan və həmin şüurla inikas etdirilən obyektiv reallıqdır. Bu istiqamətdə XVII əsr fransız filosofu Pol Anri Holbax ilk uğurlu cəhd etmişdir. O göstərmişdir ki, materiya insan şüurundan kənarda, şüura qədər, şüur ilə yanaşı və şüurdan asılı olmayaraq mövcud olan obyektiv reallıqdır.
XX əsrin əvvəllərində Vladimir İliç Lenin bu tərifə materiyanın hiss üzvləri vasitəsi ilə bizə "bəlli olması" və "dərkedilən olması" keyfiyyətini əlavə etmişdir. Materiya real mövcud obyektlərin və dünya sistemlərinin sonsuz çoxluğunu əhatə edir, hər cür xassələrin və hərəkət formalarının substansial əsasıdır. Materiya yaradılmır və məhv edilmir, zamanca əbədi, özünün struktur təzahürləri etibarilə məkanca sonsuzdur, hərəkətlə qırılmaz bağlıdır. Şüur materiyaya xas inikasın ən yüksək forması kimi çıxış edir. Materiyanın substansiallığı, ümumiliyi və mütləqliyi dünyanın maddi vəhdətini səciyyələndirir. Dünyada elə bir şey yoxdur ki, o, materiyanın müəyyən növü və vəziyyəti, xassəsi və ya hərəkətinin forması, tarixi inkişafının məhsulu olmasın. Dünyanın maddi vəhdətinin etiraf edilməsi bütün ideal konsepsiyaların əksinə fəlsəfi materializmin əsas başlanğıc prinsipidir. Həmin idealist konsepsiyalarda aləmdəki bütün hadisələrin substansiya növündə Allah iradəsi, "mütləq ideya", ruh, enerji (energetizm) və s. götürülür.
Materiyanı onun müəyyən konkret formalarına, məsələn, maddəyə və ya atomlara müncər etmək olmaz, çünki materiyanın maddədən ibarət olmayan növləri vardır: elektromaqnit qravitasiya sahələri, son dərəcə mürəkkəb struktura malik müxtəlif tipli neytronlar. Müasir elm nöqteyi-nəzərindən materiyanın 3 əsas forması bunlardır:
- cansız təbiət sistemləri (elementar zərrəciklər və sahələr, atomlar, molekullar, mikroskopik cisimlər, müxtəlif qaydalı kosmik sistemlər);
- bioloji sistemlər (bütün biosfer-mikroorqanizmlərdən tutmuş insanlara qədər);
- sosial təşkil olunmuş sistemlər (insan, cəmiyyət).
Lakin materiya təkcə bu formalara müncər oluna bilməz, ona görə ki, sonsuz aləmdə obyektiv reallıq olmaqla materiyanın keyfiyyətcə digər növləri, məsələn, kvarklar və "elementar" zərrəciklərin strukturunda digər mümkün mikroobyektlər vardır.
Kainatda o cümlədən Yer kürəsində mövcud olan bütün cisimlər materiyanı təşkil edir. Hərəkət təbiətdə baş verən ixtiyari dəyişiklikdir. Materyanın hərəkətinin forma və növləri sonsuzdur.
Materiyanın iki əsas növü vardır : maddə və fiziki sahə . Maddə hiss üzvlərimiz vasitəsilə duyulan və kütləsi olan materiyadır.Təbiətdəki bütün canlı və cansız cisimlər maddədən ibarətdir. Maddənin mühüm xassəsi kütləsinin olmasıdır. Fiziki sahə maddələrin qarşılıqlı təsirini öyrənən bölmədir. Fiziki sahənin bir neçə növü təyin olunmuşdur. Bunlar qravitasiya sahəsi , elektrik sahəsi, maqnit sahəsi və s. -dir
 | Fəlsəfə ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Materiya deqiqlesdirme Materiya insan suurundan kenarda ve ondan asili olmayaraq movcud olan ve hemin suurla inikas etdirilen obyektiv realliqdir Bu istiqametde XVII esr fransiz filosofu Pol Anri Holbax ilk ugurlu cehd etmisdir O gostermisdir ki materiya insan suurundan kenarda suura qeder suur ile yanasi ve suurdan asili olmayaraq movcud olan obyektiv realliqdir XX esrin evvellerinde Vladimir Ilic Lenin bu terife materiyanin hiss uzvleri vasitesi ile bize belli olmasi ve derkedilen olmasi keyfiyyetini elave etmisdir Materiya real movcud obyektlerin ve dunya sistemlerinin sonsuz coxlugunu ehate edir her cur xasselerin ve hereket formalarinin substansial esasidir Materiya yaradilmir ve mehv edilmir zamanca ebedi ozunun struktur tezahurleri etibarile mekanca sonsuzdur hereketle qirilmaz baglidir Suur materiyaya xas inikasin en yuksek formasi kimi cixis edir Materiyanin substansialligi umumiliyi ve mutleqliyi dunyanin maddi vehdetini seciyyelendirir Dunyada ele bir sey yoxdur ki o materiyanin mueyyen novu ve veziyyeti xassesi ve ya hereketinin formasi tarixi inkisafinin mehsulu olmasin Dunyanin maddi vehdetinin etiraf edilmesi butun ideal konsepsiyalarin eksine felsefi materializmin esas baslangic prinsipidir Hemin idealist konsepsiyalarda alemdeki butun hadiselerin substansiya novunde Allah iradesi mutleq ideya ruh enerji energetizm ve s goturulur Materiyani onun mueyyen konkret formalarina meselen maddeye ve ya atomlara muncer etmek olmaz cunki materiyanin maddeden ibaret olmayan novleri vardir elektromaqnit qravitasiya saheleri son derece murekkeb struktura malik muxtelif tipli neytronlar Muasir elm noqteyi nezerinden materiyanin 3 esas formasi bunlardir cansiz tebiet sistemleri elementar zerrecikler ve saheler atomlar molekullar mikroskopik cisimler muxtelif qaydali kosmik sistemler bioloji sistemler butun biosfer mikroorqanizmlerden tutmus insanlara qeder sosial teskil olunmus sistemler insan cemiyyet Lakin materiya tekce bu formalara muncer oluna bilmez ona gore ki sonsuz alemde obyektiv realliq olmaqla materiyanin keyfiyyetce diger novleri meselen kvarklar ve elementar zerreciklerin strukturunda diger mumkun mikroobyektler vardir Kainatda o cumleden Yer kuresinde movcud olan butun cisimler materiyani teskil edir Hereket tebietde bas veren ixtiyari deyisiklikdir Materyanin hereketinin forma ve novleri sonsuzdur Materiyanin iki esas novu vardir madde ve fiziki sahe Madde hiss uzvlerimiz vasitesile duyulan ve kutlesi olan materiyadir Tebietdeki butun canli ve cansiz cisimler maddeden ibaretdir Maddenin muhum xassesi kutlesinin olmasidir Fiziki sahe maddelerin qarsiliqli tesirini oyrenen bolmedir Fiziki sahenin bir nece novu teyin olunmusdur Bunlar qravitasiya sahesi elektrik sahesi maqnit sahesi ve s dir Felsefe ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin