Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Nəsil artırma — bütün canlı orqanizmlərə xas olan özünə oxşarların təbii-təkrarı, həyat ardıcıllığı və fasiləsizliyini təmin edən xüsusiyyətdir. Nəsil artırmanın müxtəlif üsulları iki əsas bölgü təşkil edir: qeyri-cinsi və cinsi. Hüceyrəvi quruluşu olan orqanizmlərin nəsil artırmasının əsasında, üsullardan asılı olmayaraq, hüceyrənin bölünməsi dayanır.
Qeyri-cinsi nəsil artırma
Qeyri-cinsi nəsil artırma - nəsil artırmanın elə bir növüdür ki, növbəti nəsil onun özündə olan somatik hüceyrələrdən reproduktiv hüceyrələrin (qametlərin) iştirakı olmadan inkişaf edir.
Qeyri-cinsi nəsil artırma ən qədim və ən sadə nəsil artırma üsuludur və birhüceyrəli orqanizmlər arasında geniş yayılmışdır (bakteriyalar, аmöb, infuzorlar, göy-yaşıl yosunlar). Birhüceyrəli orqanizmlərin ən geniş yayılan çoxalma üsulu iki hissəyə bölünməklə iki ayrı-ayrı fərdlərin yaranmasıdır.
Çoxhüceyrəli orqanizmlərin arasında demək olar ki, bütün bitki və göbələklər qeyri-cinsi nəsil artırma qabiliyyətinə malikdirlər. Bu orqanizmlərin qeyri-cinsi artırma vegetativ üsulla və ya mikrosporlar vasitəsi ilə baş verir.
Buna misal olaraq bitki gülünü göstərmək olar, bu bitki gülü özünəməxsus funksiyası olan dörd hissədən təşkil tapmışdır:
- 1. Kasacıq (Kasa yarpaq) – bu gülün qönçəsini geyindirmiş yaşıl yarpaqcıqlardır.
- 2. Tac – yəni gülün ləçəkləri.
- 3. Gülün mərkəzi (toz kisəsi və ya qoxu kiusəsi). Gülün içərisində zərif bayraqlar şəklində erkəkcik telləri müşahidə olunurlar. Erkəkcik tellərinin üzərində sarı və kiçik çıxıntılar vardır ki, ona erkəkcik deyilir. Erkəkciyin içərisində çox kiçik bir kisə vardır ki, tozcuq dənəcikləri(mikrosporlar) bu kisənin içərisindədir. Tozluq kisəsindəki tozcuq dənəciklərini sporlar (rüşeym) adlandırırlar və sporlar dişi hissəyə daxil olması nəticəsində gül toxumu əmələ gəlir.
- 4. Toxumluq və ya dişicik: Gülün bu hissəsi gülün tam mərkəzində yerləşir. Toxumluğun yuxarı hissəsində xüsusi bir çıxıntı vardır ki, dişicik ağzı adlanır. Dişicik ağzının səthi yapışqanlı maye (nektar) ilə doludur. Bu yapışqanlı mayenin funksiyası erkək dənəcikləri cəzb etmək, qorumaq və onların inkişaf edib böyüməsinə kömək etməkdir.
Bitkilərin mayalanma prosesi belə baş verir: Küləyin əsməsi nəticəsində tozluq kisələrini öz üzərində saxlayan nazik erkəkcik telləri hərəkət etməyə başlayır. Açılmış tozluq kisələri tozcuq dənəciklərini (sporları) aşağısı geniş olan dişiciyin üzərinə səpir. Tozcuq dənəcikləri dişicik ağzından keçdikdən sonra gülün toxumluğunda dişi yumurtacıqlara qarışıb gül toxumunu əmələ gətirir.
Cinsi nəsil artırma
Cinsi nəsil artırma - cinsi prosesi (hüceyrələrin birləşməsi), həmçinin, iki biri-birini tamamlayan cinsi kateqoriyaların (dişi və erkək hüceyrələrin) mövcudluğu faktı ilə bağlıdır. Cinsi nəsil artırma zamanı qametlər (cinsi hüceyrələr) əmələ gəlir. Genetikada mayalanmağa qabil cinsi hüceyrələrə qamet, dişi və erkək hüceyrələrindən (qametlərdən) mayalanmış yumurtaya ziqota deyilir. Ziqotadan, müəyyən vaxtdan sonra, hər iki valideynin genetik informasiyasını özündə daşıyan orqanizm əmələ gəlir.
İstinadlar
- . 2014-07-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-07-31.
- M.Axundov. İnsan genetikasına səyahət. Bakı: Azərnəşr, 1975, səh. 44
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Nesil artirma butun canli orqanizmlere xas olan ozune oxsarlarin tebii tekrari heyat ardicilligi ve fasilesizliyini temin eden xususiyyetdir Nesil artirmanin muxtelif usullari iki esas bolgu teskil edir qeyri cinsi ve cinsi Huceyrevi qurulusu olan orqanizmlerin nesil artirmasinin esasinda usullardan asili olmayaraq huceyrenin bolunmesi dayanir Qeyri cinsi nesil artirmaBirhuceyrelinin bolunmesi Qeyri cinsi nesil artirma nesil artirmanin ele bir novudur ki novbeti nesil onun ozunde olan somatik huceyrelerden reproduktiv huceyrelerin qametlerin istiraki olmadan inkisaf edir Qeyri cinsi nesil artirma en qedim ve en sade nesil artirma usuludur ve birhuceyreli orqanizmler arasinda genis yayilmisdir bakteriyalar amob infuzorlar goy yasil yosunlar Birhuceyreli orqanizmlerin en genis yayilan coxalma usulu iki hisseye bolunmekle iki ayri ayri ferdlerin yaranmasidir Coxhuceyreli orqanizmlerin arasinda demek olar ki butun bitki ve gobelekler qeyri cinsi nesil artirma qabiliyyetine malikdirler Bu orqanizmlerin qeyri cinsi artirma vegetativ usulla ve ya mikrosporlar vasitesi ile bas verir Acilan ciceyin esas hisseleri Buna misal olaraq bitki gulunu gostermek olar bu bitki gulu ozunemexsus funksiyasi olan dord hisseden teskil tapmisdir 1 Kasaciq Kasa yarpaq bu gulun qoncesini geyindirmis yasil yarpaqciqlardir 2 Tac yeni gulun lecekleri 3 Gulun merkezi toz kisesi ve ya qoxu kiusesi Gulun icerisinde zerif bayraqlar seklinde erkekcik telleri musahide olunurlar Erkekcik tellerinin uzerinde sari ve kicik cixintilar vardir ki ona erkekcik deyilir Erkekciyin icerisinde cox kicik bir kise vardir ki tozcuq denecikleri mikrosporlar bu kisenin icerisindedir Tozluq kisesindeki tozcuq deneciklerini sporlar ruseym adlandirirlar ve sporlar disi hisseye daxil olmasi neticesinde gul toxumu emele gelir 4 Toxumluq ve ya disicik Gulun bu hissesi gulun tam merkezinde yerlesir Toxumlugun yuxari hissesinde xususi bir cixinti vardir ki disicik agzi adlanir Disicik agzinin sethi yapisqanli maye nektar ile doludur Bu yapisqanli mayenin funksiyasi erkek denecikleri cezb etmek qorumaq ve onlarin inkisaf edib boyumesine komek etmekdir Bitkilerin mayalanma prosesi bele bas verir Kuleyin esmesi neticesinde tozluq kiselerini oz uzerinde saxlayan nazik erkekcik telleri hereket etmeye baslayir Acilmis tozluq kiseleri tozcuq deneciklerini sporlari asagisi genis olan disiciyin uzerine sepir Tozcuq denecikleri disicik agzindan kecdikden sonra gulun toxumlugunda disi yumurtaciqlara qarisib gul toxumunu emele getirir Cinsi nesil artirmaZiqotun emele gelmesiCinsi nesil artirma Cinsi nesil artirma cinsi prosesi huceyrelerin birlesmesi hemcinin iki biri birini tamamlayan cinsi kateqoriyalarin disi ve erkek huceyrelerin movcudlugu fakti ile baglidir Cinsi nesil artirma zamani qametler cinsi huceyreler emele gelir Genetikada mayalanmaga qabil cinsi huceyrelere qamet disi ve erkek huceyrelerinden qametlerden mayalanmis yumurtaya ziqota deyilir Ziqotadan mueyyen vaxtdan sonra her iki valideynin genetik informasiyasini ozunde dasiyan orqanizm emele gelir Istinadlar 2014 07 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 07 31 M Axundov Insan genetikasina seyahet Baki Azernesr 1975 seh 44