Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Porfírius (yun. Πορφύριος, əsil adı — Malh; təq. 233, Sur, Finikiya[d], Roma imperiyası – təq. 301, Roma, Roma imperiyası) — neoplatonçu filosof, musiqinin nəzəriyyəçisi, astroloq, riyaziyyatçısı, Xristianlığın tənqidçisi. Plotinin tələbəsi olmuş, onun həyatını qələmə almış, onun əsərlərini toplamış (o cümlədən "Enneadalar"ı) və dərc etmişdir. Bundan əlavə o, yetmişdən çox fəlsəfi əsər müəllifi olub. Lakin onların çoxu bizim zamanəmizə gəlib çatmamışdır.
| Porfirius | |
|---|---|
| Πορφύριος | |
 | |
| Doğum tarixi | təq. 233 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | təq. 301 |
| Vəfat yeri | |
| Vətəndaşlığı | |
| Dövr | Roma imperiyası |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Fəlsəfəsi
O, Plotinin öyrəncisi olmuş, onun həyatını qələmə almış, əsərlərini (o cümlədən "Enneadalar"ı) toplamış və yaymışdır. Bundan başqa Porfirius yetmişdən çox fəlsəfi əsərin müəllifi olmuşdur. Onların çoxusu bizim zamanımıza gəlib çatmamışdır.
Məntiq haqqında
Hal-hazırda onun əsərlərindən ən tanınmışı "Aristotelin kateqoriyalarına giriş və şərhlər" kitabıdır. Bu kitabda Porfirius məntiq problemlərinə toxunurdu. O yazırdı ki, hər bir şey həmin şeyin müəyyən növünə aiddir. Növlər isə ona yaxın olan növlər və cinsləri təşkil edir. Ancaq, növlər arasında fərqlər vardır. Buna görə hər bir şeyi cins, növ və növ fərqi xarakterizə edir. Eyni zamanda, hər bir şeyin ona məxsus, keçici və təsadüfi olan əlamətləri də vardır.
Sonra Porfirius ümumi şeylərin necə mövcud olması sualını ortaya qoyur. Yəni növlər və cinslər fərdlərdən fərqli olaraq varlıqlardır, yoxsa onlar yalnız düşüncənin məhsuludurlar? Əgər ümumi şeylər düşüncədən kənar mövcuddurlarsa, onda onların təbiəti nədir: ruhdur yoxsa materiyadır? Onlar fərdlərin bədənlərində yaşayırlar, yoxsa onlardan fərqli varlıqdırlar? Beləliklə, orta əsrlərdə müzakirələr səbəb olan ümumi anlayışların var olub-olmaması problemini ilk dəfə Porfirius səsləndirmişdir.
Ruh haqqında
Porfiriusun ikinci məşhur əsəri "Sentensiyalar"(lat. Sentenze sugli intellegibili) adlanır. Sentensia nəsihət yönümlü sözdür. Mənası aforizmə çox yaxındır. Bu əsərdə Porfirius ruhun xilas olmasının yolları haqqında fikirlər irəli sürmüş, bunu da bədəndən ayrılmada, ehtiraslardan təmizlənməsində və Tanrıya (Əqlə) qayıdışda görmüşdür. Bədən ruhu saxlaya bilməz, o özü-özünü bədənə bağlayır. Çünki, o duyğular aləminə yönəlir və özünü onunla eyniləşdirir. Belə olduqda ruh özünü duyğu orqanları vasitəsilə göstərir. Ona görə ruh bədəndə deyil, bədən ruhdadır demək daha doğrudur.
Ruhun Əqlə qayıtması üçün ona özəl bilik olan "qnosis" lazımdır. Ruh Tanrıdan ayrı da deyil, o hər yerdə var və eyni zamanda heç yerdə yoxdur. Qnosisə çatan insan Tanrını hər zaman duyur. Tanrı hər yerdə olsa belə, o cahil insan üçün yox kimidir.
Öldükdən sonra "qnosisə" çatmayan ruh Tanrıya qayıtmır, o yenə də özünü duyğular aləminə yönəldir, kabusa çevrilir və bu yaşam da əslində Aiddir (cəhənnəmdir). Filosoflar isə başqa cür ölür. Onların ölümü təbii qocalmadan və xəstəliklərdən öncə baş verir. Bunun üçün onlar ehtiraslardan azad olmalı, özlərini bədənlə eyniləşdirməməli, öz həqiqi təbiətinə qayıtmalıdırlar. Belə olduğu halda onlar Tanrıya qovuşurlar. İnsanların, tanrıların, demonların, heyvanların və bütün canlıların ruhlarının təbiəti birdir.
Porfirius həm də Xeyrin növləri məsələsinə diqqət yetirmişdir. Onlar ruhun kamilliyə çatması (qnosis) üçün pillələrdir. Birinci pillə vətəndaşların xeyirləridir. Onları özündə tərbiyə edənlər mənfi ehtiraslarının qarşısını ala bilərlər. İkincisi pillə katarsis halına çatmışların xeyirlərdir ki, bunu ruhu yüksəklərə yönəlmişlər özündə tərbiyə edir. Bu da dünyaya bağlılıqdan uzaqlaşaraq, yüksək ideallara doğru yönəlməkdir. Üçüncü pillə ruhi xeyirlərdir. Onlar bu təmizlənməni pozitiv aspektlərlə təkmilləşdirir, ruhu ilk səbəbə (Tanrıya) yönəldir. Dördüncü pillə isə mənəvi (yaxud əqli) xeyirdir. O, bütün xeyirlərin ilk obrazını (paradiqmasını) təşkil edir, bütün xeyir növlərini özündə birləşdirir.
"Xristianlara qarşı"
Porfirius Roma imperiyasında yayılan Xristianlığa qarşı şiddətli tənqidlərlə çıxış etmiş, bu mövzuya həsr olunmuş 15 cilddən ibarət "Xristianlara qarşı" (lat. Contra Christianos) adlı külliyyatını yazmışdır. Bu kitabda Porfirius, Əhdi-Ətiqi və Əhdi-Cədidi çox ciddi elmi tənqidə məruz qoyurdu. O, ilk dəfə iddia etmişdi ki, Tövratın müəllifi Musa ola bilməzdi. Onun yazdığına görə Musanın Tövratı yəhudi məbədi ilə birlikdə Qüdsü ələ keçirmiş Babil kralı Buhtunnəssarın əskərləri tərəfindən yandırılmışdır. Yəhudi və xristianlarda olan nüsxələri isə Musadan 1180 il sonra Ezdra (Üzeyir) yazmışdır. Daha sonra o, "Daniel" kitabının qədim zamanlarda deyil, Suriya kralı Antioxus Epifanes dövründə (m. ö. 165) yazılmasına dair dəlillər irəli sürmüşdür.
Porfirius İncillərdə olan ziddiyyətləri qabarıq şəkildə ortaya qoymuş və İsanın tanrılaşdırılmasına qarşı çıxış etmişdir.
Xristianlığın tənqidi kilsə xadimlərinin etirazları ilə qarşılanırdı. Porfiriusun dəlillərini təkzib etmək üçün onlar çoxlu kitab yazmışdırlar. Daha sonra təəssübkeş xristianlar onun "Xristianlara qarşı" külliyyatını 448-ci ildə tonqallarda yandırmışdılar. Ancaq, onun bəzi hissələri bizim zamanımıza kilsə xadimlərinin müxaliflərə qarşı yazdığı rəddiyyə əsərlərində gəlib çatmışdır.
Porfirius dinin tənqidinin fəlsəfi və elmi əsaslarını qoymuşdur, buna görə də o, dinşünaslıq elminin əsasını qoyan sələflərindən biri kimi tanınmaqdadır. Onun metodlarından sonralar bütün din tədqiqatları istifadə etmişdirlər.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 260-263. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 260-263. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Clark, Gillian, "Porphyry of Tyre on the New Barbarians," in R. Miles (ed), Constructing Identities in Late Antiquity (London: Routledge, 1999), 112–132; = in Eadem, Body and Gender, Soul and Reason in Late Antiquity (Farnham; Burlington, VT, Ashgate, 2011) (Variorum collected studies series, CS978), art. XIV.
- Clark, Gillian, "Philosophic Lives and the philosophic life: Porphyry and Iamblichus," in T. Hägg and P. Rousseau (eds), Greek Biography and Panegyric in Late Antiquity (Berkeley and Los Angeles, University of California Press, 2000), 29–51; = in Eadem, Body and Gender, Soul and Reason in Late Antiquity (Farnham; Burlington, VT, Ashgate, 2011) (Variorum collected studies series, CS978), art. XV.
- Clark, Gillian, "Fattening the soul: Christian asceticism and Porphyry On Abstinence," Studia Patristica, 35, 2001, 41–51; = in Eadem, Body and Gender, Soul and Reason in Late Antiquity (Farnham; Burlington, VT, Ashgate, 2011) (Variorum collected studies series, CS978), art. XVI.
- Digeser, E. D. (1998). "Lactantius, Porphyry, and the Debate over Religious Toleration," The Journal of Roman Studies 88, pp. 129–146.
Rus dilində
- В. Ф. Асмус. Античная философия. М., Высшая школа, 1998.
- Лосев А. Ф. История античной эстетики. Последние века. М.: Искусство, 1988. Кн. I. С. 15–120.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118595873 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Porphyry. Introduction / Translated by J. Barnes. Oxford University Press, 2003, pp. 5–15.
- The Sentences of Porphyry the Philosopher. The Journal of Speculative Philosophy. Vol. 3. Penn University Press 2013, pp. 48–49.
- The Sentences of Porphyry the Philosopher. The Journal of Speculative Philosophy. Vol. 3. Penn University Press 2013, p. 55–56.
- The Sentences of Porphyry the Philosopher. The Journal of Speculative Philosophy. Vol. 3. Penn University Press 2013, p. 49.
- The Sentences of Porphyry the Philosopher. The Journal of Speculative Philosophy. Vol. 3. Penn University Press 2013, p. 57.
- Ранович А. Б. Первоисточники по истории раннего христианства. Античные критики христианства 2020-12-02 at the Wayback Machine. М.: Политиздат, 1990, s. 349.
- Jerome's Commentary on Daniel 2010-05-26 at the Wayback Machine / Translated by Gleason L. Archer. : Baker Book House, 1958, pp. 71–83.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Porfiri Porfirius yun Porfyrios esil adi Malh teq 233 Sur Finikiya d Roma imperiyasi teq 301 Roma Roma imperiyasi neoplatoncu filosof musiqinin nezeriyyecisi astroloq riyaziyyatcisi Xristianligin tenqidcisi Plotinin telebesi olmus onun heyatini qeleme almis onun eserlerini toplamis o cumleden Enneadalar i ve derc etmisdir Bundan elave o yetmisden cox felsefi eser muellifi olub Lakin onlarin coxu bizim zamanemize gelib catmamisdir PorfiriusPorfyriosDogum tarixi teq 233Dogum yeri Sur Finikiya d Roma imperiyasiVefat tarixi teq 301Vefat yeri Roma Roma imperiyasiVetendasligi Qedim RomaDovr Roma imperiyasiEsas maraqlari felsefe Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitFelsefesiO Plotinin oyrencisi olmus onun heyatini qeleme almis eserlerini o cumleden Enneadalar i toplamis ve yaymisdir Bundan basqa Porfirius yetmisden cox felsefi eserin muellifi olmusdur Onlarin coxusu bizim zamanimiza gelib catmamisdir Mentiq haqqinda Hal hazirda onun eserlerinden en taninmisi Aristotelin kateqoriyalarina giris ve serhler kitabidir Bu kitabda Porfirius mentiq problemlerine toxunurdu O yazirdi ki her bir sey hemin seyin mueyyen novune aiddir Novler ise ona yaxin olan novler ve cinsleri teskil edir Ancaq novler arasinda ferqler vardir Buna gore her bir seyi cins nov ve nov ferqi xarakterize edir Eyni zamanda her bir seyin ona mexsus kecici ve tesadufi olan elametleri de vardir Sonra Porfirius umumi seylerin nece movcud olmasi sualini ortaya qoyur Yeni novler ve cinsler ferdlerden ferqli olaraq varliqlardir yoxsa onlar yalniz dusuncenin mehsuludurlar Eger umumi seyler dusunceden kenar movcuddurlarsa onda onlarin tebieti nedir ruhdur yoxsa materiyadir Onlar ferdlerin bedenlerinde yasayirlar yoxsa onlardan ferqli varliqdirlar Belelikle orta esrlerde muzakireler sebeb olan umumi anlayislarin var olub olmamasi problemini ilk defe Porfirius seslendirmisdir Ruh haqqinda Porfiriusun ikinci meshur eseri Sentensiyalar lat Sentenze sugli intellegibili adlanir Sentensia nesihet yonumlu sozdur Menasi aforizme cox yaxindir Bu eserde Porfirius ruhun xilas olmasinin yollari haqqinda fikirler ireli surmus bunu da bedenden ayrilmada ehtiraslardan temizlenmesinde ve Tanriya Eqle qayidisda gormusdur Beden ruhu saxlaya bilmez o ozu ozunu bedene baglayir Cunki o duygular alemine yonelir ve ozunu onunla eynilesdirir Bele olduqda ruh ozunu duygu orqanlari vasitesile gosterir Ona gore ruh bedende deyil beden ruhdadir demek daha dogrudur Ruhun Eqle qayitmasi ucun ona ozel bilik olan qnosis lazimdir Ruh Tanridan ayri da deyil o her yerde var ve eyni zamanda hec yerde yoxdur Qnosise catan insan Tanrini her zaman duyur Tanri her yerde olsa bele o cahil insan ucun yox kimidir Oldukden sonra qnosise catmayan ruh Tanriya qayitmir o yene de ozunu duygular alemine yoneldir kabusa cevrilir ve bu yasam da eslinde Aiddir cehennemdir Filosoflar ise basqa cur olur Onlarin olumu tebii qocalmadan ve xesteliklerden once bas verir Bunun ucun onlar ehtiraslardan azad olmali ozlerini bedenle eynilesdirmemeli oz heqiqi tebietine qayitmalidirlar Bele oldugu halda onlar Tanriya qovusurlar Insanlarin tanrilarin demonlarin heyvanlarin ve butun canlilarin ruhlarinin tebieti birdir Porfirius hem de Xeyrin novleri meselesine diqqet yetirmisdir Onlar ruhun kamilliye catmasi qnosis ucun pillelerdir Birinci pille vetendaslarin xeyirleridir Onlari ozunde terbiye edenler menfi ehtiraslarinin qarsisini ala bilerler Ikincisi pille katarsis halina catmislarin xeyirlerdir ki bunu ruhu yukseklere yonelmisler ozunde terbiye edir Bu da dunyaya bagliliqdan uzaqlasaraq yuksek ideallara dogru yonelmekdir Ucuncu pille ruhi xeyirlerdir Onlar bu temizlenmeni pozitiv aspektlerle tekmillesdirir ruhu ilk sebebe Tanriya yoneldir Dorduncu pille ise menevi yaxud eqli xeyirdir O butun xeyirlerin ilk obrazini paradiqmasini teskil edir butun xeyir novlerini ozunde birlesdirir Xristianlara qarsi Porfirius Roma imperiyasinda yayilan Xristianliga qarsi siddetli tenqidlerle cixis etmis bu movzuya hesr olunmus 15 cildden ibaret Xristianlara qarsi lat Contra Christianos adli kulliyyatini yazmisdir Bu kitabda Porfirius Ehdi Etiqi ve Ehdi Cedidi cox ciddi elmi tenqide meruz qoyurdu O ilk defe iddia etmisdi ki Tovratin muellifi Musa ola bilmezdi Onun yazdigina gore Musanin Tovrati yehudi mebedi ile birlikde Qudsu ele kecirmis Babil krali Buhtunnessarin eskerleri terefinden yandirilmisdir Yehudi ve xristianlarda olan nusxeleri ise Musadan 1180 il sonra Ezdra Uzeyir yazmisdir Daha sonra o Daniel kitabinin qedim zamanlarda deyil Suriya krali Antioxus Epifanes dovrunde m o 165 yazilmasina dair deliller ireli surmusdur Porfirius Incillerde olan ziddiyyetleri qabariq sekilde ortaya qoymus ve Isanin tanrilasdirilmasina qarsi cixis etmisdir Xristianligin tenqidi kilse xadimlerinin etirazlari ile qarsilanirdi Porfiriusun delillerini tekzib etmek ucun onlar coxlu kitab yazmisdirlar Daha sonra teessubkes xristianlar onun Xristianlara qarsi kulliyyatini 448 ci ilde tonqallarda yandirmisdilar Ancaq onun bezi hisseleri bizim zamanimiza kilse xadimlerinin muxaliflere qarsi yazdigi reddiyye eserlerinde gelib catmisdir Porfirius dinin tenqidinin felsefi ve elmi esaslarini qoymusdur buna gore de o dinsunasliq elminin esasini qoyan seleflerinden biri kimi taninmaqdadir Onun metodlarindan sonralar butun din tedqiqatlari istifade etmisdirler MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 260 263 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 260 263 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Clark Gillian Porphyry of Tyre on the New Barbarians in R Miles ed Constructing Identities in Late Antiquity London Routledge 1999 112 132 in Eadem Body and Gender Soul and Reason in Late Antiquity Farnham Burlington VT Ashgate 2011 Variorum collected studies series CS978 art XIV Clark Gillian Philosophic Lives and the philosophic life Porphyry and Iamblichus in T Hagg and P Rousseau eds Greek Biography and Panegyric in Late Antiquity Berkeley and Los Angeles University of California Press 2000 29 51 in Eadem Body and Gender Soul and Reason in Late Antiquity Farnham Burlington VT Ashgate 2011 Variorum collected studies series CS978 art XV Clark Gillian Fattening the soul Christian asceticism and Porphyry On Abstinence Studia Patristica 35 2001 41 51 in Eadem Body and Gender Soul and Reason in Late Antiquity Farnham Burlington VT Ashgate 2011 Variorum collected studies series CS978 art XVI Digeser E D 1998 Lactantius Porphyry and the Debate over Religious Toleration The Journal of Roman Studies 88 pp 129 146 Rus dilinde V F Asmus Antichnaya filosofiya M Vysshaya shkola 1998 Losev A F Istoriya antichnoj estetiki Poslednie veka M Iskusstvo 1988 Kn I S 15 120 Hemcinin baxNeoplatonizm Selsus Imperator Yulian HipatiaIstinadlarDeutsche Nationalbibliothek Record 118595873 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Porphyry Introduction Translated by J Barnes Oxford University Press 2003 pp 5 15 The Sentences of Porphyry the Philosopher The Journal of Speculative Philosophy Vol 3 Penn University Press 2013 pp 48 49 The Sentences of Porphyry the Philosopher The Journal of Speculative Philosophy Vol 3 Penn University Press 2013 p 55 56 The Sentences of Porphyry the Philosopher The Journal of Speculative Philosophy Vol 3 Penn University Press 2013 p 49 The Sentences of Porphyry the Philosopher The Journal of Speculative Philosophy Vol 3 Penn University Press 2013 p 57 Ranovich A B Pervoistochniki po istorii rannego hristianstva Antichnye kritiki hristianstva 2020 12 02 at the Wayback Machine M Politizdat 1990 s 349 Jerome s Commentary on Daniel 2010 05 26 at the Wayback Machine Translated by Gleason L Archer Baker Book House 1958 pp 71 83