Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fridrix Vilhelm Nitsşe (alm. Friedrich Nietzsche; 15 oktyabr 1844[…], Rökken[d], Saksoniya[d], Prussiya – 25 avqust 1900[…], Veymar, Saksen-Veymar-Eyzenax hersoqluğu[d], Almaniya imperiyası) — alman filosofu və klassik filoloq. Tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısına daxil ediliib.
Ailəsi
Fridrix Nitsşe Almaniyanın keçmiş Prussiya, indiki Saksoniya əyalətinin Lützen şəhəri yaxınlığındakı Röcken kəndində anadan olmuşdur. Atası Karl Lüdviq Nitsşe, Lüteran kilsəsinin keşişi (1813–1849), anası isə Franziska Nitsşe (1826–1897)idi. Hər iki valideyni protestant ailəsindən idilər. Prussiya kralı IV Fridrix Vilhelmin anadan olmasının 49-cu ildönümüylə əlaqədar Nitsşeyə onun adını vermişlər. Bacısı Elizabet 1846-cı ildə, qardaşı Lüdviq İosif isə 1848-ci ildə doğulmuşdur.
Həyatı
1849-cu ildə atasının və 1850-ci ildə qardaşının ölümünden sonra ailəsiylə birlikdə Hamburq şəhərinə köçür və orada 1856-cı ilədək yaşayır. Yeniyetmə Nitsşe getdiyi ilk ibtidai məktəbdə özünü təcrid olunmuş hiss etdiyindən özəl bir məktəbə oxumağa göndərilir. 1854-cü ildə Hamburqdakı Dom qimnaziyasına daxil olduqdan sonra onun musiqi və ədəbiyyata meyilli olduğu üzə çıxır. 1858–1864-cü illərdə Şulpforta internat məktəbində oxumağa başlayır. Çalışqan bir şagird olur, antik ədəbiyyatlla maraqlanır, şeir yazır və musiqi bəstələyir. Atasız böyüyən bir yeniyetmə üçün yaşlı şair Ernst Ottlepp (1800–1864) bir ata kimi onun şəxsiyyətinin formalaşmasına böyük təsir göstərir.
1864–1865-ci illərdə Bonn universitetinin klassik filologiya və evangelik teologiya fakültəsinə daxil olur, lakin Gənc Hegelçilərin əsərlərini oxuduqdan sonra oranı tərk edir və 1865–1866-cı illərdə filologiya üzrə Leypsiq universitetinə daxil olur. Bu dəfə o, gənc Hegelçilərdən uzaq duran Artur Şopenhaur və əsərləriylə tanış olur.
1867-ci ildə bir illik könüllü olaraq Prussiya ordusunda xidmət etməyə gedir. Lakin 1868-ci ilin mart ayında at çaparkən atdan düşərək ağır zərbə alır və ordudan kənarlaşdırılır. Geri qayıddıqdan sonra təhsilini davam etdirir. 1868-ci ildə Rixard Vaqnerlə ilk tanışlığı Nitsşenin həyatında önəmli hadisələrdən bir sayılır.
1879-da, könüllü olaraq qatıldığı 1870-ci ildə alman-fransız döyüşündə keçirdiyi xəstəliklərin xeyli artmasıyla, universitetdəki vəzifəsindən təqaüdə çıxaraq, sağlamlığını qoruya biləcəyi bir yer axtarışı içində, qışları İtaliya sahillərində, yayları İsveçrə dağlarında yaşayaraq, özünü tamamilə yazılarına verdi. 1883-cü ildə, bir il əvvəl tanış olduğu Rus əsilli qadın şair Lu Salomenin də verdiyi ucalma duyğusuyla, Belə Buyurdu Zərdüştün ilk kitabını yazdı. Bundan sonra 1885-ə qədər, ikinci, üçüncü və dördüncü kitablar ilə, Zərdüştün məzmununa nəsr olaraq yaxınlaşan Yaxşı və Pisin ardında (1885) və Əxlaqın Şəcərəsi (1887) kitabları yayımlandı.
"Zərdüşt" sonrası dövründə, müxtəlif zamanlarda müxtəlif başlıqlar hazırlayaraq, bir Böyük Əsər yazmağa girişən Nitsşe, son məhsuldar ili olan 1888-ci ildə, ardıcıl olaraq Vagner Hadisəsi, Bütlərin Qürubu, Dəccal, Ecce Homo və Dionis Difiramosları adlı kitablarını yazdı. 1889-cu ilin ilk günlərində, Turin şəhərində küçədə qırmanclanan bir südçü atının boyuna sarılıb ağlamaya başlayan mütəfəkkir, şagirdlik illərində yoluxduğu sifilis mikrobunun nəticəsi olduğu təxmin edilən dəliliyə düçar oldu. 1900-cü ilə qədər mənəvi qaranlıq içində bitki mənşəli deyilə biləcək həyatını davam etdirən Nitsşe, özündən sonrakı əsrdə təsirləri ən məşhur olacaq düşüncə məhsullarını geridə buraxaraq 25 avqustda həyatdan köçdü…
Təsiri
Nitsşe özündən sonrakı filosof, yazıçı, siyasətçi, musiqiçi və digər peşələrin insanlarında böyük təsir qoyub getmişdir.
Nitsşe və anarxizm
Nitsşenin yazılarının böyük bir hissəsi anarxizmə qarşı olduğu halda bir çox anarxist ondan təsirlənmişdir.. Spencer Sunshine yazır:
Anarxistləri Nitsşeyə çəkən çox şey vardı: Onun dövlətə nifrəti, "sürü"lərin düşüncəsiz hərəkətinə nifrəti, onun "anti-xristian" düşüncəsi, dövlət və bazarın mədəni quruculuqdakı təsirlərinə etimad etməməsi və onun "üstinsan"a olan istəyi.
Ondan təsirlənən anarxist və postanarxist filosof və yazarlar: Emma Qoldman, Alber Kamyu, Emil Armand, Renzo Navatore, Rudolf Roker və s.
Nitsşe və faşizm
Şübhəsiz ki, Nitsşedən təsirlənmiş ən böyük hərəkat faşizm hərəkatı olmuşdur. Adolf Hitler Elizabet Nitsşeyə (filosofun bacısı) gül buketi təqdim etmişdi və qəbrinin üzərinə bu sözləri yazmışdı: "Böyük döyüşçüyə…"
Faşistlərdə Nitsşe marağının səbəbi onun "üstinsan"ı arzulaması (hansı ki, Hitler bunu üstün irq kimi başa düşürdü), onun həyat uğrunda mübarizəyə dəstək olması və ölümündən sonra çap olunmuş Hakimiyyət əzmi kitabına nasist bacısının etdiyi dəyişiklərdir.
Nitsşe və psixoanaliz
Nitsşe psixoanaliz barədə Karl Qustav Yunq, Alfred Adler və Ziqmund Freyd kimi alimləri təsirləndirmişdir. Karl Yunq, Zərdüşt haqda seminar vermiş, Ziqmund Freyd isə onun haqqında "Nitsşeyə qədər heç kim özünü təhlil etməyi bu qədər yaxşı bacarmamışdı və çox güman bacaranlar bir daha çətin tapılsın" demişdi.
XX əsr mütəfəkkirləri
20-ci əsrdə ondan təsirlənənlər:
Filosoflar: Martin Haydeqqer, Lüdviq Vitgenşteyn, , Teodor Adorno, Georq Brandes, Martin Buber, , Jan Pol Sartr, Alber Kamü, , , Yulius Evola, , Miqel de Unamuno, , , Məhəmməd İqbal
Sosioloqlar: və Maks Veber
Bəstəkarlar: , Aleksandr Skryabin, və ;
Tarixçilər: Osvald Şpenqler, Fernan Brodel və ,
Teoloqlar: və ;
Okkultistlər: ;
Yazıçılar: Frans Kafka, , Tomas Mann, Hermann Hesse, Andre Malro, , , Knut Hamsun, Avqust Strindberq, Ceyms Coys, və Vladimir Bartold;
Psixoloqlar: Ziqmund Freyd, , , Alfred Adler, Abraham Maslov, Karl Rocers, və;
Şairlər: , , və ;
Rəssamlar: Salvador Dali, Pablo Pikasso, Mark Rotko;
Dramaturqlar: Bernard Şou, və ;
Digərləri: , , , Riçard Rayt, , Cim Morrison və Cek London.
Əsərləri
- Musiqi ruhundan traqediyanın doğuşu (1872)
- Qeyri-mənəvi mənada həqiqət və yalan haqqında (1873)
- Yunanların faciəli dövründə fəlsəfə (1873)
- Vaxtsız Meditasiyalar (1876)
- Sübh (1881)
- İnsani, həddən artıq insani (1878–1880)
- Şəfəq — mənəvi önyarqı haqda düşüncələr (1881)
- Xoşbəxt elm (1882)
- Zərdüşt belə deyirdi (1883–1885)
- Xeyir və Şərin ötəsində (1886)
- Əxlaqın şəcərəsi (1887)
- Vaqner məsələsi (1888)
- Bütlərin alatoranlığı (1888)
- Dəccal (1888)
- Ecce Homo (1888)
Aforizmlər
- İnsanlar işığın ətrafında toplanarlar — daha yaxşı görmək üçün yox, daha yaxşı parıldamaq üçün.
- Ümid ən sonuncu pislikdir, çünki işgəncəni uzadır.
- Məni daha çox sənin aldatmağın deyil, sənə artıq inanmadığım sarsıtdı.
- Çox tənha adam üçün səs — küy də təsəllidir.
- Tanrı öldü, onu biz öldürdük!
- Özün ala biləcəyin haqqı buraxma sənə versinlər.
- Ağlayan adama heç zaman gülməyin. Amma bəzən gülən adamlara ağlayın.
- Aktyorlar az təriflənməkdən, əsl insanlar – az sevilməkdən məhv olurlar.
- Uçuruma uzun müddət baxsan, oda sənin içini görər.
- İnsan qəhqəhələrlə güldüyü zaman, kobudluğu ilə bütün heyvanları geridə buraxır.
- İki böyük problemi var idi insanlığın; Ədalətsizlik və mənasızlıq. Birinə qarşı hüququ tapdı, digərinə qarşı sənəti. Amma nə insanlar hüquqa çata bildi, nə də sənət insanlara.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Friedrich Nietzsche // RKDartists (nid.).
- Ницше Фридрих // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- https://www.e-periodica.ch/digbib/view?pid=bzg-002:1941:40::163#168.
- Nietzsche F. Götzen-Dämmerung oder wie man mit dem Hammer philosophirt (alm.). 2000.
- http://anthropology.ru/ru/text/percev-av/fnicshe-dela-semeynye.
- http://www.nietzsche.ru/biograf/litera/niet-gercen/.
- "Yaxşının və pisin ardında" adlı kitabdan sitat: Anarxist itlər
- "Spenser Sunshine — Nitsşe və anarxistlər". 2019-11-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-10.
- John Rodden, Repainting the Little Red Schoolhouse: A History of Eastern German Education, 1945–1995, Oxford University Press, 2002, səhifə: 289
- . 2007-05-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-09-10.
- Ernst Cons — Ziqmund Freyd Həyatı və Yaradıcılığı
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fridrix Vilhelm Nitsse alm Friedrich Nietzsche 15 oktyabr 1844 Rokken d Saksoniya d Prussiya 25 avqust 1900 Veymar Saksen Veymar Eyzenax hersoqlugu d Almaniya imperiyasi alman filosofu ve klassik filoloq Tarixde 100 en cox oyrenilmis sexsiyyetler siyahisina daxil ediliib Fridrix Nitssealm Friedrich Nietzsche Dogum tarixi 15 oktyabr 1844 1844 10 15 Dogum yeri Rokken d Saksoniya d PrussiyaVefat tarixi 25 avqust 1900 1900 08 25 55 yasinda Vefat yeri Veymar Saksen Veymar Eyzenax hersoqlugu d Almaniya imperiyasiVefat sebebi psixi pozgunluq d Defn yeri Lutzen d Vetendasligi PrussiyaDovr XIX esr felsefesiIstiqameti Heyat felsefesiEsas maraqlari felsefe estetika Nihilizm etika psixologiya ontologiya poeziya tarix felsefesi din medeniyyet siyaset filologiyaTesirlenib Artur Sopenhaur Efesli Heraklit Ralf Uold Emerson Carlz Darvin Parmenid Ogust Kont Blez Paskal Rixard Straus Nikkolo Makiavelli Rixard Vaqner Adalbert Stifter Edqar Allan Po Protaqor Paul Borqet d Sekstus Empirikus Fransua de Larosfuko Hippolit Teyn d Ruder Yozip Boskovic d Lev Sestov d Benedikt Spinoza Zerdust Baltazar Qrasian Bernard de Mandevil d Afrikan Spir d Uilyam Batler Yeyts Misel de Monten Demokrit Epikur Henrix Heyne Stendal Osvald Spenqler Stefan Corc d Yohann Yoasim Vinkkelmann d Qeorq Kristof Lixtenberq d Iohann Volfqanq Gote Paul Tillic d Fridrix Albert Lanq d Paul Ri d Jan Jak Russo Uilyam Sekspir Yan Mari Quyau d Muellif Fridrix Holderlin d Maks Seler Maks Stirner Meri Viqmen d Stefan Sveyq Adam Mitskevic Empedokl Platon Aristotel Qotfrid Leybnits Volter Sokrat Georq Vilhelm Fridrix Hegel Immanuel Kant Fyodor Dostoyevski Qedim yunan felsefesi Dionis Makedoniyali Isgender Homer Qay Yuli Sezar Esxil Meqaranin Teoqnisi d Fridrix Vilhelm Ritssl d Lu Salome Manu d Fukidid Cezare Borcia Napoleon Bonapart Aleksandr Qertsen Vikianbarda elaqeli mediafayllarAilesiFridrix Nitsse Almaniyanin kecmis Prussiya indiki Saksoniya eyaletinin Lutzen seheri yaxinligindaki Rocken kendinde anadan olmusdur Atasi Karl Ludviq Nitsse Luteran kilsesinin kesisi 1813 1849 anasi ise Franziska Nitsse 1826 1897 idi Her iki valideyni protestant ailesinden idiler Prussiya krali IV Fridrix Vilhelmin anadan olmasinin 49 cu ildonumuyle elaqedar Nitsseye onun adini vermisler Bacisi Elizabet 1846 ci ilde qardasi Ludviq Iosif ise 1848 ci ilde dogulmusdur Heyati1849 cu ilde atasinin ve 1850 ci ilde qardasinin olumunden sonra ailesiyle birlikde Hamburq seherine kocur ve orada 1856 ci iledek yasayir Yeniyetme Nitsse getdiyi ilk ibtidai mektebde ozunu tecrid olunmus hiss etdiyinden ozel bir mektebe oxumaga gonderilir 1854 cu ilde Hamburqdaki Dom qimnaziyasina daxil olduqdan sonra onun musiqi ve edebiyyata meyilli oldugu uze cixir 1858 1864 cu illerde Sulpforta internat mektebinde oxumaga baslayir Calisqan bir sagird olur antik edebiyyatlla maraqlanir seir yazir ve musiqi besteleyir Atasiz boyuyen bir yeniyetme ucun yasli sair Ernst Ottlepp 1800 1864 bir ata kimi onun sexsiyyetinin formalasmasina boyuk tesir gosterir 1864 1865 ci illerde Bonn universitetinin klassik filologiya ve evangelik teologiya fakultesine daxil olur lakin Genc Hegelcilerin eserlerini oxuduqdan sonra orani terk edir ve 1865 1866 ci illerde filologiya uzre Leypsiq universitetine daxil olur Bu defe o genc Hegelcilerden uzaq duran Artur Sopenhaur ve eserleriyle tanis olur 1867 ci ilde bir illik konullu olaraq Prussiya ordusunda xidmet etmeye gedir Lakin 1868 ci ilin mart ayinda at caparken atdan duserek agir zerbe alir ve ordudan kenarlasdirilir Geri qayiddiqdan sonra tehsilini davam etdirir 1868 ci ilde Rixard Vaqnerle ilk tanisligi Nitssenin heyatinda onemli hadiselerden bir sayilir 1879 da konullu olaraq qatildigi 1870 ci ilde alman fransiz doyusunde kecirdiyi xesteliklerin xeyli artmasiyla universitetdeki vezifesinden teqaude cixaraq saglamligini qoruya bileceyi bir yer axtarisi icinde qislari Italiya sahillerinde yaylari Isvecre daglarinda yasayaraq ozunu tamamile yazilarina verdi 1883 cu ilde bir il evvel tanis oldugu Rus esilli qadin sair Lu Salomenin de verdiyi ucalma duygusuyla Bele Buyurdu Zerdustun ilk kitabini yazdi Bundan sonra 1885 e qeder ikinci ucuncu ve dorduncu kitablar ile Zerdustun mezmununa nesr olaraq yaxinlasan Yaxsi ve Pisin ardinda 1885 ve Exlaqin Seceresi 1887 kitablari yayimlandi Zerdust sonrasi dovrunde muxtelif zamanlarda muxtelif basliqlar hazirlayaraq bir Boyuk Eser yazmaga girisen Nitsse son mehsuldar ili olan 1888 ci ilde ardicil olaraq Vagner Hadisesi Butlerin Qurubu Deccal Ecce Homo ve Dionis Difiramoslari adli kitablarini yazdi 1889 cu ilin ilk gunlerinde Turin seherinde kucede qirmanclanan bir sudcu atinin boyuna sarilib aglamaya baslayan mutefekkir sagirdlik illerinde yoluxdugu sifilis mikrobunun neticesi oldugu texmin edilen deliliye ducar oldu 1900 cu ile qeder menevi qaranliq icinde bitki menseli deyile bilecek heyatini davam etdiren Nitsse ozunden sonraki esrde tesirleri en meshur olacaq dusunce mehsullarini geride buraxaraq 25 avqustda heyatdan kocdu TesiriNitsse ozunden sonraki filosof yazici siyasetci musiqici ve diger peselerin insanlarinda boyuk tesir qoyub getmisdir Nitsse ve anarxizm Nitssenin yazilarinin boyuk bir hissesi anarxizme qarsi oldugu halda bir cox anarxist ondan tesirlenmisdir Spencer Sunshine yazir Anarxistleri Nitsseye ceken cox sey vardi Onun dovlete nifreti suru lerin dusuncesiz hereketine nifreti onun anti xristian dusuncesi dovlet ve bazarin medeni quruculuqdaki tesirlerine etimad etmemesi ve onun ustinsan a olan isteyi Ondan tesirlenen anarxist ve postanarxist filosof ve yazarlar Emma Qoldman Alber Kamyu Emil Armand Renzo Navatore Rudolf Roker ve s Nitsse ve fasizm Subhesiz ki Nitsseden tesirlenmis en boyuk herekat fasizm herekati olmusdur Adolf Hitler Elizabet Nitsseye filosofun bacisi gul buketi teqdim etmisdi ve qebrinin uzerine bu sozleri yazmisdi Boyuk doyuscuye Fasistlerde Nitsse maraginin sebebi onun ustinsan i arzulamasi hansi ki Hitler bunu ustun irq kimi basa dusurdu onun heyat ugrunda mubarizeye destek olmasi ve olumunden sonra cap olunmus Hakimiyyet ezmi kitabina nasist bacisinin etdiyi deyisiklerdir Nitsse ve psixoanaliz Nitsse psixoanaliz barede Karl Qustav Yunq Alfred Adler ve Ziqmund Freyd kimi alimleri tesirlendirmisdir Karl Yunq Zerdust haqda seminar vermis Ziqmund Freyd ise onun haqqinda Nitsseye qeder hec kim ozunu tehlil etmeyi bu qeder yaxsi bacarmamisdi ve cox guman bacaranlar bir daha cetin tapilsin demisdi XX esr mutefekkirleri 20 ci esrde ondan tesirlenenler Filosoflar Martin Haydeqqer Ludviq Vitgensteyn Teodor Adorno Georq Brandes Martin Buber Jan Pol Sartr Alber Kamu Yulius Evola Miqel de Unamuno Mehemmed Iqbal Sosioloqlar ve Maks Veber Bestekarlar Aleksandr Skryabin ve Tarixciler Osvald Spenqler Fernan Brodel ve Teoloqlar ve Okkultistler Yazicilar Frans Kafka Tomas Mann Hermann Hesse Andre Malro Knut Hamsun Avqust Strindberq Ceyms Coys ve Vladimir Bartold Psixoloqlar Ziqmund Freyd Alfred Adler Abraham Maslov Karl Rocers ve Sairler ve Ressamlar Salvador Dali Pablo Pikasso Mark Rotko Dramaturqlar Bernard Sou ve Digerleri Ricard Rayt Cim Morrison ve Cek London EserleriAlbumblatt Musiqi eserlerden biri source source Bu faylin oxunmasinda problem var Bax media komek Musiqi ruhundan traqediyanin dogusu 1872 Qeyri menevi menada heqiqet ve yalan haqqinda 1873 Yunanlarin facieli dovrunde felsefe 1873 Vaxtsiz Meditasiyalar 1876 Subh 1881 Insani hedden artiq insani 1878 1880 Sefeq menevi onyarqi haqda dusunceler 1881 Xosbext elm 1882 Zerdust bele deyirdi 1883 1885 Xeyir ve Serin otesinde 1886 Exlaqin seceresi 1887 Vaqner meselesi 1888 Butlerin alatoranligi 1888 Deccal 1888 Ecce Homo 1888 AforizmlerInsanlar isigin etrafinda toplanarlar daha yaxsi gormek ucun yox daha yaxsi parildamaq ucun Umid en sonuncu pislikdir cunki isgenceni uzadir Meni daha cox senin aldatmagin deyil sene artiq inanmadigim sarsitdi Cox tenha adam ucun ses kuy de tesellidir Tanri oldu onu biz oldurduk Ozun ala bileceyin haqqi buraxma sene versinler Aglayan adama hec zaman gulmeyin Amma bezen gulen adamlara aglayin Aktyorlar az teriflenmekden esl insanlar az sevilmekden mehv olurlar Ucuruma uzun muddet baxsan oda senin icini gorer Insan qehqehelerle gulduyu zaman kobudlugu ile butun heyvanlari geride buraxir Iki boyuk problemi var idi insanligin Edaletsizlik ve menasizliq Birine qarsi huququ tapdi digerine qarsi seneti Amma ne insanlar huquqa cata bildi ne de senet insanlara IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Friedrich Nietzsche RKDartists nid Nicshe Fridrih Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 https www e periodica ch digbib view pid bzg 002 1941 40 163 168 Nietzsche F Gotzen Dammerung oder wie man mit dem Hammer philosophirt alm 2000 http anthropology ru ru text percev av fnicshe dela semeynye http www nietzsche ru biograf litera niet gercen Yaxsinin ve pisin ardinda adli kitabdan sitat Anarxist itler Spenser Sunshine Nitsse ve anarxistler 2019 11 15 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 10 John Rodden Repainting the Little Red Schoolhouse A History of Eastern German Education 1945 1995 Oxford University Press 2002 sehife 289 2007 05 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 09 10 Ernst Cons Ziqmund Freyd Heyati ve YaradiciligiXarici kecidlerDiger layihelerdeVikisitatda elaqeli sitatlarVikimenbede elaqeli metnlerVikianbarda elaqeli media fayllar