Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Maks Ştirner (alm. Max Stirner), əsl adı Yohan Kaspar Şmidt; 25 oktyabr 1806[…], Bayroyt, Bavariya Krallığı – 26 iyun 1856[…] və ya 25 iyun 1856, Berlin) — alman filosofu olmuşdur. O əsasən ekzistensializmin, nihilizmin, postmoderizmin və anarxizmin ən əsas anarxo-individualizmin öndərlərindən biri olaraq görülür. Ştirnerin əsas əsəri Eqo və mülkiyyətdir. Bu əsər ilk dəfə 1845-ci ildə Leypsiqdə dərc olunub və həmin dövrdə müxtəlif nəşrlərilə tərcümələri günümüzə qədər nəşr olunur.
| Maks Ştirner | |
|---|---|
| alm. Max Stirner | |
 | |
| Doğum tarixi | 25 oktyabr 1806[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 26 iyun 1856[…](49 yaşında) və ya 25 iyun 1856(49 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vətəndaşlığı | |
| İstiqaməti | Fərdiyyətçilik, Solipsizm |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
| Təsirlənib | Georq Vilhelm Fridrix Hegel, Lüdviq Andreas Feyerbax, Bruno Bauer[d], Adam Smit, Jan Batist Sey |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Bioqrafiya
Maks Ştirner Bayroyt, Bavariada doğulmuşdur. Onun həyatı haqqında Şotlandiyada doğulan alman yazıçı Con Henri Mekkey 1898-ci ildə Almaniyada nəşr elətdirdiyi Maks Ştirnerin bioqrafiyası əsərində (Max Stirner – sein Leben und sein Werk) yazıb. Maks Ştirner nəfəs alətləri ustası olan atası Albert Christian Heinrich Schmidt (1769–1807) və əczaçı olan anası Sophia Elenora Reinlein'ın (1778–1839) tək övladı idi. Atası 19 aprel 1807-ci ildə 37 yaşında vərəmdən vəfat edib. Onun anası maddi çətinliklər səbəbindən Heynrix Ballersted adındakı əczaçı ilə evləndi və onlar qərbi Prussiyanın Kulm şəhərində(indiki Polşa ərazisi) yerləşdilər. Həkimlər, Maksın anasının ruhu sağlamlığı üçün hava dəyişməyini təklif etmişdilər. O da yeni həyat yoldaşı ilə birlikdə Şimali Almaniya bölgəsinə getməyə qərar verir. Anası Maksı qohumlarına tapşırır. Maks ilk dəfə idi ki, ailəsindən uzaqda tək qalmışdı.
Yohan Kaspar, orta məktəb və liseydə müəllimi Hegelçi Georg Andreas Gablerin çalışqan tələbəsi olur. Liseyi bitirdikdən sonra Berlinə gedir və Hegelin yanında fəlsəfə, filologiya və teologiya oxuyur(1826–1828). 1928-ci ildə Berlindən ayrılıb Erlangenə gedir və burada bir semestr fəlsəfə oxuduqdan sonra dörd ilə qədər Almaniyanı gəzmək üçün təhsilinə ara verir. Qohum ziyarətləri istisna olmaqla hara getdiyi, harada qaldığı, kiminlə olduğu, nə iş gördüyü bəlli deyildi.
1832-ci ildə yenidən Berlinə qayıdır və iki il keçmədən Schulgesetze (Məktəb Qanunları) adlı çalışmasıyla təhsilini bitirir. 1839–1844-cü illər arasında xüsusi bir qız məktəbində müəllim kimi çalışır. Müəllimlik fəaliyyəti həm məktəb administrasiyasını həm də tələbələri çox məmnun edir. 1842–1844-cü illərdə Ştirner müxtəlif gündəlik qəzetlərdə çox sayda maraqlı (ədəbiyyat, incəsənət, din, təhsil və s. məzmunlu) məqalələr yazır. Azadlar Klubunun fəal işçisi olaraq Prussiya rəhbərliyini şiddətlə tənqid edir, eyni zamanda bu hakimiyyətin yıxılmasını qarşısına məqsəd qoyan muxtar münasibətlərin qurulmasında maraqlı yazılar da dərc edir. Marksın çıxardığı "Rheinische Zeitungda Das unwahre Prinzip unserer Erziehung oder Humanismus und Realismus" adlı təhsil və humanizm tənqidini də yayımlayır (1842). 1844-cü ildə Der einzige und sein Eigentum (Yalnız və onun mülkiyyəti) adlı şah əsərini yayımladıqdan sonra bir daha hər hansı bir məqamda işləmir.
Universitet illərində böyük alnı olduğuna görə yoldaşlarının ona Ştirner demələri ilə bu adı sevə sevə qəbul edir (Stirn Almanca alın deməkdir) və Ştirner sözünün önünə Maks (maksimal mənasını verən Maximilian adının qısaldılmış forması) əlavə edərək özünü "Ən böyük alın" adlandırır. Bu adı məzar daşına yazdırdacaq qədər pərəstişkarlarını təsirləndirir.
Ştirner iki dəfə evlənir. 1837-ci ildə evləndiyi ilk xanımı Aqnes Klara Kuniqunde Burtz 1838-ci ildə doğuş zamanı ölür və uşaq da xilas edilə bilmir. İkinci dəfə 1843-cü ildə ilə evlənir. Bu cütlüyü evləndirməyə gələn keşiş, Ştirneri qarşısında yoldaşlarıyla qumar oynayarkən görür. Keşiş istehzalı bir şəkildə, üzükləri taxmaq istəyincə Ştirnerin evlilik üzüklərini almadığı məlum olur. Bundan sonra Ştirnerin dostu və eyni zamanda şah əsərində hesablaşdığı filosof cibindən çıxardığı mis halqaları taxır. Bəziləri bu halqaların pərdələrdən çıxarıldığını deyir. Dörd il sürən bu evlilik, başlayarkən də, bitərkən də hamının danışdığı bir mövzuya çevrilmişdir. Buna xüsusilə Ştirnerin bohem tərzi səbəb olmuşdu.
Dähnhard bu vəhdəti saxlayacaq qədər bir pula sahib idi. Və Ştirner bu pulla bir süd fabriki qurmağa başlayır. Sonradan bəziləri üçün gülüş kimi qarşılanacaq süd zavodu layihəsi fəaliyyətə başlamadan iflas edir. Sənətçilər və mütəfəkkirlər arasında aktuallığını uzun illər itirməyən süd zavodu layihəsi haqqında Fontane kimi bir çox yazar, hekayəçi və başqaları müxtəlif kabarelər yazmaqdan bir xeyli zövq alırlar. Ştirner demək olar ki, bütün Berlinə yetəcək qədər süd satın alır. Ancaq bu qədər südün xarab olmasının qarşısını alacaq mexanizm qurmadan işə başlayır. Qısa müddət ərzində satış edə bilməyincə tonlarla süd hələ təmiz olan Berlinin çaylarına axıdılır.
Onlar 1846-cı ildə boşanıblar. "Eqo və mülkiyyət" əsəri Mariyə həsr olunub. Mari sonradan Katolikliyi qəbul etmiş və 1902-ci ildə Londonda dünyasını dəyişib.
Ştirner həşərat dişləməsi nəticəsində yoluxmuş, 25 iyun 1856-cı ildə yoxsulluq içində vəfat etmişdir.
Fəlsəfə
Ştirner fəlsəfəsi nihilizmin, ekzistensializmin, post-modernizmin və anarxizmin(əsasən də individual anarxizmin, post-anarxizmin və post sol anarxizmin) inkişafında əsas rola görə tanınır. Maks Ştirnerin əsas fəlsəfi əsəri "Eqo və mülkiyyət"dir. (almanca:Der Einzige und sein Eigentum)
Eqoizm
Ştirner "öz" anlayışının tam dərk edilməsi mümkün olmadığını müdafiə edirdi; "yaradıcı heç" adlananı Ştirner "dilin son nöqtəsi" kimi təsvir edirdi. Ştirner fiziki və etik eqoizmin tərəfdarı olaraq bilinirdi, baxmayaraq ki, onun bu haqda sonrakı mövqeyi münaqişəlidir. Ştirnerin əsərlərində hər hansı bir şəxsin öz maraqlarını güdmə gərəkcəsi olduğu iddia olunmayıb və daha sonra iddia oluna bilər ki, bu "gərək" sabit fikir kimi görülə bilər. Lakin o rasional eqoist kimi anlaşıla bilər, bu mənada ki, öz maraqlarına görə hərəkət etməməyi məntiqsiz hesab etsin. "Öz maraq" anlayışı subyektiv olsa da müəyyənləşdirilib və bu anlayışa həm fədakarlıq həm də mənfəətpərəstlilik anlayışları daxil edilə bilər.
Fərdin özünü dərk etməsi hər bir fərdin öz eqosunu doldurma istəyinə söykənir. İstəkli və istəksiz eqoist arasındakı fərq, əvvəlki boş ideyaya sahib olacaq və ilahi səbəb üçün çalışdıqlarına inanacaq və çox zaman onlar sadəcə öz xoşbəxt və təhlükəsiz olma istəklərini icra etdiklərindən xəbərsiz olacaq. Bunun əksinə isə digər fərd öz hərəkətlərini azad seçəcək və yalnız öz istəklərini yerinə yetirdiyindən xəbərdar olacaq
Anarxizm
Ştirner təklif edir ki, bütün ümumi ictimai anlayışlar: dövlət, mülkiyyət hüququ, təbii hüquqlar və cəmiyyət anlayışının özü sadəcə boş illüziyadır-zehindəki "ruhlar"dır.
O müdafiə edirdi ki, eqoizm və əxlaqsızlığın bir növü təkcə fərdlərin şəxsi maraqları olduğu müddətdə "eqoistlər birliyində" mümkündür. Onun üçün mülkiyyət sadəcə gücdən irəli gəlirdi: "Kim ki, onu necə əldə etməyi, qorumağı bilir o şey həmin şəxsin mülkiyyətidir" və "Nəyə qüvvəm çatırsa o, mənimdir. Mən özümü hər hansısa şeyə sahib olduğumu təsdiqlədiyim müddətcə mən onun sahibkarıyam."
Eqoistlər birliyi
Ştirnerin eqoistlər birliyi ideyası ilk dəfə onun "Eqo və mülkiyyət" əsərində izah olunub. Birlik Ştirner tərəfindən dövlətə əks olaraq qeyri-sistemli assosiasiya olaraq təklif olunub. Birlik partiyalar tərəfindən yenilənən eqoistlər arasındakı əlaqə olaraq başa düşülür. Bu birlik üçün bütün partiyaların eqoist davranmamaları tələb olunur. Eqoistlər birliyi hər hansısa şəxsin öz istəyindən yuxarı bir iqtidar olaraq görülmür.
İnqilab
Ştirner inqilabın şərti anlayışlarını tənqid edir və müdafiə edirdi ki, ictimai hərəkatların dövləti çevirmə taktikası statistdir çünki onun əsas hədəfi dolaylı olaraq daha sonra yeni dövlətin qurulmasıdır.
Əsərlər
1842–1844 illərdə Ştirner müxtəlif gündəlik qəzetlərdə çox sayda maraqlı (ədəbiyyat, sənət, din təhsil və s. məzmunlu) məqalələr yazar. Prussiya rəhbərliyini şiddətlə tənqid və eyni zamanda bu rəhbərliyin yıxılmasını məqsəd qoyan avtonom birliklər qurulmasından yana yazılar da dərc edir. 1844-cü ilin payızında "Der einzige und sein Eigentum" adlı əsəri çapdan çıxıb.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Max Stirner // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Max Stirner // Internet Philosophy Ontology project (ing.).
- Stanford Encyclopedia of Philosophy (ing.). Stanford University, Center for the Study of Language & Information, 1995. ISSN 1095-5054
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118618261 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Штирнер Макс // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Maks Stirner alm Max Stirner esl adi Yohan Kaspar Smidt 25 oktyabr 1806 Bayroyt Bavariya Kralligi 26 iyun 1856 ve ya 25 iyun 1856 Berlin alman filosofu olmusdur O esasen ekzistensializmin nihilizmin postmoderizmin ve anarxizmin en esas anarxo individualizmin onderlerinden biri olaraq gorulur Stirnerin esas eseri Eqo ve mulkiyyetdir Bu eser ilk defe 1845 ci ilde Leypsiqde derc olunub ve hemin dovrde muxtelif nesrlerile tercumeleri gunumuze qeder nesr olunur Maks Stirneralm Max Stirner Dogum tarixi 25 oktyabr 1806 1806 10 25 Dogum yeri Bayroyt Bavariya KralligiVefat tarixi 26 iyun 1856 1856 06 26 49 yasinda ve ya 25 iyun 1856 1856 06 25 49 yasinda Vefat yeri Berlin Brendenburq eyaleti d Prussiya Almaniya ittifaqiVetendasligi Bavariya KralligiIstiqameti Ferdiyyetcilik SolipsizmEsas maraqlari felsefeTesirlenib Georq Vilhelm Fridrix Hegel Ludviq Andreas Feyerbax Bruno Bauer d Adam Smit Jan Batist Sey Vikianbarda elaqeli mediafayllarBioqrafiyaMaks Stirnerin Almaniyanin Bayreuth seherinde anadan oldugu menzil Maks Stirner Bayroyt Bavariada dogulmusdur Onun heyati haqqinda Sotlandiyada dogulan alman yazici Con Henri Mekkey 1898 ci ilde Almaniyada nesr eletdirdiyi Maks Stirnerin bioqrafiyasi eserinde Max Stirner sein Leben und sein Werk yazib Maks Stirner nefes aletleri ustasi olan atasi Albert Christian Heinrich Schmidt 1769 1807 ve eczaci olan anasi Sophia Elenora Reinlein in 1778 1839 tek ovladi idi Atasi 19 aprel 1807 ci ilde 37 yasinda veremden vefat edib Onun anasi maddi cetinlikler sebebinden Heynrix Ballersted adindaki eczaci ile evlendi ve onlar qerbi Prussiyanin Kulm seherinde indiki Polsa erazisi yerlesdiler Hekimler Maksin anasinin ruhu saglamligi ucun hava deyismeyini teklif etmisdiler O da yeni heyat yoldasi ile birlikde Simali Almaniya bolgesine getmeye qerar verir Anasi Maksi qohumlarina tapsirir Maks ilk defe idi ki ailesinden uzaqda tek qalmisdi Yohan Kaspar orta mekteb ve liseyde muellimi Hegelci Georg Andreas Gablerin calisqan telebesi olur Liseyi bitirdikden sonra Berline gedir ve Hegelin yaninda felsefe filologiya ve teologiya oxuyur 1826 1828 1928 ci ilde Berlinden ayrilib Erlangene gedir ve burada bir semestr felsefe oxuduqdan sonra dord ile qeder Almaniyani gezmek ucun tehsiline ara verir Qohum ziyaretleri istisna olmaqla hara getdiyi harada qaldigi kiminle oldugu ne is gorduyu belli deyildi 1832 ci ilde yeniden Berline qayidir ve iki il kecmeden Schulgesetze Mekteb Qanunlari adli calismasiyla tehsilini bitirir 1839 1844 cu iller arasinda xususi bir qiz mektebinde muellim kimi calisir Muellimlik fealiyyeti hem mekteb administrasiyasini hem de telebeleri cox memnun edir 1842 1844 cu illerde Stirner muxtelif gundelik qezetlerde cox sayda maraqli edebiyyat incesenet din tehsil ve s mezmunlu meqaleler yazir Azadlar Klubunun feal iscisi olaraq Prussiya rehberliyini siddetle tenqid edir eyni zamanda bu hakimiyyetin yixilmasini qarsisina meqsed qoyan muxtar munasibetlerin qurulmasinda maraqli yazilar da derc edir Marksin cixardigi Rheinische Zeitungda Das unwahre Prinzip unserer Erziehung oder Humanismus und Realismus adli tehsil ve humanizm tenqidini de yayimlayir 1842 1844 cu ilde Der einzige und sein Eigentum Yalniz ve onun mulkiyyeti adli sah eserini yayimladiqdan sonra bir daha her hansi bir meqamda islemir Universitet illerinde boyuk alni olduguna gore yoldaslarinin ona Stirner demeleri ile bu adi seve seve qebul edir Stirn Almanca alin demekdir ve Stirner sozunun onune Maks maksimal menasini veren Maximilian adinin qisaldilmis formasi elave ederek ozunu En boyuk alin adlandirir Bu adi mezar dasina yazdirdacaq qeder perestiskarlarini tesirlendirir Stirner iki defe evlenir 1837 ci ilde evlendiyi ilk xanimi Aqnes Klara Kuniqunde Burtz 1838 ci ilde dogus zamani olur ve usaq da xilas edile bilmir Ikinci defe 1843 cu ilde ile evlenir Bu cutluyu evlendirmeye gelen kesis Stirneri qarsisinda yoldaslariyla qumar oynayarken gorur Kesis istehzali bir sekilde uzukleri taxmaq isteyince Stirnerin evlilik uzuklerini almadigi melum olur Bundan sonra Stirnerin dostu ve eyni zamanda sah eserinde hesablasdigi filosof cibinden cixardigi mis halqalari taxir Bezileri bu halqalarin perdelerden cixarildigini deyir Dord il suren bu evlilik baslayarken de biterken de haminin danisdigi bir movzuya cevrilmisdir Buna xususile Stirnerin bohem terzi sebeb olmusdu Dahnhard bu vehdeti saxlayacaq qeder bir pula sahib idi Ve Stirner bu pulla bir sud fabriki qurmaga baslayir Sonradan bezileri ucun gulus kimi qarsilanacaq sud zavodu layihesi fealiyyete baslamadan iflas edir Senetciler ve mutefekkirler arasinda aktualligini uzun iller itirmeyen sud zavodu layihesi haqqinda Fontane kimi bir cox yazar hekayeci ve basqalari muxtelif kabareler yazmaqdan bir xeyli zovq alirlar Stirner demek olar ki butun Berline yetecek qeder sud satin alir Ancaq bu qeder sudun xarab olmasinin qarsisini alacaq mexanizm qurmadan ise baslayir Qisa muddet erzinde satis ede bilmeyince tonlarla sud hele temiz olan Berlinin caylarina axidilir Onlar 1846 ci ilde bosaniblar Eqo ve mulkiyyet eseri Mariye hesr olunub Mari sonradan Katolikliyi qebul etmis ve 1902 ci ilde Londonda dunyasini deyisib Stirner heserat dislemesi neticesinde yoluxmus 25 iyun 1856 ci ilde yoxsulluq icinde vefat etmisdir FelsefeMaks Stirnerinin Fridirix Enqels 1820 1895 terefinden cekilen Die Freien gorusleri eskizinden goturulen karikaturasi Stirner felsefesi nihilizmin ekzistensializmin post modernizmin ve anarxizmin esasen de individual anarxizmin post anarxizmin ve post sol anarxizmin inkisafinda esas rola gore taninir Maks Stirnerin esas felsefi eseri Eqo ve mulkiyyet dir almanca Der Einzige und sein Eigentum Eqoizm Stirner oz anlayisinin tam derk edilmesi mumkun olmadigini mudafie edirdi yaradici hec adlanani Stirner dilin son noqtesi kimi tesvir edirdi Stirner fiziki ve etik eqoizmin terefdari olaraq bilinirdi baxmayaraq ki onun bu haqda sonraki movqeyi munaqiselidir Stirnerin eserlerinde her hansi bir sexsin oz maraqlarini gudme gerekcesi oldugu iddia olunmayib ve daha sonra iddia oluna biler ki bu gerek sabit fikir kimi gorule biler Lakin o rasional eqoist kimi anlasila biler bu menada ki oz maraqlarina gore hereket etmemeyi mentiqsiz hesab etsin Oz maraq anlayisi subyektiv olsa da mueyyenlesdirilib ve bu anlayisa hem fedakarliq hem de menfeetperestlilik anlayislari daxil edile biler Ferdin ozunu derk etmesi her bir ferdin oz eqosunu doldurma isteyine soykenir Istekli ve isteksiz eqoist arasindaki ferq evvelki bos ideyaya sahib olacaq ve ilahi sebeb ucun calisdiqlarina inanacaq ve cox zaman onlar sadece oz xosbext ve tehlukesiz olma isteklerini icra etdiklerinden xebersiz olacaq Bunun eksine ise diger ferd oz hereketlerini azad sececek ve yalniz oz isteklerini yerine yetirdiyinden xeberdar olacaq Anarxizm Stirner teklif edir ki butun umumi ictimai anlayislar dovlet mulkiyyet huququ tebii huquqlar ve cemiyyet anlayisinin ozu sadece bos illuziyadir zehindeki ruhlar dir O mudafie edirdi ki eqoizm ve exlaqsizligin bir novu tekce ferdlerin sexsi maraqlari oldugu muddetde eqoistler birliyinde mumkundur Onun ucun mulkiyyet sadece gucden ireli gelirdi Kim ki onu nece elde etmeyi qorumagi bilir o sey hemin sexsin mulkiyyetidir ve Neye quvvem catirsa o menimdir Men ozumu her hansisa seye sahib oldugumu tesdiqlediyim muddetce men onun sahibkariyam Eqoistler birliyi Stirnerin eqoistler birliyi ideyasi ilk defe onun Eqo ve mulkiyyet eserinde izah olunub Birlik Stirner terefinden dovlete eks olaraq qeyri sistemli assosiasiya olaraq teklif olunub Birlik partiyalar terefinden yenilenen eqoistler arasindaki elaqe olaraq basa dusulur Bu birlik ucun butun partiyalarin eqoist davranmamalari teleb olunur Eqoistler birliyi her hansisa sexsin oz isteyinden yuxari bir iqtidar olaraq gorulmur Inqilab Stirner inqilabin serti anlayislarini tenqid edir ve mudafie edirdi ki ictimai herekatlarin dovleti cevirme taktikasi statistdir cunki onun esas hedefi dolayli olaraq daha sonra yeni dovletin qurulmasidir Eserler1842 1844 illerde Stirner muxtelif gundelik qezetlerde cox sayda maraqli edebiyyat senet din tehsil ve s mezmunlu meqaleler yazar Prussiya rehberliyini siddetle tenqid ve eyni zamanda bu rehberliyin yixilmasini meqsed qoyan avtonom birlikler qurulmasindan yana yazilar da derc edir 1844 cu ilin payizinda Der einzige und sein Eigentum adli eseri capdan cixib IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Max Stirner Encyclopaedia Britannica ing Max Stirner Internet Philosophy Ontology project ing Stanford Encyclopedia of Philosophy ing Stanford University Center for the Study of Language amp Information 1995 ISSN 1095 5054 Deutsche Nationalbibliothek Record 118618261 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Shtirner Maks Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969