Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Adam Smit (ing. Adam Smith; ən geci 16 iyun 1723, Kerkoldi[d], Fayf[d] – 17 iyul 1790[…], Edinburq) — şotland əsilli Böyük Britaniyalı filosof və iqtisadçı.
| Adam Smit | |
|---|---|
| ing. Adam Smith | |
 | |
| Doğum tarixi | ən geci 16 iyun 1723 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 17 iyul 1790[…] |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahələri | iqtisadiyyat, etika, siyasi fəlsəfə, iqtisadi liberalizm[d], fəlsəfə, Maarifçilik dövrü |
| Elmi adı | |
| İş yerləri |
|
| Təhsili |
|
| Elmi rəhbəri | Frensis Hutçeson[d] |
| Üzvlüyü |
|
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Müasir kapitalizmin banisi hesab olunan Adam Smit əxlaq fəlsəfəsi professoru olması səbəbindən iqtisadi yanaşmalarında bu elmin təsirləri hiss olunur. İqtisadiyyatda və təbiət hadisələrində nizam olduğunu və bunun müşahidə və əxlaq hissi ilə müəyyən oluna biləcəyini qeyd etmişdir.
Həyatı
(müəllif: Con Key). (1790).
Adam Smit Şotlandiyanın Kirkkaldi şəhərində çalışan gömrük nəzarətçisinin oğlu olaraq dünyaya gəlmişdir. Dəqiq doğum tarixi bilinməsə də, 16 iyun 1723-cü ildə, atasının ölümündən 6 ay sonra xaç suyuna salındığı məlumdur. Təxminən 4 yaşı olarkən qaraçılar tərəfindən qaçırılan Smit, qısa zamanda əmisinin köməyi ilə tapılmışdır.
On dörd yaşı olarkən Qlazqo Universitetində əxlaq fəlsəfəsi mövzusunda Frensis Hatçisonun yanında təhsil almağa başlamışdır. Azadlıq, hüquq, ifadə azadlığı mövzularına bağlılığı da burada yaranmışdır. Qlazqo Universitetindən məzun olduqdan sonra 1740-cı ildə Oksforddakı Balliyol Kollecində oxumağa başlamış, lakin 1746-cı ildə məktəbi tərk edərək Oksfordun imtiyaz nəzarəti mövzusunda tənqidçilik etməyə başlamışdır. 1748-ci ildə Edinburq Universitetində Lord Keymsin başçılığı altında konfranslar keçirmişdir. Burada natiqlik sənəti və bədii məktublar mövzularına toxunmuşdur. Daha sonralar sərvətin idarəsi mövzusuna toxunmuş və bu dövrdə təbii azadlığın açıq və sadə sistemi məsələlərini araşdırmışdır.
Smitin xristian atası dininə çox bağlı bir insan idi və Şotlandiya kilsəsinin mötədil qanadına üzv idi. Smitin İngiltərəyə getməsinə səbəbin İngiltərə kilsəsində karyera qurmaq olduğu deyilsə də, bu mövzuda dəqiq bir sübuta rast gəlinmir. Əksinə, Smit Şotlandiyaya deizm tərəfdarı kimi geri dönmüşdü. Həmçinin o, uşaq olarkən atası tərəfindən göndərilən kilsədən qaçaraq evlərinə dönmüşdür. Smit fəlsəfi olaraq dini iqtisadiyyatın önündə əngəl olaraq görmüş və ateist yanaşma nümayiş etdirmişdir. Bir çox məsələ ilə bağlı Darvinlə eyni düşüncədən çıxış etmişlər.
1751-ci ildə Smit Qlazqo Universitetinə məntiq, növbəti il isə əxlaq professoru olaraq təyin edilmişdir. Dərslərində etika, natiqlik sənəti, hüquq, siyasi iqtisad və digər mövzulara yer vermişdir. 1759-cu ildə Qlazqodakı konfraslarını bir araya gətirdiyi Əxlaqi münasibətlər nəzəriyyəsi (ing. The theory of Moral Sentiments) adlı kitabını nəşr etdirmişdir. Bu kitabdan sonra onun məşhurluğu artmışdır. Kitabın əsas mövzusu insan münasibətlərinin verici və alıcıları (yəni fərd və cəmiyyətin digər üzvləri) arasındakı simpatiyaya və anlayışa nə qədər bağlı olduğu ilə bağlı idi. Lord Monboddonun 14 il sonra yayımlanan kitabında qeyd etdiyi kimi, Smitin bu ilk kitabındakı dil inqilabı analizi səthi idi. Yenə də, Smitin axıcı və inandırıcı müdafiələri bəlağətli olsa da, mübahisə olunmazdır. Smitin açıqlamaları əxlaq duyğusuna və faydalılığa deyil anlayışa əsaslanmışdır.
Smit bu dövrdən sonra öz konfrasnlarında əxlaq nəzəriyyələrindən daha çox hüquq və iqtisadiyyata yer verməyə başlamışdır. Kirkkaldiyə qayıtdıqdan sonrakı 10 ilini Xalqların sərvətinin təbiəti və səbəbləri haqqında traktat adlı 1776-cı ildə yayımlanan əsəri üzərində çalışaraq keçirmişdir. Çap olunduqdan sonra böyük uğur qazanan kitab, Smitin dünyada məşhur iqtisadçı kimi tanınmasının da əsas səbəbi olmuşdur. 1778-ci ildə Smit Şotlandiyanın vergilər naziri təyin edilmişdir. Bundan sonra Edinburqa, anasının yanına köçən Smit 17 iyul 1790-cı ildə ağır xəstəlikdən sonra vəfat etmişdir. Ölümündən sonra sərvətinin böyük hissəsinin gizli köməkləşmə cəmiyyətlərinə verildiyi məlumdur.
Xalqların sərvəti
Xalqların sərvəti iqtisadi prinsiplərin ortaya çıxmasını və eyni zamanda müstəqil və sistematik hala gəlməsini təmin etdiyi üçün iqtisad elminə ciddi təsir edən bir əsərdir. Bəzi müəlliflərə görə qərb dünyasında iqtisadiyyatla bağlı yazılan ən güclü əsərdir. 1776-cı ildə nəşr edildiyində İngiltərə və ABŞ-də azad ticarət anlayışı yayılmaqda idi və kitab iqtisadi uğur üçün böyük külçə rezervlərinin önəmli olduğunu iddia edən Merkantilizmə qarşı klassik bir bildiriş halına gəlmişdir. Bu dövrdə ABŞ-nin yaşadığı İstiqlaliyyət müharibəsi sonrasında ortaya çıxan kasıblıq və sıxıntılı şəraitlər bu anlayışı meydana çıxarmışdır.
Xalqların sərvəti eyni zamanda fiziokratların torpağın önəmini vurğulamasına da qarşı çıxırdı. Smit bunun yerinə işçilərin gücünə inanırdı və işçi qüvvəsinin istehsalın artmasında əsas qüvvə olduğu fikrini müdafiə edirdi. Xalqlar o qədər uğurlu oldu ki, bu əvvəlki iqtisadi nəzəriyyələrin unudulmasına səbəb oldu. Tomas Maltus və David Rikardo kimi iqtisadçılar Smitin bu gün klassik iqtisad olaraq bilinən nəzəriyyəsini təkmilləşdirməyə istiqamətləndilər. Bu zamanla çağdaş iqtisadiyyatın inkişaf etməsinə səbəb oldu.
Xalqların zənginliyinin əsas mövzularından biri də, azad bazarların hər nə qədər qarışıq və idarə olunmayan görünsə də, əslində bir gözəgörünməz əl tərəfindən tənzimlənməsidir. Məsələn, bir məhsulda istehsal əskikliyi olduğunda qiymət artır və bu vəziyyət sonda qıtlığa son verir. Əgər bazara həddindən artıq istehsalçı daxil olarsa, istehsalçılar arasında rəqabətin artması qiymətlərin düşməsinə səbəb olaraq, məhsulun təbii qiymətinə satılmasına yol açır. Mənfəət göstəricisi ortalama bazar qiymətində sıfırlanarsa da mal və xidmət istehsalı üçün təşviq ortadan qalxmır, çünki bütün istehsal məsrəfləri, istehsal olunanın qiymətinə təsir etməkdədir. Əgər qiymətlər orta mənfəət göstəricisindən aşağı səviyyəyə düşərsə, istehsalçılar bazardan çıxmağa başlayırlar. Mənfəət göstəricisinin sıfırdan yüksək olduğu müddət ərzində, istehsalçılar bazara girməyə davam edirlər. Smit insanların hərəkətə keçməsini təmin edən səbəblərin acgözlükdən qaynaqlandığına inanırdı. Ona görə də, bu rəqabət eyni zamanda çox çeşidli mal və xidmət istehsalını təbliğ etməkdə idi. Smit yenə də, sahibkarlara qarşı diqqətli olmağın gərəkdiyini və inhisarçılığın yanlış olduğunu müdafiə edirdi.
Smit bütün gücü ilə sənaye inkişafını əngəlləyən vaxtı keçmiş dövlət məhdudiyyətlərinə hücum edirdi. O, gömrük rüsumları da daxil olmaqla, bunların uzun müddətdə yüksək qiymətlərə səbəb olduğunu qeyd edirdi. Hər şeyin axarına buraxılmasını müdafiə edən bu imkan verin etsinlər nəzəriyyəsi, sonrakı illərdə, xüsusilə XIX əsrdə hökumətlərin qəbul etdiyi qanunlara ciddi təsir göstərmişdir. Buna baxmayaraq, Smit hökumətlərin varlığına müxalif deyildi. Hökumətlərin iqtisadi sektorun xaricindəki məsələlərdə fəaliyyət göstərməsini müdafiə edirdi. Məsələn, kasıb vətəndaşlara təhsil verilməsinin, ordunun tərəfdarı idi.
Mütləq rəqabət
Smit yaşadığı dönəmin elmi inkişafını iqtisadi təbiət qanunlarının varlığı ilə açıqlamağa çalışmışdır. Gözəgörünməz əl bu çalışmaların ən önəmlilərindən biridir. Smitə görə iqtisadi həyat fərdiyyətçidir və bu fərdiyyətçi insanların təbii quruluşundan qaynaqlanmaqdadır. Şəxsi mənfəət iqtisadi həyat üçün stimul verici bir gücdür. Fərd öz təbiəti etibari ilə ən az zəhmətlə, ən çox qazanca çatmağa çalışacaqdır. Bu məqsədlə, Smit təklif və tələb bərabərliyini avtomatik olaraq gerçəkləşdirən qiymət mexanizmi üzərində dayanmaqdadır. Smitə görə qiymətlər tarazlıq ünsürüdür. Smitin qiymət tarazlığı ünsürünü bazar misalı ilə açıqlayaq: İstehsal azalarsa qiymətlər yüksəlir, çörək təlabatının azaldığını düşünün, ehtiyacımız olan çörəyə çatmaq üçün daha çox çalışacağıq, bu artan çalışma həcmi də istər-istəməz qiymətləri qaldıracaq. Qiymətlərin yüksəlməsi firmaları daha çox qazanc əldə edəcəkləri düşüncəsi ilə daha çox istehsal etməyə təşviq edəcək və təklif tələbə yaxınlaşdığı zaman tarazlıq yaranacaqdır. Təklif tələbi keçdiyi zaman isə qiymətlər düşəcəkdir, bu da firmaların istehsalını azaltmasına səbəb olacaqdır. Beləcə, heç bir müdaxilə olmadan hər şey tarazlıqda olacaqdır.
Mütləq rəqabətdə fərdlər və firmalar öz mənafelərini güdməklə bərabər, eyni zamanda cəmiyyətin də mənafeyinə xidmət edirlər. Misal olaraq, mütləq rəqabət şəraitində istehsalçılar və istehlakçılar arasında bir mənfəət mübarizəsi yoxdur. Mütləq rəqabət şəraitində istehsalçılar ilə istehlakçılar istehsal və istehlak artıqlarını bərabər şəkildə paylaşırlar.
Ancaq aşağıdakı təsirlər tam rəqabət şəraitində qurulan tarazlığı poza bilər:
- Dövlətin vergiləri artırması.
- İstehsal faktorlarının optimallaşmasının pozulması, bəzi mallarda nadirlik rentası yaradır. (Nadirlik rentası bir malın bazarda az olması və mala tələbin çox olması səbəbi ilə yaranır.)
- İstehsalçıların istehsal qərarlarında yanılma və istehsal qərarsızlıqları.
- Beynəlxalq münasibətlərin azalması və qopması.
- Siyasi qeyri-sabitliyin artması.
Kapital
Adam Smit kapitalı əməyin daha məhsuldar olmasını təmin edən bir təsir qüvvəsi olaraq xarakterizə edir. Alət, avadanlıq, torpaq, gübrə və s. hər biri kapitaldır. Smitə görə kapıtalı artıracaq hər vergi istehsalı azaldacaq, beləcə həm dövlətin, həm də cəmiyyətin faydasını azaldacaqdır. Smit ilk dəfə kapitalı ikiyə ayırmışdır: Sabit kapital və dəyişən kapital.
- Sabit kapitala binalar, qurğular, avadanlıqlar, alətlər və s. daxildir. Bu kapital əldən-ələ dolaşmadan sahibinə qazanc gətirir. (Sabit kapital heç bir şəkildə qazanc gətirmir, sadəcə öz dəyərini hissə-hissə istehsal edilən məhsula keçirir.)
- Dəyişən kapital isə həm maddə, satılacaq mallar kimi sahibinə əldəyişdirmədən, dolayı yolla qazanc gətirir. Necə ki, pul bir mal ilə mübadilə edilmədikcə bir fayda gətirmisə, mallar da əl dəyişdirmədən fayda qazandırmır.
Bir ölkənin illlik ümumi gəliri, illik ümumi hasilata bərabərdir. Kapital yaratmağın ilk mərhələsi pul əldə etməkdir və bu kapitalın yaranması qənaətlə mümkün olur. Adam Smitə görə kapital gecikdirilmiş bir istehlakdır. Smitə görə, bir ölkənin kapital ehtiyatı artdıqca, zənginliyi də artar.
Gözəgörünməz əl
Adam Smit fərdin və cəmiyyətin yaxşılığı arasında əlaqə qurduğu Xalqların zənginliyi kitabında belə yazırdı:
 | Hər bir fərd öz mənfəətinin ardınca qaçarkən, cəmiyyətə düşünə biləcəyindən daha çox xidmət edir. |  |
Buna görə də, hər kəsin eqoist olduğu bir cəmiyyətdə uyğunlaşma, rasional bir müdaxilə olmasa da, özü-özlüyündən yaranacaqdır. Bu özlüyündən yaranan görünməz əl, bazar münasibətləridir.
Smit təbii qanunları qəbul etməkdə və iqtisad sahəsində bu qanunları kəşfetmək lazım gəldiyini söyləməkdədir. Yəni Smit, təbii quruluşun fərdi mənfəətə görə yaranacağı inancında idi. Bu baxımdan Smitin nəzəriyyəsi fürsətçi (opportunist) və gerçəkçidir.
İstinadlar
- Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Adam Smith // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Смит Адам // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- "Great Thinkers of the Scottish Enlightenment". 2001-04-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-01-25.
- Sharma, Rakesh. "Adam Smith: The Father of Economics". Investopedia. 2016-09-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-02-20.
- "Adam Smith: Father of Capitalism". www.bbc.co.uk. 20 November 2017 tarixində . İstifadə tarixi: 20 February 2019.
- Bassiry, G. R.; Jones, Marc. "Adam Smith and the ethics of contemporary capitalism". . 12 (1026). 1993: 621–627. doi:10.1007/BF01845899.
- Newbert, Scott L. "Lessons on social enterprise from the father of capitalism: A dialectical analysis of Adam Smith". . 2016 (1). 30 November 2017: 12046. doi:10.5465/ambpp.2016.12046abstract. ISSN 2151-6561.
- "Adam Smith: Biography on Undiscovered Scotland". www.undiscoveredscotland.co.uk. 2019-07-22 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-07-30.
Ədəbiyyat
- Butler, Eamonn (March 2007). Adam Smith – A Primer. Institute of Economic Affairs. .
- Cook, Simon (2012). Culture & Political Economy: Adam Smith & Alfred Marshall. Tabur.
- Copley, Stephen (March 1995). Adam Smith's Wealth of Nations: New Interdisciplinary Essays. Manchester University Press. .
- Glahe, F. (June 1977). Adam Smith and the Wealth of Nations: 1776–1976. University Press of Colorado. .
- Haakonssen, Knud (6 March 2006). The Cambridge Companion to Adam Smith. Cambridge University Press. .
- Hamowy, Ronald (2008). "Smith, Adam (1732–1790)". The Encyclopedia of Libertarianism. Thousand Oaks, CA: SAGE; Cato Institute. pp. 470–2. . LCCN 2008009151. OCLC 750831024.
- Hollander, Samuel (June 1973). Economics of Adam Smith. University of Toronto Press. .
- Iain McLean (2006). Adam Smith, Radical and Egalitarian: An Interpretation for the 21st Century. Edinburgh University Press. .
- Milgate, Murray and Stimson, Shannon. (August 2009). After Adam Smith: A Century of Transformation in Politics and Political Economy. Princeton University Press. .
- Muller, Jerry Z. (3 July 1995). Adam Smith in His Time and Ours. Princeton University Press. .
- O'Rourke, P. J. (4 December 2006). On The Wealth of Nations. Grove/Atlantic Inc. .
- Otteson, James (2002). Adam Smith's Marketplace of Life. Cambridge University Press. .
- Phillipson Nicholas: Adam Smith: An Enlightened Life, Yale University Press, 2010 , 352 pages; scholarly biography
- Iain McLean, Adam Smith, Radical and Egalitarian: An Interpretation for the 21st Century (Edinburgh University Press, 2004)
- Éric Pichet, (2004), Adam Smith, je connais !, French biography.
- Vianello, F. [1999], "Social accounting in Adam Smith", in: Mongiovi, G. and Petri F. (eds.), Value, Distribution and capital. Essays in honour of Pierangelo Garegnani, London, Routledge, .
- Winch, Donald (2007) [2004]. "Smith, Adam". Oxford Dictionary of National Biography (online ed.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/25767.
- Wolloch, N. (2015). Symposium on Jack Russell Weinstein’s Adam Smith’s Pluralism: Rationality, Education And The Moral Sentiments. Cosmos + Taxis
- "Adam Smith and Empire: A New Talking Empire Podcast," Imperial & Global Forum.
Mənbə
- Robert. L. Helbroner. The Essential Adam Smith.
- Benians, E. A (1925). "Adam Smith’s Project of an Empire." Cambridge Historical Journal 1 (3): 249–283.
- Nicholson, Joseph Shield (1909). A Project of Empire: A Critical Study of the Economics of Imperialism, with Special Reference to the Ideas of Adam Smith. London.
- Palen, Marc-William (March 2014). "Adam Smith as Advocate of Empire, c. 1870–1932." Historical Journal 57 (1): 179–198.
- Bonar, James, A Catalogue of the Library of Adam Smith, London, 1895
- Buchan, James, The Authentic Adam Smith: His Life and Ideas, W. W. Norton & Company, 2006
- Buchholz, Todd, New ideas from Dead Economists: An introduction to modern economic thought, Penguin Books, 1999
- Bussing-Burks, Marie, Influential Economists, Minneapolis: The Oliver Press, 2003
- Campbell, R. H.; Skinner, Andrew S., Adam Smith, Routledge, 1985
- Coase, R.H., Adam Smith's View of Man, oktyabr 1976
- Rae, John, Life of Adam Smith, London & New York: Macmillan, 1895
- Ross, Ian Simpson, The Life of Adam Smith, Oxford University Press, 1995
- Ross, Ian Simpson, The Life of Adam Smith (2), Oxford University Press, 2010
- Skousen, Mark, The Making of Modern Economics: The Lives and Ideas of Great Thinkers, M.E. Sharpe, 2001
- Smith, Adam, An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations, University of Chicago Press, 1977
- Smith, Adam, The Theory of Moral Sentiments, Liberty Fund, 1982
- Smith, Adam, The Theory of Moral Sentiments, Cambridge University Press, 1982
- Smith, Vernon L., The Two Faces of Adam Smith, iyul 1998
- Tribe, Keith; Mizuta, Hiroshi, A Critical Bibliography of Adam Smith, Pickering & Chatto, 2002
- Viner, Jacob, Essays on the Intellectual History of Economics, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1991
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Adam Smith (1723–1790). The Concise Encyclopedia of Economics. Library of Economics and Liberty (2nd ed.) (Liberty Fund). 2008.
- Works by Adam Smith at Open Library
- Adam Smith 2015-04-03 at the Wayback Machine at DMOZ
- Works by Adam Smith at Project Gutenberg
- Works by or about Adam Smith at Internet Archive
- Works by Adam Smith at LibriVox (public domain audiobooks) Speaker Icon.svg
- Adam Smith Awards at Treasury Today
- Wealth of Nations lecture by Economist Tyler Cowen, may 2013
- References to Adam Smith in historic European newspapers
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adam Smit ing Adam Smith en geci 16 iyun 1723 Kerkoldi d Fayf d 17 iyul 1790 Edinburq sotland esilli Boyuk Britaniyali filosof ve iqtisadci Adam Smiting Adam SmithDogum tarixi en geci 16 iyun 1723Dogum yeri Kerkoldi d Fayf d Sotlandiya Boyuk Britaniya kralligiVefat tarixi 17 iyul 1790 1790 07 17 Vefat yeri Edinburq Sotlandiya Boyuk Britaniya kralligiElm saheleri iqtisadiyyat etika siyasi felsefe iqtisadi liberalizm d felsefe Maarifcilik dovruElmi adi professorIs yerleri Edinburq Universiteti Qlazqo Universiteti 1751 1763 Tehsili Qlazqo Universiteti Balliol kolleci d Elmi rehberi Frensis Hutceson d Uzvluyu London Kral Cemiyyeti 1767 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Muasir kapitalizmin banisi hesab olunan Adam Smit exlaq felsefesi professoru olmasi sebebinden iqtisadi yanasmalarinda bu elmin tesirleri hiss olunur Iqtisadiyyatda ve tebiet hadiselerinde nizam oldugunu ve bunun musahide ve exlaq hissi ile mueyyen oluna bileceyini qeyd etmisdir HeyatiAdam Smitin resmi muellif Con Key 1790 Adam Smit Sotlandiyanin Kirkkaldi seherinde calisan gomruk nezaretcisinin oglu olaraq dunyaya gelmisdir Deqiq dogum tarixi bilinmese de 16 iyun 1723 cu ilde atasinin olumunden 6 ay sonra xac suyuna salindigi melumdur Texminen 4 yasi olarken qaracilar terefinden qacirilan Smit qisa zamanda emisinin komeyi ile tapilmisdir On dord yasi olarken Qlazqo Universitetinde exlaq felsefesi movzusunda Frensis Hatcisonun yaninda tehsil almaga baslamisdir Azadliq huquq ifade azadligi movzularina bagliligi da burada yaranmisdir Qlazqo Universitetinden mezun olduqdan sonra 1740 ci ilde Oksforddaki Balliyol Kollecinde oxumaga baslamis lakin 1746 ci ilde mektebi terk ederek Oksfordun imtiyaz nezareti movzusunda tenqidcilik etmeye baslamisdir 1748 ci ilde Edinburq Universitetinde Lord Keymsin basciligi altinda konfranslar kecirmisdir Burada natiqlik seneti ve bedii mektublar movzularina toxunmusdur Daha sonralar servetin idaresi movzusuna toxunmus ve bu dovrde tebii azadligin aciq ve sade sistemi meselelerini arasdirmisdir Smitin xristian atasi dinine cox bagli bir insan idi ve Sotlandiya kilsesinin motedil qanadina uzv idi Smitin Ingiltereye getmesine sebebin Ingiltere kilsesinde karyera qurmaq oldugu deyilse de bu movzuda deqiq bir subuta rast gelinmir Eksine Smit Sotlandiyaya deizm terefdari kimi geri donmusdu Hemcinin o usaq olarken atasi terefinden gonderilen kilseden qacaraq evlerine donmusdur Smit felsefi olaraq dini iqtisadiyyatin onunde engel olaraq gormus ve ateist yanasma numayis etdirmisdir Bir cox mesele ile bagli Darvinle eyni dusunceden cixis etmisler 1751 ci ilde Smit Qlazqo Universitetine mentiq novbeti il ise exlaq professoru olaraq teyin edilmisdir Derslerinde etika natiqlik seneti huquq siyasi iqtisad ve diger movzulara yer vermisdir 1759 cu ilde Qlazqodaki konfraslarini bir araya getirdiyi Exlaqi munasibetler nezeriyyesi ing The theory of Moral Sentiments adli kitabini nesr etdirmisdir Bu kitabdan sonra onun meshurlugu artmisdir Kitabin esas movzusu insan munasibetlerinin verici ve alicilari yeni ferd ve cemiyyetin diger uzvleri arasindaki simpatiyaya ve anlayisa ne qeder bagli oldugu ile bagli idi Lord Monboddonun 14 il sonra yayimlanan kitabinda qeyd etdiyi kimi Smitin bu ilk kitabindaki dil inqilabi analizi sethi idi Yene de Smitin axici ve inandirici mudafieleri belagetli olsa da mubahise olunmazdir Smitin aciqlamalari exlaq duygusuna ve faydaliliga deyil anlayisa esaslanmisdir Smit bu dovrden sonra oz konfrasnlarinda exlaq nezeriyyelerinden daha cox huquq ve iqtisadiyyata yer vermeye baslamisdir Kirkkaldiye qayitdiqdan sonraki 10 ilini Xalqlarin servetinin tebieti ve sebebleri haqqinda traktat adli 1776 ci ilde yayimlanan eseri uzerinde calisaraq kecirmisdir Cap olunduqdan sonra boyuk ugur qazanan kitab Smitin dunyada meshur iqtisadci kimi taninmasinin da esas sebebi olmusdur 1778 ci ilde Smit Sotlandiyanin vergiler naziri teyin edilmisdir Bundan sonra Edinburqa anasinin yanina kocen Smit 17 iyul 1790 ci ilde agir xestelikden sonra vefat etmisdir Olumunden sonra servetinin boyuk hissesinin gizli komeklesme cemiyyetlerine verildiyi melumdur Xalqlarin servetiXalqlarin serveti iqtisadi prinsiplerin ortaya cixmasini ve eyni zamanda musteqil ve sistematik hala gelmesini temin etdiyi ucun iqtisad elmine ciddi tesir eden bir eserdir Bezi muelliflere gore qerb dunyasinda iqtisadiyyatla bagli yazilan en guclu eserdir 1776 ci ilde nesr edildiyinde Ingiltere ve ABS de azad ticaret anlayisi yayilmaqda idi ve kitab iqtisadi ugur ucun boyuk kulce rezervlerinin onemli oldugunu iddia eden Merkantilizme qarsi klassik bir bildiris halina gelmisdir Bu dovrde ABS nin yasadigi Istiqlaliyyet muharibesi sonrasinda ortaya cixan kasibliq ve sixintili seraitler bu anlayisi meydana cixarmisdir Xalqlarin serveti eserinin ilk sehifesi London nesri 1776 Xalqlarin serveti eyni zamanda fiziokratlarin torpagin onemini vurgulamasina da qarsi cixirdi Smit bunun yerine iscilerin gucune inanirdi ve isci quvvesinin istehsalin artmasinda esas quvve oldugu fikrini mudafie edirdi Xalqlar o qeder ugurlu oldu ki bu evvelki iqtisadi nezeriyyelerin unudulmasina sebeb oldu Tomas Maltus ve David Rikardo kimi iqtisadcilar Smitin bu gun klassik iqtisad olaraq bilinen nezeriyyesini tekmillesdirmeye istiqametlendiler Bu zamanla cagdas iqtisadiyyatin inkisaf etmesine sebeb oldu Xalqlarin zenginliyinin esas movzularindan biri de azad bazarlarin her ne qeder qarisiq ve idare olunmayan gorunse de eslinde bir gozegorunmez el terefinden tenzimlenmesidir Meselen bir mehsulda istehsal eskikliyi oldugunda qiymet artir ve bu veziyyet sonda qitliga son verir Eger bazara heddinden artiq istehsalci daxil olarsa istehsalcilar arasinda reqabetin artmasi qiymetlerin dusmesine sebeb olaraq mehsulun tebii qiymetine satilmasina yol acir Menfeet gostericisi ortalama bazar qiymetinde sifirlanarsa da mal ve xidmet istehsali ucun tesviq ortadan qalxmir cunki butun istehsal mesrefleri istehsal olunanin qiymetine tesir etmekdedir Eger qiymetler orta menfeet gostericisinden asagi seviyyeye duserse istehsalcilar bazardan cixmaga baslayirlar Menfeet gostericisinin sifirdan yuksek oldugu muddet erzinde istehsalcilar bazara girmeye davam edirler Smit insanlarin herekete kecmesini temin eden sebeblerin acgozlukden qaynaqlandigina inanirdi Ona gore de bu reqabet eyni zamanda cox cesidli mal ve xidmet istehsalini teblig etmekde idi Smit yene de sahibkarlara qarsi diqqetli olmagin gerekdiyini ve inhisarciligin yanlis oldugunu mudafie edirdi Smit butun gucu ile senaye inkisafini engelleyen vaxti kecmis dovlet mehdudiyyetlerine hucum edirdi O gomruk rusumlari da daxil olmaqla bunlarin uzun muddetde yuksek qiymetlere sebeb oldugunu qeyd edirdi Her seyin axarina buraxilmasini mudafie eden bu imkan verin etsinler nezeriyyesi sonraki illerde xususile XIX esrde hokumetlerin qebul etdiyi qanunlara ciddi tesir gostermisdir Buna baxmayaraq Smit hokumetlerin varligina muxalif deyildi Hokumetlerin iqtisadi sektorun xaricindeki meselelerde fealiyyet gostermesini mudafie edirdi Meselen kasib vetendaslara tehsil verilmesinin ordunun terefdari idi Mutleq reqabet Smit yasadigi donemin elmi inkisafini iqtisadi tebiet qanunlarinin varligi ile aciqlamaga calismisdir Gozegorunmez el bu calismalarin en onemlilerinden biridir Smite gore iqtisadi heyat ferdiyyetcidir ve bu ferdiyyetci insanlarin tebii qurulusundan qaynaqlanmaqdadir Sexsi menfeet iqtisadi heyat ucun stimul verici bir gucdur Ferd oz tebieti etibari ile en az zehmetle en cox qazanca catmaga calisacaqdir Bu meqsedle Smit teklif ve teleb beraberliyini avtomatik olaraq gerceklesdiren qiymet mexanizmi uzerinde dayanmaqdadir Smite gore qiymetler tarazliq unsurudur Smitin qiymet tarazligi unsurunu bazar misali ile aciqlayaq Istehsal azalarsa qiymetler yukselir corek telabatinin azaldigini dusunun ehtiyacimiz olan coreye catmaq ucun daha cox calisacagiq bu artan calisma hecmi de ister istemez qiymetleri qaldiracaq Qiymetlerin yukselmesi firmalari daha cox qazanc elde edecekleri dusuncesi ile daha cox istehsal etmeye tesviq edecek ve teklif telebe yaxinlasdigi zaman tarazliq yaranacaqdir Teklif telebi kecdiyi zaman ise qiymetler dusecekdir bu da firmalarin istehsalini azaltmasina sebeb olacaqdir Belece hec bir mudaxile olmadan her sey tarazliqda olacaqdir Mutleq reqabetde ferdler ve firmalar oz menafelerini gudmekle beraber eyni zamanda cemiyyetin de menafeyine xidmet edirler Misal olaraq mutleq reqabet seraitinde istehsalcilar ve istehlakcilar arasinda bir menfeet mubarizesi yoxdur Mutleq reqabet seraitinde istehsalcilar ile istehlakcilar istehsal ve istehlak artiqlarini beraber sekilde paylasirlar Ancaq asagidaki tesirler tam reqabet seraitinde qurulan tarazligi poza biler Dovletin vergileri artirmasi Istehsal faktorlarinin optimallasmasinin pozulmasi bezi mallarda nadirlik rentasi yaradir Nadirlik rentasi bir malin bazarda az olmasi ve mala telebin cox olmasi sebebi ile yaranir Istehsalcilarin istehsal qerarlarinda yanilma ve istehsal qerarsizliqlari Beynelxalq munasibetlerin azalmasi ve qopmasi Siyasi qeyri sabitliyin artmasi Kapital Adam Smit kapitali emeyin daha mehsuldar olmasini temin eden bir tesir quvvesi olaraq xarakterize edir Alet avadanliq torpaq gubre ve s her biri kapitaldir Smite gore kapitali artiracaq her vergi istehsali azaldacaq belece hem dovletin hem de cemiyyetin faydasini azaldacaqdir Smit ilk defe kapitali ikiye ayirmisdir Sabit kapital ve deyisen kapital Sabit kapitala binalar qurgular avadanliqlar aletler ve s daxildir Bu kapital elden ele dolasmadan sahibine qazanc getirir Sabit kapital hec bir sekilde qazanc getirmir sadece oz deyerini hisse hisse istehsal edilen mehsula kecirir Deyisen kapital ise hem madde satilacaq mallar kimi sahibine eldeyisdirmeden dolayi yolla qazanc getirir Nece ki pul bir mal ile mubadile edilmedikce bir fayda getirmise mallar da el deyisdirmeden fayda qazandirmir Bir olkenin illlik umumi geliri illik umumi hasilata beraberdir Kapital yaratmagin ilk merhelesi pul elde etmekdir ve bu kapitalin yaranmasi qenaetle mumkun olur Adam Smite gore kapital gecikdirilmis bir istehlakdir Smite gore bir olkenin kapital ehtiyati artdiqca zenginliyi de artar Gozegorunmez el Adam Smit ferdin ve cemiyyetin yaxsiligi arasinda elaqe qurdugu Xalqlarin zenginliyi kitabinda bele yazirdi Her bir ferd oz menfeetinin ardinca qacarken cemiyyete dusune bileceyinden daha cox xidmet edir Buna gore de her kesin eqoist oldugu bir cemiyyetde uygunlasma rasional bir mudaxile olmasa da ozu ozluyunden yaranacaqdir Bu ozluyunden yaranan gorunmez el bazar munasibetleridir Smit tebii qanunlari qebul etmekde ve iqtisad sahesinde bu qanunlari kesfetmek lazim geldiyini soylemekdedir Yeni Smit tebii qurulusun ferdi menfeete gore yaranacagi inancinda idi Bu baximdan Smitin nezeriyyesi fursetci opportunist ve gercekcidir IstinadlarCex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Adam Smith Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Smit Adam Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Great Thinkers of the Scottish Enlightenment 2001 04 10 tarixinde Istifade tarixi 2020 01 25 Sharma Rakesh Adam Smith The Father of Economics Investopedia 2016 09 10 tarixinde Istifade tarixi 2019 02 20 Adam Smith Father of Capitalism www bbc co uk 20 November 2017 tarixinde Istifade tarixi 20 February 2019 Bassiry G R Jones Marc Adam Smith and the ethics of contemporary capitalism 12 1026 1993 621 627 doi 10 1007 BF01845899 Newbert Scott L Lessons on social enterprise from the father of capitalism A dialectical analysis of Adam Smith 2016 1 30 November 2017 12046 doi 10 5465 ambpp 2016 12046abstract ISSN 2151 6561 Adam Smith Biography on Undiscovered Scotland www undiscoveredscotland co uk 2019 07 22 tarixinde Istifade tarixi 2019 07 30 EdebiyyatButler Eamonn March 2007 Adam Smith A Primer Institute of Economic Affairs ISBN 0 255 36608 6 Cook Simon 2012 Culture amp Political Economy Adam Smith amp Alfred Marshall Tabur Copley Stephen March 1995 Adam Smith s Wealth of Nations New Interdisciplinary Essays Manchester University Press ISBN 0 7190 3943 6 Glahe F June 1977 Adam Smith and the Wealth of Nations 1776 1976 University Press of Colorado ISBN 0 87081 082 0 Haakonssen Knud 6 March 2006 The Cambridge Companion to Adam Smith Cambridge University Press ISBN 0 521 77924 3 Hamowy Ronald 2008 Smith Adam 1732 1790 The Encyclopedia of Libertarianism Thousand Oaks CA SAGE Cato Institute pp 470 2 ISBN 978 1 4129 6580 4 LCCN 2008009151 OCLC 750831024 Hollander Samuel June 1973 Economics of Adam Smith University of Toronto Press ISBN 0 8020 6302 0 Iain McLean 2006 Adam Smith Radical and Egalitarian An Interpretation for the 21st Century Edinburgh University Press ISBN 0 7486 2352 3 Milgate Murray and Stimson Shannon August 2009 After Adam Smith A Century of Transformation in Politics and Political Economy Princeton University Press ISBN 0 691 14037 5 Muller Jerry Z 3 July 1995 Adam Smith in His Time and Ours Princeton University Press ISBN 0 691 00161 8 O Rourke P J 4 December 2006 On The Wealth of Nations Grove Atlantic Inc ISBN 0 87113 949 9 Otteson James 2002 Adam Smith s Marketplace of Life Cambridge University Press ISBN 0 521 01656 8 Phillipson Nicholas Adam Smith An Enlightened Life Yale University Press 2010 ISBN 978 0 300 16927 0 352 pages scholarly biography Iain McLean Adam Smith Radical and Egalitarian An Interpretation for the 21st Century Edinburgh University Press 2004 Eric Pichet 2004 Adam Smith je connais French biography Vianello F 1999 Social accounting in Adam Smith in Mongiovi G and Petri F eds Value Distribution and capital Essays in honour of Pierangelo Garegnani London Routledge ISBN 0 415 14277 6 Winch Donald 2007 2004 Smith Adam Oxford Dictionary of National Biography online ed Oxford University Press doi 10 1093 ref odnb 25767 Wolloch N 2015 Symposium on Jack Russell Weinstein s Adam Smith s Pluralism Rationality Education And The Moral Sentiments Cosmos Taxis Adam Smith and Empire A New Talking Empire Podcast Imperial amp Global Forum MenbeRobert L Helbroner The Essential Adam Smith ISBN 0 393 95530 3 Benians E A 1925 Adam Smith s Project of an Empire Cambridge Historical Journal 1 3 249 283 Nicholson Joseph Shield 1909 A Project of Empire A Critical Study of the Economics of Imperialism with Special Reference to the Ideas of Adam Smith London Palen Marc William March 2014 Adam Smith as Advocate of Empire c 1870 1932 Historical Journal 57 1 179 198 Bonar James A Catalogue of the Library of Adam Smith London 1895 Buchan James The Authentic Adam Smith His Life and Ideas W W Norton amp Company 2006 Buchholz Todd New ideas from Dead Economists An introduction to modern economic thought Penguin Books 1999 Bussing Burks Marie Influential Economists Minneapolis The Oliver Press 2003 Campbell R H Skinner Andrew S Adam Smith Routledge 1985 Coase R H Adam Smith s View of Man oktyabr 1976 Rae John Life of Adam Smith London amp New York Macmillan 1895 Ross Ian Simpson The Life of Adam Smith Oxford University Press 1995 Ross Ian Simpson The Life of Adam Smith 2 Oxford University Press 2010 Skousen Mark The Making of Modern Economics The Lives and Ideas of Great Thinkers M E Sharpe 2001 Smith Adam An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations University of Chicago Press 1977 Smith Adam The Theory of Moral Sentiments Liberty Fund 1982 Smith Adam The Theory of Moral Sentiments Cambridge University Press 1982 Smith Vernon L The Two Faces of Adam Smith iyul 1998 Tribe Keith Mizuta Hiroshi A Critical Bibliography of Adam Smith Pickering amp Chatto 2002 Viner Jacob Essays on the Intellectual History of Economics Princeton New Jersey Princeton University Press 1991Hemcinin baxLiberalizm Uilyam Petti Pyer Buagilber David RikardoXarici kecidlerVikianbarda Adam Smit ile elaqeli mediafayllar var Vikisitatda Adam Smit ile elaqedar sitatlar var Adam Smith 1723 1790 The Concise Encyclopedia of Economics Library of Economics and Liberty 2nd ed Liberty Fund 2008 Works by Adam Smith at Open Library Adam Smith 2015 04 03 at the Wayback Machine at DMOZ Works by Adam Smith at Project Gutenberg Works by or about Adam Smith at Internet Archive Works by Adam Smith at LibriVox public domain audiobooks Speaker Icon svg Adam Smith Awards at Treasury Today Wealth of Nations lecture by Economist Tyler Cowen may 2013 References to Adam Smith in historic European newspapers