Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Jan Jak Russo (fr. Jean-Jacques Rousseau; 28 iyun 1712[…], Cenevrə, Cenevrə Respublikası[d] – 2 iyul 1778[…], Ermenonvil[d], Fransa krallığı) — Fransız filosofu, yazıçı, bəstəkar. XVIII əsr Fransada "Maarifçilik" hərəkatının ən görkəmli nümayəndəsi, Ensiklopediyanın yaradıcılarından biri. 1789–1794-cü ildə Fransa Burjua inqilabı zamanı onun əsərləri Yakobinlərin əsas ideya dayağı olmuşdur.
| Jan Jak Russo | |
|---|---|
| fr. Jean-Jacques Rousseau | |
 | |
| Doğum tarixi | 28 iyun 1712[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 2 iyul 1778[…](66 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | ürək tutması[d] |
| Dəfn yeri |
|
| Vətəndaşlığı |
|
| İstiqaməti | İctimai müqavilə, barokko |
| Əsas maraqları | botanika |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
1712-ci il iyunun 28-də Cenevrə şəhərində anadan olmuşdur. Russo anadan olduqdan 2–3 gün sonra anası vəfat etmişdir. Russonun 10 yaşı olarkən XVI-cı əsrdə Fransadan qaçıb İsveçrəyə sığınan, bir Fransız Prostestant ailəsindən gələn, Russonun doğumundan əvvəl 6 il boyunca İstanbulda saray saatsazlığı etmiş olan atası onu əmisi Bernarın himayəsinə vermişdir. Kilsə təhsili almışdır. Sınaq müddətindən sonra oymaçı ustası yanında şagird kimi fəaliyyət göstərmiş və bu sənətə yiyələnmişdir. 1728-ci ildə ustanın yanından qaçmış və yeni tanış olduğu xanım Varansın himayəsi altında qəbul olunmuşdur. Lakin bir müddət sonra Russo buradan da qaçır və xanım Veresilisin evində xidmətçi kimi işləyir. Sahibin ölümündən sonra başqa evdə xidmətçi kimi işləməyə başlayır. Xidmətçi həyatını xoşlamayan Russo yenidən xanım Varansın yanına qayıdır. Xanım Varans onu dini təhsil almaq üçün seminariyaya qəbul etdirir.
Russonun musiqiyə olan həvəsi onun bu seminariyadan da qovulması ilə nəticələnir. Kilsə orqanisti onu şagird kimi yanına götürsə də bir ildən sonra Russo oradan aralanır. Bundan sonra adını dəyişir və fransız musiqiçisi kimi səyahətə başlayır. Lozannada öz kompozisiyalarından ibarət konsert təşkil etsə də bu rişxəndlə qarşılanır. Daha sonra yaşamağa və bir neçə şagirdə dərs deməyə başlayır. 1742-ci ildə Parisə qayıdır və "mühacirətdə" olduğu müddətdə yazdığı dram əsərlərini və şerlərini nümayiş etdirmək niyyətinə düşür. O, həmçinin yeni not sistemini kəşf etdiyini elan edir, lakin bu heç kimi maraqlandırmadı, pyeslərini isə heç bir teatr nümayiş etdirmək istəmədi.
Pulunun qurtardığı bir vaxtda rəhmdil iezuit onu məşhur xanımların evinə salır, Russo öz şeirlərini xanımlar üçün oxuyur. Beləliklə, o, məşhur musiqiçi, yazıçı, elm xadimləri ilə həmçinin, gələcəkdə ensiklopediyanı birgə (həmçinin ilə) yaradacaq gənc Didro ilə tanış olur. 1743-cü ildə Russo Fransanın Venesiyadakı səfirin katibi kimi fəaliyyət göstərir. Cəmi bir il fəaliyyət göstərən Russo qayıdır. Bu zamandan başlayaraq onda aristokratlara qarşı nifrət yaranır. 1744-cü ildə qayıdan Russo, bu şəhərdə var-dövlət sahibi olacağı ümidiylə musiqi sahəsində işləməyə başladı. Amma bəstələdiyi "Muses Galantes" (Şorgöz Sənət Pəriləri) adındakı operası, ona xəyal qırıqlığından başqa bir şey qazandırmadı. Bu dövrdə qaldığı hoteldə paltaryuyan işləyən Tereza Le Vasser ilə tanış olub onunla yaşamağa başladı. Vasserlə — heç vaxt aşiq olmadığını etiraf etdiyi, oxumaq və yazmaq bilməyən bu qadınla münasibətini 30 il davam etdirdi. Bu münasibətdən 5 uşaq dünyaya gəlsə də, uşaqların hamısı Yetim Uşaq Evine göndərildi. Russo bu hərəkətinə görə peşmanlıq çəkdiyini, amma yenə də haqqlı səbəbləri olduğunu belə dilə gətirirdi: "Özüm yetişdirə bilmədiyim üçün uşaqlarımı dövlət təhsilinə buraxaraq, onları xəyalpərəst, var-dövlət ovçusu olmaq yerinə işçi və kəndli olmağa yönəltməklə, bir vətəndaş, bir ata kimi davrandığımı düşündüm və özümə Platon Cumhuriyyətinin bir üzvü olaraq baxdım. O gündən bu yana, dəfələrlə peşmanlığım mənə yanıldığımı göstərdi. Hər şeyi düşündükdən sonra, uşaqlarım üçün ən yaxşı olanını, ya da elə olacağını fikirləşdiyim şeyi seçdim. Mən də onlar kimi yetişdirilib baxılmağı istəyərdim yenə də istəyirəm. 1750-ci ilə Russonu "Elm və mədəniyyət haqqında mühakimələr" (Discours sur les arts et les sciences) əsərinə görə təltif edir. Bu əsərində Russo bir neçə radikal fikirlə çıxış etmişdir.
Öz prinsipləri əsasında yaşamağı üstün tutan Russo ona təklif edilən vəzifələrdən və əksər bahalı hədiyyələrdən imtina edir. Onun " Kənd Cadugəri" (Le Devin du village) adlı komik operası Fontenbloda tamaşaya qoyulur. Bu tamaşaya baxanlar arasında Fransa kralı da olur. Növbəti gün Russo təyin edilmiş audensiyaya getmədi — bu onun həbs olunması demək olardı.
Fikirləri
Russo ictimai müqavilə nəzəriyyəsini parlaq şəkildə populyarlaşdırmış və eyni zamanda ona bir sıra xüsusi cizgilər əlavə etmişdir. Russo bütün insanların bərabərliyini tanımayan və insanı anadangəlmə xudbin və qüsurlu varlıq hesab edən Aristotel və Hobbsu kəskin tənqid edirdi. Russo bildirirdi ki,:"Insan azad doğulur, lakin hər yerdə zəncirlənmişdir. Bu vəziyyətin səbəbi ədalətsiz ictimai quruluşda, konkret olaraq isə feodal qaydalarında və insanları bir-birinə düşmən etmiş xüsusi mülkiyyətdədir. Cəmiyyətdə mövcud ziddiyyətləri aradan qaldırmaq üçün insanlar arasında tarixəqədərki harmonik münasibətlərə qayıtmaq lazımdır."
Russo hesab edirdi ki, insanlar öz mülkiyyət və azadlıqlarını müdafiə etmək üçün ictimai müqavilə bağlayırlar. İctimai müqavilənin bağlanması nəticəsində vahid ictimai və mənəvi orqanizm — Dövlət meydana gəlir. Russoya görə, Suveren — xalqdır, onun iradəsi mütləqdir və dəyişikliyə məruz qala bilməz. Russo insanın fərdi təbiətindən başlayaraq sonda ictimai, kollektiv başlanğıcın insan hüquqlarından üstünlüyü ideyasına gəlib çıxır.
Beləliklə, Russonun nəzəriyyəsi bəşəriyyətin tarixində ən totalitar doktrinalardan birini təmsil edir. Russonun mütləq ümumi iradə haqqında tezisi sonralar Hegel, Marks və Leninin siyasi doktrinalarına ciddi təsir göstərmişdir. Russo bildirir ki,:"Cəmiyyətin bütün üzvlərinin razılığı ilə yaradılan və ümumi iradəni ifadə edən ali hakimiyyət insanların maraqlarına zidd ola bilməz, ona görə də hakimiyyətə cəmiyyət tərəfindən nəzarət edilməsindən heç söhbət də gedə bilməz." Russonun ümumi iradə haqqında nəzəriyyəsi Fransa və Rusiya inqilablarının birpartiyalı diktaturası və qanlı terrorunun ideoloji əsasına çevrildi.
Russo yazırdı ki,: "Əgər kimsə ümumi iradəyə tabe olmaqdan imtina edərsə, bütün orqanizm tərəfindən o buna məcbur ediləcəkdir. Bu, yalnız o deməkdir ki, onu zorla azad edəcəklər." O, təbii hüquq, təbii tərbiyə və təbii din nəzəriyyələrini irəli sürmüşdür. J. J. Russo uşağın yaş dövrlərini aşağıdakı kimi müəyyənləşdirmişdir:
- Anadan olandan 2 yaşa qədər olan dövr. Bu fiziki inkişaf mərhələsi adlanır;
- 2 yaşdan 12 yaşa qədər olan dövr. Bu əqli yuxu mərhələsidr;
- 12 yaşdan 15 yaşa qədər olan dövr . Bu, əqlin inkişafı, təlim mərhələsidir;
- 15 yaşdan 18 yaşa qədər olan dövr. Bu Russonun adlandırdığı "Fırtına və qasırğa" dövrüdür ki, əxlaq tərbiyəsinin inkişafı ilə səciyyələnir.
J. J. Russonun yaş dövrləri haqqında fikirləri onun tərbiyədə təbitəmüvafiqlik baxışlarından irəli gəlmişdir.
İstinadlar
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Jean-Jacques Rousseau // Internet Speculative Fiction Database (ing.). 1995.
- Archivio Storico Ricordi. 1808.
- Internet Encyclopedia of Philosophy, The Internet encyclopedia of philosophy (ing.). / J. Fieser, B. Dowden 1995. ISSN 2161-0002
Xarici keçidlər
- Du contrat social (MetaLibri)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Jan Jak Russo fr Jean Jacques Rousseau 28 iyun 1712 Cenevre Cenevre Respublikasi d 2 iyul 1778 Ermenonvil d Fransa kralligi Fransiz filosofu yazici bestekar XVIII esr Fransada Maarifcilik herekatinin en gorkemli numayendesi Ensiklopediyanin yaradicilarindan biri 1789 1794 cu ilde Fransa Burjua inqilabi zamani onun eserleri Yakobinlerin esas ideya dayagi olmusdur Jan Jak Russofr Jean Jacques RousseauDogum tarixi 28 iyun 1712 1712 06 28 Dogum yeri Cenevre Cenevre Respublikasi d Vefat tarixi 2 iyul 1778 1778 07 02 66 yasinda Vefat yeri Ermenonvil d Fransa kralligiVefat sebebi urek tutmasi d Defn yeri Jan Jak Russonun turbesi d Panteon d Vetendasligi Cenevre Respublikasi d Istiqameti Ictimai muqavile barokkoEsas maraqlari botanika Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati1712 ci il iyunun 28 de Cenevre seherinde anadan olmusdur Russo anadan olduqdan 2 3 gun sonra anasi vefat etmisdir Russonun 10 yasi olarken XVI ci esrde Fransadan qacib Isvecreye siginan bir Fransiz Prostestant ailesinden gelen Russonun dogumundan evvel 6 il boyunca Istanbulda saray saatsazligi etmis olan atasi onu emisi Bernarin himayesine vermisdir Kilse tehsili almisdir Sinaq muddetinden sonra oymaci ustasi yaninda sagird kimi fealiyyet gostermis ve bu senete yiyelenmisdir 1728 ci ilde ustanin yanindan qacmis ve yeni tanis oldugu xanim Varansin himayesi altinda qebul olunmusdur Lakin bir muddet sonra Russo buradan da qacir ve xanim Veresilisin evinde xidmetci kimi isleyir Sahibin olumunden sonra basqa evde xidmetci kimi islemeye baslayir Xidmetci heyatini xoslamayan Russo yeniden xanim Varansin yanina qayidir Xanim Varans onu dini tehsil almaq ucun seminariyaya qebul etdirir Russonun musiqiye olan hevesi onun bu seminariyadan da qovulmasi ile neticelenir Kilse orqanisti onu sagird kimi yanina goturse de bir ilden sonra Russo oradan aralanir Bundan sonra adini deyisir ve fransiz musiqicisi kimi seyahete baslayir Lozannada oz kompozisiyalarindan ibaret konsert teskil etse de bu risxendle qarsilanir Daha sonra yasamaga ve bir nece sagirde ders demeye baslayir 1742 ci ilde Parise qayidir ve muhaciretde oldugu muddetde yazdigi dram eserlerini ve serlerini numayis etdirmek niyyetine dusur O hemcinin yeni not sistemini kesf etdiyini elan edir lakin bu hec kimi maraqlandirmadi pyeslerini ise hec bir teatr numayis etdirmek istemedi Pulunun qurtardigi bir vaxtda rehmdil iezuit onu meshur xanimlarin evine salir Russo oz seirlerini xanimlar ucun oxuyur Belelikle o meshur musiqici yazici elm xadimleri ile hemcinin gelecekde ensiklopediyani birge hemcinin ile yaradacaq genc Didro ile tanis olur 1743 cu ilde Russo Fransanin Venesiyadaki sefirin katibi kimi fealiyyet gosterir Cemi bir il fealiyyet gosteren Russo qayidir Bu zamandan baslayaraq onda aristokratlara qarsi nifret yaranir 1744 cu ilde qayidan Russo bu seherde var dovlet sahibi olacagi umidiyle musiqi sahesinde islemeye basladi Amma bestelediyi Muses Galantes Sorgoz Senet Perileri adindaki operasi ona xeyal qiriqligindan basqa bir sey qazandirmadi Bu dovrde qaldigi hotelde paltaryuyan isleyen Tereza Le Vasser ile tanis olub onunla yasamaga basladi Vasserle hec vaxt asiq olmadigini etiraf etdiyi oxumaq ve yazmaq bilmeyen bu qadinla munasibetini 30 il davam etdirdi Bu munasibetden 5 usaq dunyaya gelse de usaqlarin hamisi Yetim Usaq Evine gonderildi Russo bu hereketine gore pesmanliq cekdiyini amma yene de haqqli sebebleri oldugunu bele dile getirirdi Ozum yetisdire bilmediyim ucun usaqlarimi dovlet tehsiline buraxaraq onlari xeyalperest var dovlet ovcusu olmaq yerine isci ve kendli olmaga yoneltmekle bir vetendas bir ata kimi davrandigimi dusundum ve ozume Platon Cumhuriyyetinin bir uzvu olaraq baxdim O gunden bu yana defelerle pesmanligim mene yanildigimi gosterdi Her seyi dusundukden sonra usaqlarim ucun en yaxsi olanini ya da ele olacagini fikirlesdiyim seyi secdim Men de onlar kimi yetisdirilib baxilmagi isteyerdim yene de isteyirem 1750 ci ile Russonu Elm ve medeniyyet haqqinda muhakimeler Discours sur les arts et les sciences eserine gore teltif edir Bu eserinde Russo bir nece radikal fikirle cixis etmisdir Oz prinsipleri esasinda yasamagi ustun tutan Russo ona teklif edilen vezifelerden ve ekser bahali hediyyelerden imtina edir Onun Kend Cadugeri Le Devin du village adli komik operasi Fontenbloda tamasaya qoyulur Bu tamasaya baxanlar arasinda Fransa krali da olur Novbeti gun Russo teyin edilmis audensiyaya getmedi bu onun hebs olunmasi demek olardi FikirleriRusso ictimai muqavile nezeriyyesini parlaq sekilde populyarlasdirmis ve eyni zamanda ona bir sira xususi cizgiler elave etmisdir Russo butun insanlarin beraberliyini tanimayan ve insani anadangelme xudbin ve qusurlu varliq hesab eden Aristotel ve Hobbsu keskin tenqid edirdi Russo bildirirdi ki Insan azad dogulur lakin her yerde zencirlenmisdir Bu veziyyetin sebebi edaletsiz ictimai qurulusda konkret olaraq ise feodal qaydalarinda ve insanlari bir birine dusmen etmis xususi mulkiyyetdedir Cemiyyetde movcud ziddiyyetleri aradan qaldirmaq ucun insanlar arasinda tarixeqederki harmonik munasibetlere qayitmaq lazimdir Russo hesab edirdi ki insanlar oz mulkiyyet ve azadliqlarini mudafie etmek ucun ictimai muqavile baglayirlar Ictimai muqavilenin baglanmasi neticesinde vahid ictimai ve menevi orqanizm Dovlet meydana gelir Russoya gore Suveren xalqdir onun iradesi mutleqdir ve deyisikliye meruz qala bilmez Russo insanin ferdi tebietinden baslayaraq sonda ictimai kollektiv baslangicin insan huquqlarindan ustunluyu ideyasina gelib cixir Belelikle Russonun nezeriyyesi beseriyyetin tarixinde en totalitar doktrinalardan birini temsil edir Russonun mutleq umumi irade haqqinda tezisi sonralar Hegel Marks ve Leninin siyasi doktrinalarina ciddi tesir gostermisdir Russo bildirir ki Cemiyyetin butun uzvlerinin raziligi ile yaradilan ve umumi iradeni ifade eden ali hakimiyyet insanlarin maraqlarina zidd ola bilmez ona gore de hakimiyyete cemiyyet terefinden nezaret edilmesinden hec sohbet de gede bilmez Russonun umumi irade haqqinda nezeriyyesi Fransa ve Rusiya inqilablarinin birpartiyali diktaturasi ve qanli terrorunun ideoloji esasina cevrildi Russo yazirdi ki Eger kimse umumi iradeye tabe olmaqdan imtina ederse butun orqanizm terefinden o buna mecbur edilecekdir Bu yalniz o demekdir ki onu zorla azad edecekler O tebii huquq tebii terbiye ve tebii din nezeriyyelerini ireli surmusdur J J Russo usagin yas dovrlerini asagidaki kimi mueyyenlesdirmisdir Anadan olandan 2 yasa qeder olan dovr Bu fiziki inkisaf merhelesi adlanir 2 yasdan 12 yasa qeder olan dovr Bu eqli yuxu merhelesidr 12 yasdan 15 yasa qeder olan dovr Bu eqlin inkisafi telim merhelesidir 15 yasdan 18 yasa qeder olan dovr Bu Russonun adlandirdigi Firtina ve qasirga dovrudur ki exlaq terbiyesinin inkisafi ile seciyyelenir J J Russonun yas dovrleri haqqinda fikirleri onun terbiyede tebitemuvafiqlik baxislarindan ireli gelmisdir IstinadlarBibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Jean Jacques Rousseau Internet Speculative Fiction Database ing 1995 Archivio Storico Ricordi 1808 Internet Encyclopedia of Philosophy The Internet encyclopedia of philosophy ing J Fieser B Dowden 1995 ISSN 2161 0002Xarici kecidlerVikisitatda Jan Jak Russo ile elaqedar sitatlar var Du contrat social MetaLibri