Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kristian İohan Henrix Heyne (alm. Christian Johann Heinrich Heine, transkripsiya: Kristian Yohan Haynrih Hayne; 13 dekabr 1797[…], Düsseldorf, Müqəddəs Roma imperiyası[…] – 17 fevral 1856[…], Paris, İkinci Fransa İmperiyası[…]) — XIX əsr alman şairi və jurnalisti.
| Henrix Heyne | |
|---|---|
| alm. Heinrich Heine | |
 | |
| Doğum adı | Heinrich Heine |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Düsseldorf, Fransa |
| Vəfat tarixi | (58 yaşında) |
| Vəfat yeri | Paris, Fransa |
| Dəfn yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | şair, yazıçı, jurnalist, ədəbiyyat tənqidçisi, şair-vəkil[d], imicmeyker, esseist |
| Əsərlərinin dili | fransız dili, alman dili |
| İstiqamət | romantizm |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Heyne öz əsərləri ilə gündəlik alman dilini inkişaf etdirərək, onu lirik bir səviyyəyə çatdırmış, felyeton və səyahət xəbərlərini ədəbi şəkildə təsvir etməklə alman dilinin aydın və sadə şəkildə formalaşmasına töhfə vermişdir. Heyne dövründə tənqidçi, siyasi jurnalist, esseist, satirik və polemikaçı kimi də tanınırdı. Bu gün o, ən çox tərcümə olunan alman şairlərindən hesab edilir.
Uşaqlığı və təhsili
Heyne Düsseldorf şəhərində yəhudi tacir Samson Heynenin (1764 – 1828) və Betti Heynenin ilk övladı kimi dünyaya gəlmişdir. İlk təhsilini yerli katolik liseydə almış və burada da balaca Henricdə xristian dininəə rəğbət yaranmış və bu rəğbət onu bütün həyatı boyu izləmişdir. Fransızlarla müharibə zamanı böyük vətənpərvərlik ruhunda olan gənc Henrix Napoleonun məğlubiyyətindən sonra məyusluğa uğrayır, çünki müharibədən sonra onun vətənində qalib prussiyalıların feodal qayda-qanunlarını bərpa etməklə yanaşı, Napoleonun yəhudilərə verdiyi dini və digər azadlıqlar ləğv etmişdilər.
Heynenin valideynləri oğullarını Napoleon ordusunun generalı kimi görmək istəsələr də, məğlubiyyətdən sonra onlar onun üçün tacir peşəsini seçirlər. 1816-cı ildə o milyonçu əmisi Solomon Heynenin yanına ticarət işini öyrənməyə yollanır. Ancaq gənc Heyne nə yerli ticarətdə, nə Frankfurt-Maynda heç bir ümid verici fəaliyyət göstərmir. Bu arada artıq Heyne özünü şair kimi tanımış və ticarət işindən uzaq olduğunu anlamışdı.
Bu dövrdə yazdığı və əsas əmisi qızı Amaliyaya olan nakam məhəbbətindən bəhs edən şeirləri və məktubları dəhşət romantikasından bəhs edirdi. Onun üçün sonrakı romantizm motivləri məhəbətt-ölüm, ikilik, dəhşətli yuxular və s. səciyyəvi idi.
Henrixdən heç bir ticarətmi alınmayacağını görən qohumları tezliklə ona universitetdə təhsil almağa imkan yaradırlar. 1819-cu ildə o Bonn şəhərində Şleqelin "Alman dilinin tarixi və poeziya" mövzusunda mühazirələrini dinləyir. Bununla da Şleqel Heynenin romantik meyillənməyə sövq etməsinə təsir göstərir. Heynrix Heyne şeirlərini tərcümə edir və eyni zamanda romantik stilin incəliklərinə yiyələnir. O romatizm haqqında məqalələr yazır. Sonralar Bonnda daha bir müəllimi Morits Arndt da onun şairlik yolunu seçməsində önəmli rol oynayır.
Bonnda olarkən tələbə cəmiyyətlərində iştirak edir, liberal və milli axınlara qoşulur. Bunun səbəbi hələ o dövrdə zəif olan Almaniya idi.
1820-ci ildə Heyne Qöttingen şəhərindəki universitetə gedir. 1821-ci ildə o, bu universiteti duel əhvalatına görə tərk etməli olur. Heyne o dövrdə Almaniyada yəhudilərə qarşı olan münasibətə görə öz əslini gizlətməyə çalışan Heyne onu yəhudi olduğuna görə təhqir edən tələbə yoldaşını duelə çağırır. Bundan xəbər tutan Universitet onu təhsildən tam xaric edir, qarşı tərəfi isə bir semestr təhsildən kənarlaşdırır.
Henrix Heyne nəticədə Berlinə köçməli olur. O burada 1821-1823-cü illərdə filosof Hegelin yanında təhsil alır. Bu müddətdə Heyne şəhər ədəbi dairəsi ilə kontakt yaradır və orada Varnhaqen ailəsi ilə tanış olur. Xanım Rahel və onun əri Karl Varnhaqen fon Ensenin onun şair kimi yetişməsində böyük rolları olur. Onlar Haynenin ilk ədəbi əsərləri haqqında müsbət fikirlər söyləyirlər. Varnhaqen fon Ense vəfatına kimi Hayne ilə məktub əlaqəsində olur. Berlində olduğu müddətdə 1822-ci ildə onun şerlər kitabı, 1823-cü ildə isə "Fəlakət" kitabı çapdan çıxır.
1822-ci ildə Hayne Berlindən Poznan şəhərinə səyahət edir. O, burada ilk dəfə olaraq İudaizmin Hassidi cərəyanı ilə yaxından tanış olur. Bu Hayneni heyran etsə də, o özünü yəhudi varlığı ilə identifikasiya edə bilmir. 1823-cü ildə xristian dinini qəbul etməzdən əvvəl o dostu İmmanuel Vohlvilə yazmışdır:"Mən nə uzun saqqal gəzdirməyə qadir deyiləm ki, məni yəhudi keşişi deyə çağırsınlar, və nə də mən oruc tutabilmərəm"
Xristian dinini qəbul etməsi
1825-ci ildə Heyne hüquq üzrə doktor elmi dərəcəsi alır. Hüquqşünas kimi böyük nailiyyətlər əldə etmək üçün o protestant kilsəsində o xristianlıq dinini qəbul edir və adının önünə "Kristian" adını əlavə edir. O bunu gizli saxlamağa çalışır. O keşişin evində kirvədən başqa heç kim olmasın. O bu dinin qəbul edilməsini avropa mədəniyyətə ayaq basmaq üçün edilən formal addım kimi qiymətləndirirdi. Ancaq o sonralar görür ki, buna baxmayaraq o bu "yad mədəniyyətdə" istədiyi kimi qəbul edilmir.
Bu onunla şair Platten arasında olam münaqişәdә özünü daha aydın bürüzә verir. O Heynəyə yəhudi əsilli olmasına görə hücum edir. Hətta bu münaqişə Plattenin yazdığı teatr səhnəsinin mövzusuna çevrilir. Heyne bu hәmlәlәrdәn özünü müdafiə etməyə çalışır. O bu kampaniyanı onun Münxen Universitetindә professor vəzifəsi almasının qarşısını almağa yönəldiyini qeyd edir.
Henrix ilə Platten arasında olan bu çəkişmə ədəbi formada davam etdirilir və onların bir-biri haqqında yazdıqları şeirlərdə özünə yer alır. Nəticədə Heyne almaniyada hüquqşünas kimi çalışmaq cəhdi boşa çıxır. Beləliklə, xristian dinin qəbul edilməsi ona heç bir uğur gətirmir. O sonra 9 yanvar 1826-cı ildə Mozes Mozerə yazır:" Mən xristian dinini qəbul etdiyimә görə peşmanam, mən bundan sonra özümü daha da pis hiss edirəm, uğursuzluqdan başqa mənə heç nə nəsib olmur." Bundan sonra o həyatı üçün lazım olan maliyyə vəsaitini, o dövr üçün qeyri-adi olan yazıçılıqla qazanır.
Onun yaradıcılığını tədqiq edən bütün mütəxəssislər yəhudi əsilli olmasının Henrix Heynenin həyatında və şairliyində böyük əhəmiyyət kəsb etməsindən yazırlar. O hələ Berlində təhsil alarkən yəhudi icması ilə əlaqədə olur. İudaizm motivi onun xristian dinini qəbul etməsindən sonra qabarsa da, bu məsələ onu həyatı boyu müşayiәt etmişdir.
Heynenin Fransaya köçmə səbəblərinin kökündə də siyasi problemlərdən çox onun mənşəyi durduğu vurğulanır. Heyne alman cəmiyyətində yәhudi kimi izolyasiya olunmuşdur.
İlk ədəbi nailiyyəti
Onun ilk şeirləri artıq 1816-cı ildə Hamburqda olarkən Froydhold Rizenharf (Freudhold Riesenharf) təxəllüsü ilə çap olunmuşdur. H.Heyne kimi onun ilk şeiri 1821-ci ildə Berlində işıq üçü görür.1824-cü ildə 33 şeirdən ibarət topluda Heyneni məşhur edən əsərlər də (Su pərsi) özünə yer tapır. Həmin il Vaymara çox hörmət etdiyi Volfqanq fon Qötenin yanına gedir. Hələ iki il öncə o Qöteyə ilk şeirlər kitabını onun haqqında yazdığı giriş sözləri ilə göndərmişdir. Görüş Heyne üçün məyusedici şəkildə keçir. Çünki, o bu görüşdə özünü solçu, təbii göstərsə də Qöte ondan mədəni şəkildə məsafə saxlamağa çalışır.
1826-ci ildə Heyne "" adlı kitabını çap etdirir. Bu ona böyük uğur gətirir. Həmin il onun Hoffman və Kampe nəşriyyatı ilə iş əlqəsi yaranır. Bundan sonra Yulius Kampe Heynenin vəfatına qədər onun əsərlərini çap edən şəxs kimi qalır. O 1827-ci ildə Heynenin şöhrətinin əsası sayılan Lirik mahnılar məcmuəsini çap edir. Burada romantik, çox vaxt xalq dilində yazılmış şeirlər heç də yalnız o dövrün hisslərinə toxunmurdu.
Heyne çox vaxt şeirlərində siyasi motivləri də ironik şəkildə təsvir edirdi. 1827-28-ci illərdə o Londona və İtaliyaya səfəri zamanı gördüklərini "Səyahət tәәssüratları" əsərində çap etdirir. "Le Grand" kitabında Heyne Napoleona olan rəğbətini açıqlayır və fransız inqilabının nailiyyətlərindən söhbət açır. 1827-ci ildə onun əsərlərinə Almaniyada yasaq qoyulmuşdur. Artıq 1830-cu illərdə Heyne Almaniyada və Avropada istedadlı şair kimi ad qazanmışdır.
Paris həyatı
Siyasi baxışlarına görə Prussiyada Heyneyə qarşı artan təzyiqlər nəticəsində o 1831-ci ildə Fransa inqilabından sonra Parisә köçür. Burada Heynenin yaradıcılığında ikinci mərhələ başlayır. Parisdə yaşadığı müddətdə o almaniya üçün darıxır. Bunu onun şeirlərindən görmək olur:
Ich hatte einst ein schönes Vaterland.
Der Eichenbaum
Wuchs dort so hoch, die Veilchen nickten sanft.
Es war ein Traum.
Das küßte mich auf deutsch und sprach auf deutsch
(Man glaubt es kaum
Wie gut es klang) das Wort: "Ich liebe dich!"
Es war ein Traum.
Sətri tərcümə:
Mənim gözəl ana vətənim vardı,
Orada hündür palıd ağacları bitərdi,
Ağaclardan yarpaqlar yumşaq yellənərdi,
Bu bir yuxu idi.
Məni alman dilində öpərdilər və almanca
(Adamın heç inanmağı gəlmir, bu necə də gözəl səslənirdi)
deyərdilər: "Mən səni sevirəm!"
Bu bir yuxu idi.
O iki dəfə ana vətəninə baş çəkmək imkanına malik olur. 1833-cü ildə Prussuya və 1835-ci ildə Frankfurt federal parlamentin qərarı ilə onun əsərləri qadağan olunduqdan sonra Heyne üçün Paris əsl eksilə çevrilir.
Parisə Heyne əsasən "Augsburger Allgemeinen Zeitung" qəzetinin xarici müxbiri kimi çalışırdı. Buradan aldığı pul onun yeganə gəlir mənbəyi idi. 1833-cü ildə onda xəstəliyinin ilk simptomları üzə çıxır, baş ağrıları, bəzi qabiliyyətlərinin məhdudlaşması, görmə qabiliyyətinin zəifləməsi onu ömrünün sonunda 8 il yatağa məhkum edir. Ancaq ona qədər o ömrünü Parisə maraqlı keçirməyə çalışır. Heyne, Parisdə avropanın məşhur şəxsiyyətləri ilə (bunların arasında Duma, Humbolt kimi şəxslər var idi) tanış olur.
Evlənməsi və Almaniya səyahətləri
1841-ci ildə Heyne St. Sulpise kilsəsində özünün Matilda adlandırıdğı keçmiş ayaqqabı satıcısı Auqustine Kresçense Mirat ilə evlənir. Heyne 18 yaşlı Matilda ilə hələ 1833-cü ildə tanış olmuşdur və ehtimal olnur ki, 1834-cü ildən onunla birlikdə yaşayırdı. Toy mərasimi katolik ənənəsinə görə aparılır. O yəhudi mənşəyini uzun müddət gizlətmişdir. Onun dostlarından Karl Marks və Fridrix Engels belə aşağı təbəqədən olan çılğın bir qızla evlənməyi məsləhət görmürlər. Heyne isə onunla yəqin ona görə evlənir ki, Matilda onun malik olduğu intellektual mühitə rәngarәnglik gətirirdi. Evlənməmişdən əvvəl Heyne qızın təhsil alması üçün köməklik göstərməyə cəhd edir. Matilda isə özünə inamı olan bir qız olduğundan Heynenin tərbiyələrindən imtina edir.
Onlar evlənəndən sonra həyatları turbulentli keçir. Ancaq Heyne Matildanın alman dili bilməsə də onu çox dәyәrlәndirirdi. Matilda Heyne haqqında demişdir: Mənim ərim həmişə şeir yazır, ancaq mən inanmıram ki, onların zərrə qədər də dəyəri vardır, çünki o bunlarla razı deyil." Bu Heynenin fikrincə ona dəlalət edirdi ki, Matilda onu şair kimi yox insan sevirdi.
Onların bu nigahdan övladları olmamışdır. Matilda ərinin ölümündən sonra xeyli yaşayır və 1883--cü ildə vəfat edir.
Heyneni Almaniya ilə bağlayan təkcə orada baş verən siyasi problemlər olmayıb, həm də atasının vəfatından sonra tək qalmış anası idi. O 1843-cü ildə anasına həyat yoldaşını təqdim etmək və eyni zamanda həsrətində olduğu vətəninə səyahətə çıxır. Bu zaman yol boyu gördüklərini Heyne "Almaniya. Bir qış nağılı" adlı şeirində satirik şəkildə dövlət, kilsə və cəmiyyətdə olan münasibətləri təsvir edir. Onun bu şeirində Marksın, Lassalın sosialist ideyaları özünə yer almışdır.
Siyasi fəaliyyəti
XİX əsrin 40-cı illәrindә Heynenin siyasi baxışları radikallaşmağa başlayır. O sənaye inqilabı sayəsində yaranmış yeni fəhlə təbəqəsinin problemlərini görən ilk alman şairlәrindәn idi. Buna münasibətini bildirən şair 1844-cü ildə "Sileziya toxucuları" şerini yazır. O toxucular üsyanından təsirlənir. Heynenin bu şeri Karl Marks tərəfindən buraxılan İRƏLİ!-də çap olunur və 50000 ədəd vərəq şəklində çoxaldılaraq fəhlələr arasında paylanır. Bu şeir Prussiya şahı IV Friedrich Vilhelm tərəfindən kəskin tənqid edilir və o Almaniyada qadağan edilir. 1846-cı ildə onun bu şeirini camaat arasında söyləməyə çalışan bir şəxs həbs edilir. 1844-cü ildə Heyneni ilə Parisdə tanış olan Fridrix Engels onun şeirini ingilis dilinə tərcümə edir və həmin ili „The New Moral World"də çap etdirir.
Bir demokrat kimi Heyne liberal hərəkətə yaxın idi. 1848-ci ildə inqilab xəbəri bütün Avropanı bürüdükdə onun səhhəti artıq pisləşmişdir. O Parisdə baş verən fevral inqilabını böyük şübhə ilə müşahidə edirdi və bunu " universal anarxiya, dünya qarışıqlığı, aydın görünən ağılını itirmə" adlandırırdı.
Həmin ilin martında Almaniyada baş verən inqilab ölkədə siyasi proseslərə təsir edir, vahid alman dövlətinin yaranması ilə nəticələnir. Ancaq tezliklə ölkədə yaranmış respublika-demokrat dövlət quruluşu yeni yaranmış parlamentdə azlıq şəklində qalır. Ümumi alman parlamenti adı altında monarxiyanın saxlanmasını Heyne siyasi cәhәtdәn mümkün olan şey saymır.
Almaniyada baş verən bütün siyasi proseslər Heynenin şeirlərində özünə yer tapırdı.
Son günləri
Onun xəstəliyi artıq 1845-ci ildən güclәnmәyә başlamışdır. Əmisi Solomonun vəfatından sonra ona vəd etdiyi aylıq pul almaq üzrə gedən çəkişmələr onun sağlamlığına mənfi təsir göstərmişdir. 1847-ci ildə o qohumları ilə əlverişli razılaşma əldə edir. Heynenin sağlamlığı artıq bu dövrdə sual altında idi. Müxtәlif kurortlara getmәsinә baxmayaraq o heç bir irəliləyişə nail ola bilmir.
1848-ci ildə Heynenin səhhəti kəskin pisləşir. Əsəblərindən әziyyәt çəkən şair yatağa düşür. Yataqda olduğu illəri o "Yataq qəbri (Matratzengruft)" adlandırır. Heyne özünün sifilis xəstəliyinə tutulmasını desə də, onun vəfatından sonra evində olan sənədlərin araşdırılması daha çox vərəm xəstəliyinin əlamətlərini göstərmişdir.
1848-ci ildə ona baş çəkən Engels Heynenin vəziyyətinin çox pis olduğunu yazmışdır. Heyne xəstə olduğu müddətdə də öz yaradıcılığını davam etdirmişdir. O şeirlərini diktə edərək yanındakı katibəsinin köməyi ilə kağıza köçürdürdü. Bu çətin şәraitә baxmayaraq o 1851-ci ildə "Romaserro" və 1854-cü ildə siyasi məzmunlu "Qarışıq yazılar" şeirlər kitablarını çap etdirir.
17 fevral 1856-cı ildə Heyne vəfat edir. O Parisdə Monmartr qәbiristanlığında dəfn edilir. 27 il sonra vəfat edən həyat yoldaşı Matilda da şairin vəsiyyətinə əsasən orada dəfn olunur.
Əsərləri
- 1821: Şeirlər
- 1823: Lirik intermetsio ilə yanaşı fəlakətlər
- 1824: Otuz üç şeir
- 1826: Səyahət təəssüratları (Reisebilder. Erster Teil)
- 1827: Mahnılar kitabı (Buch der Lieder)
- 1830: Səyahət təəssüratları. Üçüncü hissə (Reisebilder. Dritter Teil)
- 1832: Fransız durumları(Französische Zustände)
- 1833: Şikayətlər haqqında. Salonun üçüncü hissəsinə giriş sözü. (Über den Denunzianten. Eine Vorrede zum dritten Teil des Salons)
- 1834: Salon. Birinci hissə. (Der Salon. Erster Teil)
- 1835: Salon. İkinci hissə (Der Salon. Zweiter Teil)
- 1836: Salon. Üçüncü hissə (Der Salon. Dritter Teil)
- 1836: Romantik məktəb (Die romantische Schule)
- 1838: Şvabiya güzgüsü (Der Schwabenspiegel)
- 1839: Şekspirin qızları və qadınları (Shakespeares Mädchen und Frauen)
- 1840: Lüdviq Börne (Ludwig Börne. Eine Denkschrift)
- 1844: Yeni şeirlər (Neue Gedichte)
- 1847: Atta Troll (Atta Troll
- 1851: Romansero (Romanzero) və Doktor Faust. Rəqs poeması( Der Doktor Faust. Ein Tanzpoem)
- 1854: Qarışıq yazılar. (Vermischte Schriften)
- 1857 Fəlakət (Tragödien)
- 1869 Son şeirlər və düşüncələr (Letzte Gedichte und Gedanken)
- 1884 Memuarlar (Memoiren)
- 1892 Henrix Haynenin ailə həyatı (Heinrich Heines Familienleben. 122 Familienbriefe des Dichters und 4 Bilder)UB Bielefeld də elektron şəklində)
İstinadlar
- J. W. F., J. G. R. Heine, Heinrich (ing.). // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm 11 New York, Cambridge, England: University Press, 1911. Vol. 13.
- Mähly J. Heine, Heinrich (alm.). // Allgemeine Deutsche Biographie L: 1880. Vol. 11. S. 338–351.
- Берковский Н. Я., Берковский Н. Я. Гейне // Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 2.
- Вейнберг П. Гейне, Генрих (rus.). // Энциклопедический словарь СПб: Брокгауз — Ефрон, 1892. Т. VIII. С. 254–257.
- Marcel Reich-Ranicki: Der Fall Heine, Stuttgart 1997, S. 103
- aus: Neue Gedichte, zit. nach DHA, Bd. 6, S. 73
Mənbələr
- Wolfgang Hädecke: Heinrich Heine – Eine Biographie, Rowohlt, Reinbek 1989,
- Jan-Christoph Hauschild/ Michael Werner: Der Zweck des Lebens ist das Leben selbst. Heinrich Heine. Eine Biographie, Kiepenheuer & Witsch, Köln 1997; aktualisierte Neuausgabe 2005 bei Zweitausendeins,
- Lew Kopelew: Ein Dichter kam vom Rhein. Heinrich Heines Leben und Leiden. Vom Autor gemeinsam mit Edith Kaiser überarbeitete Neuausgabe (dt. EA: Berlin 1981), dtv, München 1986
- Ralf Schnell: Heinrich Heine zur Einführung, Junius, Hamburg 1996,
- Bernd Kortländer: Heinrich Heine, Reclam, Stuttgart 2003,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kristian Iohan Henrix Heyne alm Christian Johann Heinrich Heine transkripsiya Kristian Yohan Haynrih Hayne 13 dekabr 1797 Dusseldorf Muqeddes Roma imperiyasi 17 fevral 1856 Paris Ikinci Fransa Imperiyasi XIX esr alman sairi ve jurnalisti Henrix Heynealm Heinrich Heine Dogum adi Heinrich HeineDogum tarixi 13 dekabr 1797Dogum yeri Dusseldorf FransaVefat tarixi 17 fevral 1856 58 yasinda Vefat yeri Paris FransaDefn yeri Monmartr qebiristanligiTehsili Bonn Universiteti Gottingen Universiteti Humboldt adina Berlin UniversitetiFealiyyeti sair yazici jurnalist edebiyyat tenqidcisi sair vekil d imicmeyker esseistEserlerinin dili fransiz dili alman diliIstiqamet romantizm Vikianbarda elaqeli mediafayllar Heyne oz eserleri ile gundelik alman dilini inkisaf etdirerek onu lirik bir seviyyeye catdirmis felyeton ve seyahet xeberlerini edebi sekilde tesvir etmekle alman dilinin aydin ve sade sekilde formalasmasina tohfe vermisdir Heyne dovrunde tenqidci siyasi jurnalist esseist satirik ve polemikaci kimi de taninirdi Bu gun o en cox tercume olunan alman sairlerinden hesab edilir Usaqligi ve tehsiliHeyne Dusseldorf seherinde yehudi tacir Samson Heynenin 1764 1828 ve Betti Heynenin ilk ovladi kimi dunyaya gelmisdir Ilk tehsilini yerli katolik liseyde almis ve burada da balaca Henricde xristian dininee regbet yaranmis ve bu regbet onu butun heyati boyu izlemisdir Fransizlarla muharibe zamani boyuk vetenperverlik ruhunda olan genc Henrix Napoleonun meglubiyyetinden sonra meyusluga ugrayir cunki muharibeden sonra onun veteninde qalib prussiyalilarin feodal qayda qanunlarini berpa etmekle yanasi Napoleonun yehudilere verdiyi dini ve diger azadliqlar legv etmisdiler Heynenin valideynleri ogullarini Napoleon ordusunun generali kimi gormek isteseler de meglubiyyetden sonra onlar onun ucun tacir pesesini secirler 1816 ci ilde o milyoncu emisi Solomon Heynenin yanina ticaret isini oyrenmeye yollanir Ancaq genc Heyne ne yerli ticaretde ne Frankfurt Maynda hec bir umid verici fealiyyet gostermir Bu arada artiq Heyne ozunu sair kimi tanimis ve ticaret isinden uzaq oldugunu anlamisdi Bu dovrde yazdigi ve esas emisi qizi Amaliyaya olan nakam mehebbetinden behs eden seirleri ve mektublari dehset romantikasindan behs edirdi Onun ucun sonraki romantizm motivleri mehebett olum ikilik dehsetli yuxular ve s seciyyevi idi Haynenin anasi Betti Henrixden hec bir ticaretmi alinmayacagini goren qohumlari tezlikle ona universitetde tehsil almaga imkan yaradirlar 1819 cu ilde o Bonn seherinde Sleqelin Alman dilinin tarixi ve poeziya movzusunda muhazirelerini dinleyir Bununla da Sleqel Heynenin romantik meyillenmeye sovq etmesine tesir gosterir Heynrix Heyne seirlerini tercume edir ve eyni zamanda romantik stilin inceliklerine yiyelenir O romatizm haqqinda meqaleler yazir Sonralar Bonnda daha bir muellimi Morits Arndt da onun sairlik yolunu secmesinde onemli rol oynayir Bonnda olarken telebe cemiyyetlerinde istirak edir liberal ve milli axinlara qosulur Bunun sebebi hele o dovrde zeif olan Almaniya idi 1820 ci ilde Heyne Qottingen seherindeki universitete gedir 1821 ci ilde o bu universiteti duel ehvalatina gore terk etmeli olur Heyne o dovrde Almaniyada yehudilere qarsi olan munasibete gore oz eslini gizletmeye calisan Heyne onu yehudi olduguna gore tehqir eden telebe yoldasini duele cagirir Bundan xeber tutan Universitet onu tehsilden tam xaric edir qarsi terefi ise bir semestr tehsilden kenarlasdirir Henrix Heyne neticede Berline kocmeli olur O burada 1821 1823 cu illerde filosof Hegelin yaninda tehsil alir Bu muddetde Heyne seher edebi dairesi ile kontakt yaradir ve orada Varnhaqen ailesi ile tanis olur Xanim Rahel ve onun eri Karl Varnhaqen fon Ensenin onun sair kimi yetismesinde boyuk rollari olur Onlar Haynenin ilk edebi eserleri haqqinda musbet fikirler soyleyirler Varnhaqen fon Ense vefatina kimi Hayne ile mektub elaqesinde olur Berlinde oldugu muddetde 1822 ci ilde onun serler kitabi 1823 cu ilde ise Felaket kitabi capdan cixir 1822 ci ilde Hayne Berlinden Poznan seherine seyahet edir O burada ilk defe olaraq Iudaizmin Hassidi cereyani ile yaxindan tanis olur Bu Hayneni heyran etse de o ozunu yehudi varligi ile identifikasiya ede bilmir 1823 cu ilde xristian dinini qebul etmezden evvel o dostu Immanuel Vohlvile yazmisdir Men ne uzun saqqal gezdirmeye qadir deyilem ki meni yehudi kesisi deye cagirsinlar ve ne de men oruc tutabilmerem Xristian dinini qebul etmesi1825 ci ilde Heyne huquq uzre doktor elmi derecesi alir Huquqsunas kimi boyuk nailiyyetler elde etmek ucun o protestant kilsesinde o xristianliq dinini qebul edir ve adinin onune Kristian adini elave edir O bunu gizli saxlamaga calisir O kesisin evinde kirveden basqa hec kim olmasin O bu dinin qebul edilmesini avropa medeniyyete ayaq basmaq ucun edilen formal addim kimi qiymetlendirirdi Ancaq o sonralar gorur ki buna baxmayaraq o bu yad medeniyyetde istediyi kimi qebul edilmir Bu onunla sair Platten arasinda olam munaqisәdә ozunu daha aydin buruzә verir O Heyneye yehudi esilli olmasina gore hucum edir Hetta bu munaqise Plattenin yazdigi teatr sehnesinin movzusuna cevrilir Heyne bu hәmlәlәrdәn ozunu mudafie etmeye calisir O bu kampaniyani onun Munxen Universitetindә professor vezifesi almasinin qarsisini almaga yoneldiyini qeyd edir Henrix ile Platten arasinda olan bu cekisme edebi formada davam etdirilir ve onlarin bir biri haqqinda yazdiqlari seirlerde ozune yer alir Neticede Heyne almaniyada huquqsunas kimi calismaq cehdi bosa cixir Belelikle xristian dinin qebul edilmesi ona hec bir ugur getirmir O sonra 9 yanvar 1826 ci ilde Mozes Mozere yazir Men xristian dinini qebul etdiyimә gore pesmanam men bundan sonra ozumu daha da pis hiss edirem ugursuzluqdan basqa mene hec ne nesib olmur Bundan sonra o heyati ucun lazim olan maliyye vesaitini o dovr ucun qeyri adi olan yaziciliqla qazanir Onun yaradiciligini tedqiq eden butun mutexessisler yehudi esilli olmasinin Henrix Heynenin heyatinda ve sairliyinde boyuk ehemiyyet kesb etmesinden yazirlar O hele Berlinde tehsil alarken yehudi icmasi ile elaqede olur Iudaizm motivi onun xristian dinini qebul etmesinden sonra qabarsa da bu mesele onu heyati boyu musayiәt etmisdir Heynenin Fransaya kocme sebeblerinin kokunde de siyasi problemlerden cox onun menseyi durdugu vurgulanir Heyne alman cemiyyetinde yәhudi kimi izolyasiya olunmusdur Ilk edebi nailiyyeti Su perisi ne qoyulmus heykel St Goarshausen Onun ilk seirleri artiq 1816 ci ilde Hamburqda olarken Froydhold Rizenharf Freudhold Riesenharf texellusu ile cap olunmusdur H Heyne kimi onun ilk seiri 1821 ci ilde Berlinde isiq ucu gorur 1824 cu ilde 33 seirden ibaret topluda Heyneni meshur eden eserler de Su persi ozune yer tapir Hemin il Vaymara cox hormet etdiyi Volfqanq fon Qotenin yanina gedir Hele iki il once o Qoteye ilk seirler kitabini onun haqqinda yazdigi giris sozleri ile gondermisdir Gorus Heyne ucun meyusedici sekilde kecir Cunki o bu gorusde ozunu solcu tebii gosterse de Qote ondan medeni sekilde mesafe saxlamaga calisir 1826 ci ilde Heyne adli kitabini cap etdirir Bu ona boyuk ugur getirir Hemin il onun Hoffman ve Kampe nesriyyati ile is elqesi yaranir Bundan sonra Yulius Kampe Heynenin vefatina qeder onun eserlerini cap eden sexs kimi qalir O 1827 ci ilde Heynenin sohretinin esasi sayilan Lirik mahnilar mecmuesini cap edir Burada romantik cox vaxt xalq dilinde yazilmis seirler hec de yalniz o dovrun hisslerine toxunmurdu Heyne cox vaxt seirlerinde siyasi motivleri de ironik sekilde tesvir edirdi 1827 28 ci illerde o Londona ve Italiyaya seferi zamani gorduklerini Seyahet tәәssuratlari eserinde cap etdirir Le Grand kitabinda Heyne Napoleona olan regbetini aciqlayir ve fransiz inqilabinin nailiyyetlerinden sohbet acir 1827 ci ilde onun eserlerine Almaniyada yasaq qoyulmusdur Artiq 1830 cu illerde Heyne Almaniyada ve Avropada istedadli sair kimi ad qazanmisdir Paris heyatiSiyasi baxislarina gore Prussiyada Heyneye qarsi artan tezyiqler neticesinde o 1831 ci ilde Fransa inqilabindan sonra Parisә kocur Burada Heynenin yaradiciliginda ikinci merhele baslayir Parisde yasadigi muddetde o almaniya ucun darixir Bunu onun seirlerinden gormek olur Ich hatte einst ein schones Vaterland Der Eichenbaum Wuchs dort so hoch die Veilchen nickten sanft Es war ein Traum Das kusste mich auf deutsch und sprach auf deutsch Man glaubt es kaum Wie gut es klang das Wort Ich liebe dich Es war ein Traum Setri tercume Menim gozel ana vetenim vardi Orada hundur palid agaclari biterdi Agaclardan yarpaqlar yumsaq yellenerdi Bu bir yuxu idi Meni alman dilinde operdiler ve almanca Adamin hec inanmagi gelmir bu nece de gozel seslenirdi deyerdiler Men seni sevirem Bu bir yuxu idi O iki defe ana vetenine bas cekmek imkanina malik olur 1833 cu ilde Prussuya ve 1835 ci ilde Frankfurt federal parlamentin qerari ile onun eserleri qadagan olunduqdan sonra Heyne ucun Paris esl eksile cevrilir Parise Heyne esasen Augsburger Allgemeinen Zeitung qezetinin xarici muxbiri kimi calisirdi Buradan aldigi pul onun yegane gelir menbeyi idi 1833 cu ilde onda xesteliyinin ilk simptomlari uze cixir bas agrilari bezi qabiliyyetlerinin mehdudlasmasi gorme qabiliyyetinin zeiflemesi onu omrunun sonunda 8 il yataga mehkum edir Ancaq ona qeder o omrunu Parise maraqli kecirmeye calisir Heyne Parisde avropanin meshur sexsiyyetleri ile bunlarin arasinda Duma Humbolt kimi sexsler var idi tanis olur Evlenmesi ve Almaniya seyahetleriHeynenin heyat yoldasi Matilda 1841 ci ilde Heyne St Sulpise kilsesinde ozunun Matilda adlandiridgi kecmis ayaqqabi saticisi Auqustine Krescense Mirat ile evlenir Heyne 18 yasli Matilda ile hele 1833 cu ilde tanis olmusdur ve ehtimal olnur ki 1834 cu ilden onunla birlikde yasayirdi Toy merasimi katolik enenesine gore aparilir O yehudi menseyini uzun muddet gizletmisdir Onun dostlarindan Karl Marks ve Fridrix Engels bele asagi tebeqeden olan cilgin bir qizla evlenmeyi meslehet gormurler Heyne ise onunla yeqin ona gore evlenir ki Matilda onun malik oldugu intellektual muhite rәngarәnglik getirirdi Evlenmemisden evvel Heyne qizin tehsil almasi ucun komeklik gostermeye cehd edir Matilda ise ozune inami olan bir qiz oldugundan Heynenin terbiyelerinden imtina edir Onlar evlenenden sonra heyatlari turbulentli kecir Ancaq Heyne Matildanin alman dili bilmese de onu cox dәyәrlәndirirdi Matilda Heyne haqqinda demisdir Menim erim hemise seir yazir ancaq men inanmiram ki onlarin zerre qeder de deyeri vardir cunki o bunlarla razi deyil Bu Heynenin fikrince ona delalet edirdi ki Matilda onu sair kimi yox insan sevirdi Onlarin bu nigahdan ovladlari olmamisdir Matilda erinin olumunden sonra xeyli yasayir ve 1883 cu ilde vefat edir Heyneni Almaniya ile baglayan tekce orada bas veren siyasi problemler olmayib hem de atasinin vefatindan sonra tek qalmis anasi idi O 1843 cu ilde anasina heyat yoldasini teqdim etmek ve eyni zamanda hesretinde oldugu vetenine seyahete cixir Bu zaman yol boyu gorduklerini Heyne Almaniya Bir qis nagili adli seirinde satirik sekilde dovlet kilse ve cemiyyetde olan munasibetleri tesvir edir Onun bu seirinde Marksin Lassalin sosialist ideyalari ozune yer almisdir Siyasi fealiyyetiXIX esrin 40 ci illәrindә Heynenin siyasi baxislari radikallasmaga baslayir O senaye inqilabi sayesinde yaranmis yeni fehle tebeqesinin problemlerini goren ilk alman sairlәrindәn idi Buna munasibetini bildiren sair 1844 cu ilde Sileziya toxuculari serini yazir O toxucular usyanindan tesirlenir Heynenin bu seri Karl Marks terefinden buraxilan IRELI de cap olunur ve 50000 eded vereq seklinde coxaldilaraq fehleler arasinda paylanir Bu seir Prussiya sahi IV Friedrich Vilhelm terefinden keskin tenqid edilir ve o Almaniyada qadagan edilir 1846 ci ilde onun bu seirini camaat arasinda soylemeye calisan bir sexs hebs edilir 1844 cu ilde Heyneni ile Parisde tanis olan Fridrix Engels onun seirini ingilis diline tercume edir ve hemin ili The New Moral World de cap etdirir Bir demokrat kimi Heyne liberal herekete yaxin idi 1848 ci ilde inqilab xeberi butun Avropani burudukde onun sehheti artiq pislesmisdir O Parisde bas veren fevral inqilabini boyuk subhe ile musahide edirdi ve bunu universal anarxiya dunya qarisiqligi aydin gorunen agilini itirme adlandirirdi Hemin ilin martinda Almaniyada bas veren inqilab olkede siyasi proseslere tesir edir vahid alman dovletinin yaranmasi ile neticelenir Ancaq tezlikle olkede yaranmis respublika demokrat dovlet qurulusu yeni yaranmis parlamentde azliq seklinde qalir Umumi alman parlamenti adi altinda monarxiyanin saxlanmasini Heyne siyasi cәhәtdәn mumkun olan sey saymir Almaniyada bas veren butun siyasi prosesler Heynenin seirlerinde ozune yer tapirdi Son gunleriXeste Heyne yataqda 1851 Onun xesteliyi artiq 1845 ci ilden guclәnmәyә baslamisdir Emisi Solomonun vefatindan sonra ona ved etdiyi ayliq pul almaq uzre geden cekismeler onun saglamligina menfi tesir gostermisdir 1847 ci ilde o qohumlari ile elverisli razilasma elde edir Heynenin saglamligi artiq bu dovrde sual altinda idi Muxtәlif kurortlara getmәsinә baxmayaraq o hec bir irelileyise nail ola bilmir 1848 ci ilde Heynenin sehheti keskin pislesir Eseblerinden әziyyәt ceken sair yataga dusur Yataqda oldugu illeri o Yataq qebri Matratzengruft adlandirir Heyne ozunun sifilis xesteliyine tutulmasini dese de onun vefatindan sonra evinde olan senedlerin arasdirilmasi daha cox verem xesteliyinin elametlerini gostermisdir 1848 ci ilde ona bas ceken Engels Heynenin veziyyetinin cox pis oldugunu yazmisdir Heyne xeste oldugu muddetde de oz yaradiciligini davam etdirmisdir O seirlerini dikte ederek yanindaki katibesinin komeyi ile kagiza kocurdurdu Bu cetin sәraitә baxmayaraq o 1851 ci ilde Romaserro ve 1854 cu ilde siyasi mezmunlu Qarisiq yazilar seirler kitablarini cap etdirir 17 fevral 1856 ci ilde Heyne vefat edir O Parisde Monmartr qәbiristanliginda defn edilir 27 il sonra vefat eden heyat yoldasi Matilda da sairin vesiyyetine esasen orada defn olunur EserleriReisebilder 18311821 Seirler 1823 Lirik intermetsio ile yanasi felaketler 1824 Otuz uc seir 1826 Seyahet teessuratlari Reisebilder Erster Teil 1827 Mahnilar kitabi Buch der Lieder 1830 Seyahet teessuratlari Ucuncu hisse Reisebilder Dritter Teil 1832 Fransiz durumlari Franzosische Zustande 1833 Sikayetler haqqinda Salonun ucuncu hissesine giris sozu Uber den Denunzianten Eine Vorrede zum dritten Teil des Salons 1834 Salon Birinci hisse Der Salon Erster Teil 1835 Salon Ikinci hisse Der Salon Zweiter Teil 1836 Salon Ucuncu hisse Der Salon Dritter Teil 1836 Romantik mekteb Die romantische Schule 1838 Svabiya guzgusu Der Schwabenspiegel 1839 Sekspirin qizlari ve qadinlari Shakespeares Madchen und Frauen 1840 Ludviq Borne Ludwig Borne Eine Denkschrift 1844 Yeni seirler Neue Gedichte 1847 Atta Troll Atta Troll 1851 Romansero Romanzero ve Doktor Faust Reqs poemasi Der Doktor Faust Ein Tanzpoem 1854 Qarisiq yazilar Vermischte Schriften 1857 Felaket Tragodien 1869 Son seirler ve dusunceler Letzte Gedichte und Gedanken 1884 Memuarlar Memoiren 1892 Henrix Haynenin aile heyati Heinrich Heines Familienleben 122 Familienbriefe des Dichters und 4 Bilder UB Bielefeld de elektron seklinde IstinadlarJ W F J G R Heine Heinrich ing Encyclopaedia Britannica a dictionary of arts sciences literature and general information H Chisholm 11 New York Cambridge England University Press 1911 Vol 13 Mahly J Heine Heinrich alm Allgemeine Deutsche BiographieL 1880 Vol 11 S 338 351 Berkovskij N Ya Berkovskij N Ya Gejne Kratkaya literaturnaya enciklopediya rus Moskva Sovetskaya enciklopediya 1962 T 2 Vejnberg P Gejne Genrih rus Enciklopedicheskij slovarSPb Brokgauz Efron 1892 T VIII S 254 257 Marcel Reich Ranicki Der Fall Heine Stuttgart 1997 S 103 aus Neue Gedichte zit nach DHA Bd 6 S 73MenbelerWolfgang Hadecke Heinrich Heine Eine Biographie Rowohlt Reinbek 1989 ISBN 3 499 15975 9 Jan Christoph Hauschild Michael Werner Der Zweck des Lebens ist das Leben selbst Heinrich Heine Eine Biographie Kiepenheuer amp Witsch Koln 1997 aktualisierte Neuausgabe 2005 bei Zweitausendeins ISBN 978 3 86150 739 0 Lew Kopelew Ein Dichter kam vom Rhein Heinrich Heines Leben und Leiden Vom Autor gemeinsam mit Edith Kaiser uberarbeitete Neuausgabe dt EA Berlin 1981 dtv Munchen 1986 Ralf Schnell Heinrich Heine zur Einfuhrung Junius Hamburg 1996 ISBN 3 88506 930 X Bernd Kortlander Heinrich Heine Reclam Stuttgart 2003 ISBN 3 15 017638 7