Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqaləni lazımdır. |
Reklam — insanların hər hansı bir məhsulu almağına, xidmətdən istifadə etməyinə və ya hər hansı bir siyasi namizədi və ya onun ideyasını dəstəkləməsinə təsir etməkdə istifadə olunan məlumatlandırma vasitəsi.
Reklam qəzet, websaytlar, radio, bilbord və s. kimi vasitələrlə ötürülə bilər. Bir qayda olaraq reklam məhsulun və ya xidmətin adı və bu məhsul və ya xidmətin alıcıya necə faydalı olacağı barədə məlumatları özündə saxlayır. Reklam bir çox hallarda potensial alıcıları hər hansı bir markanın məhsul və ya xidmətlərindən istifadə etməyə inandırmağa cəhd göstərir. Müasir reklam kütləvi istehalın artdığı 19-cu əsrin sonu və 20-ci əsrin əvvəllərində inkişaf etmişdir.
Ticarət məqsədli reklamverənlər öz məhsul və ya xidmətlərinin istehlakını məhsulun təsvirini və ya adını özündə ehtiva etməklə istehlakçının yaddaşında məhsulun müvafiq xüsusiyyətləri ilə brend arasında əlaqə yaratmağa yönəldilmiş brendləşdirmə yolu ilə artırmağa çalışırlar. Reklam məlumatları ənənəvi qəzet, jurnal, radio, televiziya, bilbord kimi vasitələr də daxil olmaqla bir çox müxtəlif informasiya vasitələri ilə çatdırıla bilər. Reklam şirkət və ya təşilat adından reklam agentliyi tərəfindən də yerləşdirilə bilər.
Reklama vəsait xərcləyən müxtəlif təşkilatlar yalnız istehlakçılar üçün nəzərdə tutulan mal və ya xidmətləri deyil həm də siyasi partiyaları, dini təşkilatları və dövlət agentliklərini də təbliğ edə bilərlər.
Reklam xərcləri son illərdə artmaqdadır. 2007-ci ildə reklam xərcləri ABŞ-də 150 milyon dünya miqyasında isə 385 milyon USD olaraq hesablanmışdır və sonuncunun 2010-cu ildə 450 milyonu aşacağı gözlənilir. Hazırda bir çox insanlar daha ucuz, lakin eyni zamanda daha effektli reklam metodları axtarmaqdadır. Nisbətən daha ucuz olan reklam növlərinə direkt marketinq və təşviqedici reklam məhsullarını aid etmək olar. Direkt marketing hansısa tədbirlərdə və ya sadəcə kampaniyanın tərkib hissəsi olaraq təşviqedici reklam məhsullarının da verilə bilindiyi insanlara üzbəüz, birbaşa təsiri nəzərdə tutan bir vasitədir. Təşviqedici reklam məhsulları bir qayda olaraq kütləvi şəkildə satın alındığından daha ucuz bir üsuldur. Direkt marketinqlə birlikdə təşviqedici reklam məhsulları kiçik vəsaitlə olduqca effektli bir marketinq kampaniyası təmin edir.
Tarix
Qədim Misirdə papiruslardan satışla bağlı məlumatlar və divar afişaları hazırlamaq üçün istifadə edirdilər. Kommersiya və siyasi təşviqat xarakterli məlumatlara qədim Pompey şəhərinin dağıntıları arasında rast gəlinmişdir. Günümüzədək Asiya, Afrika və Cənubi Amerikanın bir çox hissələrində rast gəlinən divar və qaya üzərindəki ticari reklam xarakterli rəsmlər qədim reklam formalarının başqa bir ifadə formasıdır. Divar rəngləmə ənənəsinin tarixi isə eradan 4000 il əvvəl Hindistanda daş rəngləmə sənətinə dayandığı güman edilir. Tarixi mənbələrə əsasən bilbordlar ən qədim reklam formalarından olmuşdur. Orta əsrlərdə şəhərlərin böyüməyə başlaması ilə əhalinin böyük bir hissəsi oxuma bilmədiyindən insanlar öz ticarətləriylə əlaqəli bu gün çəkməçi,dəyirmançı, dərzi və dəmirçini təmsil edə biləcək ayaqqabı, kostyum, papaq, saat, brilliant, nal, şam və hətta un torbası kimi simvollardan istifadə edirdilər. Meyvə və tərəvəz adətən şəhər meydanlarında arabaların arxasında və ya furqonlarda satılırdı və satıcılar alıcıların rahatlığı üçün onların harda olduqlarını elan edən küçə carçılarından istifadə edirdilər.
Təhsilin aşkar bir ehtiyaca çevrilməsi oxuma və çapın da inkişafı ilə reklam yazılı formada genişlənməyə başladı. 17-ci əsrdə İngiltərədə həftəlik qəzetlərdə artıq reklama rast gəlinirdi. İlk çap reklamı nümunələri əsasən çap maşınındakı irəliləyişlərlə əlaqəli inkişafına zəmin yaranan kitab və qəzetlərə və xəstəlik Avropanı talan etdikdən sonra axtarılan dərmanlara həsr olunmuşdu. Bununla bele reklam məzmununun tənzimlənməsi ehtiyacını yaradan saxta reklamlar problemə çevrilmişdi.
19-cu əsrdə iqtisadiyyatın inkişafı ilə yanaşı reklam da inkişaf edirdi. ABŞ-də bu məzmunda reklamın uğuru nəticədə poçtla sifariş reklamının inkişafına gətirib çıxardı.
1836-cı ilin iyununda Fransanın La Presse qəzeti öz səhifələrində pullu reklama yer ayıran ilk qəzet olaraq xərclərini aşağı salaraq oxucu sayını və mənfəətliyini yuxarı qaldırdı. 1840-cı illərdə Volney Palmer Bostondakı reklam agentliklərinin ilk sələfinin əsasını qoydu. Təxminən həmin vaxtlarda Fransada Charles-Louis Havas öz xəbər agentliyinin xidmət sayını artırdı:Havas reklam maklerliyi də daxil olmaqla Fransada təşkil edilən ilk grup oldu.İlk vaxtlar agentliklər qəzetlərdəki boş reklam yerləri üzrə fəaliyyət göstərən brokerlər idi. N. W. Ayer & Son reklam üzrə bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürərək tam xidmət göstərən ilk agentlik oldu. 1869-cu ildə açılmışdı və Filadelfiyada yerləşirdi.
Yeni əsrin əvvəllərində iş sahəsində qadınlar üçün olduqca az seçim var idi və reklam bunlardan biri idi.Qadınlar ev təsərrüfatında alışverişlərin böyük bir hissəsi üçün məsuliyyət daşıdığından reklamçılar və agentliklər tərəfindən yaradıcılıq prosesində qadınların fikirlərinə dəyər verməyə başlanıldı. Faktiki olaraq ABŞ-də seksual elementlərdən istifadə olunan ilk reklam bir qadın tərəfindən bir sabun məhsulu üçün hazırlanmışdı.Bugünkü standardlardan baxıldığında adi görünən bu reklam "Toxunmağı sevdiyin dəri"ismarışının müşayəti ilə bir çütlüyü ekranda təsvir edirdi.
20-ci illərin əvvəllərində radio avadanlıqları istehsalçıları və daha çox radio satmaq üçün istehlakçılara programlar təklif edən pərakəndə satıcılar tərəfindən ilk radio stansiyalar quruldu. Vaxt keçdikcə bir çox qeyri-kommersiya təşkilatları öz radio stansiyalarını açdılar.Sponsorlaşdırma təcrübəsi populyarlaşdırıldıqdan sonra hər bir radio proqramı proqramın əvvəlində və sonunda adı çəkilməklə müxtəlif şirkətlər tərəfindən sponsorlaşdırılmağa başlanıldı.Bununla belə,radio stansiyası sahibləri tezliklə hər proqram üçün bir sponsor yerinə radio verilişlərində sponsorluq hüquqlarının çoxsaylı şirkətlərə kiçik vaxt ayırmaqla satılmasılə daha çox pul qazanmağın mümkün olduğunu başa düşdülər.
40-cı illərin sonu 50-ci illərin əvvəllərində bu təcrübə televiziyalarda da tətbiq olunmağa başladı.Radioları kommersiyalaşdırmağa çalışanlar və onların yalnız qeyri-kommersiya və ictimaiyyətin maraqları üçün fəaliyyət göstərməsi fikrini müdafiə edənlər arasında sərt mübarizə gedirdi.Birləşmiş Krallıq BBC üçün dövlət maliyyələşdirmə modelindən istifadə etdi.Analoji olaraq Kanadada Graham Spry kimi vəkillər hökumətə Kanada Yayım Korporasiyası yaratmaqla dövlət maliyyələşdirmə modelini qəbul etdirməyi bacardı.Bununla belə, ABŞ-də Kommunikasiya aktının 1934-cü ildə qəbul olunması ilə kapitalist modeli üstünlük əldə etdi.Sosialistləri sakitləşdirmək məqsədilə ABŞ konqresi kommersiya məqsədli fəaliyyət göstərən yayımçılara qarşı "cəmiyyətin maraq,rahatlıq və ehtiyaclarına uyğun davranma" tələbini irəli sürdü.Hal-hazırda ABŞ-də İctimai Yayımlanma Xidməti və Milli İctimai radionun da yaranmasına gətirib çıxaran 1967-ci il İctimai Yayımlanma Aktına əsasən ictimai yayımlanma anlayışı hələ də mövcuddur.
50-ci illərin əvvəllərində DuMont Televiziya Şəbəkəsi müasir bir ənənə olan reklam vaxtını bir neçə sponsora satmaq üsulunu başlatdı.Daha əvvəllər DuMont proqramlar üçün sponsor tapmaqda çətinlik çəkirdi lakin kiçik vaxt kəsiklərini müxtəlif sponsorlara ayırmaqla o öz vəziyyətini yaxşılaşdırdı.Nəticə olaraq bu ABŞ-də kommersiya məqsədli televiziya sənayesində ümumi təcrübəyə çevrildi.Bununla belə The United States Steel Hour kimi tək sponsoru olan proqramlar da hələ də qalmaqdadır.Bəzi hallarda sponsorlar proqram üzərində böyük nəzarətə sahib olurlar və bu hətta onun məzmununun hazırlanmasına qədər gələ bilir.
60-cı illərdə yaradıcılığa daha çox imkan verməklə istehlakçıya daha cazib gələ biləcək gözlənilməz ismarışların istifadə olunduğu müasir reklam yanaşması ortaya çıxdı. Volkswagenin reklam kampaniyasında istifadə olunan "Kiçik Düşünün" və "Limon"(maşının görünüşünü təsvir etmək üçün istifadə olunmuşdu) kimi başlıqlar oxucu və ya izləyən şəxsin yaddaşında hər hansı bir xüsusi ideyanı brendlə əlaqələndirmək üçün nəzərdə tutulan "nəzər nöqtəsi" və "unikal satış mühakiməsi"-ni irəli çəkməklə yeni reklam erası tarixinə daxil oldu.ABŞ reklam tarixində bu dövr Yaradıcı İnqilab adlanır və digərləri arasında inqilabi sayılan Volkswagen reklam kampaniyasının yaradılmasına kömək edən William Bernbach bu dövrün nümunələrindən idi.Ən yaradıcı və qalıcı amerika reklamlarının bir çoxu məhz bu dövrə aiddir. 80-ci illərin sonu 90-cı illərin əvvəlləri kabel televiziyası və xüsusilə MTV- nin yaranması ilə yadda qaldı.Musiqi videosu konsepsiyasını rəhbər tutaraq MTV yeni növ reklam anlayışı gətirdi:istehlakçı məhz reklam məlumatı almaq üçün kanala köklənirdi və bu halda reklam əlavə ikinci dərəcəli bir məhsul olmaqdan çıxırdı.Kabel və peyk televiziyalarının geniş yayılması ilə bütünlükdə reklama həsr olunmuş QVC, Home Shopping Network, və Shop TV Canada kimi kanallar da daxil olmaqla ixtisaslaşdırılmış kanallar ortaya çıxdı. 90-cı illərdə internet marketinqi reklamçılar üçün yeni imkanlar açdı və "dot.com" ifadəsinin birdən-birə məşhurlaşmasına gətirib çıxardı.Bu dövrdə yalnız reklam gəliri hesabına fəaliyyət göstərən şirkətlər ortaya çıxdı.21-ci əsrə keçərkən axtarış sistemi Google da daxil olmaqla bir çox websaytlar onlayn reklamda dəyişiklik edərək istifadəçilərə kömək etmə məqsədli daha düzgün mətnli və daha ciddi reklamlara üstünlük verməyə başladılar.Bu oxşar cəhdlərin çoxalmasına və interaktiv reklam ənənəsinin genişlənməsinə gətirib çıxardı. Reklamın Ümumi Daxili Məhsuldakı payı mediada müəyyən əhəmiyyətli dəyişikliklər etmişdir.Məsələn,ABŞ-də 1925-ci ildə əsas reklam vasitələri qəzet,jurnal və küçə afişalarıydı.Ümumi Daxili Məhsulda reklamın payı 2,9% olmuşdur. 1998-ci ildə radio və televiziya əsas reklam vasitələri oldu.Buna baxmayaraq Ü.D.M-da reklamın payı biraz azalaraq 2,4% olmuşdur.
Reklam sahəsindəki son yeniliyə ictimai yerlərdə görüşlərin təşkilini, marka məlumatları ilə örtülmüş müxtəlif məhsulların paylanmasını və alıcının reklam məlumatına münasibət bildirməklə onun bir hissəsi ola biləcəyi interaktiv reklam özündə birləşdirən "gerilla marketinq"i aid etmək olar.Gerilla reklam şirkətlər arasında populyarlaşmağa davam etməktədir. Bu tərz reklam alıcının məhsulu almasına səbəb olmaqla gözlənilməz və yenilikçidir.Bu interaktiv reklam ənənəsinin genişlənməsini,internet vasitəsilə müxtəlif məhsullara istehlakçıların fikir bildirmə imkanını əldə etməsini və MySpace kimi sosial şəbəkələrdən istifadə etməklə edilən yenilikləri özündə əks etdirir.
İctimai fəaliyyət reklamı
Ticari məhsul və xidmətləri irəli çəkməkdə istifadə olunan üsullar ictimaiyyəti QİÇS,siyasi ideologiya,enerjiyə qənaət,meşələrin yox olması kimi qeyri-ticari mövzularda məlumatlandırmaqda, öyrətməkdə, motivə etməkdə istifadə oluna bilər.
Qeyri-ticari formasında reklam böyük kütlələrə çatmaq, onları öyrətmə və motivə etmək adına güclü bir vasitədir."Reklam ictimaiyyətin maraqları üçün istifadə olunduqda öz həqiqi mənasini tapir,bu onun sadece ticari məqsədlər üçün istifadə olunmasından daha güclü bir vasitədir"David Ogilvy.
İctimai fəaliyyət reklamı,qeyri-ticari reklam,ictimai maraqlara yönədilmiş reklam və sosial marketinq reklamdan daha həssas bir şəkildə istifadə olunmasına və marketinq kommunikasiya vasitələrinin istifadəsinə görə bir-birindən fərqlənən anlayışlardır.
ABŞ-də radio və televiziyalara FCC (Federal Rabitə Komissiyası) tərəfindən lisenziya verilməsi onların müəyyən miqdarda ictimai fəaliyyət reklamı yayımlamasından asılıdır.Bu tələbi qarşılamaq üçün ABŞ-də bir çox radiostansiyalara günün daha çox hissəsini və daha çox izləyici olan vaxtları yüksək məbləğ ödəyən reklam verənlər üçün saxlamaqla ictimai fəaliyyətlə bağlı elanların böyük bir hissəsini tamaşaçıların və ya dinləyicilərin daha az olduğu gecə və ya səhər saatlarında yayımlayırlar. İctimai fəaliyyət reklamı bəzi ölkələrin rəhbərliyi altında I və II Dünya Müharibələri vaxtında özünün ən yüksək nöqtəsinə çatmışdı.
Reklamın növləri
Faktiki olaraq reklam üçün hər bir vasitə istifadə oluna bilər.Kommersiya məqsədli reklam vasitələrinə divar rəsmləri,bilbordlar, küçələrdə yerləşdirilən müxtəlif predmetlər(skamya,avtobus dayanacaqları, kücə işıqları və.s),radio,kino, televiziya, web bannerlər, mobil telefon ekranları,alışveriş kartları, web pop-up, kiçik təyyarələrin istifadə olunduğu səma yazıları, avtobus dayanacaqlarındakı oturacaqlar,insan bilbordları(reklam xarakterli lövhə və ya geyimlərin geyinilməsi ilə), jurnallar, qəzetlər, şəhər carçıları, təyyarələrin üzərinə və ya yanlarına banner yapışdırma(logojetlər), uçuş zamanı oturacaqların arxasındakı yemək stolu, taksi qapıları, musiqili səhnə tamaşaları, metro platformaları və qatarlar, vanna otağı kabinalarının qapıları, supermarketlərdə almaların üzərindəki etiketlər, afişalar, supermarket çekləri və ya müxtəlif bilətlərin arxası aid edilə bilər. Müəyyən bir yerdə təyin olunmuş sponsorun müəyyən məbləğ ödəməklə hansi bir vasitə ilə məlumat çatdırması reklamdır.
- Tok-şoularda xatırlatma;
- Məhsulun kino və seriallarda yerləşdirilməsi;
- Qurultay,görüş xarakterli tədbirlər;
- İdman hadisələri;
- Mağaza açılışları və bənzər tədbirlər;
- Daha kiçik şirkətlərin böyük reklam kampaniyaları;
- Digərləri;
Mağazadaxili reklam
Mağazadaxili reklam hər hansı pərakəndə satış mağazası daxilindəki reklamdır. Buraya kassanın yanı və ya keçidlərin sonu kimi yerlərdə məhsulların yerləşdirilməsi ,müəyyən bir məhsulun diqqət çəkici nümayişi, alış-veriş kartındakı reklamlar və mağaza daxili video nümayişləri aiddir.
Antireklam
Antireklam alıcını cəlb etməyən, əksinə özündən uzaqlaşdıran reklamdır. Belə istənilməyən təsirin yaranmasının səbəbi reklam yaradıcısının xətaları, alıcılar və bazar haqda az məlumatın olması, bayağı üsullardan istifadə edilməsi ola bilər.
Antireklam təsirini, məsələn, spam yarada bilər. Antireklam çox vaxt gülüş və satira obyektinə çevrilir.
Bəzən antireklamdan bilərəkdən hansısa məhsul haqda (məsələn, siqaret çəkilməsi haqda) mənfi təəssürat yaratmaq – ona tələbin azaldılması və ya sıfıra endirilməsi üçün istifadə edilir.
Gizli reklam
Gizli reklam gerilla marketinqin bir növü hesab olunmaqla məhsul və ya brendin mediada və ya əylənəcə xarakterli hər hansı bir yerdə yerləşdirilməsidir.Məsələn, Minority Report filmində Tom Cruise-un canlandırdığı filmin baş xarakteri Jon Andertonun açıq aydın görünən Nokia logolu telefon istifadə etməsi və üzərində Bulgari yazılı saat taxmasinda olduğu kimi hər hansı bir filmdə baş rol oyunçusu hər hansı bir əşyanı və ya brendi istifadə edə bilər.Filmlərdəki reklamın başqa bir nümunəsi I,Robot filmində Will Smith-in oynadığı baş qəhrəmanın Converse ayaqqabısını bir neçə dəfə xatırladaraq onları klassika olaraq adlandırmasıdır.I,Robot və Spaceballs filmləri həmçinin ön hissələrində logoları açıq seçilən Audi və Mercedes-Benz avtomobilləri üçün vitrin olmuşdur.Cadillac firması reklam üçün Cadillac markalı avtomobillərin bir çox səhnələrdə istifadə olunduğu Matrix Reloaded filmini seçmişdir.Analoji olaraq Omega Watches, Ford, VAIO, BMW və Aston Martin kimi avtomobillər sonuncu James Bond filmlərində daha qabarıq şəkildə isə Casino Royale filmində göstərilmişdir.Blade Runner filmi reklamın ən bariz nümunələrindən biri olmuşdur. Belə ki, bütün film koka-kola reklam lövhəsini göstərmək üçün dondurulmuşdur.
Məşhur insanların iştirakı ilə reklam
Bu növ reklam malları tanıtmaq və ya müxtəlif mağaza və onların mallarını tanıtmaq üçün məşhur insanların gücündən.şöhrətindən və populyarlığından istifadə edilməsini nəzərdə tutur. Reklam verənlər əksərən öz mallarını məşhur bir insanın öz sevimli mallarınının adını insanlarla bölüşməsi və ya hər hansı bir brend və ya dizaynerə aid geyimlərdən istifadə etməsi yolu ilə tanıdırlar. Məşhurlar daha çox televiziya və ya hər hansı ümumi və spesifik bir məhsulun reklam edildiyi yazılı reklam kampaniyalarına cəlb olunurlar. Bununla belə, reklamda məşhurlardan istifadə etməyin öz mənfi tərəfləri də var. Məşhur bir insanın hər hansı bir səhvi brendin ictimaiyyətlə əlaqələrinə mənfi təsir göstərə bilər. Məsələn,2008 Çin Olimpiya oyunlarında 8 qızıl medal qazanmasının ardından üzgüçü Michael Phelp-in Kellog şirkəti ilə olan müqaviləsi şirkətin üzgüçünün marixuana çəkərkən şəklinin çəkilməsiylə əlaqədar olaraq onunla əlaqələrinin davam etməsini istəməməsi səbəbindən bitmişdir.
Media və reklam yanaşmaları
İstehlakçıların xəbər almaq və musiqi üçün İnternetdən istifadəsində baş verən dəyişiklər nəticəsində digər media kanallarının televiziya,radio,qəzet kimi ənənəvi vasitələr üzərində üstünlük əldə etməsi meyli getdikcə genişlənməktədir.
World Wide Web reklamda son yeniliklərdən sayıla bilər. Web əsaslı reklamların qiyməti məzmunun "uyğunluğundan" və saytı ziyarət edənlərin sayından asılı olaraq dəyişir.
Rəqəmli afişalar daha az vəsaitlə daha çox auditoriyaya çatmaq özəlliyi səbəbindən başlıca kütləvi media vasitəsi olmaq məqsədilə yaradılmışdır. Texnoloji irəliləyişlər ekrandakı reklam məlumatını dəqiqliklə idarə etmə imkanı yaradır ki, bununla da reklamı istənilən zaman və məkanda hədəf auditoriyaya münasib hala gətirilməklə reklamdan daha çox səmərə əldə etmək şansı yaradır. Rəqəmli afişalar supermarketlərdə uğurla istifadə olunmaqdadır.Rəqəmli afişaların uğurla istifadə olunduğu digər yerlərə restoran və ticarət obyektlərini misal göstərmək olar.
Elektron poçt reklamı isə digər yeniliklərdəndir. İstənməyən kütləvi e-poçt vasitəsilə reklam "spam"adıyla tanınmaqdadır. Spam e-poçt istifadəçiləri üçün illərdir problem olmaqdadır.Lakin hal-hazırda alınan e-poçtlara nisbətən daha asan bir şəkildə nəzarət etməyə imkan yaradan vasitələr vardır.
Bəzi şirkətlər daşıyıcı roketlərin və Beynəlxalq Kosmik Stansiyaların üzərində ismarış və logoların yerləşdirilməyini təklif etmişdir. Təhtəlşüur reklamın effektivliyi və kütləvi ismarışların yayılması ilə bağlı isə fikir ayrılıqları mövcuddur.
Ödənişsiz reklamlaşdırma minimal xərclərlə yaxşı tanınma təmin edə bilər. Şəxsi tövsiyələr ,söhbətlərin insanlar arasında yayılması, brendin ümumi isimlərlə eyni adlandırılması(ABŞ-də "Xerox"="fotosurətçıxarma aparatı""Kleenex="toxuma","Vaseline=vazelin,"Hoover="vakumlu təmizləyici","Nintendo"="video oyunları")hər hansı bir reklam kampaniyasının ən uğurlu elementləri sayıla bilər.Bununla belə,bəzi firmalar brend adlarının hansısa əşyalarla eyniləşməsinə qarşıdırlar. Brend adının ümumi isimlərlə eyniləşdirilməsi onun əmtəə nişanı kimi hüquqi müdafiəsinin itməsi mənasına gələn ümumi terminə çevrilməsi riskini daşıyır.
1998-ci ildə mobil telefonların kütləvi media kanalına çevrildiyi zaman Finlandiyada ilk ödənişli yüklənə bilən məzmunun telefonlarda görünməsindən az sonra mobil telefon reklamı yarandı və həmçinin bu ilk dəfə 2000-ci ildə Finlandiyada baş verdi. 2007-ci ildə mobil telefon reklamının dəyəri 2,2 milyon USD-yə çatdı və AdMob kimi təchizatçılar günümüzədək milyonlarla reklam ismarışı çatdırmışdır. Daha qabaqcıl mobil reklamlara banner reklamlarını,kuponları, MMS vasitəsilə şəkilli və ya video ismarışları və müxtəlif təmayüllü marketinq kampaniyalarını misal göstərmək olar. Müasir telefonların kameraya sahib olma özəlliyindən istifadə etməklə web məzmunların tez bir şəkildə əldə edilməsi imkanı yaradan 2DBarcode xüsusiyyəti mobil reklam sahəsində inkişaf edən bir sahədir.Yaponiyada mobil telefon istifadıçilərinin 83 faizi artiq 2DBarcode-un aktiv istifadəçiləridir.
Reklamın surətlə inkişaf edən digər bir növü də sosial şəbəkə reklamıdır. Bu sosial şəbəkə saytların üzərində mərkəzləşən onlayn reklam növüdür. Bu nisbətən inkişaf etməmiş bir bazar olmağına baxmayaraq reklamverənlərin istifadəçilərin sosial şəbəkə saytlarında yerləşdirdiyi demoqrafik məlumatlardan istifadə edə bilmə üstünlüyünə görə gələcək vəd edən bir sahədir.
Reklamla bağlı termin və anlayışlar
- "Viruslu" marketinq (viral marketing) — onu maraqlandıran reklam təklifi almış şəxs həmin bildirişi öz dostlarına və tanışlarına göndərərkən reklam informasiyasının "dostdan-dosta" yollanması və yayılması üsulu;
Reklama qarşı tənqidlər
Reklam iqtisadi böyümə üçün lazımı olduğu halda sosial nəticələrsiz də ötüşmür. İstənməyən reklam xarakterli e- poçtları və spam bu xidmətin istifadəçilərini narahat edəcək və eləcədə internet xidməti təchizatçılarına maddi yük olacaq dərəcədə geniş yayılmışdır. Reklam davamlı olaraq məktəblər ictimai əraziləri tutur ki, bir çox tənqidçilər bunun uşaq istismarının bir növü olduğunu iddia edirlər. Bundan əlavə reklam hədəf istehlakçılara tez-tez bəzən onlara zərərli ola biləcək psixoloji təzyiqdən istifadə edir.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Reklam insanlarin her hansi bir mehsulu almagina xidmetden istifade etmeyine ve ya her hansi bir siyasi namizedi ve ya onun ideyasini desteklemesine tesir etmekde istifade olunan melumatlandirma vasitesi Coca cola sirketinin reklami 1890 Reklam qezet websaytlar radio bilbord ve s kimi vasitelerle oturule biler Bir qayda olaraq reklam mehsulun ve ya xidmetin adi ve bu mehsul ve ya xidmetin aliciya nece faydali olacagi barede melumatlari ozunde saxlayir Reklam bir cox hallarda potensial alicilari her hansi bir markanin mehsul ve ya xidmetlerinden istifade etmeye inandirmaga cehd gosterir Muasir reklam kutlevi istehalin artdigi 19 cu esrin sonu ve 20 ci esrin evvellerinde inkisaf etmisdir Ticaret meqsedli reklamverenler oz mehsul ve ya xidmetlerinin istehlakini mehsulun tesvirini ve ya adini ozunde ehtiva etmekle istehlakcinin yaddasinda mehsulun muvafiq xususiyyetleri ile brend arasinda elaqe yaratmaga yoneldilmis brendlesdirme yolu ile artirmaga calisirlar Reklam melumatlari enenevi qezet jurnal radio televiziya bilbord kimi vasiteler de daxil olmaqla bir cox muxtelif informasiya vasiteleri ile catdirila biler Reklam sirket ve ya tesilat adindan reklam agentliyi terefinden de yerlesdirile biler Reklama vesait xercleyen muxtelif teskilatlar yalniz istehlakcilar ucun nezerde tutulan mal ve ya xidmetleri deyil hem de siyasi partiyalari dini teskilatlari ve dovlet agentliklerini de teblig ede bilerler Reklam xercleri son illerde artmaqdadir 2007 ci ilde reklam xercleri ABS de 150 milyon dunya miqyasinda ise 385 milyon USD olaraq hesablanmisdir ve sonuncunun 2010 cu ilde 450 milyonu asacagi gozlenilir Hazirda bir cox insanlar daha ucuz lakin eyni zamanda daha effektli reklam metodlari axtarmaqdadir Nisbeten daha ucuz olan reklam novlerine direkt marketinq ve tesviqedici reklam mehsullarini aid etmek olar Direkt marketing hansisa tedbirlerde ve ya sadece kampaniyanin terkib hissesi olaraq tesviqedici reklam mehsullarinin da verile bilindiyi insanlara uzbeuz birbasa tesiri nezerde tutan bir vasitedir Tesviqedici reklam mehsullari bir qayda olaraq kutlevi sekilde satin alindigindan daha ucuz bir usuldur Direkt marketinqle birlikde tesviqedici reklam mehsullari kicik vesaitle olduqca effektli bir marketinq kampaniyasi temin edir TarixQedim Misirde papiruslardan satisla bagli melumatlar ve divar afisalari hazirlamaq ucun istifade edirdiler Kommersiya ve siyasi tesviqat xarakterli melumatlara qedim Pompey seherinin dagintilari arasinda rast gelinmisdir Gunumuzedek Asiya Afrika ve Cenubi Amerikanin bir cox hisselerinde rast gelinen divar ve qaya uzerindeki ticari reklam xarakterli resmler qedim reklam formalarinin basqa bir ifade formasidir Divar rengleme enenesinin tarixi ise eradan 4000 il evvel Hindistanda das rengleme senetine dayandigi guman edilir Tarixi menbelere esasen bilbordlar en qedim reklam formalarindan olmusdur Orta esrlerde seherlerin boyumeye baslamasi ile ehalinin boyuk bir hissesi oxuma bilmediyinden insanlar oz ticaretleriyle elaqeli bu gun cekmeci deyirmanci derzi ve demircini temsil ede bilecek ayaqqabi kostyum papaq saat brilliant nal sam ve hetta un torbasi kimi simvollardan istifade edirdiler Meyve ve terevez adeten seher meydanlarinda arabalarin arxasinda ve ya furqonlarda satilirdi ve saticilar alicilarin rahatligi ucun onlarin harda olduqlarini elan eden kuce carcilarindan istifade edirdiler Tehsilin askar bir ehtiyaca cevrilmesi oxuma ve capin da inkisafi ile reklam yazili formada genislenmeye basladi 17 ci esrde Ingilterede heftelik qezetlerde artiq reklama rast gelinirdi Ilk cap reklami numuneleri esasen cap masinindaki irelileyislerle elaqeli inkisafina zemin yaranan kitab ve qezetlere ve xestelik Avropani talan etdikden sonra axtarilan dermanlara hesr olunmusdu Bununla bele reklam mezmununun tenzimlenmesi ehtiyacini yaradan saxta reklamlar probleme cevrilmisdi 19 cu esrde iqtisadiyyatin inkisafi ile yanasi reklam da inkisaf edirdi ABS de bu mezmunda reklamin uguru neticede poctla sifaris reklaminin inkisafina getirib cixardi 1836 ci ilin iyununda Fransanin La Presse qezeti oz sehifelerinde pullu reklama yer ayiran ilk qezet olaraq xerclerini asagi salaraq oxucu sayini ve menfeetliyini yuxari qaldirdi 1840 ci illerde Volney Palmer Bostondaki reklam agentliklerinin ilk selefinin esasini qoydu Texminen hemin vaxtlarda Fransada Charles Louis Havas oz xeber agentliyinin xidmet sayini artirdi Havas reklam maklerliyi de daxil olmaqla Fransada teskil edilen ilk grup oldu Ilk vaxtlar agentlikler qezetlerdeki bos reklam yerleri uzre fealiyyet gosteren brokerler idi N W Ayer amp Son reklam uzre butun mesuliyyeti oz uzerine goturerek tam xidmet gosteren ilk agentlik oldu 1869 cu ilde acilmisdi ve Filadelfiyada yerlesirdi Yeni esrin evvellerinde is sahesinde qadinlar ucun olduqca az secim var idi ve reklam bunlardan biri idi Qadinlar ev teserrufatinda alisverislerin boyuk bir hissesi ucun mesuliyyet dasidigindan reklamcilar ve agentlikler terefinden yaradiciliq prosesinde qadinlarin fikirlerine deyer vermeye baslanildi Faktiki olaraq ABS de seksual elementlerden istifade olunan ilk reklam bir qadin terefinden bir sabun mehsulu ucun hazirlanmisdi Bugunku standardlardan baxildiginda adi gorunen bu reklam Toxunmagi sevdiyin deri ismarisinin musayeti ile bir cutluyu ekranda tesvir edirdi 20 ci illerin evvellerinde radio avadanliqlari istehsalcilari ve daha cox radio satmaq ucun istehlakcilara programlar teklif eden perakende saticilar terefinden ilk radio stansiyalar quruldu Vaxt kecdikce bir cox qeyri kommersiya teskilatlari oz radio stansiyalarini acdilar Sponsorlasdirma tecrubesi populyarlasdirildiqdan sonra her bir radio proqrami proqramin evvelinde ve sonunda adi cekilmekle muxtelif sirketler terefinden sponsorlasdirilmaga baslanildi Bununla bele radio stansiyasi sahibleri tezlikle her proqram ucun bir sponsor yerine radio verilislerinde sponsorluq huquqlarinin coxsayli sirketlere kicik vaxt ayirmaqla satilmasile daha cox pul qazanmagin mumkun oldugunu basa dusduler 40 ci illerin sonu 50 ci illerin evvellerinde bu tecrube televiziyalarda da tetbiq olunmaga basladi Radiolari kommersiyalasdirmaga calisanlar ve onlarin yalniz qeyri kommersiya ve ictimaiyyetin maraqlari ucun fealiyyet gostermesi fikrini mudafie edenler arasinda sert mubarize gedirdi Birlesmis Kralliq BBC ucun dovlet maliyyelesdirme modelinden istifade etdi Analoji olaraq Kanadada Graham Spry kimi vekiller hokumete Kanada Yayim Korporasiyasi yaratmaqla dovlet maliyyelesdirme modelini qebul etdirmeyi bacardi Bununla bele ABS de Kommunikasiya aktinin 1934 cu ilde qebul olunmasi ile kapitalist modeli ustunluk elde etdi Sosialistleri sakitlesdirmek meqsedile ABS konqresi kommersiya meqsedli fealiyyet gosteren yayimcilara qarsi cemiyyetin maraq rahatliq ve ehtiyaclarina uygun davranma telebini ireli surdu Hal hazirda ABS de Ictimai Yayimlanma Xidmeti ve Milli Ictimai radionun da yaranmasina getirib cixaran 1967 ci il Ictimai Yayimlanma Aktina esasen ictimai yayimlanma anlayisi hele de movcuddur 50 ci illerin evvellerinde DuMont Televiziya Sebekesi muasir bir enene olan reklam vaxtini bir nece sponsora satmaq usulunu baslatdi Daha evveller DuMont proqramlar ucun sponsor tapmaqda cetinlik cekirdi lakin kicik vaxt kesiklerini muxtelif sponsorlara ayirmaqla o oz veziyyetini yaxsilasdirdi Netice olaraq bu ABS de kommersiya meqsedli televiziya senayesinde umumi tecrubeye cevrildi Bununla bele The United States Steel Hour kimi tek sponsoru olan proqramlar da hele de qalmaqdadir Bezi hallarda sponsorlar proqram uzerinde boyuk nezarete sahib olurlar ve bu hetta onun mezmununun hazirlanmasina qeder gele bilir 60 ci illerde yaradiciliga daha cox imkan vermekle istehlakciya daha cazib gele bilecek gozlenilmez ismarislarin istifade olundugu muasir reklam yanasmasi ortaya cixdi Volkswagenin reklam kampaniyasinda istifade olunan Kicik Dusunun ve Limon masinin gorunusunu tesvir etmek ucun istifade olunmusdu kimi basliqlar oxucu ve ya izleyen sexsin yaddasinda her hansi bir xususi ideyani brendle elaqelendirmek ucun nezerde tutulan nezer noqtesi ve unikal satis muhakimesi ni ireli cekmekle yeni reklam erasi tarixine daxil oldu ABS reklam tarixinde bu dovr Yaradici Inqilab adlanir ve digerleri arasinda inqilabi sayilan Volkswagen reklam kampaniyasinin yaradilmasina komek eden William Bernbach bu dovrun numunelerinden idi En yaradici ve qalici amerika reklamlarinin bir coxu mehz bu dovre aiddir 80 ci illerin sonu 90 ci illerin evvelleri kabel televiziyasi ve xususile MTV nin yaranmasi ile yadda qaldi Musiqi videosu konsepsiyasini rehber tutaraq MTV yeni nov reklam anlayisi getirdi istehlakci mehz reklam melumati almaq ucun kanala koklenirdi ve bu halda reklam elave ikinci dereceli bir mehsul olmaqdan cixirdi Kabel ve peyk televiziyalarinin genis yayilmasi ile butunlukde reklama hesr olunmus QVC Home Shopping Network ve Shop TV Canada kimi kanallar da daxil olmaqla ixtisaslasdirilmis kanallar ortaya cixdi 90 ci illerde internet marketinqi reklamcilar ucun yeni imkanlar acdi ve dot com ifadesinin birden bire meshurlasmasina getirib cixardi Bu dovrde yalniz reklam geliri hesabina fealiyyet gosteren sirketler ortaya cixdi 21 ci esre kecerken axtaris sistemi Google da daxil olmaqla bir cox websaytlar onlayn reklamda deyisiklik ederek istifadecilere komek etme meqsedli daha duzgun metnli ve daha ciddi reklamlara ustunluk vermeye basladilar Bu oxsar cehdlerin coxalmasina ve interaktiv reklam enenesinin genislenmesine getirib cixardi Reklamin Umumi Daxili Mehsuldaki payi mediada mueyyen ehemiyyetli deyisiklikler etmisdir Meselen ABS de 1925 ci ilde esas reklam vasiteleri qezet jurnal ve kuce afisalariydi Umumi Daxili Mehsulda reklamin payi 2 9 olmusdur 1998 ci ilde radio ve televiziya esas reklam vasiteleri oldu Buna baxmayaraq U D M da reklamin payi biraz azalaraq 2 4 olmusdur Reklam sahesindeki son yeniliye ictimai yerlerde goruslerin teskilini marka melumatlari ile ortulmus muxtelif mehsullarin paylanmasini ve alicinin reklam melumatina munasibet bildirmekle onun bir hissesi ola bileceyi interaktiv reklam ozunde birlesdiren gerilla marketinq i aid etmek olar Gerilla reklam sirketler arasinda populyarlasmaga davam etmektedir Bu terz reklam alicinin mehsulu almasina sebeb olmaqla gozlenilmez ve yenilikcidir Bu interaktiv reklam enenesinin genislenmesini internet vasitesile muxtelif mehsullara istehlakcilarin fikir bildirme imkanini elde etmesini ve MySpace kimi sosial sebekelerden istifade etmekle edilen yenilikleri ozunde eks etdirir Ictimai fealiyyet reklamiTicari mehsul ve xidmetleri ireli cekmekde istifade olunan usullar ictimaiyyeti QICS siyasi ideologiya enerjiye qenaet meselerin yox olmasi kimi qeyri ticari movzularda melumatlandirmaqda oyretmekde motive etmekde istifade oluna biler Qeyri ticari formasinda reklam boyuk kutlelere catmaq onlari oyretme ve motive etmek adina guclu bir vasitedir Reklam ictimaiyyetin maraqlari ucun istifade olunduqda oz heqiqi menasini tapir bu onun sadece ticari meqsedler ucun istifade olunmasindan daha guclu bir vasitedir David Ogilvy Ictimai fealiyyet reklami qeyri ticari reklam ictimai maraqlara yonedilmis reklam ve sosial marketinq reklamdan daha hessas bir sekilde istifade olunmasina ve marketinq kommunikasiya vasitelerinin istifadesine gore bir birinden ferqlenen anlayislardir ABS de radio ve televiziyalara FCC Federal Rabite Komissiyasi terefinden lisenziya verilmesi onlarin mueyyen miqdarda ictimai fealiyyet reklami yayimlamasindan asilidir Bu telebi qarsilamaq ucun ABS de bir cox radiostansiyalara gunun daha cox hissesini ve daha cox izleyici olan vaxtlari yuksek mebleg odeyen reklam verenler ucun saxlamaqla ictimai fealiyyetle bagli elanlarin boyuk bir hissesini tamasacilarin ve ya dinleyicilerin daha az oldugu gece ve ya seher saatlarinda yayimlayirlar Ictimai fealiyyet reklami bezi olkelerin rehberliyi altinda I ve II Dunya Muharibeleri vaxtinda ozunun en yuksek noqtesine catmisdi Reklamin novleriFaktiki olaraq reklam ucun her bir vasite istifade oluna biler Kommersiya meqsedli reklam vasitelerine divar resmleri bilbordlar kucelerde yerlesdirilen muxtelif predmetler skamya avtobus dayanacaqlari kuce isiqlari ve s radio kino televiziya web bannerler mobil telefon ekranlari alisveris kartlari web pop up kicik teyyarelerin istifade olundugu sema yazilari avtobus dayanacaqlarindaki oturacaqlar insan bilbordlari reklam xarakterli lovhe ve ya geyimlerin geyinilmesi ile jurnallar qezetler seher carcilari teyyarelerin uzerine ve ya yanlarina banner yapisdirma logojetler ucus zamani oturacaqlarin arxasindaki yemek stolu taksi qapilari musiqili sehne tamasalari metro platformalari ve qatarlar vanna otagi kabinalarinin qapilari supermarketlerde almalarin uzerindeki etiketler afisalar supermarket cekleri ve ya muxtelif biletlerin arxasi aid edile biler Mueyyen bir yerde teyin olunmus sponsorun mueyyen mebleg odemekle hansi bir vasite ile melumat catdirmasi reklamdir Tok soularda xatirlatma Mehsulun kino ve seriallarda yerlesdirilmesi Qurultay gorus xarakterli tedbirler Idman hadiseleri Magaza acilislari ve benzer tedbirler Daha kicik sirketlerin boyuk reklam kampaniyalari Digerleri Magazadaxili reklamMagazadaxili reklam her hansi perakende satis magazasi daxilindeki reklamdir Buraya kassanin yani ve ya kecidlerin sonu kimi yerlerde mehsullarin yerlesdirilmesi mueyyen bir mehsulun diqqet cekici numayisi alis veris kartindaki reklamlar ve magaza daxili video numayisleri aiddir AntireklamAntireklam alicini celb etmeyen eksine ozunden uzaqlasdiran reklamdir Bele istenilmeyen tesirin yaranmasinin sebebi reklam yaradicisinin xetalari alicilar ve bazar haqda az melumatin olmasi bayagi usullardan istifade edilmesi ola biler Antireklam tesirini meselen spam yarada biler Antireklam cox vaxt gulus ve satira obyektine cevrilir Bezen antireklamdan bilerekden hansisa mehsul haqda meselen siqaret cekilmesi haqda menfi teessurat yaratmaq ona telebin azaldilmasi ve ya sifira endirilmesi ucun istifade edilir Gizli reklamGizli reklam gerilla marketinqin bir novu hesab olunmaqla mehsul ve ya brendin mediada ve ya eylenece xarakterli her hansi bir yerde yerlesdirilmesidir Meselen Minority Report filminde Tom Cruise un canlandirdigi filmin bas xarakteri Jon Andertonun aciq aydin gorunen Nokia logolu telefon istifade etmesi ve uzerinde Bulgari yazili saat taxmasinda oldugu kimi her hansi bir filmde bas rol oyuncusu her hansi bir esyani ve ya brendi istifade ede biler Filmlerdeki reklamin basqa bir numunesi I Robot filminde Will Smith in oynadigi bas qehremanin Converse ayaqqabisini bir nece defe xatirladaraq onlari klassika olaraq adlandirmasidir I Robot ve Spaceballs filmleri hemcinin on hisselerinde logolari aciq secilen Audi ve Mercedes Benz avtomobilleri ucun vitrin olmusdur Cadillac firmasi reklam ucun Cadillac markali avtomobillerin bir cox sehnelerde istifade olundugu Matrix Reloaded filmini secmisdir Analoji olaraq Omega Watches Ford VAIO BMW ve Aston Martin kimi avtomobiller sonuncu James Bond filmlerinde daha qabariq sekilde ise Casino Royale filminde gosterilmisdir Blade Runner filmi reklamin en bariz numunelerinden biri olmusdur Bele ki butun film koka kola reklam lovhesini gostermek ucun dondurulmusdur Meshur insanlarin istiraki ile reklamBu nov reklam mallari tanitmaq ve ya muxtelif magaza ve onlarin mallarini tanitmaq ucun meshur insanlarin gucunden sohretinden ve populyarligindan istifade edilmesini nezerde tutur Reklam verenler ekseren oz mallarini meshur bir insanin oz sevimli mallarininin adini insanlarla bolusmesi ve ya her hansi bir brend ve ya dizaynere aid geyimlerden istifade etmesi yolu ile tanidirlar Meshurlar daha cox televiziya ve ya her hansi umumi ve spesifik bir mehsulun reklam edildiyi yazili reklam kampaniyalarina celb olunurlar Bununla bele reklamda meshurlardan istifade etmeyin oz menfi terefleri de var Meshur bir insanin her hansi bir sehvi brendin ictimaiyyetle elaqelerine menfi tesir gostere biler Meselen 2008 Cin Olimpiya oyunlarinda 8 qizil medal qazanmasinin ardindan uzgucu Michael Phelp in Kellog sirketi ile olan muqavilesi sirketin uzgucunun marixuana cekerken seklinin cekilmesiyle elaqedar olaraq onunla elaqelerinin davam etmesini istememesi sebebinden bitmisdir Media ve reklam yanasmalariIstehlakcilarin xeber almaq ve musiqi ucun Internetden istifadesinde bas veren deyisikler neticesinde diger media kanallarinin televiziya radio qezet kimi enenevi vasiteler uzerinde ustunluk elde etmesi meyli getdikce genislenmektedir World Wide Web reklamda son yeniliklerden sayila biler Web esasli reklamlarin qiymeti mezmunun uygunlugundan ve sayti ziyaret edenlerin sayindan asili olaraq deyisir Reqemli afisalar daha az vesaitle daha cox auditoriyaya catmaq ozelliyi sebebinden baslica kutlevi media vasitesi olmaq meqsedile yaradilmisdir Texnoloji irelileyisler ekrandaki reklam melumatini deqiqlikle idare etme imkani yaradir ki bununla da reklami istenilen zaman ve mekanda hedef auditoriyaya munasib hala getirilmekle reklamdan daha cox semere elde etmek sansi yaradir Reqemli afisalar supermarketlerde ugurla istifade olunmaqdadir Reqemli afisalarin ugurla istifade olundugu diger yerlere restoran ve ticaret obyektlerini misal gostermek olar Elektron poct reklami ise diger yeniliklerdendir Istenmeyen kutlevi e poct vasitesile reklam spam adiyla taninmaqdadir Spam e poct istifadecileri ucun illerdir problem olmaqdadir Lakin hal hazirda alinan e poctlara nisbeten daha asan bir sekilde nezaret etmeye imkan yaradan vasiteler vardir Bezi sirketler dasiyici roketlerin ve Beynelxalq Kosmik Stansiyalarin uzerinde ismaris ve logolarin yerlesdirilmeyini teklif etmisdir Tehtelsuur reklamin effektivliyi ve kutlevi ismarislarin yayilmasi ile bagli ise fikir ayriliqlari movcuddur Odenissiz reklamlasdirma minimal xerclerle yaxsi taninma temin ede biler Sexsi tovsiyeler sohbetlerin insanlar arasinda yayilmasi brendin umumi isimlerle eyni adlandirilmasi ABS de Xerox fotosuretcixarma aparati Kleenex toxuma Vaseline vazelin Hoover vakumlu temizleyici Nintendo video oyunlari her hansi bir reklam kampaniyasinin en ugurlu elementleri sayila biler Bununla bele bezi firmalar brend adlarinin hansisa esyalarla eynilesmesine qarsidirlar Brend adinin umumi isimlerle eynilesdirilmesi onun emtee nisani kimi huquqi mudafiesinin itmesi menasina gelen umumi termine cevrilmesi riskini dasiyir 1998 ci ilde mobil telefonlarin kutlevi media kanalina cevrildiyi zaman Finlandiyada ilk odenisli yuklene bilen mezmunun telefonlarda gorunmesinden az sonra mobil telefon reklami yarandi ve hemcinin bu ilk defe 2000 ci ilde Finlandiyada bas verdi 2007 ci ilde mobil telefon reklaminin deyeri 2 2 milyon USD ye catdi ve AdMob kimi techizatcilar gunumuzedek milyonlarla reklam ismarisi catdirmisdir Daha qabaqcil mobil reklamlara banner reklamlarini kuponlari MMS vasitesile sekilli ve ya video ismarislari ve muxtelif temayullu marketinq kampaniyalarini misal gostermek olar Muasir telefonlarin kameraya sahib olma ozelliyinden istifade etmekle web mezmunlarin tez bir sekilde elde edilmesi imkani yaradan 2DBarcode xususiyyeti mobil reklam sahesinde inkisaf eden bir sahedir Yaponiyada mobil telefon istifadicilerinin 83 faizi artiq 2DBarcode un aktiv istifadecileridir Reklamin suretle inkisaf eden diger bir novu de sosial sebeke reklamidir Bu sosial sebeke saytlarin uzerinde merkezlesen onlayn reklam novudur Bu nisbeten inkisaf etmemis bir bazar olmagina baxmayaraq reklamverenlerin istifadecilerin sosial sebeke saytlarinda yerlesdirdiyi demoqrafik melumatlardan istifade ede bilme ustunluyune gore gelecek ved eden bir sahedir Reklamla bagli termin ve anlayislar Viruslu marketinq viral marketing onu maraqlandiran reklam teklifi almis sexs hemin bildirisi oz dostlarina ve tanislarina gondererken reklam informasiyasinin dostdan dosta yollanmasi ve yayilmasi usulu Reklama qarsi tenqidlerReklam iqtisadi boyume ucun lazimi oldugu halda sosial neticelersiz de otusmur Istenmeyen reklam xarakterli e poctlari ve spam bu xidmetin istifadecilerini narahat edecek ve elecede internet xidmeti techizatcilarina maddi yuk olacaq derecede genis yayilmisdir Reklam davamli olaraq mektebler ictimai erazileri tutur ki bir cox tenqidciler bunun usaq istismarinin bir novu oldugunu iddia edirler Bundan elave reklam hedef istehlakcilara tez tez bezen onlara zererli ola bilecek psixoloji tezyiqden istifade edir Xarici kecidler