Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Posidonius (yun. Ποσειδόνιος, (e.ə. 135, Apameya (Suriya), Həma mühafəzəsi – e.ə. 51, Roma) antik filosof, orta stoa dövrünün nümayəndəsi.
| Posidonius | |
|---|---|
| Ποσειδόνιος | |
 | |
| Doğum tarixi | e.ə. 135 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | e.ə. 51 |
| Vəfat yeri | |
| Dövr | Ellinizm |
| İstiqaməti | stoaçılıq |
| Əsas maraqları | fəlsəfə |
| Təsirlənib | Panetius |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Suriyanın Apameya şəhərində anadan olmuşdur. Sonra Afinaya köçmüş, orada Panetiusun öyrəncisi olmuşdur. O, uzun müddətli səyahətlərə çıxmış, müxtəlif ölkələrə səfər etmişdir. Eyni zamanda o, elmlə də məşğul idi. Riyaziyyat, fizika, astronomiya, coğrafiya, tarix kimi elmlər onun maraq dairəsinə daxil idi. Demək olar ki o, antik dövrün ən bilikli alimlərindən biri olmuşdur. Bütün bu amillər onun dünyagörüşünü zənginləşdirmişdir.
Posidonius qırx yaşında olarkən Rodos adasında öz fəlsəfi məktəbini açmışdır. Sonra Romaya gələrək orada bir çox tanınmış adamlarla münasibətlər qurmuşdur. Daha sonra isə Rodosa qayıdaraq orada elmi və fəlsəfi fəaliyyətini davam etdirmişdir. Məşhur Roma filosofu Sisero və tanınmış siyasi xadim Pompeus Podosda ondan dərs almışdırlar.
Səksən yaşı tamam olduqdan sonra Posidoniusun yenidən Romaya gayıtmış və orada da dünyasını dəyişmişdir.
Əsərləri
Posidonius "Okean haqqında", "Fizika haqqında fikirlər", "Kosmos haqqında", "Əxlaq haqqında fikirlər" kimi çoxlu kitablar qələmə almışdır. Ancaq, zamanımıza onların yalnız bəzi fraqmentləri gəlib çatmışdır.
Posidonius stoaçılığın həqiqəti əks etdirən yeganə təlim olduğunu inkar etmiş və oraya platonizmin ideyalarını da qatmışdır. O həmçinin, Platonun məşhur "Timeus" əsərinə şərhlər də yazmışdır.
Fəlsəfəsi
Fizika
Posidoniusun fizikası monizmin əsasında qurulmuşdur. O hesab edirdi ki, bütün dünya boşluqları olmayan tam vahid bir varlıqdır; onun sonu yoxdur, kürə şəklindədir və hərəkətsizdir. Onu cisimsiz boşluq əhatə edir. Bu baxımdan onun fikirləri Parmenidesin fəlsəfəsinə yaxınlaşırdı.
Ancaq, Posidoniusun monizmi qədim stoanın monizmi kimi ardıcıl deyildi. Əgər qədim stoaçılarda tanrılar, əql və tale eynilik təşkil edirdilərsə, Posidoniusda bu eyniliyi baş tanrı Zeus və başqa təbiət və tale təcəssümü olan tanrıların örnəyində görürdü. Dünya əslində tanrının hal dəyişməsidir və odlu nəfəs (pnevma) şəklində mövcuddur. Odlu pnevmadan isə dünyada olan hər şeyin əsasını təşkil edən "toxumlar" ayrılır. Əslində tanrı bir şəxs deyil, odlu pnevmadır. Onun şəxsiyyəti yoxdur; həm hər şeyə çevrilə, həm də şeyləri özünə bənzədə bilər.
Beləliklə, Posidonius dünyanı vəhdətdə və eyni zamanda bir olan tanrı kimi təsəvvür edirdi. Bu dünyanın (vahidin, tanrının) içində isə başqa tanrılar da vardır. Onlar pnevmadan yaranıb onunla birlikdə ideal aləmi təşkil edirlər. Burada Posidonius Platon idealizminin təsiri altına düşmüşdür. Sonralar isə bu fikir yeni-platonçu Plotinin fəlsəfəsinin əsasını təşkil etmişdir. Posidonius Platonun ideyalarını təkcə dərk olunmaz və uzaq məkanlarda deyil, bu dünyada və təbiətdə də görürdü. Odlu pnevma insanın və təbiətin nəfəs aldığı isti axındır. İnsan ruhu da həmin ideyalar aləminə aiddir. O, odlu nəfəsin daha da incə formasıdır. Bu cür fikirlər Platonun ikili dünya (maddi və ideal) prinsipini pozurdu.
Ruh haqqında
Posidoniusun ruhlar haqqında fikirləri pifaqorçuların təsəvvürlərinə yaxın idi. Bu da ilk növbədə metempsixoz (ruhların köçməsi) inancına aid idi. Onun fikrincə yenidən dünyaya gəlmə prosesi daim baş verir. Ölümdən sonra ruh ayüstü məkanlara qalxır. Orada o dünya həyatında yığdığı bütün pisliklərdən təmizlənir. Sonra təmizlənmiş ruh daha yüksək aləmlərə qalxır. Orada təbiətinə uyğun olaraq ideyaları seyr edir və zövq alır. Ruh orada dünyanın yenidən yanğına bürünməsinə qədər qalacaqdır. Bundan sonra dünya yenidən qübbələrə bölünəcək və ruh özü üçün yeni bədən tapıb dünyaya qayıdacaqdır.
Posidoniusa görə insan ruhla bədənin birliyidir. Ruh isə tanrının bir hissəciyidir. İnsan ruhu daim hərəkətdədir. Maddi dünyada həyat bitdikdən sonra, o bədəndən ayrılıb göylərdə gözəl məkanlarda olur. Bütün ruhlar bədənin yaranmasından öncə də mövcud idilər.
Tale haqqında
Qədim stoaçılar kimi, Posidonius tale ilə bağlı məsələlərə də böyük önəm verirdi. Tale həm təbiət qanunu, həm də insanın onu yönəldən iradəsidir. Bununla bərabər insan azadlığı da vardır, o da birbaşa onun düşüncəsi ilə bağlıdır. Hər şeyi tale həll etdiyinə baxmayaraq insan bəzən onu dəyişə də bilər. Taleyi dəyişdirmə yollarını isə müdriklər bilir.
İnsan problemi
Posidoniusun insan haqqında təlimində stoisizmin ideyaları ilə birlikdə platonçuluğun da əlamətləri vardır. O, insanın ikili təbiətli olduğunu vurğulayırdı. Onun fikrincə insan müxtəlif səmavi və dünyəvi aləmlərin arasında yer tutur. Cismi baxımdan o ən yetkin varlıqdır və insan bədəni başqa canlıların bədənindən daha üstündür. Ancaq, onun ruhu heç də yetkin (kamil) deyildir. Onun ruhundan daha yüksək qatlarda isə demonlar və tanrılar durur. İnsanın bədbəxtliyi ondadır ki, o heyvanlara bənzər həyat sürür, hər şeydən üstün olan ruha önəm vermir. Halbuki ruh onun daxili tanrısıdır, dünya pnevmasının bir hissəsidir.
Tarixin fəlsəfəsi
Posidonius tarixin fəlsəfəsi ilə bağlı da fikirlər irəli sürmüşdür. Onun fikrincə bəşər tarixinin iki mərhələsi olmuşdur. Birincisi ən yaxşısıdır — "qızıl" dövrdür. O zaman ibtidai insanlar və tanrılar var idi. Onlar ilahi oda və ideal aləmə daha yaxın idilər. O dövrdə insanlar təbii həyat sürmüş, cinayətlər törətməmişdilər. Onların qanunlara ehtiyacı olmamışdır. İkinci mərhələdə isə insanlar maddi cəhətdən inkişaf etdikcə mənəvi baxımdan geridə qalmışdırlar. Bundan sonra isə cəmiyyətləri idarə etmək üçün qanunlar yazılmışdır.
Mənbə
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 175-176. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
Ədəbiyyat
- Aydın Əlizadə. Antik fəlsəfə tarixi (PDF). 3 saylı Bakı Mətbəəsi ASC. 2016. s. 175-176. ISBN . 2016 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2016-08-16.
- Лосев А. Ф. История античной эстетики. Т. 5: Ранний эллинизм. М.: АСТ, Фолио, 2000. С. 805–859.
- Столяров А. А. К будущему изданию фрагментов Посидония // Философский журнал. 2011. № 1. — С.31–35.
- Столяров А. А. Посидоний из Апамеи. В кн.: Античная философия: энциклопедический словарь. Под ред. М. А. Солоповой. М.: Прогресс-Традиция, 2008. C. 607–613.
- Тевзадзе Г. В. Универсальный синтез Посидония. Труды Тбилисского университета, 292, 1989, с. 172–175.
- Kidd I. G., Edelstein L. Posidonius. V. I–III. Cambridge University Press, 1972–1999.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Posidonius // Encyclopædia Britannica Eleventh Edition, 1911.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 311.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, p. 312.
- Асмус В.Ф. Античная философия 2020-09-25 at the Wayback Machine. М.: Высшая школа, 1976, s. 485.
- Diogenes Laertius. Lives and Opinions of Eminent Philosophers / Translated by C. D. Yonge. London: Georg Bell & Sons, 1915, pp. 313–314.
- Посидоний // Философская Энциклопедия. В 5-х т. 2016-08-28 at the Wayback Machine М.: Советская энциклопедия. 1960–1970.
- Асмус В.Ф. Античная философия 2020-09-25 at the Wayback Machine. М.: Высшая школа, 1976, s. 487–488.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Posidonius yun Poseidonios e e 135 Apameya Suriya Hema muhafezesi e e 51 Roma antik filosof orta stoa dovrunun numayendesi PosidoniusPoseidoniosDogum tarixi e e 135Dogum yeri Apameya Suriya Hema muhafezesi SuriyaVefat tarixi e e 51Vefat yeri Roma Roma respublikasiDovr EllinizmIstiqameti stoaciliqEsas maraqlari felsefeTesirlenib Panetius Vikianbarda elaqeli mediafayllarAntik felsefeYunan felsefeoncesi dovru e e VII yuzilliye qeder Orfizm Homer Hesiod Ferekid Yeddi yunan mudriki EpixarmQedim yunan felsefesi e e VII IV yuzillikler Milet mektebi Fales Anaksimandr Anaksimen Elea mektebi Ksenofan Parmenid Eleyali Zenon Melissus Musteqil filosoflar Heraklit Anaksaqor Empedokl Pifaqorcular Pifaqor Filolaus Hippas Arxitas Alkmeon Qedim yunan atomculari Levkipp Demokrit Sofistler Boyuk sofistler Protaqor Prodikus Qorqias Hippias Kicik sofistler Trasimaxus Likofron Kritius Alkidamas Klassik yunan felsefesi 1 Sokrat ve sokratcilar Kinikler Antisfen Diogen Bion Boristenes Kerkidas Kratet ve Hipparxia Kirenacilar Aristipp Hegesias Annikeris Teodorus Evhemerus Meqaracilar Evklides Stilpon Evbulides Diodorus Kronus Eretriyacilar Elidali Fedon Eretriyali Menedem 2 Platon ve erken platoncular Spevsippus Ksenokrates Polemon Krates Heraklides Eudoksus Arkesilaus 3 Aristotel ve erken peripatetikler Teofrastus Evdemus Straton Dikearxus Aristarxus Demetri AristoksenusEllinizm dovrunun felsefesi e e IV I yuzillikler Skeptisizm Pirron Enesidemus Aqrippa Epikurculuk Epikur Lukretius Peripatetizm Rodoslu Andronikus Platonizm Karneades Kliptomaxus Filon Larissali Stoaciliq Erken dovr Kitiyali Zenon Xrisippus Kleantes Orta dovr Panetius PosidoniusQedim Roma dovrunun felsefesi I V yuzillikler Skeptisizm Sekst Empirik Stoaciliq Seneka Epiktet Mark Avreli Siseron Peripatetizm Afrodisiali Aleksandr Orta platonizm Alkinous Apuleyus Qalen Plutarx Maksim Filon Selsus Teon Neoplatonizm Roma mektebi Ammonius Sakkas Plotin Porfirius Amelius Apameya mektebi Yamblix Sopater Perqama mektebi Sallustius Yulian Avqust Afina mektebi Afinali Plutarx Proklus Marinus Simplikius Damaskius Iskenderiyye mektebi Hierokles Hipatiya Ioann Filoponus Antik dini telimler Qnostisizm Hermetizm Mitraizm Neopifaqorculuq Apollonius Nikomaxus Numenius Moderatus Erken Xristian felsefesi Klement Origen Avqustin Avrelius Boesius Saxta Dionisius AreopagitHeyatiSuriyanin Apameya seherinde anadan olmusdur Sonra Afinaya kocmus orada Panetiusun oyrencisi olmusdur O uzun muddetli seyahetlere cixmis muxtelif olkelere sefer etmisdir Eyni zamanda o elmle de mesgul idi Riyaziyyat fizika astronomiya cografiya tarix kimi elmler onun maraq dairesine daxil idi Demek olar ki o antik dovrun en bilikli alimlerinden biri olmusdur Butun bu amiller onun dunyagorusunu zenginlesdirmisdir Posidonius qirx yasinda olarken Rodos adasinda oz felsefi mektebini acmisdir Sonra Romaya gelerek orada bir cox taninmis adamlarla munasibetler qurmusdur Daha sonra ise Rodosa qayidaraq orada elmi ve felsefi fealiyyetini davam etdirmisdir Meshur Roma filosofu Sisero ve taninmis siyasi xadim Pompeus Podosda ondan ders almisdirlar Seksen yasi tamam olduqdan sonra Posidoniusun yeniden Romaya gayitmis ve orada da dunyasini deyismisdir EserleriPosidonius Okean haqqinda Fizika haqqinda fikirler Kosmos haqqinda Exlaq haqqinda fikirler kimi coxlu kitablar qeleme almisdir Ancaq zamanimiza onlarin yalniz bezi fraqmentleri gelib catmisdir Posidonius stoaciligin heqiqeti eks etdiren yegane telim oldugunu inkar etmis ve oraya platonizmin ideyalarini da qatmisdir O hemcinin Platonun meshur Timeus eserine serhler de yazmisdir FelsefesiFizika Posidoniusun fizikasi monizmin esasinda qurulmusdur O hesab edirdi ki butun dunya bosluqlari olmayan tam vahid bir varliqdir onun sonu yoxdur kure seklindedir ve hereketsizdir Onu cisimsiz bosluq ehate edir Bu baximdan onun fikirleri Parmenidesin felsefesine yaxinlasirdi Ancaq Posidoniusun monizmi qedim stoanin monizmi kimi ardicil deyildi Eger qedim stoacilarda tanrilar eql ve tale eynilik teskil edirdilerse Posidoniusda bu eyniliyi bas tanri Zeus ve basqa tebiet ve tale tecessumu olan tanrilarin orneyinde gorurdu Dunya eslinde tanrinin hal deyismesidir ve odlu nefes pnevma seklinde movcuddur Odlu pnevmadan ise dunyada olan her seyin esasini teskil eden toxumlar ayrilir Eslinde tanri bir sexs deyil odlu pnevmadir Onun sexsiyyeti yoxdur hem her seye cevrile hem de seyleri ozune benzede biler Belelikle Posidonius dunyani vehdetde ve eyni zamanda bir olan tanri kimi tesevvur edirdi Bu dunyanin vahidin tanrinin icinde ise basqa tanrilar da vardir Onlar pnevmadan yaranib onunla birlikde ideal alemi teskil edirler Burada Posidonius Platon idealizminin tesiri altina dusmusdur Sonralar ise bu fikir yeni platoncu Plotinin felsefesinin esasini teskil etmisdir Posidonius Platonun ideyalarini tekce derk olunmaz ve uzaq mekanlarda deyil bu dunyada ve tebietde de gorurdu Odlu pnevma insanin ve tebietin nefes aldigi isti axindir Insan ruhu da hemin ideyalar alemine aiddir O odlu nefesin daha da ince formasidir Bu cur fikirler Platonun ikili dunya maddi ve ideal prinsipini pozurdu Ruh haqqinda Posidoniusun ruhlar haqqinda fikirleri pifaqorcularin tesevvurlerine yaxin idi Bu da ilk novbede metempsixoz ruhlarin kocmesi inancina aid idi Onun fikrince yeniden dunyaya gelme prosesi daim bas verir Olumden sonra ruh ayustu mekanlara qalxir Orada o dunya heyatinda yigdigi butun pisliklerden temizlenir Sonra temizlenmis ruh daha yuksek alemlere qalxir Orada tebietine uygun olaraq ideyalari seyr edir ve zovq alir Ruh orada dunyanin yeniden yangina burunmesine qeder qalacaqdir Bundan sonra dunya yeniden qubbelere bolunecek ve ruh ozu ucun yeni beden tapib dunyaya qayidacaqdir Posidoniusa gore insan ruhla bedenin birliyidir Ruh ise tanrinin bir hisseciyidir Insan ruhu daim hereketdedir Maddi dunyada heyat bitdikden sonra o bedenden ayrilib goylerde gozel mekanlarda olur Butun ruhlar bedenin yaranmasindan once de movcud idiler Tale haqqinda Qedim stoacilar kimi Posidonius tale ile bagli meselelere de boyuk onem verirdi Tale hem tebiet qanunu hem de insanin onu yonelden iradesidir Bununla beraber insan azadligi da vardir o da birbasa onun dusuncesi ile baglidir Her seyi tale hell etdiyine baxmayaraq insan bezen onu deyise de biler Taleyi deyisdirme yollarini ise mudrikler bilir Insan problemi Posidoniusun insan haqqinda teliminde stoisizmin ideyalari ile birlikde platonculugun da elametleri vardir O insanin ikili tebietli oldugunu vurgulayirdi Onun fikrince insan muxtelif semavi ve dunyevi alemlerin arasinda yer tutur Cismi baximdan o en yetkin varliqdir ve insan bedeni basqa canlilarin bedeninden daha ustundur Ancaq onun ruhu hec de yetkin kamil deyildir Onun ruhundan daha yuksek qatlarda ise demonlar ve tanrilar durur Insanin bedbextliyi ondadir ki o heyvanlara benzer heyat surur her seyden ustun olan ruha onem vermir Halbuki ruh onun daxili tanrisidir dunya pnevmasinin bir hissesidir Tarixin felsefesi Posidonius tarixin felsefesi ile bagli da fikirler ireli surmusdur Onun fikrince beser tarixinin iki merhelesi olmusdur Birincisi en yaxsisidir qizil dovrdur O zaman ibtidai insanlar ve tanrilar var idi Onlar ilahi oda ve ideal aleme daha yaxin idiler O dovrde insanlar tebii heyat surmus cinayetler toretmemisdiler Onlarin qanunlara ehtiyaci olmamisdir Ikinci merhelede ise insanlar maddi cehetden inkisaf etdikce menevi baximdan geride qalmisdirlar Bundan sonra ise cemiyyetleri idare etmek ucun qanunlar yazilmisdir MenbeAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 175 176 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 EdebiyyatAydin Elizade Antik felsefe tarixi PDF 3 sayli Baki Metbeesi ASC 2016 s 175 176 ISBN 5 89968 061 X 2016 tarixinde PDF Istifade tarixi 2016 08 16 Losev A F Istoriya antichnoj estetiki T 5 Rannij ellinizm M AST Folio 2000 S 805 859 Stolyarov A A K budushemu izdaniyu fragmentov Posidoniya Filosofskij zhurnal 2011 1 S 31 35 Stolyarov A A Posidonij iz Apamei V kn Antichnaya filosofiya enciklopedicheskij slovar Pod red M A Solopovoj M Progress Tradiciya 2008 C 607 613 Tevzadze G V Universalnyj sintez Posidoniya Trudy Tbilisskogo universiteta 292 1989 s 172 175 Kidd I G Edelstein L Posidonius V I III Cambridge University Press 1972 1999 Hemcinin baxStoaciliqIstinadlarPosidonius Encyclopaedia Britannica Eleventh Edition 1911 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 311 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 p 312 Asmus V F Antichnaya filosofiya 2020 09 25 at the Wayback Machine M Vysshaya shkola 1976 s 485 Diogenes Laertius Lives and Opinions of Eminent Philosophers Translated by C D Yonge London Georg Bell amp Sons 1915 pp 313 314 Posidonij Filosofskaya Enciklopediya V 5 h t 2016 08 28 at the Wayback Machine M Sovetskaya enciklopediya 1960 1970 Asmus V F Antichnaya filosofiya 2020 09 25 at the Wayback Machine M Vysshaya shkola 1976 s 487 488