Qəbələ rayonu — Azərbaycan Respublikasının şimal-qərb hissəsində, Şəki-Zaqatala iqtisadi rayonunun tərkibində yerləşən rayon. 8 sentyabr 1930-cu ildə Azərbaycanın inzibati rayonlarından biri kimi yaradılmışdır. Qərbdən Oğuz rayonu, şimaldan Rusiya Federasiyası və Qusar rayonu, şərqdən Quba və İsmayıllı, cənubdan isə Ağdaş və Göyçay rayonları ilə həmsərhəddir. Mərkəzi Qəbələ şəhəridir. Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı ilə Qutqaşen rayonu Qəbələ rayonu adlandırılmışdır. Qəbələ–Bakı 225 km-dir.
Qəbələ rayonun sərhədlərini göstərən interaktiv xəritə
Toponimika
Qəbələ şəhəri Azərbaycanın qədim şəhərlərindən biridir. Bu torpaqların adı çəkiləndə ilk öncə qədim Qafqaz Albaniyasının 900 illik bir dövrdə paytaxtı olmuş qədim Qəbələ şəhəri və onun bu günə gəlib çatmış möhtəşəm qala divarları xatırlanır.
Böyük Plini yazırdı ki, KabalakaAlbaniyanın əsas şəhəri olmuşdur. Mənbələrdə Qəbələ adı Vostani-Martspan (Mərzban paytaxtı) adlandırılan Kavaqak kimi də çəkilir.
Paytaxtın VI əsrdə Partava (müasir Bərdə) köçürülməsinə qədər Qafqaz Albaniyasının əsas şəhəri Qəbələ olmuşdur. Qanıxçay və Samurçay arasındakı bölgə olan Xabala da müasir Qəbələnin adı ilə əlaqəlidir. Rayonun adı VII əsrdə Musa Kalankatlının yazılı mənbələrində Kavalaka kimi adı çəkilmişdir.
VIII əsrdə Gevond Kaqada Ostani Mərzpan adının da Qəbələnin keçmiş adlarından birini olduğunu vurğulayır.
Rayonun adı 7 fevral 1991-ci ilə qədər Qutqaşın, həmin tarixdən isə rayonun qədim adı bərpa edilərək Qəbələ adlandırılmışdır, lakin köhnə ad yerli sakinlər arasında hələ də istifadə olunur.
Tarixi
Kabalaka şəhər yerindən aşkarlanmış III–V əsrlərə aid ulduz təsvirli saxsı qab. Milli Azərbaycan Tarixi Muzeyi
1959-cu ildən bu günədək möhtəşəm qala divarlarının xarabaları qalan Çuxur Qəbələ kəndinin (keçmiş Qutqaşen (indiki Qəbələ) rayonu) həndəvərində aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində antik dövrə aid qədim Qəbələ şəhər yeri aşkara çıxarılmışdır.
Qəbələnin xarabalıqları orta əsrlər şəhər yerindən 2 km cənub-şərqdə, Çuxur Qəbələ kəndinin yaxınlığında, Qafqaz dağlarının ətəklərində, Qaraçay və Covurluçay arasındakı geniş təpədədir. Hər tərəfdən qala divarları və bürclərlə əhatə olunmuş iki böyük hissədən – Səlbir və yerli əhalinin Govurqala adlandırdığı qaladan ibarətdir. Onlardan şərqdə, Covurluçayla, Qoçalançay arasındakı geniş düzənlikdə məbəd yeri nekropolu və tikinti qalıqları vardır. Ən yaxın keçidlər olan Savalanda və Avalanda (yaxud Ağvanda) istehkamlar və bürclər tikilmişdi. Səlbirin qala divarları, dördkünc və yarımdairəvi bürcləri daha çox dağılmışdır. Divarlardakı və bürclər-dəki mazğallar düzbucaqh formasındadır. Şimal və qərb hissələrdə darvaza yerlərinin qalıqları durur. Səlbirin ərazisindən, ümumiyyətlə, bütün şəhəri dövrələyən dərin xəndəklə ayrılan Qala hissəsində divarlar, bürc və darvaza yerləri daha yaxşı qalmışdır. Qalanın cənub tərəfində hündürlüyü təxminən 7–8 m, diametri 5–6 m olan dairəvi və yarımdairəvi bürclər vardır. Hücum təhlükəsi zamanı xəndək su ilə doldurulurdu. Divarlar və bürclər çiy kərpicdən, çaydaşlarından və əhəng məhlulundan istifadə edilməklə bişmiş kərpicdən hörülmüşdür. Şəhər istehkamlarının bünövrəsini qoyulmasında iri yonulmuş yerli tuf daşlarından istifadə olunmuşdur.
V əsrdə yepiskopun iqamətgahı Qəbələdə yerləşirdi. Musa Kalankatlı 498-ci ildə Aquen şəhərində çağırılmış məclisdə qəbul edilmiş kanon qanunların altındakı imzalardan danışarkən hökmdar Vaçaqandan və Partav arxiyepiskopundan sonra qəbələ (Kapala) yepiskopu Manasenin imzasının durduğunu bildirir. Həmin müəllif VII əsrdə xalkedonit katolikos Nerseslə əlaqədar hadisələrdən bəhs edərkən ondan ayrılmış Kapalak yepiskopu İoannın adını çəkir. Məclis iştirakçılarının imzaları arasında da Albaniya katolikosundan sonra ikinci yerdə həmin Kapalak katolikosu İoannın imzası dururdu.
I–V əsrlərdə Qəbələ alban sülaləsi hökmdarlarının iqamətgahı idi, lakin V əsrdən o, Sasanilərin təyin etdikləri mərzbanlann iqamətgahına çevrildi. VI əsrdə xəzərlərin basqınları ilə əlaqədar mərzbanların iqamətgahı Partava köçürüldü. Qəbələ 737-ci ildə ərəblər tərəfindən işğal edilənədək xəzər torpaqlarının tərkibinə daxil idi.
Qəbələ rayonu indiki rayon mərkəzindən 20 km cənub-qərbdə yerləşən IX əsrdə Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olmuş Qədim Qəbələ şəhərinin adını daşıyır. Qədim Qəbələ dünyanın Babil, Troya, Pompey kimi qədim və məşhur şəhərlərilə müqayisə ediləcək dərəcədə mühüm, siyasi-iqtisadi və ticarət mərkəzlərindən biri olmuşdur.
1959-cu ildən müntəzəm qazıntı aparan Qəbələ arxeoloji ekspedisiyası şəhərin daha qədim və böyük hissəsini aşkara çıxardı və buranın e.ə. IV – b.e. I əsrlərinə aid olduğunu müəyyənləşdirdi. Müxtəlif tarixi hadisələrlə əlaqədar şəhər bir neçə dəfə dağıntılara məruz qalmışdır. Eramızdan əvvəl 60-cı illərdə Roma qoşunları Albaniyaya hücum etsələr də, Qəbələni işğal edə bilməmişlər. Sasanilər dövründə Qəbələ çox böyük ticarət və sənətkarlıq mərkəzi olmuşdur. Xilafət dövründə də Qəbələ ticarət və sənətkarlıq mərkəzi kimi əhəmiyyətini qoruyub saxlamışdır. XIII əsrdə monqolların hücumu zamanı Qəbələ tənəzzülə uğrasa da, sonralar yenidən dirçəlmişdi.
XVIII əsrin ortalarında Qəbələ öz əvvəlki əzəmət və əhəmiyyətini itirmiş, əhali tədricən buradan köçmüşdür. Bu vaxt Qəbələ ərazisində kiçik feodal dövləti olan Qəbələ sultanlığı yaradılmışdır. Qəbələ sultanlığı XVIII əsrin ortalarında mahal kimi Şəki xanlığının tərkibinə daxil olmuş, Şəki xanlarının təyin etdiyi naiblər tərəfindən idarə edilmişdir. Şəki xanlığının süqutundan sonra Qutqaşen mahal kimi Şəki qəzasının tərkibinə daxil olmuşdur. 8 sentyabr 1930-cu ildə Azərbaycan Respublkiasının İnzibati rayonlarından biri kimi Qutqaşen rayonu yaradılmışdır. Qəbələ ərazisi 4 yanvar 1963-cü ildə Ağdaş rayonunun tərkibinə qatılmış, 17 yanvar 1964-cü ildən yenidən ayrıldıqda inzibati rayona çevrilmişdir. Rayonun adı 7 fevral 1991-ci ilə qədər Qutqaşen, həmin tarixdən isə rayonun qədim adı bərpa edilərək Qəbələ adlandırılmışdır.
Qəbələ qədim dövrdə
Qəbələ və onun ətrafındakı ərazilərdə aşkar olunmuş ən qədim tapıntılar eramızdan əvvəlki III minilliyə tarixdə ilk tunc dövrü kimi tanınan dövrə aiddir. Bu dövrə aid yaşayış izləri Çaqqallı sahəsində tapılmışdır. Şəhər və ətrafında Tunc Dövrünün müxtəlif mərhələlərinə aid kurqan qəbirlər vardır. Qəbirlərdə insan sümükləri ilə yanaşı müxtəlif məişət əşyalarına da rast gəlinir. Bu da insanların dini inancından irəli gəlirdi. Dəmirin kəşf olunmasının ardınca əhali sıxlığı da sürətlə artmışdır.
Bu dövrün maddi tapıntıları Saleh Qazıyev tərəfindən araşdırılmışdır.
1926-cı ildə bu ərazidə o dövrə aid olan torpaq qəbirlər tapılmışdır. Tapıntı Nic-Abdallı ərazisində "Yaloylutəpə" adı yerdən tapılmışdır. Bu tipli qəbirlər Gürcüstan ərazisindən də tapılmışdır.
Qəbələ şəhəri haqqında ilk yazılı məlumatı eramızın I əsrində yaşamış Roma alimi Böyük Piliniy vermişdir. O özünün ensiklopedik "Təbii Tarix" əsərində yazmışdır: "Azərbaycanda əsas şəhər Kabalakadır"
Eramızın II əsrində yaşamış yunan alimi Ptolomey Albaniyanın 29 yaşayış məntəqəsinin adını çəkir. Bunlardan biri də Xabaladır. Burada adı çəkilən Xabala ilə Piliniyin qeyd etdiyi Kabalaka eyni isimlərdir.
Ərməniyyə mənbələrində Kapalak, ərəb-fars mənbələrində isə Qəbala kimi də adlandırılmışdır. Bu adlar sonrakı yazılarda Kəvələk, Qabala-Savar və nəhayət Qəbələ şəklində qeyd edilmişdir. Ərəb coğrafiyaşünası və tarixçisi Bəlazuri Qəbələni "Xəzər" kimi göstərmişdir. Bu da Xəzər tayfalarının Şimali zərbaycana gəlməsi və burada məskumlaşması ilə əlaqədər olmuşdur.
Fars mənbələrində həm də bu şəhərin Sasani şahı Qubad (488–531) tərəfindən salındığı göstərilir. Ancaq Qəbələ şəhərinin Albaniyanın ilk paytaxtı olması bu iddianı yalanlayır. Ancaq Qubadın dövründə Şəhər mədəni-ticari sahədə inkişaf etmişdi.
Qəbələ şəhərinin qədim dövr və ilk orta əsrlər dövrü tarixi Qədim Qəbələ şəhəri ərazisində aparılmış araşdırmalarla öyrənilmişdir.
Qəbələ şəhər xarabalığı Azərbaycanın Qəbələ rayonunun Çuxur-Qəbələ kəndindən 1 km Şərqdə, Qaraçay (Çuxur Qəbələ çayı) ilə Covurlu çay (Qala çayı) arasındakı yüksəklikdə yerləşir. 1959-cu ildə çəkilən topoqrafik plana görə, şəhərin xarabalığı 25 hektardır. Vaxtilə süni çəkilmiş bir müdafiə xarakterli xəndək şəhər xarabalığını iki hissəyə ayırır. Yerli əhali xəndəkdən Şimal tərəfdəki hissəni "Səlbir", xəndəkdən cənub tərəfdəki hissəni isə "Qala" adlandırır. Hər iki hissə bəzən "Səlbir", "Govur-qala", bəzən də şəhərin təkcə "Qala" hissəsi "Govur-qala" adlandırılır. 1959-cu ildən Qəbələ şəhər xarabalığından 3–4 km Şərqdə, yerli əhali tərəfindən "Güllü qoruq" və ya "Çaqqallı" talası adlandırılan yerdə qədim Qəbələnin məbəd yeri və bazar meydanının yerləşdiyi güman edilən üçüncü bir sahəsi, daha sonralar Kamaltəpə və Bayır şəhər hissələri aşkar edilmişdir. Ümumiyyətlə Qəbələ şəhər xarabalığı öz tarixi coğrafiyasına görə hələlik Səlbir, Güllü qoruq (Çaqqallı talası), Kamaltəpə və Bayır şəhər adlı arxeoloji abidələr kompleksindən ibarətdir.
İlk orta əsrlər dövrü
Çaqqalı ərazisində yaşayış süquta uğradıqdan sonra Qəbələnin Səlbir və Qala hissələrində həyat canlanır.
226-cı ildə İranda Sasanilər hakimiyyətə gəlirlər. Bundan sonra Albaniya Tədricən bu dövlərin asılığında düşür, Albaniyanın Sasanilərlə iqtisadi, mədəni və siyasi əlaqələri daha da genişlənir. Qəbələ V əsrin II yarısına qədər Albaniyanın paytaxtı və alban çarlarının igamətgahı olmuşdur. IV əsrdə Alban hökmdarı Urnayır İran padşahı II Şapurun bacısı ilə evlənir. Bunu Qəbələ və ətaf ərazilərdən tapılmış sasani pulları da təsdiq edir və bu pul tapıntıları nikah hadisəsinin nəticəsidir.
V əsrin III yarısında Albaniya Sasani dövlətinin mərzbanlığına çevrilir. Bu zaman paytaxt Qəbələdən Partafa (Bərdə) köçürülür.
Paytaxtın köçürülməsinə baxmayaraq Qəbələ əhəmiyyətini itirmir. Qəbələ hələ də ölkənin Dini mərkəzi idi. Baş yekiskop Qəbələdə iqamət edirdi. Bu dövrdə Yepiskopun səahiyyəti böyük idi. Bunu 498-ci ildə çağrılmış Aquen Kilsə məclisinin qərarında Qəbələ yekiskopunun imzası Alban çarının və arxiyepiskopun imzasından sonra gəlmişdir.
Paytaxt Bərdəyə köçürülsə də Sasani şahı Qubad tərəfindən Qəbələdə yüksək yenidən qurma işləri aparılmışdır. 1967-ci ildə Səlbirin şimal tərəfindən tapılan tikinti qalıqlarının bəziləri Sasani dövlətinə aiddir.
Ərəb tarixçisi Təbəri yazır ki, Sasani hökmdarı Xosrov Ənuşirəvan (531–579) Xəzər tayfalarından 10 min əsir gətirərək Qəbələ və ətraf ərazilərə yerləşdirmişdi. Balazuri yazır ki, Xosrov Ənuşirəvanın dövründə Qəbələ Xəzərlərə aid idi və Kırımçıskinin yazdıqlarına görə isə hətta burada Xəzərlərin inzibati mərkəzi də burada yaradılmışdır.
Akd. Ziya Bünyadov Ərəb mənbələrinə istinadən yazır ki, xəlifə Yəzidin (720–724) göstərişi ilə ərəblər Xəzərlərə qarşı hərakət edərək Xamzin və Taqunu tutmuş, əhaliləri Qəbələyə köçürmüşlər. Bələzuriyə görə isə hətta IX–X əsrdə Qəbələnin adı Xəzər olmuşdur.
Siyasi Hadisələrdən aslı olaraq Qəbələ müəyyən dərəcədə müstəqillik də əldə etmişdir. IX əsrdə Xürrəmilər hərakatı zamanı ərəblərdən aslı olan kiçik knyazlıqlar yaranmışdır ki, bunlarda biri də Qəbələ knyazlığı olmuşdur. Bu knyazlıq siyasi vəziyyətdən aslı olaraq bəzən Babəkin rəhbətrlik etdiyi Xürrəmilər hərakarının tərəfinə çıxmışdır.
981-ci ildə Şirvanşah Məhəmməd İnn Əhməd Qəbələni tutur. Bu zaman Qəbələnin hakimi Anbasın oğlu Abd ər Barr idi. Maraqlıdır ki, dövrün tarixçisi İstəxri hadisələri şərh edərkən Qəbələni hakimin adı ilə Anbasiyə adlandırmışdır.
999-cu ildə əvvəl Qəbələ hakimi olan Abd ər Barr, Qurzul qalasının hakimi olur ancaq bu qala da Şirvanşahlar tərəfindən işğal edilir. Şirvanşah Yəzid ibn Əhməd Qəbələdə öz adına pul da kəsdirir.
Arxeoloji qazıntılar göstərir ki, VIII əsrdə Qəbələ şəhərinin tutduğu sahə xeyli böyümüşdü. Bu zaman şəhər təkcə Səlbiri deyil eyni zamanda Qala sahəsini də tuturdu. IX–X əsrlərdə Qəbələ Səlbir və Qala ərazilərini bütünlüklə əhatə edirdi və burada gözəl binalar inşaa etdirilmişdi.
Bu dövrdə Qəbələ ərazisində su təsərrüfatı inkişaf edir. Su təminatı üçün gil tünglərdən istifadə edilmişdir. su sitemi əvvəlcə Səlbirdə qurulmuş sonra isə borularla Qala hissəsinə çəkilmişdir. XV əsrdə Qəbələdə olan şair Bədr Şirvani şəhərin su təsərrüfatından və hovuzdan etkilənmiş və hətta şeir də yazmışdır.
Sənətkarlıq da yüksək inkişaf etmiş sahələrdən idi. Bunu Səlbir sahəsindən tapılmış saxsı qablar, dulus çarxları sübut edir.
Ticarət əlaqələri əsasən III–IV əsrlərdə Sasanilərlə aparılmışdır. Bunu ərazidən tapılan pul dəfinələri təsdiqləyir. Sasani pulları ilə yanaşı I–II əsardə kəsilmişParfiya və Roma pulları da tapılmışdır. VIII əsrdən etibarən əsasən Ərəb pullarından istifadə edilmişdir.
1976-cı ildə Çuxur Qəbələdə pul dəfinəsi tapılmışdır. Bu dəfinədə 53 ədəd gümüş pul tapılmışdır ki, bu pulların da 3 ədədi Rəvvadilər sülaləsindən Əbülhac Məhəmmədin, 4 ədədi Şəddadilər sülaləsindən Əli ibn Masanın, 45 əədədi həmin sülalədən Fəzil İbn Məhəmmədin, 27 ədədi isə Şirvanşahlardan Mansur İbn Yazidin adına kəsilmiş pullar olmuşdur.
Bu dövrdə əhalinin əsas dini inancı xiristinalıq idi. Alban hökmdarları d xiristinalığa inanırdılar. Sasanilərin mərzbanlığı olduqdan sonra bu ərzilərdə odpərəstlik təbliğ edilsə də əhali xiristinalığa sadiq idi. Dövlətin əsas din mərkəzi Qəbələ idi. Və Qəbələ yekiskopunun nüfuzu güclü idi.
VII–VIII əsrdən etibarən Ərəblərin gəlməsiylə Müsəlmanlıq-İslam dini yayılmağa başladı. Ancaq bütün ərazini əhatə etmədi. Qəbələnin Nic kəndində yaşayan Alban tayfalarından olan Udilər hələ də xiristinalığa ibadət edirlər.
Qəbələ XII–XVIII əsrlərdə
XII əsr Azərbaycanda məhsuldar qüvvələrin ikişafı və isehsahın artması ilə xarakterizə olunmuşdur. Bu dövrdə şəhər həyatı xüsusiylə canlanmışdır. Azərbaycanın şimal ərazisində Şirvanşahlar, cənub hissəsində isə Eldənizlər (Eldəgizlər) dövlətləri inkiçaf edirdilər.
Qəbələ şəhərinin siyasi taleyi əsas etibari ilə Şirvanşahlar dövləti ilə başlı idi. XII əsrdə Şirvan dövləti ilə gürcü çarlığı arasında qohumluq münasibətlərinin yaranmasına baxmayaraq bu iki dövlət arasında əlaqələr sabit deyildi. Bi iki dövlət arasındakı feodal ara müharobələrindən Qəbələ şəhəri böyük əziyyət çəkirdi. Gürcü mənbələrinin birinin yazdığına görə 1120-ci ildə Qurucu David Şirvana növbəti səfəri zamanı Qəbələ şəhərini ələ keçirmişdi.
İbn əl-Əsirin məlumatına əsaəsən güman etmək olar ki ilk monqol hücumları dövründə Qəbələ yenə də gürcü dövlərinə tebe idi. 1222-ci ildə qıpçaqlar şəhəri mühasirəyə alıb tuturlar, soyub dağıdırlar və mahalı tamiylə qarət edirlər. Qıpçaqlar sonra Gəncəyə gedirlər. Görünür qıpçaqların hücumundan onra Qəbələ hakimi Şirvanşahların tebeliyinə keçməmişdir. Çünki Sultan Cəlaləddin 1225-ci ildə Arranı tutduqdan sonra həmin dövrdə hakimiyyətdə olan Fəribrüz İbn Quştasab dan hələ səlcuq soltanı Məlik şahın dövründəki şərtə uyğun olaraq xəzinəyə vergi göndərməsini tələb etdikdə Şirvanşah vəziyyətin ağır olduğunu "Qəbələ və Şəkinin üzərində hakimiyyətin itirilməsindən" şikayətlənmişdi. Cəlaləddin də tələb etdiyi vergini 100 mindən 50 minə endirmişdi. Bu da Qəbələ və Şəkinin nə qədər də önəmli olduqlarını göstərir.
1227-ci ildə Cəlaəddin Şirvanın Qəbələ və Şəki şəhərini gürcülərdən geri alır və bura Səfiəddini vəzir təyin edir.
Monqolların Azərbaycana sonuncu hücumu və monqol hakimiyyəti dövründə Qəbələ şəhərinin siyasi tarixinə aid məlumatlara təsadüf etmirik. Kırımskinin fikirlərinə görə monqol yürüşlərində Qəbələ o qədər də əziyyət çəkməmişdir və hər halda yer üzündən silinib getməmişdir.
Krımski qeyd edir ki 1386-cı ildə Qəbələdə Teymurləngin hərbi bazası yerləşdirilir. Və şəhərin tənəzzülə uğramasının səbəblərini burada axtarır. Aparılan qazıntılar və incələnən mənbələr göstəririr ki bu dövrdə və bundan sonrakı zamanlarda Qəbələdə yaşayış olmuşdur. XV əsr şairi Bədr Şirvani Əmir Şücaəddinə həsr etdiyi çerində bu yerlərin gözəlliyindən ağız dolusu danışır. Təbii ki şair bəzi şişirtmələr və təşbehlər etmişdir. Ancaq yenədə bu şeir sübut edir ki, Qəbələdə hələ də yaşayış var idi.
I Şah Ismayıl Şirvana hücumu zamanı Şirvanşah Fərrux Yassar Qəbələyə qaçır və qoşunlarını toplayır. Bu fakt da sübut edir ki, Qəbələdə yaşayış var idi və güclü qala müdafiəsi də var idi. Döyüşün nəticəsi olaraq Fərux Yassar məğlub olur və Qəbələ Səfəvilər dövlətinin tabeliyinə keçir.
Əvvəlki dövrlərdə olduğu kimi XII–XVII əsrlərdə də Sənətkarlıq Qəbələnin təsərrüfat həyatında aparıcı sahələrdən olmuşdur.
XVI əsr müəllifi Həmdullah Qəzvin özünün "Nüshət əl-Qulub" əsarində yazır ki: "Qəbələdə ipək istehsal olunur. Dənli bitkilər, yüksək eyfiyyətli meyvə və giləmeyvələr yetişd irilir. "
Hacı Zeynalabidin Şirvani isə Qəbələdə zəngin meşə və bol şabalıd olduğundan yazmışdır.
Metalişləmə və sümük işləmə və şüşə istehsalı də yüksək səviyyədə inkişaf etmişdi. Bu sahələrlə yanaşı dulusçuluq da xeyli inkişaf etmişdi. Bunu Qəbələ ərazisindən tapılan dulusbişirmə peçləri və dulus qablar sübut edir.
Qəbələ XII–XVII əsrlərdə də Azərbaycanın mühüm ticarət şəhəri idi. Qəbələ bazarlarında digər şəhərlərdən gətirilən mallarla yanaşı digər ölkələrdən gətirilən mallar da satılırdı. Mütəxəsislər hesab edirlər ki, Qəbələ bazrlarında bu yerə tipik olaraq fındıq, qoz, şabalıd da satılırdı.
Qəbələdən tapılmış pullarla aydın etmək olur ki, Osmanlı, Dərbənd çarlığı, Eldənizlər, Şirvanşahlar, Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu, Səfəvilər, Cucilər, Hülakilər, Cəalrilər, Abxaz knyazlığı ilə ticari əlaqələr saxlanılmışdır.
Qəbələ XVIII–XXI əsrlər -yeni tarix
Xanlıqlar dövrü
Qəbələ şəhəri XVIII əsrlərdə Səfəvilərin və Nadir Şah İ mperialarının tərkibində ərazi vahidi kimi varrlığını davam etdirmişdir. XIX əsrin əvvələrində Azərbaycanda yaranan siyasi hərc-mərclik dövründə xanlıqlar-kiçik feodal dövlətlər yaranır. Nadir Şah dövlətinə qarşı başıayan üsyanlar Qəbələ ərazisinə də səçrayır. Bu dövrdə Nadir Şah dövlətinin süqutundan sonra Qəbələ ərazisi 2 sultanlığın tərkibində olmuşdur. İndiki Qəbələnin əsas hissəsində Qəbələ Sultanlığı yaradılımşdır. Qəbələnin Cənub hissəsi Ərəş Sultanlığının tərkində qatılmışdır. Müəyyən dövrə qədər müstəqil sitasət yeridən hər iki sultanlıq XIX əsrin 60–70-ci illərində Şəki xanlığının tərkibinə qatılmış və Şəki xanlığının təkibində mahala çevrilmişdir. Bir neçə dəfə Şəki xanlığının tərkibindən azad olma cəhdləri olsa da, müvəffəq ola bilməmişdir.
Çar İmperiyası işğalı və ADR
Azərbaycanda Çar İmperiyası qurulana qədər Qəbələ Şəki xanlığının tərkibində mahal-sultanlıq olaraq qalmışdır. Çarimperiyasının tərkibinə daxil olduqdan sonra Qəbələ barədə müfəssəl məlumat yoxdur.
1841-ci ildə Çar Rusiyasının Qafqazda apardığı islahatlar nəticəsində Azərbaycanda xanlıqlar ləğv edilərək Quberniya və qəzalarla əvəz olunmuş və bu dövürdə Qəbələ rayonu Yelzavetapol (Gəncə) quberniyasının Nuxa (Şəki) qəzasının tərkibinə qatılmışdır.
Qəbələ sənayeləşmədən kənarda qalmış, sadə kənd təsərrüfatı regionu olmuşdur.
Azərbaycan Sovet İmperiyasının tərkibinə daxil olduqdan sonra Qəbələ 8 sentyabr 1930-cu ildə Azərbaycan Respublkiasının (Azərbaycan SSR) inzibati rayonlarından biri kimi yaradılmışdır. Rayonun adı dəyişdirilərək Qutqaşın adlandırılmışdır. Respublkia ərazisinin 1/50 hissəsini təşgil edən Qəbələ rayonunun sahəsi 1550 km2 –dir. Qəbələ ərazisi ,,4" yanvar 1963-cü ildə Ağdaş rayonunun tərkibinə qatılmış, 17 yanvar 1964-cü ildən yenidən ayrıldıqda inzibati rayona çevrilmişdir.
Rayonun adı 7 fevral 1991-ci ildən sonra rayonun qədim adı bərpa edilərək Qəbələ adlandırılmışdır.
Rayonda bir şəhər (Qəbələ), 3 qəsəbə (Vəndam, Bum və Nic) və 60 kənd var. Bu yaşayış məntəqələri 60 İizibati ərazi nümayəndəliyi və 55 bələdiyyə vasitəsilə idarə olunur.
Rayonun inzibati mərkəzi Qəbələ (Qutqaşın) 1959-cu ilə dək kənd, 1959–74-cü illərdə qəsəbə və 1974-cü ilin mart ayının 15-dən şəhər statusuna malikdir. Okean səviyyəsindən 900 m hündürlükdə, Dəmiraparan çayının sağ sahilində yerləşən müassir, gündən-günə gözəlləşən Qəbələ şəhərinin əhalisi 12.585 nəfərdir
1985–86-cı illərdə görkəmli Azərbaycan yazıçısı, hərbi və içtimai xadim İ. B. Qutqaşınlının ev muzeyi yaradılmış və yazıçının məzarüstü abidəsi yenidən işlənmişdir.
1988-ci ildən rayon mərkəzində respublkiada ən zəngin tarix-diyarşunaslıq muzeyi fəaliyyət göstərir.
1998-ci ildə Qarabağ uğrunda canlarını qurban vermiş 121 nəfər Qəbələnin igid oğlanlarının xatirəsini əbədiləşdirən şəhidlər xiyabanı və muzey kompleksi yaradılmışdır.
Rayon mərkəzində 2004-cü ildə 3 ha sahədə salınmış H. Əliyev adına park salınmışdır.
2006-cı ildə görkəmli dövlət xadimi, uzaqgörən siyasətçi, 30 ildən artıq ölkəyə rəhbərlik etmiş, Azərbaycan xalqının Ümumilli Lideri H. Ə. Əliyevin həyat və fəaliyyətini əbədiləşdirən muzey və elektron kitabxana açılmışdır.
Dəmiraparan çayı sahilində 2006-cı ildə görkəmli Azərbaycan oftamoloqu Z. Əliyeva adına park salınmışdır.
Rayonun relyefi dağlıq olub şimal hissədə Baş Qafqazın Cənub yamacının yüksək dağlığından başlanmış mərkəzi hissədə Alazan-Həftəran vadisində, cənub hissəsi isə Acınohur ön dağlığının Qəbələ yaylasına, bu yaylanın cənub sərhəddi Surxayxan (Axar-baxar) silsiləsinin suayrıcına qədər olan oraqrafik vahidlər bir-birini əvəz edir. Baş suayrıcıya daxil olan Saral, Çoban baba, Muçuq, Tufan və Ağbulaq şaxələri zəncirvari şəkildə rayonun ərazisini qərbdən-şərqə əhatə edir.
1. Saral şaxəsi – Raqdan yüksəkliyindən Filfilçay və Tikanlıçaya qədər uzanır. Bu şaxə dəniz səviyyəsindən 2000 metrdən, cənubdan 1000 metrə qədər hündürlükdə dəyişir.
2. Rüstəmbaz şaxəsi – Salavat çayından iki qola ayrılaraq qərbə doğru Səfəryataq, şərqə isə Rüstəmbaz Salavat dağları (şaxələri) adlanır.
Qəbələ rayonunun dağlıq mənzərəsi3. Muçuq şaxəsi – Salavat aşırımının (2896 m) cənubi-qərbindən başlayaraq VəndamçaylaDəmiraparançay arasında yerləşir.
4. Ağbulaq şaxəsi – İsmayıllı rayonun Qaraburğu dağlarından Vəndamçayının şərq (sol) sahillərinə qədər olan ərazisini əhatə edir.
Qəbələ rayonun ərazisi geomorfoloji cəhətdən üç vilayətə bölünür:
1. Dağlıq – denudasiyaya uğramış vilayətin şimal hissəsi 1000–4466 metrədək olan ərazini əhatə edir.
2. Düzənlik – akkumliyasiya nəticəsində formalaşmış Alazan-Həftaran vadisi bu vilayətdə yerləşir.
3. Yayla – çöl vilayəti Şəki-Qəbələ yaylasının Hacallı və Məlikli düzləri bu vilayətə daxildir.
Qəbələnin müassir ərazisi təqribən 185 milyon il bundan əvvəl dəniz olmuş, şimaldan Şərqi Avropa və cənubdan Ərəbistan platformalarının toqquşması nəticəsində – Alp dağ əmələ gəlmə mərhələsində burada tədricən quru relyef formalaşaraq, 75–85 milyon il bundan əvvəl hazırkı relyef formaları yaranmışdır. 10–12 milyon il bundan əvvəl baş vermiş sonuncu materik buzlaşması ərazinin relyefnin, xüsusən də yüksək dağlıq hissənin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Rayonun dağlıq hissələrində Mezazoy erasınınYura və təbaşir dövrünə aid şist, əhəng və qum daşlı suxurların kəskin parçalanması səciyyəvidir. Vəndamçayın dərəsində qum və sistlərlə yanaşı vulkanik süxurlarda yayılmışdır. Rayonun ərazisinin cənub – Məlikli və Hacallı düzlərində, Əmilli, kilisə Əmirvan dağlıq tirələrinin cənub yamacı, Surxayxan dağlarının isə cənub tirələri denudasiyon relyef formaları, yarğan, qobu şəbəkəsinin inkişafı ilə seçilir. Alazan-Həftəran vadisində isə akkumiliyativ çöküntülər, çay vadilərində gətirmə konusları, terraslar və s. ekzogen mənşəli relyef formaları üstünlük təşkil edir.
Ümumiyyətlə Qəbələnin ərazisi yüksək dağlıq sahələrindən vadilərinə qədər, çay dərələri ilə parçalanmış sıldırımlı dərin dərələrdən hamar səthli yaylalara qədər bütün dağlıq relyef formaları bir-biri ilə növbələşir. Respublkiamızın daxilində Böyük Qafqazın ən yüksək zirvələri: Bazardüzü, Tufandağ, Bazaryurd və Yan silsilərdə yerləşən Şahdağ zirvələri məhz Qəbələnin şimal sərhədlərində yerləşir. Həmçinin, Azərbaycan ərazisində olan 6 km2 dağ buzlaqları yalnız bu zirvələrdə mövcuddur. Rayonun relyefində onun mərkəzi hissəsini qərbdən şərqə kəsib keçən, eni 18–20 km olan Alazan-Həftəran vadisi, cənubda yerləşən Əmilli, Gədik, Qızlar qalası və dağları köndələn dərə ilə ayrılan, qədim Qəbələ elinin adını yaşadan Şəki-Qəbələ yaylası başlıca yer tutur. Şəki yaylasının Şirvan düzündən Surxayxan alçaq öndağlığı ayırır.
Böyük Qafqaz textonik qalxması ilə Kür dağarası tektonik çökməsinin sərhədləşdiyi zonada yerləşən Qəbələ rayonunun ərazisi seysmik cəhətdən fəal zona hesab edilir. 832 illik məlumata görə rayon ərazisində 1949–56-cı illərdə və 1981-ci ilin dekabr ayında dörd dəfə 3–5 bal gücündə zəlzələ hadisəsi qeydə alınmışdır. Mürəkkəb dağlıq relyef və Mezozoy,Kaynozoy eralarının müxtəlif geoloji dövürlərinə məxsus süxurlar Qəbələnin yeraltı təbii sərvətlərinin zənginliyinə səbəb olmuşdur.
Təbiəti
Qəbələdə yetişən gül növləri
Qəbələ rayonunun təbii sərvətləri sistemində onun torpaq, özünəməxsus yer tutur. Rayonun ümumi torpaq fondu 150 min hektar olub, istifadə olunmasına görə olduqca rəngarəngdir. Rayonda adambaşına düşən torpaq həcmi təqribən respublika üzrə olan göstəriciyə bərabər olub 1,5 hektar təşkil edir. Torpaq sərvəti insanlar tərəfindən istifadə olunmasına görə müxtəlif sahələrə ayrılır. Əkinə yararlı, otlaq və biçənəklər üçün istifadə olunan, meşə örtüyü altında olan torpaq sahələri, kənd və şəhərlərin salınmasına sərf olunan torpaqlar, yol çəkilişi, çay, göl və su anbarları, bataqlıq sahələr altında qalan torpaqlar və bütün bu məqsədlər üçün yararsız olan yarğan, uçqun, qayalı, daşlı və ya buzlaq sahələrinə məxsus olan torpaqlar. Rayonun cənubunda Şirvan düzü ilə sərhədləşdiyi alçaq dağlıqdan başlayaraq Böyük Qafqazın suayrıcı zirvələrinə qədər torpaq-bitki örtüyü şauqli qurşaqlıq qanuna uyğun olaraq müxtəlifliyi ilə seçilən areal və zonaların növbələşməsi diqqət cəlb edir.
Quru dağ çöl iqlim şəraitində formalaşan qəhvəyi dağ-meşə torpaqları əsasən rayonun cənubunda kəskin parçalanmış, denudasiyaya uğramış Surxayxan dağlıq ərazisində, həmçinin Alazan-Həftəran vadisində və dağ-meşə qurşağının mütləq hündürlüyü 800–1600 m-ə qədər olan hissəsində bütöv qurşaq əmələ gətirir. Bu torpaq tipində humusun miqdarı 10–12 % olub aşağı zonada quraqlığa davamlı seyrək meşələr və kolluqlar yuxarı zonada isə palıd-vələs-fıstıq meşələri yayılmışdır.
Orta dağlığın meşə qurşağı altında yayılan qəhvəyi torpaq tipi şimala doğru tədricən dağ qonur-meşə torpaqları ilə əvəz olunur. Rayon üzrə Ümumi torpaq fondunun təqribən 40 %-ə qədərini təşkil edən qəhvəyi və qonur dağ-meşə torpaqları bağçılıq, xüsusən gərzəkli meyvəçilik üçün əlverişlidir. Hündürlük qurşaqlığı üzrə rayonda torpaqların paylanması subalp və alp çəmənliklərinin çimli dağ-çəmən torpaqlarının müxtəlif yarım tipləri ilə başa çatır. 2000 m-dən hündürdə rütubətlənmə kifayət qədər olsa da tempuratur göstəricisi torpaqəmələgəlmə üçün bir o qədər də əlverişli deyildir. Rayonda çimli dağ-çəmən torpaqlarının (1800–2500 m. yüksəklikdə yumuşaq-çimli dağ- çəmən, torflu dağ-çəmən və ibtidai dağ-çəmən torpaq yarım tiplərinə bölünür). Ibtidai dağ-çəmən torpaqlarında humusun miqdarı 8–10%-ə çatır. Rütubətlilik normadan çox tempratur isə aşağı olduğu üçün bəzən padzollaşma da müşahidə olunur.
Rayon üzrə torpaq tiplərinin müxtəlifliyi, relyef və iqlim şəraiti bitki örtüyünün zəngilnliyinə səbəb olmuşdur. Qeyd olunan təbii amillərin təsirinin nəticəsidir ki, respublkia ərazisinin cəmi 2 % təşkil edən, Qəbələ rayonunun ərazisində yarımsəhra və səhra bitkiləri olan yovşanlı və şoranotlu bitkilərdən tutmuş dağ tundura təbiətinə xas olan mamır-şibyələrə qədər, quru çöllərin kislofitlərindən düzən və dağ meşələrinin müxtəlif ağac cinslərinə qədər təbii rəngarənglik diqqəti cəlb edir. Rayon ərazisinin cənub hissəsini yovşanlı, yovşanlı – şoranotlu yarımsəhra bitkiləri, kserafit seyrək meşələr, mərkəzi hissədə (Alazan-Həftəran vadisində) palıd, fısdıq, vələs cinslərindən ibarət meşələrlə yanaşı, yalanqoz, qızılağac, söyüd və qovaq ağaclarının üstünlük təşkil etdiyi düzən meşə landşafı formalaşmışdır. Düzən meşələr tədricən dağ meşə qurşağı ilə əvəz olunur və 1800–2000 m hündürlüyə qədər davam edir.
Meşə qurşağından yuxarıda, 1800–2000-dən 2500–3000 m hündürlüyə qədər subalp və alp çəmənlikləri, daha sonra isə qayalı subnival və qarlı-buzlaqlı nirel qurşaqlar bir-biri ilə növbələşir. Cənubdan şimala Qəbələ təbiətinin seyrinə çıxan hər bir turist təqribən 100–120 km məsafədə Aralıq dənizi sahillərindən Arktikaya qədər rastlaşacağı təbii zonaları müşahidə edə bilər. Rayonda meşə örtüyü 60 min hektar olub, ümumi ərazinin 23,1%-ni təşkil edir. (Azərbaycanla müqasiədə 2 dəfə çox). Bitki örtüyünün zənginliyinə və növ tərkibinin müxtəlifliyinə görə seçilən Qafqazmeşələrinin ayrılmaz tərkib hissəsi olan Qəbələ rayonunun meşə örtüyü füsünkarlığı, əl-əlvanlığına və heyrətamizliyinə görə diqqəti cəlb edir. Bu yerlərin təbii gözəlliyini yüksək qiymətləndirən Ümumilli Liderimiz H. Əliyev Qəbələni "Azərbaycanın İsveçrəsi" adlandırmışdır.
Flora
Qəbələ meşəlik ərazi
Qəbələnin dağ və düzən meşələri endemik və relikt bitkilərlə, meyvə və giləmeyvə ağac və kol bitkiləri ilə zəngindir. Fıstıq, palıd, vələs, qızılağac, ağyarpaq və çay qovağı, söyüd, qarağac, cökə, ağcaqayın, ardıc, saqqız, şabalıd, qoz, fındıq və s. ağac və kolları buna misal göstərmək olar. 1961-ci ildə Türyançay dövlət qoruğunun ərazisindən ayrılaraq Qəbələ meşə təsərrüfatı idarəsinin nəzarətinə verilmiş, türyançayla – Göyçay çayları arasında yerləşən Surxayxan dağlarındakı 6,994 ha arid ,(quraq) meşə landşaftı əsasən relikt arcan, ardıc, saqqız və yabanı nar ağac və kollardan ibarətdir.
Qəbələnin əsas flora nümayəndələrindən biri fındıqdır.
Alazan-Həftəran vadisində isə III dövrə məxsus yalanqoz, qızılağac meşələri ilə yanaşı 1975-ci ildə Azərbaycanın "ikinci Hirkanı" olan, Çuxur Qəbələ kəndi yaxınlığında təbii şəkildə yayılmış dəmirağacı meşəliyi aşkar edilmişdir.
2002-ci ildə isə Məmmədağalı kəndi yaxınlığında dəmirağacı meşəliyinin (40 -ə qədər cavan ağac) yeni bir areal müəyyən olunmuşdir. Azərbaycan təbiətinin yeganə təbii abidəsi olan Həmzəlli kəndindəki Qaracöhrə ağaclarının (yaşı 250–300 ildən çox) əmələ gətirdiyi sıx meşəlik nəyinki ölkəmizin, elecə də onun hüdudlarından çox-çox uzaqlarda yaşayan alim və tədqiqatçının diqqətini özünə cəlb etmişdir. Qəbələ meşələrində təbii şəkildə yayılan şabalıd, qoz və fındıq, armud, alma, heyva, əzgil, zoğal, alça, yemişan, çaytikanı, sumaq, dərgil, yabanı moruq və s. qiymətli qida və dərman bitkilərinin böyük təsərrüfat və müalicə əhəmiyyəti vardır. Buraya yüksək keyfiyyətli nektarlığı ilə seçilən qarağat, yasəmən, çaytikanı, şabalıd və cökə çiçəkləri, yaylaqlarda, çəmən və düzlərdə yayılmış kəkotu, qaraqınıq, sarıçöp, astraqal, xaşa, baldırqan təbii şəkildə yayılan qızılgül və s. çiçəkli ot bitkilərinin arıçılığın inkişafı və xalq təbabəti üçün geniş imkanlar yaratdığı da əlavə edilməlidir.
Rayonun ecazkar təbiətini qorumaq məqsədilə, nəsli kəsilməkdə və ya nadir olan bioloji canlıların qorunması məqsədilə rayonda çoxlu sayda qoruq və yasaqlıqlar vardır.
Rayonun cənub sərhəddində 1958-ci ildə 22.400 ha sahədə arid dağ meşə və kol landşaftını mühafizə etmək məqsədilə Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğu, 1961-ci ildə qoruğun Qəbələ rayonuna daxil olan 6.994 hektar sahəsi qoruq ərazisindən ayrılaraq Qəbələ meşə təsərrüfatı
idarəsinin nəzarətinə verilmişdir. Hazırda Türyançay Dövlət qoruğu rayonun cənub-qərb sərhəddini təşkil edir. Rayonun şərq sərhəddində, Bakı-Qəbələ şose yolunun üstündə 1981-ci ildə 5.878 hektar sahədə, düzən meşə landşaftının və xallı maralın mühafizə olunması üçün yaradılmış İsmayıllı Dövlət Təbiət Qoruğu yerləşir.
1993-cü ildə rayonun Vəndamçay, Dəmiraparançay, , Bumçay və Qaraçay çaylarının hövzələrində, həmçinin Əlvan dərəsi ərazisində ümumi sahəsi 39.680 hektar olan Qəbələ dövlət Təbiət Yasaqlığı yaradılmışdır. Bu yasaqlıqda düzən və dağ meşə lantşaftının müxtəlif ağac və kol bitkiləri, elecə də nəsli kəsilmək təhlükəsi olan dağ kəli, qarapaça, cüyür, ayı, qaban, vaşaq kimi nadir heyvanlar mühafizə olunur.
Həmçinin rayonda, Şahdağ Milli Parkının bir hissəsi də yer alır. 2006-cı ildə milli parkın yaradılmasında məqsəd çoxlu sayda endemik və nəsli kəsilməkdə olan növlər və transsərhəd köçəri heyvanlar da daxil olmaqla qlobal əhəmiyyətli dağ meşələri və yüksək dağlıq ərazilərdə yerləşən otlaqlar ekosisteminin bərpası, qorunması və idarə edilməsi, torpağın münbit qatının qorunub saxlanılması, ərazi üçün xarakterik olan fauna və flora növlərinin qorunması, artırılması və zənginləşdirilməsi, həmçinin, təbii kompleksin sabitliyinin tənzimlənməsi, elmi-tədqiqat işlərinin aparılması üçün daha əlverişli şəraitin yaradılması, eləcə də ətraf mühitin monitorinqi, əhalinin ekoloji cəhətdən maarifləndirilməsi və böyük turizm potensialı olan ərazidə ekoturizmin inkişafının təmin edilməsidir.
İqlimi
İqlimin əsas tipləri rayonun coğrafi mövqeyi, relyefinin əsasən dağlıq olması və şaquli qurşaqlıq ərazidə mürəkkəb iqlim şəraitinin formalaşmasına, çay şəbəkəsinin sıxlığına, torpaq-bitki örtüyünün zənginliyi böyük təsir göstərmişdir. Rayon ərazisində təqribən 25 milyon il bundan əvvəl rütubətli subtropik dəniz iqlimi hakim olmuşdur.
Gur yağan leysan yağışlar, isti hava şəraiti bu ərazidə həmişəyaşıl sıx meşə örtüyünün inkişafına səbəb olmuşdur. 10 – 12 min il bundan əvvəl planetimizdə baş verən sonuncu materik buzlaşması zamanı rayonun yüksək və orta dağlıq qurşağı dağ buzlaqları ilə örtülü olmuş, sonradan iqlimin istiləşməsi ilə əlaqədar buzlaqlar əriyərək tədricən kiçilmiş və müassir sərhədlərə yaxınlaşmışdır. Qəbələnin müasir
Qəbələnin sərt iqlimi.
iqliminin formalaşmasında onun ekvatora yaxın yerləşməsi, günəş radiasiyasının miqdarı, relyef və səthi örtüyünün müxtəlifliyi, həmçinin əraziyə daxil olan, lakin hava kütlələrinin xarakteri mühüm rol oynayır. Qeyd olunan bütün iqlim əmələgətirici amillər rayon ərazisində tempraturun və yağıntının miqdarına və müxtəlif dərəcədə paylanmasına təsir göstərir.
Günbatımı ərəfəsində Qəbələ rayonunun yüksək dağlıq əraziləri.
Qəbələnin hava və iqlim şəraiti 1936-cı ildən şəhərin və bir müddət Nic qəsəbəsində fəaliyyət göstərən meto stansiyada öyrənilir. Qəbələ ərazisində qış fəsli orta temperaturu −3.9–9.4 °C, yay fəsli orta temperaturu isə 15.4–29.5 °C arasıdır. Akademik B. Ə. Budaqovun fikrincə rayon ərazisində ən isti yeri Quşlar – Kürd – Bayramkoxalı kəndləri istiqamətində müşahidə olunur. Rayonda minimum tempuratura isə Bazardüzü zirvəsində (4466 m), −50 °C-yə qədər müşahidə olunur.
Rayonda qar örtüyü 45 gün yerdə qalır. Birinci payız şaxtası dekabrın 2-ci ongünlüyündə və yanvarda, axrıncı yaz şaxtası isə adətən 8 apreldə müşahidə olunur. Şaxtasız günlərin orta illik miqdarı 241 gün, yaşıllaşma dövründə 5 dərəcədən yuxarı tempuratur müşahidə edilən günlərin sayı 265 gün, 10 dərəcədən yuxarı olan günlərin sayı isə 198 günə çatır. Professor Ə. C. Əyyubov. Azərbaycan Respublikası üzrə apardığı aqroiqlim rayonlaşdırması zamanı Qəbələ rayonun daxil olduğu Böyük Qafqaz vilayətinin cənub yamacını altı aqroiqlim rayonuna ayrıldığını bildirmişdir. Qeyd edilən rayonların hər birinin kənd təsərrüfatı sahələrinin inkişafında özünəməxsus yeri və əhəmiyyəti vardır.
Qəbələ rayonunun iqlimi
Aylar
Yan
Fev
Mar
Apr
May
İyun
İyul
Avq
Sen
Okt
Noy
Dek
İllik
Maksimum temperatur °C (°F)
4.4 (39.9)
5.0 (41.0)
9.4 (48.9)
17.3 (63.1)
21.1 (69.9)
26.0 (78.8)
29.5 (85.1)
28.6 (83.4)
24.8 (76.6)
17.4 (63.3)
11.4 (52.5)
7.0 (44.6)
16.8 (62.2)
Minimum temperatur °C (°F)
-3.9 (24.98)
-2.8 (41.0)
1.0 (48.92)
6.7 (50.4)
11.2 (59.9)
15.4 (70.3)
18.2 (76.3)
17.4 (76.8)
13.9 (73.0)
8.5 (65.1)
3.0 (56.8)
-1.4 (50.9)
7.2 (44.9)
Günəşli saatların sayı
10.0
11.0
12.0
13.0
14.0
15.0
15.0
14.0
12.0
11.0
10.0
9.0
12.2
Mənbə: Climate-Charts
İqtisadiyyatı
İldən-ilə Qəbələ rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı güniş vüsət almaqdadır. İstər iqtisadiyyatın ayrı-ayrı sahələri üzrə, istərsə də ümumi məhsul istehsalına görə qazanılan göstəricilər əvvəlki illə müqayisədə xeyli yüksəkdir. Bütün bunlar isə əhalinin rifahının yaxşılaşmasına ciddi şəkildə təsir edir. Rayonda fəaliyyət göstərən konserv zavodu, limonad fabriki, Beltman piano fabriki, meyvə və tərəvəzlərin çeşidlənməsi üçün soyuducu anbarlar, süd, üzüm, fındıq emalı və xalçaçılıq müəssisələri, çörək, lift, kərpic və beton zavodları rayonun iqtisadiyyatında müstəsna rol oynayır. Tarixi abidələri ilə şöhrət tapmış Qəbələ rayonu çox böyük rekreasiya və turizm imkanlarına malikdir.
Rayon, iqtisadiyyatı üzrə həm yerləşdiyi coğrafi iqtisadi rayonda, həm də respublikada fərqlənir. Turist axını səbəbi ilə geniş inkişaf etmiş sektorlardan biri turizmdir. İqtisadiyyatının əsasını heyvandarlıq, taxılçılıq, , üzümçülük və baramaçılıq təşkil edir. Kənd təsərrüfatı məhsulları emalı müəssisələri fəaliyyət göstərir. Rayonda tütün, buğda və arpa yetişdirilir, barama saxlanılır. Rayonun ərazisində sənaye əhəmiyyətli , şist, əhəng daşı, çınqıl, çay daşı, mişar daşı yataqları və mineral bulaqları vardır. Dübrar-Babadağ qalxanının Qəbələ ərazisindəki davamında, Vəndam qəsəbəsindən 4–5 km və Laza kəndindən 3 km şimalda əhəng daşı yataqlarına da rast gəlinmişdir, lakin sıldırımlı dağlıq relyef şəraiti bu yataqların mənimsənilməsini çətinləşdirir. Vəndam qəsəbəsi, Həzrə və Seyidqışlaq kəndlərinin ərazisində inşaat əhəmiyyətli əhəng daşı, bu ərazinin sakinləri tərəfindən müxtəlif məqsədlər üçün istifadə olunmuşdur. Qəbələ şəhərinin şimal-qərbində geoloji ehtiyatı 7 min m3 olduğu müəyyən edilmişdir. Küsnət, Böyük Əmili, Çuxur Qəbələ, Soltannuxa, , Dizaxlı, Yengicə kəndlərinin ərazisində isə müxtəlif keyfiyyətə malik inşaat gilləri tapılmışdır. Rayonda adları çəkilən yataqlardan yerli əhali hələ eramızdan əvvəldən bu günə qədər tikinti materialları və məişət qabları istehsalında geniş istifadə etmişlər. 1933-cü ildə Vəndam qəsəbəsinin "Şəhərgah" adlanan ərazisində qalınlığı 1,8 m olan boz kömür yatağı kəşf edilmişdir. Geoloji ehtiyatı az olduğu üçün hasilatı iqtisadi cəhətdən əhəmiyyətli hesab olunmur.
2019-cu ilin yanvar-iyun aylarında rayonda kənd təsərrüfatı müəssisələri, ailə kəndli və ev təsərrüfatlarında 27,0 milyon manatlıq məhsul istehsal olunmuşdur. Bu da, 2018-ci ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3,4 milyon manat çoxdur. Rayonda dənli və dənli paxlalıların yetişdirilməsinə mühüm yer verilir. Bununla yanaşı, rayonda yem bitkiləri, texniki bitkilər, kartof, tərəvəz də yetişdirilir. Buğda, arpa, qarğıdalı kimi dənli bitkilər də rayon əkinçiliyində mühüm yer tutur. Kənd təsərrüfatının digər qolu olan heyvandarlıq da rayonda inkişaf etmişdir. İnək, camış, qoyun, keçi, donuz və quş fermaları rayonda üstünlük təşkil edir. 22,843 inək və camış, 19,201 qoyun və keçi, 845 baş donuz olmaqla, rayonda ümumilikdə 45,888 baş iri-buynuzlu mal-qara vardır.
Əmək ehtiyatı
Rayonun sosial infrastrukturunun və əhalinin rifahının daha da yaxşılaşdırılması istiqamətində dövlətin həyata keçirdiyi siyasət uğurla davam etdirilir. Əhalinin işlə təmin edilməsi, yerli təşkilat olan Qəbələ Rayon Məşğulluq Mərkəzi tərəfindən həyata keçirilir.
2008–2013-cü illəri əhatə edən regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramının və həmçinin yoxsulluğun azaldılması və iqtisadi inkişaf üzrə Dövlət Proqramının əsas müddəalarının uğurla həyata keçirilməsi nəticəsində rayonda yoxsulluğun səviyyəsi kəskin şəkildə aşağı düşmüş, işsizlərin sayı minimuma enmişdir.
Rayonda əsas əmək ehtiyatı mənbələri təhsil və səhiyyə ocaqları, turizm, istehsal və xidmət obyektləri, şirkət və firmaların yerli satış şəbəkələri və tikinti sahələridir.
Hər il açılan yeni iş yerləri, əhalinin məşğulluğunu daha da artırır. Əmək ehtiyatı bazasına görə rayonda Vəndam, Nic qəsəbəsi və Nohurqışlaq kəndi fərqlənir. Rayonda 2018-ci ildə orta əmək haqqı 358,80 ₼ təşkil etmiş, ümumilikdə 1936 yeni və daimi iş yeri açılmışdır. Rayonda işsizlik aşağı səviyyədədir. Belə ki, işsiz statusu alan şəxslərin sayı 110 nəfər təşkil edir ki, bu da ümumi rayon əhalisinin heç 1%-i belə etmir. 2013-cü ildə əyləncə mərkəzi, 2014-cü ildə Gilan qida şəhərciyi, 2016-cı ildə Qəbələ rayonu ASAN Xidməti, 2019-cu ildə yaradılmış AzərXalça fabriki ilə rayondaki işsizlik minimum həddə çatmışdır.
Ticarət və iaşə
Son zamanlarda rayonda ticarət və iaşə obyektlərinin sayı sürətlə artmaqdadır. Bir çox yerli və xarici nəhənglər də rayona xüsusi diqqət yetirir. 2018-ci ildə rayonda pərakəndə ticarət dövriyyəsi 188,8 milyon ₼ olaraq, əvvəlki illərdən böyük miqdarda fərqlənmişdir. İaşə dövriyyəsində isə çəkisi 14,554 milyon ₼ olmuşdur. Rayonun ölkə üzrə ümumi pərakəndə ticarət dövriyyəsində xüsusi çəkisi 0,51% olmuşdur.
Turizm rayon iqtisadiyyatının əlverişli bir hissəsi olmaqla kiçik və orta sahibkarlıq üçün möhkəm baza yaradır. Rayonda turizmin inkişafı yeni iş yerlərinin açılmasına kömək edir, regionun infrastrukturunun formalaşdırılmasında mühüm rol oynayır. Qəbələdə istehsal sahəsinin planlı şəkildə inkişaf etdirilməsi də turizm sənayesinin inkişafı ilə bağlıdır.
Qəbələnin son illər bir sıra beynəlxalq mədəni-kütləvi tədbirlərə ev sahibliyi etməsi də bu rayona işgüzar səfərə və istirahətə gələnlərin sayını dəfələrlə artırmışdır. Artıq ənənə halını almış və hər ilin yay aylarında keçirilən Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalında dünyanın 20-yə yaxın ölkəsindən dünya şöhrətli musiqiçilər iştirak edirlər. Festivalda səsləndirilən klassik musiqiləri canlı dinləmək üçün yüzlərlə yerli və xarici
Qəbələdə yerləşən 5-ulduzlu otel .
musiqi həvəskarları Qəbələyə təşrif buyururlar. Qonaqlar musiqi bayramında iştirak etməklə yanaşı, rayonun müasir turizm obyektlərində dincəlir, tarixi abidələri ilə tanış olur, əsrarəngiz təbiətini seyr edirlər. Hər il iyunun 15-də Qəbələ rayonunda turizm mövsümünə rəsmən start verilsə də, yaz aylarının sonu ilə birlikdə, artıq mayın ortalarından başlayaraq turistlərin bu əraziyə intensiv axını müşahidə olunur.
Rayonun ekzotik təbiəti ilə təmasda olmaq, möcüzəli Azərbaycan mətbəxinin nemətlərindən dadmaq və mənalı istirahət etmək üçün Qəbələyə gələn yerli və xarici turistlərin sayı ildən-ilə artır. Bu gün Qəbələdə irili-xırdalı 100-dən artıq turizm obyekti fəaliyyət göstərir. Son illər ərzində Qəbələdə müasir turizm obyektlərinin sayı 5 dəfə artaraq 18-ə çatmışdır.
Qəbələ Musiqi Festivalının bağlanışı
Nadir təbii iqlim şəraiti, mineral bulaqları, dağlıq landşaftı ilə seçilən, tarixi İpək yolunun üstündə yerləşən, qədim Qafqaz Albaniyasının paytaxtı olan Qəbələ şəhərinin qalıqları ilə şöhrət tapmış rayonda həm də böyük turizm imkanlarından bacarıqla istifadə edilməsi özəl sektorda turizm-istirahət komplekslərinin sayının sürətlə artmasına səbəb olmuşdur.Çuxur Qəbələ kəndində yerləşən qədim Qəbələ şəhərinin qalıqları, rayonun müxtəlif yerlərindəki daş kurqanlar, Həzrə kəndindəki türbə kompleksi , Nic qəsəbəsindəki nekropol, Heydər Əliyev muzeyi, tarix-diyarşünaslıq muzeyi, İ. B. Qutqaşınlının xatirə muzeyi, Şəhidlərin xatirəsi muzeyi turistlər tərəfindən ziyarət edilən ən məşhur abidələrdəndir. Qəbələdə qış turizminin inkişafı üçün layihə həyata keçirilir. Dağlarda xizək sürmək və digər qış idman növləri ilə məşğul olmaq üçün istirahət və əyləncə obyektləri tikilir.
Bu gün qədim Qəbələ özünün ikinci gənclik dövrünü yaşayır və tədricən keçmiş şöhrətini özünə qaytarmaqdadır. Bunu hər il Qəbələdə keçirilən beynəlxalq səviyyəli tədbirlər də bir daha təsdiq edir. Bir sözlə, son illərdə Qəbələ sürətlə inkişaf edərək Azərbaycanın ən gözəl turizm şəhərlərindən birinə çevrilmişdir.
Rayonun əhalisinin ümumi sayı 107,786 nəfər (2020) olmuşdur. Əhalinin 51%-ni kişilər, 49%-ni isə qadınlar təşkil etmişdir. 32,064 nəfər şəhər, 61,588 nəfər isə kənd əhalısi olmuşdur. Rayon üzrə əhalinin sıxlığı, hər 1 km²-ə 69 nəfərdir. Orta ömür müddəti 70 ildən çoxdur. 70 yaşdan yuxarı sakinlərin sayı 3417 nəfər, bunlardan 186 nəfərin yaşı isə 85-dən yuxarıdır. Əhalisinin 73,667 nəfərini azərbaycanlılar, 16,020 nəfərini ləzgilər, 3697 nəfərini udilər, 139 nəfərini türklər, 89 nəfərini ruslar, 10 nəfərini tatarlar, 8 nəfərini ukraynalılar, 7 nəfərini talışlar, 3 nəfərini ermənilər və 12 nəfərini isə digər millətlərin nümayəndələri təşkil edir. Rayonun şimal hissələrində ləzgilərin sayı daha çoxdur.
Əhalisinə görə Qəbələnin ən çox əhalisi olan 8,943 nəfər ilə Vəndam qəsəbəsi, ən az isə 44 nəfər ilə Küsnət kəndi olmuşdur. 5,744 nəfər sakin ilə Nic, 4,962 nəfər ilə Bum qəsəbəsi, 3,798 nəfər ilə Mıxlıqovaq, 3,041 nəfər ilə Nohurqışlaq, 2,804 nəfər ilə Zarağan, 2,618 nəfər ilə Tüntül, 2557 nəfər ilə Soltannuxa, 2,512 nəfər ilə Mirzəbəyli, 2,149 nəfər ilə Aydınqışlaq, 2,008 nəfər ilə Yeni Dizaxlı, 1,944 nəfər ilə Qəmərvan, 1,888 nəfər ilə Yenikənd, 1,876 nəfər ilə Tikanlı, 1,631 nəfər ilə Uludaş, 1,567 nəfər ilə Böyük Pirəli, 1,544 nəfər ilə Həmzəlli və 1,527 nəfər ilə Əmirvan kəndi, rayonun ən böyük kəndləri siyahısında yer alır. Əhalisi 1,000 nəfərdən az olan digər kəndlərin ümumi əhalisinin sayı isə 28,133 nəfərdir.
Rayonun ümumi əhalisinin 54,286 nəfəri kişi, 52,358 nəfəri isə qadındır. 10,281 nəfər ilə əhalinin böyük hissəsini 25–29 yaş aralığı əhatə edir. 0–4 yaş aralığı sakinlərin sayı 9,608, 5–9 yaş 9,602, 10–14 yaş 7,102, 15–19 yaş 7,283, 20–24 yaş 9,297, 30–34 yaş 8,893, 35–39 yaş 6,970, 40–44 yaş 6,333, 45–49 yaş 6,635, 50–54 yaş 7,123, 55–59 yaş 6,854, 60–64 yaş 4,749, 65–69 yaş 2,497, 70 yaşdan yuxarı isə 3,417 nəfərdir. 2018-ci ildə rayonda 792 nikah, 112 boşanma qeydə alınmışdır. 29 uşaq isə 1 yaşına çatmadan vəfat etmişdir. 545 ölən, 1,716 doğulan ilə rayonun təbii artımı 1,171 nəfər olmuşdur.
Görkəmli şəxslər
General-mayor Polad Həşimov — Qəbələ şəhərinin mərkəzində yerləşən Şəhidlər Xiyabanının qarşısından keçən küçəyə Polad Həşimovun adı verilib. Küçənin başlanğıc nöqtəsi Həzi Aslanov küçəsi ilə kəsişmədən başlayaraq son nöqtəsi Arif Haqverdiyev küçəsi ilə kəsişməyədək davam edir.
Respublikamızın bütün bölgələrində olduğu kimi Qəbələ rayonunda da müasir idman quğuları və nəhəng idman obyektləri fəaliyyət göstərir. , Qəbələ FK-nın stadionları, , , həmçinin tikintisi davam etdirilən Tufandağ dağ-xizək kompleksi və Golf Resort idman və istirahət mərkəzini nümunə göstərmək olar. Bunlarla yanaşı Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən hər il orta məktəblərin idman meydançaları və idman qurğuları əsaslı təmir edilir, istifadə müddətini başa vurmuş qurğular yeniləri ilə əvəz olunur. İldən-ilə rayonun kənd və qəsəbələrində məktəblərin idman zalları əsaslı təmir edilir və yeni zallar tikilir. Həmçinin idman sahəsində keçirilmiş çoxlu sayda tədbirlər idmançılarımız üçün əhəmiyyətli olmuş, onlar atletika, cüdo, futbol, voleybol, şahmat, sərbəst güləş, taekvondo, kikboksinq, karate, döyüş növləri üzrə respublika çempionları, beynəlxalq yarışların qalibi olmuşlar.
Bununla yanaşı rayonda bir çox beynəlxalq və respublika səviyyəli yarışlar:Off-road avtomobil yarışı üzrə Beynəlxalq turnir, 17 ölkədən 20-yə yaxın komandanın iştirak etdiyi Ulu öndər Heydər Əliyevin xatirəsinə həsr edilmiş Beynəlxalq velosiped turniri, 15 yaşa qədər futbolçulardan ibarət komandalar arasında 6 Avropa klubunun qatıldığı Qəbələ Kuboku Futbol turniri, Olimpiya yol yürüşü adlı kütləvi-idman tədbiri, velosiped üzrə Azərbaycan çempionatı, oyun festivalı və s. keçirilmişdir. Rayonda idmanın maddi-texniki bazası möhkəmləndikcə sərbəst güləş, boks, taekvondo və başqa idman növləri üzrə Azərbaycan yığma komandaları təlim-məşq üçün Qəbələyə gəlirlər.
Həmçinin, rayonda 1995-ci ildən bəri Qəbələ rayon Gənclər və İdman idarəsi fəaliyyət göstərir. İdarə rayonda Dövlət Gənclər və Dövlət İdman siyasətini həyata keçirir. İdarənin nəzdində ictimai əsaslarla hazırda taekvondo, sərbəst güləş, cüdo, karate, kikboksinq, boks, armrestlinq, sayokan döyüş növü üzrə bölmələr fəaliyyət göstərir. Həmin bölmələr rayon mərkəzində və bir sıra yaşayış məntəqələrində fəaliyyət göstərir. İdarənin fəaliyyəti Gənclər və İdman Nazirliyi və rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən razılaşdırılmış iş planına uyğun olaraq gənclər siyasətinin həyata keçirilməsinə və idmanın inkişafına istiqamətlənmişdir.
Azərbaycanın peşəkar futbol klublarının iştirak etdiyi Premyer LiqadaQəbələ FK ilə təmsil olunur. Avrokubokun 2014–2015 mövsümündə Avropa Liqasının pley-off mərhələsində Yunanıstanın Panatinaykos klubunu iki oyunun nəticəsinə görə məğlub edərək Avropa Liqasının qrup mərhələsinə vəsiqə qazanmış Azərbaycanın nadir futbol klublarından biridir.
Həmçinin, rayonda Qəbələ atıcılıq klubu kimi bir çox həvəskar və beynəlxalq səviyyəli idman quruluşları fəaliyyət göstərir.
Təhsil
Rayonda, Təhsil Nazirliyinin bir qolu olan Qəbələ Rayon Təhsil Şöbəsi yer alır və rayonun bütün təhsil qurumlarının nəzarəti bu təşkilata tapşırılıb. Rayonda ümumilikdə 96 təhsil qurumu yer alır. Bunlara 23 bağça, 5 məktəbdənkənar tərbiyə müəssisəsi, 53 tam orta məktəb, 11 ümumi orta məktəb və 4 ibtidai məktəb aiddir. Rayonda hər il yerli olimpiyadalar keçirilir. Bundan əlavə, Rayon İcra Hakimiyyəti tərəfindən hər il mütəmadi olaraq təhsil ocaqları əsaslı təmir edilir, istifadə müddətini başa vurmuş avadanlıqlar yeniləri ilə əvəz olunur. İldən-ilə rayonun kənd və qəsəbələrində məktəblərin idman zalları əsaslı təmir edilir və yeni zallar tikilir.
Qəbələ rayonunun turizm sektorunun təqdirəlayiq inkişafı nəticəsində, yeni ixtisaslı kadr əldə etmək üçün rayonda Qəbələ Turizm və Otelçilik üzrə Peşə Tədris Mərkəzi fəaliyyət göstərir. Bununla yanaşı, rayonda Qəbələ Peşə məktəbi də vardır. Rayonda 2 peşə məktəbi fəaliyyət göstərir.
Rayon məktəblərində ümumilikdə 22,356 nəfər təhsil alır ki, bunlardan 11,656-sı kişi, 10,700-ü qadındır. Əhalinin 98,5%-i oxuma-yazma bacarır. Bununla yanaşı rayonda 27 kitabxana, 36 klub, 3 muzey yer alır.
Maddi-mədəni irsi
Qəbələ rayonunun ən məşhur tarixi-mədəni abidəsi – eramızın I əsrinə aid yazılı mənbələrdə (Pliniy və b.) adı çəkilən qədim Qəbələ şəhəridir. 1800 ildən çox mövcud olmuş Qəbələ şəhəri 600 il ərzində Qafqaz Albaniyası dövlətinin paytaxtı olmuşdur. Qədim şəhərin xarabalıqları rayon mərkəzindən 15 km məsafədə, Qaraçay və Covurlu çayının arasındakı ərazidə yerləşir.
Bundan başqa rayonda yüzlərlə digər tarix və mədəniyyət abidəsi var. Onlara misal olaraq Əmili kəndində IV–VIII əsrlərə aid alban məbədini, Bum kəndində XIX əsrə aid məscidi, Bayramkoxa kəndində IX–XIV əsrlərə aid Ustacan qalasını, Şəfili kəndində XVII əsrə aid məqbərəni, Həmzəli kəndində XVI əsrə aid Şıxbaba pirini, Komrad dağının zirvəsindəki Komrad pirini, Nic kəndində Hacı Qərib məscidini və XIX əsrdə yaşamış Bolu bəyin yaşayış evini göstərmək olar. Həzrə kəndində Şeyx Bədrəddin və Şeyx Mansur məqbərələri XV əsrə aid edilir.
Nic kəndinin yaxınlığında Yalovlu dağda eramızdan əvvəl III–I əsrlərdə insan məskənləri olmuşdur. Bu ərazidə dəmir bıçaqlar, xəncərlər, qılınclar, tuncdan hazırlanmış üzüklər, qızıl sırğalar, dəyirman daşları və başqa əşyalar aşkar edilmişdir. Azərbaycanın şimal ərazisində dağlıq və Aran rayonlarda həmin dövrə aid arxeoloci mədəniyyət elmdə Yaloylu mədəniyyəti adlanır.
Mətbəx
Qəbələ (aşı) plovu
Qoz dolması
Dovğa
Üçqulaq paxlava
Yerli media
Sovet dövründə Qəbələdə qəzeti nəşr olunurdu.
"Gabalacity.net"
Bir qrup qəbələli gənc tərəfindən hazırlanan Gabalacity.net internet adresi Qəbələ rayonu barədə məlumatların ötürülməsi, rayonun turizm potensialının tanıdılması məqsədi daşıyır. www.gabalacity.net 2014-05-17 at the Wayback Machine
"Qəbələ" qəzeti
Hazırda Qəbələ rayon İcra hakimiyyəti və redaksiya kollektivinin təsisçiliyi ilə nəşr olunan qəzet 1933-cü il oktyabr ayının 15-də 2 səhifəlik "Bolşevik mübarizi" adı ilə işıq üzü görmüşdür. Sonralar "Mübariz", "Yeni həyat", "Qalibiyyət", "Qəbələ" adları ilə çap olunan qəzetin bu dövrlər ərzində 16 redaktorundan 3-ü – Baba Qəhrəmanov, Ramazan İsmayılov və Əziz Əzizov müəyyən fasilələrdən sonra ikinci dəfə qəzetin redaktoru olmuşlar. Qəzetdə uzun müddət şöbə müdiri işləmiş şair Tacəddin Şahdağlı da bir müddət qəzetə redaktorluq etmişdir.
İndi qəzetə əvvəllər redaksiyada şöbə müdiri və məsul katib vəzifələrində çalışmış Nadir Atakişiyev rəhbərlik edir.
Şəkillər
Qardaşlaşmış şəhərlər
Şəhərlərarası əlaqələrin gücləndirilməsi məqsədilə Qəbələ rayonu rəsmi olaraq 5 şəhər ilə qardaşlaşmışdır.
Ümumi məlumat. — Azərbaycan Respublikasının inzibati–ərazi vahidləri. — İnzibati kənd rayonları (01.01.2006), səhifə 12. // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. 25 cilddə. Məsul katib akademik T. M. Nağıyev. "Azərbaycan" cildi. Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi, 2007, 884 səhifə.
. 2010-11-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-26.
. www.e-qanun.az. 2020-02-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
"Azərbaycanın biomüxtəlifliyi". biodiversity.az. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
"Şəhərlərarası telefon kodları". aztelekom.az (az.). 2018-05-03 tarixində . İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
"Azərbaycan Respublikasının Bakı, Gəncə və Sumqayıt şəhərlərinin, Abşeron, Ağdaş, Ağsu, Ağcabədi, Balakən, Bərdə, Beyləqan, Vartaşen, Quba, Qutqaşen, Daşkəsən, İmişli, Yevlax, Kəlbəcər, Kürdəmir, Gədəbəy, Goranboy, Laçın, Lerik, Lənkəran, Mirbəşir, Puşkin, Saatlı, Füzuli, Cəbrayıl və Şamxor rayonlarının, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Şuşa rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı". 2022-05-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-09.
Qabıssanlı, Şakir. "Qəbələ kəndləri dünyanın ən qədim toponimləridir". www.anl.az. 2020-02-17 tarixində . İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
Qabıssanlı, Şakir. "Qəbələ və İsmayıllı kəndlərinin toponimləri". www.anl.az. 2020-02-15 tarixində . İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
"Tarixi - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2020-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
"Azərbaycan Respublikasının Bakı, Gəncə və Sumqayıt şəhərlərinin, Abşeron, Ağdaş, Ağsu, Ağcabədi, Balakən, Bərdə, Beyləqan, Vartaşen, Quba, Qutqaşen, Daşkəsən, İmişli, Yevlax, Kəlbəcər, Kürdəmir, Gədəbəy, Goranboy, Laçın, Lerik, Lənkəran, Mirbəşir, Puşkin, Saatlı, Füzuli, Cəbrayıl və Şamxor rayonlarının, Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Şuşa rayonunun inzibati ərazi bölgüsündə qismən dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin 7 fevral 1991-ci il tarixli, 54-XII saylı Qərarı" (az.). e-qanun.az. 1991. 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-18.
Sitat səhvi: Yanlış <ref> teqi; :0 adlı istinad üçün mətn göstərilməyib
Sara Aşurbəyli "Şirvanşahlar Dövləti VI–XVI əsrlərdə"
"Sıra dağlar qoynunda yerləşən "QƏBƏLƏ"". terratravel.az (az.). 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qədim və müasir Qəbələ dünyanın əsas turizm mərkəzlərindən birinə çevrilməkdədir. - Xəbərlər - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələnin füsunkar təbiəti turistləri özünə cəlb edir". azertag.az (az.). 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
. https://azvision.az(az.). 2020-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələnin füsunkar təbiəti və tarixi abidələri məktəblilərdə zəngin təəssürat doğurub". Trend.Az (az.). 13 noyabr 2016. 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Ərəblərin Qəbələ sevgisi - otellər "bayram" edəcək". Sputnik Azerbaijani (az.). 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələ dünyanın əsas turizm mərkəzlərindən birinə çevrilir". Gəzməli.Az. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələ meşələrində yanğın davam edir". BBC News Azərbaycanca (az.). 30 avqust 2017. 2017-09-07 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələ rayonunun torpaqlarının müxtəlifliyi". fins.az. 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələ Beynəlxalq Musiqi Festivalı əsl musiqi bayramıdır". mehribanaliyeva.preslib.az. 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Təbiət qoynunda istirahət". www.azerbaijan-booking.com. 2020-04-06 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
. khatai.cls.az. 2020-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
De-mar, Studio. . www.realtv.az (az.). 2020-04-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"GABALA – Ümumi Məlumat". visitgabala.com. 2020-05-14 tarixində . İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Azərbaycanda flora, fauna və torpaq örtüyünün biomüxtəlifliyinin öyrənilməsi, genefondun qorunması və səmərəli istifadəsi". Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.[ölü keçid]
Məhyəddinqızı, Şəlalə. "Qafqazın incisi - Qəbələ" (PDF). Milli Kitabxana. 2019-07-16 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 6 aprel 2020.
"Qəbələdə "Biomüxtəlifliyə Sərmaye və yaşıq təsərrüfata yardım" mövzusunda beynəlxalq seminar keçirilir". AZERTAG. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğu | Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi". eco.gov.az (az.). 2020-02-07 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"İsmayıllı Dövlət Təbiət Qoruğu". www.azerbaijans.com. 2020-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ Dövlət Təbiət Yasaqlığı | Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi". eco.gov.az (az.). 2020-01-10 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"DÖVLƏT TƏBİƏT YASAQLIQLARI" (PDF). Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI. 2020-01-09 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Şahdağ Milli Parkı | Azərbaycan Respublikası Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi". eco.gov.az (az.). 2020-02-27 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Şahdağ Milli Parkı - İSMAYILLI RAYON Icra Hakimiyyəti". ismayilli-ih.gov.az. 2020-04-04 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Coğrafi mövqeyi - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2020-07-21 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Rayonun iqlimi. Əsas iqlim tipləri. Rayonun iqliminin təsərrüfat, krort – turizm və sağlamlıq baxımından əhəmiyyəti". Vahid Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Portalı. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.[ölü keçid]
"Cənubda payız, şimalda qış: Qəbələ ağ örpəyə bürünüb – VİDEO". Sputnik Azerbaijani (az.). 2020-11-25 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
. Repost.az. 2017-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"İsmayıllı Regional Mədəniyyət İdarəsi". ismayilli.mctgov.az. 2021-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələyə 5 santimetrdən çox qar yağdı (VİDEO)". Trend.Az (az.). 12 noyabr 2018. 2018-11-16 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Kabala, Azerbaijan: Climate, Global Warming, and Daylight Charts and Data". www.climate-charts.com. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ rayonu haqqında". nmdk.gov.az. 2020-08-05 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"İqtisadiyyat - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2020-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
""Azərbaycanın filiz yataqları atlası" hazırlanıb". AZERTAG. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ". www.matrixoasis.az (az.). 2020-02-16 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələdə Beynəlxalq Aeroport açılmışdır Mərasimdə Prezident İlham Əliyev iştirak etmişdir". AZERTAG. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələdə kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalı 3,4 faiz artıb. - Xəbərlər - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". qebele-ih.gov.az. 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ rayonu kənd təsərrüfatı üzrə statistik göstəricilər". Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.[ölü keçid]
"Dövlət Məşğulluq Xidməti Qəbələ rayonunda əmək yarmarkası keçirəcək. - Xəbərlər - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2016-12-07 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
""Sosial tərəfdaşların Məşğulluq Xidmətində rolu "mövzusunda "Dəyirmi Masa" - Xəbərlər - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qabala-ih.gov.az. 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ Rayon Məşğulluq Mərkəzi 283 nəfəri işlə təmin etmişdir". AZERTAG. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Ötən il Qəbələdə 3206 yeni iş yeri açılıb". AZERTAG. 2020-05-30 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Gilan Qida Şəhərciyi / Yeniliklər / Media / Gilan Holdinq". gilanholding.com. 2020-10-17 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
Babayev, Tahmin. "Qəbələdə yeni iş yerləri yaradılıb: qadınların məşğulluğu artırılır". Aztv.az (ingilis). 2019-11-02 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ rayonu üzrə ticarət və iaşə statistik göstəriciləri". Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.[ölü keçid]
"Turizm - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2020-02-25 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Bu gün Qəbələdə XI Beynəlxalq Musiqi Festivalı başlayır - Xəbərlər". Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 31 iyul 2019. 2020-01-31 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ rayon üzrə "Pilot layihəsi" çərçivəsində tədbirlər davam edir - Xəbərlər". Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi. 15 mart 2018. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ dünyanın turizm mərkəzlərindən birinə çevrilir". AZERTAG. 2017-08-17 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi - XƏBƏRLƏR » Tədbirlər". president.az (az.). 2016-04-02 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"GABALA – Qəbələ Arxeoloji Mərkəzi - Çuxur Qəbələ". visitgabala.com. 2020-04-05 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
. Gabalacity. 2014-01-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
Samadov, Anar. . Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi (az.). 2017-08-16 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. 2019-03-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 mart 2020.
"İcra hakimiyyəti general Polad Həşimov küçəsi ilə bağlı məsələyə aydınlıq gətirdi". 2020-09-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-06.
"Idman - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2020-02-21 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Olimpiya Kompleksləri". www.mys.gov.az. 2019-09-30 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələdə sərbəst güləş üzrə keçirilən zona yarışı başa çatıb". AZERTAG. 2016-10-27 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ daha bir beynəlxalq yarışa evsahibliyi edir". Sputnik Azerbaijani (az.). 2020-11-24 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələdə beynəlxalq taekvondo turnirinə start verildi - Fotoreportaj". www.gabalafc.az (az.). 2019-02-28 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələdə stend atıcılığı üzrə Beynəlxalq Qran-Pri yarışları keçiriləcək. - Xəbərlər - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələdə keçirilən Beynəlxalq Qran-pri yarışlarında daha üç idmançımız medal qazanmışdır. - Xəbərlər - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ Rayon Gənclər və Idman Idarəsi". Gabala Tour. 20 fevral 2020. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.[ölü keçid]
"Gənclər və İdman Nazirliyi - Struktur". www.mys.gov.az. 2019-08-08 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ FK Niderlandda". azadinform.az. 2014-10-07 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
""Qəbələ" Avroliqa üçün 18 futbolçu sifariş etdi". Premyer.Az. 2019-07-14 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Təhsil - QƏBƏLƏ RAYON İcra Hakimiyyəti". www.qebele-ih.gov.az. 2014-11-12 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ Dövlət Peşə Təhsil Mərkəzinin yeni binası istifadəyə verilib". Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi (az.). 2018-06-06 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ rayonu üzrə təhsil statisik göstəriciləri". Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi. İstifadə tarixi: 15 mart 2020.[ölü keçid]
"Qəbələ və Kislovodsk şəhərləri qardaşlaşacaq". Müsavat. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Qəbələ və Rusiyanın Sısert şəhəri qardaşlaşa bilər". Interfax. 2022-03-31 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Səfir: "Bakı və Kişineu, Qəbələ ilə Komrat gələn il qardaşlaşacaq"". Baku.News. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
""Azİz"in baş direktoru: Quba və Maalot-Tarşixa qardaş şəhərlər olacaq". Hakimiyyet.az. 2021-08-09 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
"Koreya səfiri: Qəbələ və Qyonqcu şəhərləri arasında qardaşlaşma haqqında sənəd imzalanacaq". AZERTAG. 2019-07-19 tarixində . İstifadə tarixi: 15 mart 2020.
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Qebele deqiqlesdirme Qebele rayonu Azerbaycan Respublikasinin simal qerb hissesinde Seki Zaqatala iqtisadi rayonunun terkibinde yerlesen rayon 8 sentyabr 1930 cu ilde Azerbaycanin inzibati rayonlarindan biri kimi yaradilmisdir Qerbden Oguz rayonu simaldan Rusiya Federasiyasi ve Qusar rayonu serqden Quba ve Ismayilli cenubdan ise Agdas ve Goycay rayonlari ile hemserheddir Merkezi Qebele seheridir Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari ile Qutqasen rayonu Qebele rayonu adlandirilmisdir Qebele Baki 225 km dir RayonQebele40 58 53 sm e 47 50 45 s u Olke AzerbaycanDaxildir Seki ZaqatalaInzibati merkez QebeleIcra bascisiTarixi ve cografiyasiYaradilib 30 avqust 1930Sahesi 1 548 6 km Hundurluk Maksimal Orta 4466 m 800 mEhalisiEhalisi 107 786 nefer 2019 Etnik terkib Azerbaycanlilar lezgiler udinler turkler ruslar ukraynalilarDini terkib Muselmanlar xristianlarResmi diller Azerbaycan diliReqemsal identifikatorlarAbreviatura QABISO kodu AZ QABTelefon kodu 994 24Poct indeksi 3600Avtomobil nomresi 36Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllarQebele rayonun serhedlerini gosteren interaktiv xeriteToponimikaQebele seheri Azerbaycanin qedim seherlerinden biridir Bu torpaqlarin adi cekilende ilk once qedim Qafqaz Albaniyasinin 900 illik bir dovrde paytaxti olmus qedim Qebele seheri ve onun bu gune gelib catmis mohtesem qala divarlari xatirlanir Boyuk Plini yazirdi ki Kabalaka Albaniyanin esas seheri olmusdur Menbelerde Qebele adi Vostani Martspan Merzban paytaxti adlandirilan Kavaqak kimi de cekilir Paytaxtin VI esrde Partava muasir Berde kocurulmesine qeder Qafqaz Albaniyasinin esas seheri Qebele olmusdur Qanixcay ve Samurcay arasindaki bolge olan Xabala da muasir Qebelenin adi ile elaqelidir Rayonun adi VII esrde Musa Kalankatlinin yazili menbelerinde Kavalaka kimi adi cekilmisdir VIII esrde Gevond Kaqada Ostani Merzpan adinin da Qebelenin kecmis adlarindan birini oldugunu vurgulayir Rayonun adi 7 fevral 1991 ci ile qeder Qutqasin hemin tarixden ise rayonun qedim adi berpa edilerek Qebele adlandirilmisdir lakin kohne ad yerli sakinler arasinda hele de istifade olunur TarixiKabalaka seher yerinden askarlanmis III V esrlere aid ulduz tesvirli saxsi qab Milli Azerbaycan Tarixi Muzeyi 1959 cu ilden bu gunedek mohtesem qala divarlarinin xarabalari qalan Cuxur Qebele kendinin kecmis Qutqasen indiki Qebele rayonu hendeverinde aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde antik dovre aid qedim Qebele seher yeri askara cixarilmisdir Qebelenin xarabaliqlari orta esrler seher yerinden 2 km cenub serqde Cuxur Qebele kendinin yaxinliginda Qafqaz daglarinin eteklerinde Qaracay ve Covurlucay arasindaki genis tepededir Her terefden qala divarlari ve burclerle ehate olunmus iki boyuk hisseden Selbir ve yerli ehalinin Govurqala adlandirdigi qaladan ibaretdir Onlardan serqde Covurlucayla Qocalancay arasindaki genis duzenlikde mebed yeri nekropolu ve tikinti qaliqlari vardir En yaxin kecidler olan Savalanda ve Avalanda yaxud Agvanda istehkamlar ve burcler tikilmisdi Selbirin qala divarlari dordkunc ve yarimdairevi burcleri daha cox dagilmisdir Divarlardaki ve burcler deki mazgallar duzbucaqh formasindadir Simal ve qerb hisselerde darvaza yerlerinin qaliqlari durur Selbirin erazisinden umumiyyetle butun seheri dovreleyen derin xendekle ayrilan Qala hissesinde divarlar burc ve darvaza yerleri daha yaxsi qalmisdir Qalanin cenub terefinde hundurluyu texminen 7 8 m diametri 5 6 m olan dairevi ve yarimdairevi burcler vardir Hucum tehlukesi zamani xendek su ile doldurulurdu Divarlar ve burcler ciy kerpicden caydaslarindan ve eheng mehlulundan istifade edilmekle bismis kerpicden horulmusdur Seher istehkamlarinin bunovresini qoyulmasinda iri yonulmus yerli tuf daslarindan istifade olunmusdur V esrde yepiskopun iqametgahi Qebelede yerlesirdi Musa Kalankatli 498 ci ilde Aquen seherinde cagirilmis meclisde qebul edilmis kanon qanunlarin altindaki imzalardan danisarken hokmdar Vacaqandan ve Partav arxiyepiskopundan sonra qebele Kapala yepiskopu Manasenin imzasinin durdugunu bildirir Hemin muellif VII esrde xalkedonit katolikos Nersesle elaqedar hadiselerden behs ederken ondan ayrilmis Kapalak yepiskopu Ioannin adini cekir Meclis istirakcilarinin imzalari arasinda da Albaniya katolikosundan sonra ikinci yerde hemin Kapalak katolikosu Ioannin imzasi dururdu I V esrlerde Qebele alban sulalesi hokmdarlarinin iqametgahi idi lakin V esrden o Sasanilerin teyin etdikleri merzbanlann iqametgahina cevrildi VI esrde xezerlerin basqinlari ile elaqedar merzbanlarin iqametgahi Partava kocuruldu Qebele 737 ci ilde erebler terefinden isgal edilenedek xezer torpaqlarinin terkibine daxil idi Qebele rayonu indiki rayon merkezinden 20 km cenub qerbde yerlesen IX esrde Qafqaz Albaniyasinin paytaxti olmus Qedim Qebele seherinin adini dasiyir Qedim Qebele dunyanin Babil Troya Pompey kimi qedim ve meshur seherlerile muqayise edilecek derecede muhum siyasi iqtisadi ve ticaret merkezlerinden biri olmusdur 1959 cu ilden muntezem qazinti aparan Qebele arxeoloji ekspedisiyasi seherin daha qedim ve boyuk hissesini askara cixardi ve buranin e e IV b e I esrlerine aid oldugunu mueyyenlesdirdi Muxtelif tarixi hadiselerle elaqedar seher bir nece defe dagintilara meruz qalmisdir Eramizdan evvel 60 ci illerde Roma qosunlari Albaniyaya hucum etseler de Qebeleni isgal ede bilmemisler Sasaniler dovrunde Qebele cox boyuk ticaret ve senetkarliq merkezi olmusdur Xilafet dovrunde de Qebele ticaret ve senetkarliq merkezi kimi ehemiyyetini qoruyub saxlamisdir XIII esrde monqollarin hucumu zamani Qebele tenezzule ugrasa da sonralar yeniden dircelmisdi XVIII esrin ortalarinda Qebele oz evvelki ezemet ve ehemiyyetini itirmis ehali tedricen buradan kocmusdur Bu vaxt Qebele erazisinde kicik feodal dovleti olan Qebele sultanligi yaradilmisdir Qebele sultanligi XVIII esrin ortalarinda mahal kimi Seki xanliginin terkibine daxil olmus Seki xanlarinin teyin etdiyi naibler terefinden idare edilmisdir Seki xanliginin suqutundan sonra Qutqasen mahal kimi Seki qezasinin terkibine daxil olmusdur 8 sentyabr 1930 cu ilde Azerbaycan Respublkiasinin Inzibati rayonlarindan biri kimi Qutqasen rayonu yaradilmisdir Qebele erazisi 4 yanvar 1963 cu ilde Agdas rayonunun terkibine qatilmis 17 yanvar 1964 cu ilden yeniden ayrildiqda inzibati rayona cevrilmisdir Rayonun adi 7 fevral 1991 ci ile qeder Qutqasen hemin tarixden ise rayonun qedim adi berpa edilerek Qebele adlandirilmisdir Qebele qedim dovrdeQebele ve onun etrafindaki erazilerde askar olunmus en qedim tapintilar eramizdan evvelki III minilliye tarixde ilk tunc dovru kimi taninan dovre aiddir Bu dovre aid yasayis izleri Caqqalli sahesinde tapilmisdir Seher ve etrafinda Tunc Dovrunun muxtelif merhelelerine aid kurqan qebirler vardir Qebirlerde insan sumukleri ile yanasi muxtelif meiset esyalarina da rast gelinir Bu da insanlarin dini inancindan ireli gelirdi Demirin kesf olunmasinin ardinca ehali sixligi da suretle artmisdir Bu dovrun maddi tapintilari Saleh Qaziyev terefinden arasdirilmisdir Eramizdan evvel 331 321 ci ilde Makedoniyali Isgenderin Imperiyasinin zeiflemesinin ardinca Simali Azerbaycanda Qafqaz Albaniyasi dovleti yaranir ve onun merkez seheri ve paytaxti Kabalaka Qebele seheri olur 1926 ci ilde bu erazide o dovre aid olan torpaq qebirler tapilmisdir Tapinti Nic Abdalli erazisinde Yaloylutepe adi yerden tapilmisdir Bu tipli qebirler Gurcustan erazisinden de tapilmisdir Qebele seheri haqqinda ilk yazili melumati eramizin I esrinde yasamis Roma alimi Boyuk Piliniy vermisdir O ozunun ensiklopedik Tebii Tarix eserinde yazmisdir Azerbaycanda esas seher Kabalakadir Eramizin II esrinde yasamis yunan alimi Ptolomey Albaniyanin 29 yasayis menteqesinin adini cekir Bunlardan biri de Xabaladir Burada adi cekilen Xabala ile Piliniyin qeyd etdiyi Kabalaka eyni isimlerdir Ermeniyye menbelerinde Kapalak ereb fars menbelerinde ise Qebala kimi de adlandirilmisdir Bu adlar sonraki yazilarda Kevelek Qabala Savar ve nehayet Qebele seklinde qeyd edilmisdir Ereb cografiyasunasi ve tarixcisi Belazuri Qebeleni Xezer kimi gostermisdir Bu da Xezer tayfalarinin Simali zerbaycana gelmesi ve burada meskumlasmasi ile elaqeder olmusdur Fars menbelerinde hem de bu seherin Sasani sahi Qubad 488 531 terefinden salindigi gosterilir Ancaq Qebele seherinin Albaniyanin ilk paytaxti olmasi bu iddiani yalanlayir Ancaq Qubadin dovrunde Seher medeni ticari sahede inkisaf etmisdi Qebele seherinin qedim dovr ve ilk orta esrler dovru tarixi Qedim Qebele seheri erazisinde aparilmis arasdirmalarla oyrenilmisdir Qebele seher xarabaligi Azerbaycanin Qebele rayonunun Cuxur Qebele kendinden 1 km Serqde Qaracay Cuxur Qebele cayi ile Covurlu cay Qala cayi arasindaki yukseklikde yerlesir 1959 cu ilde cekilen topoqrafik plana gore seherin xarabaligi 25 hektardir Vaxtile suni cekilmis bir mudafie xarakterli xendek seher xarabaligini iki hisseye ayirir Yerli ehali xendekden Simal terefdeki hisseni Selbir xendekden cenub terefdeki hisseni ise Qala adlandirir Her iki hisse bezen Selbir Govur qala bezen de seherin tekce Qala hissesi Govur qala adlandirilir 1959 cu ilden Qebele seher xarabaligindan 3 4 km Serqde yerli ehali terefinden Gullu qoruq ve ya Caqqalli talasi adlandirilan yerde qedim Qebelenin mebed yeri ve bazar meydaninin yerlesdiyi guman edilen ucuncu bir sahesi daha sonralar Kamaltepe ve Bayir seher hisseleri askar edilmisdir Umumiyyetle Qebele seher xarabaligi oz tarixi cografiyasina gore helelik Selbir Gullu qoruq Caqqalli talasi Kamaltepe ve Bayir seher adli arxeoloji abideler kompleksinden ibaretdir Ilk orta esrler dovruCaqqali erazisinde yasayis suquta ugradiqdan sonra Qebelenin Selbir ve Qala hisselerinde heyat canlanir 226 ci ilde Iranda Sasaniler hakimiyyete gelirler Bundan sonra Albaniya Tedricen bu dovlerin asiliginda dusur Albaniyanin Sasanilerle iqtisadi medeni ve siyasi elaqeleri daha da genislenir Qebele V esrin II yarisina qeder Albaniyanin paytaxti ve alban carlarinin igametgahi olmusdur IV esrde Alban hokmdari Urnayir Iran padsahi II Sapurun bacisi ile evlenir Bunu Qebele ve etaf erazilerden tapilmis sasani pullari da tesdiq edir ve bu pul tapintilari nikah hadisesinin neticesidir V esrin III yarisinda Albaniya Sasani dovletinin merzbanligina cevrilir Bu zaman paytaxt Qebeleden Partafa Berde kocurulur Paytaxtin kocurulmesine baxmayaraq Qebele ehemiyyetini itirmir Qebele hele de olkenin Dini merkezi idi Bas yekiskop Qebelede iqamet edirdi Bu dovrde Yepiskopun seahiyyeti boyuk idi Bunu 498 ci ilde cagrilmis Aquen Kilse meclisinin qerarinda Qebele yekiskopunun imzasi Alban carinin ve arxiyepiskopun imzasindan sonra gelmisdir Paytaxt Berdeye kocurulse de Sasani sahi Qubad terefinden Qebelede yuksek yeniden qurma isleri aparilmisdir 1967 ci ilde Selbirin simal terefinden tapilan tikinti qaliqlarinin bezileri Sasani dovletine aiddir Ereb tarixcisi Teberi yazir ki Sasani hokmdari Xosrov Enusirevan 531 579 Xezer tayfalarindan 10 min esir getirerek Qebele ve etraf erazilere yerlesdirmisdi Balazuri yazir ki Xosrov Enusirevanin dovrunde Qebele Xezerlere aid idi ve Kirimciskinin yazdiqlarina gore ise hetta burada Xezerlerin inzibati merkezi de burada yaradilmisdir Akd Ziya Bunyadov Ereb menbelerine istinaden yazir ki xelife Yezidin 720 724 gosterisi ile erebler Xezerlere qarsi heraket ederek Xamzin ve Taqunu tutmus ehalileri Qebeleye kocurmusler Belezuriye gore ise hetta IX X esrde Qebelenin adi Xezer olmusdur Siyasi Hadiselerden asli olaraq Qebele mueyyen derecede musteqillik de elde etmisdir IX esrde Xurremiler herakati zamani ereblerden asli olan kicik knyazliqlar yaranmisdir ki bunlarda biri de Qebele knyazligi olmusdur Bu knyazliq siyasi veziyyetden asli olaraq bezen Babekin rehbetrlik etdiyi Xurremiler herakarinin terefine cixmisdir 981 ci ilde Sirvansah Mehemmed Inn Ehmed Qebeleni tutur Bu zaman Qebelenin hakimi Anbasin oglu Abd er Barr idi Maraqlidir ki dovrun tarixcisi Istexri hadiseleri serh ederken Qebeleni hakimin adi ile Anbasiye adlandirmisdir 999 cu ilde evvel Qebele hakimi olan Abd er Barr Qurzul qalasinin hakimi olur ancaq bu qala da Sirvansahlar terefinden isgal edilir Sirvansah Yezid ibn Ehmed Qebelede oz adina pul da kesdirir Arxeoloji qazintilar gosterir ki VIII esrde Qebele seherinin tutdugu sahe xeyli boyumusdu Bu zaman seher tekce Selbiri deyil eyni zamanda Qala sahesini de tuturdu IX X esrlerde Qebele Selbir ve Qala erazilerini butunlukle ehate edirdi ve burada gozel binalar insaa etdirilmisdi Bu dovrde Qebele erazisinde su teserrufati inkisaf edir Su teminati ucun gil tunglerden istifade edilmisdir su sitemi evvelce Selbirde qurulmus sonra ise borularla Qala hissesine cekilmisdir XV esrde Qebelede olan sair Bedr Sirvani seherin su teserrufatindan ve hovuzdan etkilenmis ve hetta seir de yazmisdir Senetkarliq da yuksek inkisaf etmis sahelerden idi Bunu Selbir sahesinden tapilmis saxsi qablar dulus carxlari subut edir Ticaret elaqeleri esasen III IV esrlerde Sasanilerle aparilmisdir Bunu eraziden tapilan pul defineleri tesdiqleyir Sasani pullari ile yanasi I II esarde kesilmisParfiya ve Roma pullari da tapilmisdir VIII esrden etibaren esasen Ereb pullarindan istifade edilmisdir 1976 ci ilde Cuxur Qebelede pul definesi tapilmisdir Bu definede 53 eded gumus pul tapilmisdir ki bu pullarin da 3 ededi Revvadiler sulalesinden Ebulhac Mehemmedin 4 ededi Seddadiler sulalesinden Eli ibn Masanin 45 eededi hemin sulaleden Fezil Ibn Mehemmedin 27 ededi ise Sirvansahlardan Mansur Ibn Yazidin adina kesilmis pullar olmusdur Bu dovrde ehalinin esas dini inanci xiristinaliq idi Alban hokmdarlari d xiristinaliga inanirdilar Sasanilerin merzbanligi olduqdan sonra bu erzilerde odperestlik teblig edilse de ehali xiristinaliga sadiq idi Dovletin esas din merkezi Qebele idi Ve Qebele yekiskopunun nufuzu guclu idi VII VIII esrden etibaren Ereblerin gelmesiyle Muselmanliq Islam dini yayilmaga basladi Ancaq butun erazini ehate etmedi Qebelenin Nic kendinde yasayan Alban tayfalarindan olan Udiler hele de xiristinaliga ibadet edirler Qebele XII XVIII esrlerdeXII esr Azerbaycanda mehsuldar quvvelerin ikisafi ve isehsahin artmasi ile xarakterize olunmusdur Bu dovrde seher heyati xususiyle canlanmisdir Azerbaycanin simal erazisinde Sirvansahlar cenub hissesinde ise Eldenizler Eldegizler dovletleri inkicaf edirdiler Qebele seherinin siyasi taleyi esas etibari ile Sirvansahlar dovleti ile basli idi XII esrde Sirvan dovleti ile gurcu carligi arasinda qohumluq munasibetlerinin yaranmasina baxmayaraq bu iki dovlet arasinda elaqeler sabit deyildi Bi iki dovlet arasindaki feodal ara muharobelerinden Qebele seheri boyuk eziyyet cekirdi Gurcu menbelerinin birinin yazdigina gore 1120 ci ilde Qurucu David Sirvana novbeti seferi zamani Qebele seherini ele kecirmisdi Ibn el Esirin melumatina esaesen guman etmek olar ki ilk monqol hucumlari dovrunde Qebele yene de gurcu dovlerine tebe idi 1222 ci ilde qipcaqlar seheri muhasireye alib tuturlar soyub dagidirlar ve mahali tamiyle qaret edirler Qipcaqlar sonra Genceye gedirler Gorunur qipcaqlarin hucumundan onra Qebele hakimi Sirvansahlarin tebeliyine kecmemisdir Cunki Sultan Celaleddin 1225 ci ilde Arrani tutduqdan sonra hemin dovrde hakimiyyetde olan Feribruz Ibn Qustasab dan hele selcuq soltani Melik sahin dovrundeki serte uygun olaraq xezineye vergi gondermesini teleb etdikde Sirvansah veziyyetin agir oldugunu Qebele ve Sekinin uzerinde hakimiyyetin itirilmesinden sikayetlenmisdi Celaleddin de teleb etdiyi vergini 100 minden 50 mine endirmisdi Bu da Qebele ve Sekinin ne qeder de onemli olduqlarini gosterir 1227 ci ilde Celaeddin Sirvanin Qebele ve Seki seherini gurculerden geri alir ve bura Sefieddini vezir teyin edir Monqollarin Azerbaycana sonuncu hucumu ve monqol hakimiyyeti dovrunde Qebele seherinin siyasi tarixine aid melumatlara tesaduf etmirik Kirimskinin fikirlerine gore monqol yuruslerinde Qebele o qeder de eziyyet cekmemisdir ve her halda yer uzunden silinib getmemisdir Krimski qeyd edir ki 1386 ci ilde Qebelede Teymurlengin herbi bazasi yerlesdirilir Ve seherin tenezzule ugramasinin sebeblerini burada axtarir Aparilan qazintilar ve incelenen menbeler gosteririr ki bu dovrde ve bundan sonraki zamanlarda Qebelede yasayis olmusdur XV esr sairi Bedr Sirvani Emir Sucaeddine hesr etdiyi cerinde bu yerlerin gozelliyinden agiz dolusu danisir Tebii ki sair bezi sisirtmeler ve tesbehler etmisdir Ancaq yenede bu seir subut edir ki Qebelede hele de yasayis var idi I Sah Ismayil Sirvana hucumu zamani Sirvansah Ferrux Yassar Qebeleye qacir ve qosunlarini toplayir Bu fakt da subut edir ki Qebelede yasayis var idi ve guclu qala mudafiesi de var idi Doyusun neticesi olaraq Ferux Yassar meglub olur ve Qebele Sefeviler dovletinin tabeliyine kecir Evvelki dovrlerde oldugu kimi XII XVII esrlerde de Senetkarliq Qebelenin teserrufat heyatinda aparici sahelerden olmusdur XVI esr muellifi Hemdullah Qezvin ozunun Nushet el Qulub esarinde yazir ki Qebelede ipek istehsal olunur Denli bitkiler yuksek eyfiyyetli meyve ve gilemeyveler yetisd irilir Bedr Sirvani Qebele redifli serinde Qebelenin bag bostanlarini ve serabini nezme cekmisdir Haci Zeynalabidin Sirvani ise Qebelede zengin mese ve bol sabalid oldugundan yazmisdir Metalisleme ve sumuk isleme ve suse istehsali de yuksek seviyyede inkisaf etmisdi Bu sahelerle yanasi dulusculuq da xeyli inkisaf etmisdi Bunu Qebele erazisinden tapilan dulusbisirme pecleri ve dulus qablar subut edir Qebele XII XVII esrlerde de Azerbaycanin muhum ticaret seheri idi Qebele bazarlarinda diger seherlerden getirilen mallarla yanasi diger olkelerden getirilen mallar da satilirdi Mutexesisler hesab edirler ki Qebele bazrlarinda bu yere tipik olaraq findiq qoz sabalid da satilirdi Qebeleden tapilmis pullarla aydin etmek olur ki Osmanli Derbend carligi Eldenizler Sirvansahlar Qaraqoyunlu Agqoyunlu Sefeviler Cuciler Hulakiler Cealriler Abxaz knyazligi ile ticari elaqeler saxlanilmisdir Qebele XVIII XXI esrler yeni tarixXanliqlar dovru Qebele seheri XVIII esrlerde Sefevilerin ve Nadir Sah I mperialarinin terkibinde erazi vahidi kimi varrligini davam etdirmisdir XIX esrin evvelerinde Azerbaycanda yaranan siyasi herc merclik dovrunde xanliqlar kicik feodal dovletler yaranir Nadir Sah dovletine qarsi basiayan usyanlar Qebele erazisine de secrayir Bu dovrde Nadir Sah dovletinin suqutundan sonra Qebele erazisi 2 sultanligin terkibinde olmusdur Indiki Qebelenin esas hissesinde Qebele Sultanligi yaradilimsdir Qebelenin Cenub hissesi Eres Sultanliginin terkinde qatilmisdir Mueyyen dovre qeder musteqil sitaset yeriden her iki sultanliq XIX esrin 60 70 ci illerinde Seki xanliginin terkibine qatilmis ve Seki xanliginin tekibinde mahala cevrilmisdir Bir nece defe Seki xanliginin terkibinden azad olma cehdleri olsa da muveffeq ola bilmemisdir Car Imperiyasi isgali ve ADR Azerbaycanda Car Imperiyasi qurulana qeder Qebele Seki xanliginin terkibinde mahal sultanliq olaraq qalmisdir Carimperiyasinin terkibine daxil olduqdan sonra Qebele barede mufessel melumat yoxdur 1841 ci ilde Car Rusiyasinin Qafqazda apardigi islahatlar neticesinde Azerbaycanda xanliqlar legv edilerek Quberniya ve qezalarla evez olunmus ve bu dovurde Qebele rayonu Yelzavetapol Gence quberniyasinin Nuxa Seki qezasinin terkibine qatilmisdir Qebele senayelesmeden kenarda qalmis sade kend teserrufati regionu olmusdur Azerbaycan Demokratik Cumhuriyyeti qurulanda Qebelede bu Respublikanin terkibinde olmusdur Sovet dovleti terkibinde ve muasir yeni tarixAzerbaycan Sovet Imperiyasinin terkibine daxil olduqdan sonra Qebele 8 sentyabr 1930 cu ilde Azerbaycan Respublkiasinin Azerbaycan SSR inzibati rayonlarindan biri kimi yaradilmisdir Rayonun adi deyisdirilerek Qutqasin adlandirilmisdir Respublkia erazisinin 1 50 hissesini tesgil eden Qebele rayonunun sahesi 1550 km2 dir Qebele erazisi 4 yanvar 1963 cu ilde Agdas rayonunun terkibine qatilmis 17 yanvar 1964 cu ilden yeniden ayrildiqda inzibati rayona cevrilmisdir Rayonun adi 7 fevral 1991 ci ilden sonra rayonun qedim adi berpa edilerek Qebele adlandirilmisdir Rayonda bir seher Qebele 3 qesebe Vendam Bum ve Nic ve 60 kend var Bu yasayis menteqeleri 60 Iizibati erazi numayendeliyi ve 55 belediyye vasitesile idare olunur Rayonun inzibati merkezi Qebele Qutqasin 1959 cu ile dek kend 1959 74 cu illerde qesebe ve 1974 cu ilin mart ayinin 15 den seher statusuna malikdir Okean seviyyesinden 900 m hundurlukde Demiraparan cayinin sag sahilinde yerlesen muassir gunden gune gozellesen Qebele seherinin ehalisi 12 585 neferdir 1985 86 ci illerde gorkemli Azerbaycan yazicisi herbi ve ictimai xadim I B Qutqasinlinin ev muzeyi yaradilmis ve yazicinin mezarustu abidesi yeniden islenmisdir 1988 ci ilden rayon merkezinde respublkiada en zengin tarix diyarsunasliq muzeyi fealiyyet gosterir 1998 ci ilde Qarabag ugrunda canlarini qurban vermis 121 nefer Qebelenin igid oglanlarinin xatiresini ebedilesdiren sehidler xiyabani ve muzey kompleksi yaradilmisdir Rayon merkezinde 2004 cu ilde 3 ha sahede salinmis H Eliyev adina park salinmisdir 2006 ci ilde gorkemli dovlet xadimi uzaqgoren siyasetci 30 ilden artiq olkeye rehberlik etmis Azerbaycan xalqinin Umumilli Lideri H E Eliyevin heyat ve fealiyyetini ebedilesdiren muzey ve elektron kitabxana acilmisdir Demiraparan cayi sahilinde 2006 ci ilde gorkemli Azerbaycan oftamoloqu Z Eliyeva adina park salinmisdir Inzibati bolgu Qemervan Merkez Vendam Zaragan Tuntul Boyuk Pireli Laza Bayramkoxali Mixliqovaq Tikanli Hacialili Qebele rayonunun terkibinde 1 seher Qebele seheri 3 qesebe yer alir Bum Vendam Nic En boyuk Qemervan en kicik Abrix kendi olmaq uzere rayon terkibinde 62 kend var Abrix Aydinqislaq Bayramkoxali Beyli Bilix Boyuk Emili Boyuk Pireli Bunud Corlu Cigatelli Cuxur Qebele Carxana Dandix Dasca Dizaxli Emirvan Hacialili Hemzelli Hezre Xirxatala Imamli Kicik Emili Kicik Pirelli Kotuklu Kurd Kusnet Qaradeyin Qemervan Quslar Laza Melikli Memmedagali Mamayli Mixliqovaq Mirzebeyli Mollasixali Nesimi Nohurqislaq Ovcullu Sari Hacili Savalan Sirt Yengice Sileyli Seyidqislaq Solquca Soltannuxa Samli Sefili Tikanli Topbag Tuntul Uludas Yenikend Yemisanli Yengice Yeni Dizaxli Zalam Zaragan Zergerli ZirikCografi movqeyiRelyefi Dagin dosunde yerlesen Laza kendi Rayonun relyefi dagliq olub simal hissede Bas Qafqazin Cenub yamacinin yuksek dagligindan baslanmis merkezi hissede Alazan Hefteran vadisinde cenub hissesi ise Acinohur on dagliginin Qebele yaylasina bu yaylanin cenub serheddi Surxayxan Axar baxar silsilesinin suayricina qeder olan oraqrafik vahidler bir birini evez edir Bas suayriciya daxil olan Saral Coban baba Mucuq Tufan ve Agbulaq saxeleri zencirvari sekilde rayonun erazisini qerbden serqe ehate edir 1 Saral saxesi Raqdan yuksekliyinden Filfilcay ve Tikanlicaya qeder uzanir Bu saxe deniz seviyyesinden 2000 metrden cenubdan 1000 metre qeder hundurlukde deyisir 2 Rustembaz saxesi Salavat cayindan iki qola ayrilaraq qerbe dogru Seferyataq serqe ise Rustembaz Salavat daglari saxeleri adlanir Qebele rayonunun dagliq menzeresi3 Mucuq saxesi Salavat asiriminin 2896 m cenubi qerbinden baslayaraq Vendamcayla Demiraparancay arasinda yerlesir 4 Agbulaq saxesi Ismayilli rayonun Qaraburgu daglarindan Vendamcayinin serq sol sahillerine qeder olan erazisini ehate edir Qebele rayonun erazisi geomorfoloji cehetden uc vilayete bolunur 1 Dagliq denudasiyaya ugramis vilayetin simal hissesi 1000 4466 metredek olan erazini ehate edir 2 Duzenlik akkumliyasiya neticesinde formalasmis Alazan Heftaran vadisi bu vilayetde yerlesir 3 Yayla col vilayeti Seki Qebele yaylasinin Hacalli ve Melikli duzleri bu vilayete daxildir Qebelenin muassir erazisi teqriben 185 milyon il bundan evvel deniz olmus simaldan Serqi Avropa ve cenubdan Erebistan platformalarinin toqqusmasi neticesinde Alp dag emele gelme merhelesinde burada tedricen quru relyef formalasaraq 75 85 milyon il bundan evvel hazirki relyef formalari yaranmisdir 10 12 milyon il bundan evvel bas vermis sonuncu materik buzlasmasi erazinin relyefnin xususen de yuksek dagliq hissenin formalasmasinda muhum rol oynamisdir Rayonun dagliq hisselerinde Mezazoy erasinin Yura ve tebasir dovrune aid sist eheng ve qum dasli suxurlarin keskin parcalanmasi seciyyevidir Vendamcayin deresinde qum ve sistlerle yanasi vulkanik suxurlarda yayilmisdir Rayonun erazisinin cenub Melikli ve Hacalli duzlerinde Emilli kilise Emirvan dagliq tirelerinin cenub yamaci Surxayxan daglarinin ise cenub tireleri denudasiyon relyef formalari yargan qobu sebekesinin inkisafi ile secilir Alazan Hefteran vadisinde ise akkumiliyativ cokuntuler cay vadilerinde getirme konuslari terraslar ve s ekzogen menseli relyef formalari ustunluk teskil edir Azerbaycanin boyuk su anbarlarindan biri olan Nohur golu hemcinin turizm meqsedile de fealiyyet gosterir Umumiyyetle Qebelenin erazisi yuksek dagliq sahelerinden vadilerine qeder cay dereleri ile parcalanmis sildirimli derin derelerden hamar sethli yaylalara qeder butun dagliq relyef formalari bir biri ile novbelesir Respublkiamizin daxilinde Boyuk Qafqazin en yuksek zirveleri Bazarduzu Tufandag Bazaryurd ve Yan silsilerde yerlesen Sahdag zirveleri mehz Qebelenin simal serhedlerinde yerlesir Hemcinin Azerbaycan erazisinde olan 6 km2 dag buzlaqlari yalniz bu zirvelerde movcuddur Rayonun relyefinde onun merkezi hissesini qerbden serqe kesib kecen eni 18 20 km olan Alazan Hefteran vadisi cenubda yerlesen Emilli Gedik Qizlar qalasi ve daglari kondelen dere ile ayrilan qedim Qebele elinin adini yasadan Seki Qebele yaylasi baslica yer tutur Seki yaylasinin Sirvan duzunden Surxayxan alcaq ondagligi ayirir Boyuk Qafqaz textonik qalxmasi ile Kur dagarasi tektonik cokmesinin serhedlesdiyi zonada yerlesen Qebele rayonunun erazisi seysmik cehetden feal zona hesab edilir 832 illik melumata gore rayon erazisinde 1949 56 ci illerde ve 1981 ci ilin dekabr ayinda dord defe 3 5 bal gucunde zelzele hadisesi qeyde alinmisdir Murekkeb dagliq relyef ve Mezozoy Kaynozoy eralarinin muxtelif geoloji dovurlerine mexsus suxurlar Qebelenin yeralti tebii servetlerinin zenginliyine sebeb olmusdur Tebieti Qebelede yetisen gul novleri Qebele rayonunun tebii servetleri sisteminde onun torpaq ozunemexsus yer tutur Rayonun umumi torpaq fondu 150 min hektar olub istifade olunmasina gore olduqca rengarengdir Rayonda adambasina dusen torpaq hecmi teqriben respublika uzre olan gostericiye beraber olub 1 5 hektar teskil edir Torpaq serveti insanlar terefinden istifade olunmasina gore muxtelif sahelere ayrilir Ekine yararli otlaq ve bicenekler ucun istifade olunan mese ortuyu altinda olan torpaq saheleri kend ve seherlerin salinmasina serf olunan torpaqlar yol cekilisi cay gol ve su anbarlari bataqliq saheler altinda qalan torpaqlar ve butun bu meqsedler ucun yararsiz olan yargan ucqun qayali dasli ve ya buzlaq sahelerine mexsus olan torpaqlar Rayonun cenubunda Sirvan duzu ile serhedlesdiyi alcaq dagliqdan baslayaraq Boyuk Qafqazin suayrici zirvelerine qeder torpaq bitki ortuyu sauqli qursaqliq qanuna uygun olaraq muxtelifliyi ile secilen areal ve zonalarin novbelesmesi diqqet celb edir Quru dag col iqlim seraitinde formalasan qehveyi dag mese torpaqlari esasen rayonun cenubunda keskin parcalanmis denudasiyaya ugramis Surxayxan dagliq erazisinde hemcinin Alazan Hefteran vadisinde ve dag mese qursaginin mutleq hundurluyu 800 1600 m e qeder olan hissesinde butov qursaq emele getirir Bu torpaq tipinde humusun miqdari 10 12 olub asagi zonada quraqliga davamli seyrek meseler ve kolluqlar yuxari zonada ise palid veles fistiq meseleri yayilmisdir Orta dagligin mese qursagi altinda yayilan qehveyi torpaq tipi simala dogru tedricen dag qonur mese torpaqlari ile evez olunur Rayon uzre Umumi torpaq fondunun teqriben 40 e qederini teskil eden qehveyi ve qonur dag mese torpaqlari bagciliq xususen gerzekli meyvecilik ucun elverislidir Hundurluk qursaqligi uzre rayonda torpaqlarin paylanmasi subalp ve alp cemenliklerinin cimli dag cemen torpaqlarinin muxtelif yarim tipleri ile basa catir 2000 m den hundurde rutubetlenme kifayet qeder olsa da tempuratur gostericisi torpaqemelegelme ucun bir o qeder de elverisli deyildir Rayonda cimli dag cemen torpaqlarinin 1800 2500 m yukseklikde yumusaq cimli dag cemen torflu dag cemen ve ibtidai dag cemen torpaq yarim tiplerine bolunur Ibtidai dag cemen torpaqlarinda humusun miqdari 8 10 e catir Rutubetlilik normadan cox tempratur ise asagi oldugu ucun bezen padzollasma da musahide olunur Boyuk Qafqaz daglariBazarduzu zirvesi Rayon uzre torpaq tiplerinin muxtelifliyi relyef ve iqlim seraiti bitki ortuyunun zengilnliyine sebeb olmusdur Qeyd olunan tebii amillerin tesirinin neticesidir ki respublkia erazisinin cemi 2 teskil eden Qebele rayonunun erazisinde yarimsehra ve sehra bitkileri olan yovsanli ve soranotlu bitkilerden tutmus dag tundura tebietine xas olan mamir sibyelere qeder quru collerin kislofitlerinden duzen ve dag meselerinin muxtelif agac cinslerine qeder tebii rengarenglik diqqeti celb edir Rayon erazisinin cenub hissesini yovsanli yovsanli soranotlu yarimsehra bitkileri kserafit seyrek meseler merkezi hissede Alazan Hefteran vadisinde palid fisdiq veles cinslerinden ibaret meselerle yanasi yalanqoz qizilagac soyud ve qovaq agaclarinin ustunluk teskil etdiyi duzen mese landsafi formalasmisdir Duzen meseler tedricen dag mese qursagi ile evez olunur ve 1800 2000 m hundurluye qeder davam edir Mese qursagindan yuxarida 1800 2000 den 2500 3000 m hundurluye qeder subalp ve alp cemenlikleri daha sonra ise qayali subnival ve qarli buzlaqli nirel qursaqlar bir biri ile novbelesir Cenubdan simala Qebele tebietinin seyrine cixan her bir turist teqriben 100 120 km mesafede Araliq denizi sahillerinden Arktikaya qeder rastlasacagi tebii zonalari musahide ede biler Rayonda mese ortuyu 60 min hektar olub umumi erazinin 23 1 ni teskil edir Azerbaycanla muqasiede 2 defe cox Bitki ortuyunun zenginliyine ve nov terkibinin muxtelifliyine gore secilen Qafqaz meselerinin ayrilmaz terkib hissesi olan Qebele rayonunun mese ortuyu fusunkarligi el elvanligina ve heyretamizliyine gore diqqeti celb edir Bu yerlerin tebii gozelliyini yuksek qiymetlendiren Umumilli Liderimiz H Eliyev Qebeleni Azerbaycanin Isvecresi adlandirmisdir Flora Qebele meselik erazi Qebelenin dag ve duzen meseleri endemik ve relikt bitkilerle meyve ve gilemeyve agac ve kol bitkileri ile zengindir Fistiq palid veles qizilagac agyarpaq ve cay qovagi soyud qaragac coke agcaqayin ardic saqqiz sabalid qoz findiq ve s agac ve kollari buna misal gostermek olar 1961 ci ilde Turyancay dovlet qorugunun erazisinden ayrilaraq Qebele mese teserrufati idaresinin nezaretine verilmis turyancayla Goycay caylari arasinda yerlesen Surxayxan daglarindaki 6 994 ha arid quraq mese landsafti esasen relikt arcan ardic saqqiz ve yabani nar agac ve kollardan ibaretdir Qebelenin esas flora numayendelerinden biri findiqdir Alazan Hefteran vadisinde ise III dovre mexsus yalanqoz qizilagac meseleri ile yanasi 1975 ci ilde Azerbaycanin ikinci Hirkani olan Cuxur Qebele kendi yaxinliginda tebii sekilde yayilmis demiragaci meseliyi askar edilmisdir 2002 ci ilde ise Memmedagali kendi yaxinliginda demiragaci meseliyinin 40 e qeder cavan agac yeni bir areal mueyyen olunmusdir Azerbaycan tebietinin yegane tebii abidesi olan Hemzelli kendindeki Qaracohre agaclarinin yasi 250 300 ilden cox emele getirdiyi six meselik neyinki olkemizin elece de onun hududlarindan cox cox uzaqlarda yasayan alim ve tedqiqatcinin diqqetini ozune celb etmisdir Qebele meselerinde tebii sekilde yayilan sabalid qoz ve findiq armud alma heyva ezgil zogal alca yemisan caytikani sumaq dergil yabani moruq ve s qiymetli qida ve derman bitkilerinin boyuk teserrufat ve mualice ehemiyyeti vardir Buraya yuksek keyfiyyetli nektarligi ile secilen qaragat yasemen caytikani sabalid ve coke cicekleri yaylaqlarda cemen ve duzlerde yayilmis kekotu qaraqiniq saricop astraqal xasa baldirqan tebii sekilde yayilan qizilgul ve s cicekli ot bitkilerinin ariciligin inkisafi ve xalq tebabeti ucun genis imkanlar yaratdigi da elave edilmelidir Fauna Rayonun mese ve duzleri tebii landsaftdan asili olaraq muxtelif heyvan ve qus novleri ile zengindir Bunlardan maral dag kecisi dag keli cuyur ayi canavar vasaq mese pisiyi dele tulku col donuzu dovsan adi ve oxlu kirpi ve s heyvanlari Qafqaz ulari sultan toyugu qirqovul keklik turac bag toyugu col goyercini qartal qarga koceri quslardan vag hacileylek qizil qaz ordek ve s bu yerlerin daimi sakinidir Col ve duzlerde xususen Qebele yaylasinda surunenlerin muxtelif novleri o cumleden yuksek keyfiyyetli zeheri ile taninan Tosik gurzesi yasayir Qebele faunasinin daimi numayendeleri soldan saga 1 Sultan toyugu 2 qirqovul 3 ordek 4 col donuzu 5 kirpi 6 maral 7 dele Qoruq ve yasaqliqlar Ismayilli Dovlet Tebiet Qorugunun qorunan tebii kompleksi Bir hissesinin Qebele rayonuna dusduyu Sahdag Milli Parki Rayonun ecazkar tebietini qorumaq meqsedile nesli kesilmekde ve ya nadir olan bioloji canlilarin qorunmasi meqsedile rayonda coxlu sayda qoruq ve yasaqliqlar vardir Rayonun cenub serheddinde 1958 ci ilde 22 400 ha sahede arid dag mese ve kol landsaftini muhafize etmek meqsedile Turyancay Dovlet Tebiet Qorugu 1961 ci ilde qorugun Qebele rayonuna daxil olan 6 994 hektar sahesi qoruq erazisinden ayrilaraq Qebele mese teserrufati Rayonun yegane yasaqligi olan Qebele Dovlet Tebiet Yasaqliginin girisi idaresinin nezaretine verilmisdir Hazirda Turyancay Dovlet qorugu rayonun cenub qerb serheddini teskil edir Rayonun serq serheddinde Baki Qebele sose yolunun ustunde 1981 ci ilde 5 878 hektar sahede duzen mese landsaftinin ve xalli maralin muhafize olunmasi ucun yaradilmis Ismayilli Dovlet Tebiet Qorugu yerlesir 1993 cu ilde rayonun Vendamcay Demiraparancay Bumcay ve Qaracay caylarinin hovzelerinde hemcinin Elvan deresi erazisinde umumi sahesi 39 680 hektar olan Qebele dovlet Tebiet Yasaqligi yaradilmisdir Bu yasaqliqda duzen ve dag mese lantsaftinin muxtelif agac ve kol bitkileri elece de nesli kesilmek tehlukesi olan dag keli qarapaca cuyur ayi qaban vasaq kimi nadir heyvanlar muhafize olunur Hemcinin rayonda Sahdag Milli Parkinin bir hissesi de yer alir 2006 ci ilde milli parkin yaradilmasinda meqsed coxlu sayda endemik ve nesli kesilmekde olan novler ve transserhed koceri heyvanlar da daxil olmaqla qlobal ehemiyyetli dag meseleri ve yuksek dagliq erazilerde yerlesen otlaqlar ekosisteminin berpasi qorunmasi ve idare edilmesi torpagin munbit qatinin qorunub saxlanilmasi erazi ucun xarakterik olan fauna ve flora novlerinin qorunmasi artirilmasi ve zenginlesdirilmesi hemcinin tebii kompleksin sabitliyinin tenzimlenmesi elmi tedqiqat islerinin aparilmasi ucun daha elverisli seraitin yaradilmasi elece de etraf muhitin monitorinqi ehalinin ekoloji cehetden maariflendirilmesi ve boyuk turizm potensiali olan erazide ekoturizmin inkisafinin temin edilmesidir Iqlimi Iqlimin esas tipleri rayonun cografi movqeyi relyefinin esasen dagliq olmasi ve saquli qursaqliq erazide murekkeb iqlim seraitinin formalasmasina cay sebekesinin sixligina torpaq bitki ortuyunun zenginliyi boyuk tesir gostermisdir Rayon erazisinde teqriben 25 milyon il bundan evvel rutubetli subtropik deniz iqlimi hakim olmusdur Gur yagan leysan yagislar isti hava seraiti bu erazide hemiseyasil six mese ortuyunun inkisafina sebeb olmusdur 10 12 min il bundan evvel planetimizde bas veren sonuncu materik buzlasmasi zamani rayonun yuksek ve orta dagliq qursagi dag buzlaqlari ile ortulu olmus sonradan iqlimin istilesmesi ile elaqedar buzlaqlar eriyerek tedricen kicilmis ve muassir serhedlere yaxinlasmisdir Qebelenin muasir Qebelenin sert iqlimi iqliminin formalasmasinda onun ekvatora yaxin yerlesmesi gunes radiasiyasinin miqdari relyef ve sethi ortuyunun muxtelifliyi hemcinin eraziye daxil olan lakin hava kutlelerinin xarakteri muhum rol oynayir Qeyd olunan butun iqlim emelegetirici amiller rayon erazisinde tempraturun ve yagintinin miqdarina ve muxtelif derecede paylanmasina tesir gosterir Gunbatimi erefesinde Qebele rayonunun yuksek dagliq erazileri Qebelenin hava ve iqlim seraiti 1936 ci ilden seherin ve bir muddet Nic qesebesinde fealiyyet gosteren meto stansiyada oyrenilir Qebele erazisinde qis fesli orta temperaturu 3 9 9 4 C yay fesli orta temperaturu ise 15 4 29 5 C arasidir Akademik B E Budaqovun fikrince rayon erazisinde en isti yeri Quslar Kurd Bayramkoxali kendleri istiqametinde musahide olunur Rayonda minimum tempuratura ise Bazarduzu zirvesinde 4466 m 50 C ye qeder musahide olunur Rayonda qar ortuyu 45 gun yerde qalir Birinci payiz saxtasi dekabrin 2 ci ongunluyunde ve yanvarda axrinci yaz saxtasi ise adeten 8 aprelde musahide olunur Saxtasiz gunlerin orta illik miqdari 241 gun yasillasma dovrunde 5 dereceden yuxari tempuratur musahide edilen gunlerin sayi 265 gun 10 dereceden yuxari olan gunlerin sayi ise 198 gune catir Professor E C Eyyubov Azerbaycan Respublikasi uzre apardigi aqroiqlim rayonlasdirmasi zamani Qebele rayonun daxil oldugu Boyuk Qafqaz vilayetinin cenub yamacini alti aqroiqlim rayonuna ayrildigini bildirmisdir Qeyd edilen rayonlarin her birinin kend teserrufati sahelerinin inkisafinda ozunemexsus yeri ve ehemiyyeti vardir Qebele rayonunun iqlimiAylar Yan Fev Mar Apr May Iyun Iyul Avq Sen Okt Noy Dek IllikMaksimum temperatur C F 4 4 39 9 5 0 41 0 9 4 48 9 17 3 63 1 21 1 69 9 26 0 78 8 29 5 85 1 28 6 83 4 24 8 76 6 17 4 63 3 11 4 52 5 7 0 44 6 16 8 62 2 Minimum temperatur C F 3 9 24 98 2 8 41 0 1 0 48 92 6 7 50 4 11 2 59 9 15 4 70 3 18 2 76 3 17 4 76 8 13 9 73 0 8 5 65 1 3 0 56 8 1 4 50 9 7 2 44 9 Gunesli saatlarin sayi 10 0 11 0 12 0 13 0 14 0 15 0 15 0 14 0 12 0 11 0 10 0 9 0 12 2Menbe Climate ChartsIqtisadiyyatiIlden ile Qebele rayonunun sosial iqtisadi inkisafi gunis vuset almaqdadir Ister iqtisadiyyatin ayri ayri saheleri uzre isterse de umumi mehsul istehsalina gore qazanilan gostericiler evvelki ille muqayisede xeyli yuksekdir Butun bunlar ise ehalinin rifahinin yaxsilasmasina ciddi sekilde tesir edir Rayonda fealiyyet gosteren konserv zavodu limonad fabriki Beltman piano fabriki meyve ve terevezlerin cesidlenmesi ucun soyuducu anbarlar sud uzum findiq emali ve xalcaciliq muessiseleri corek lift kerpic ve beton zavodlari rayonun iqtisadiyyatinda mustesna rol oynayir Tarixi abideleri ile sohret tapmis Qebele rayonu cox boyuk rekreasiya ve turizm imkanlarina malikdir Rayon iqtisadiyyati uzre hem yerlesdiyi cografi iqtisadi rayonda hem de respublikada ferqlenir Turist axini sebebi ile genis inkisaf etmis sektorlardan biri turizmdir Iqtisadiyyatinin esasini heyvandarliq taxilciliq uzumculuk ve baramaciliq teskil edir Kend teserrufati mehsullari emali muessiseleri fealiyyet gosterir Rayonda tutun bugda ve arpa yetisdirilir barama saxlanilir Rayonun erazisinde senaye ehemiyyetli sist eheng dasi cinqil cay dasi misar dasi yataqlari ve mineral bulaqlari vardir Dubrar Babadag qalxaninin Qebele erazisindeki davaminda Vendam qesebesinden 4 5 km ve Laza kendinden 3 km simalda eheng dasi yataqlarina da rast gelinmisdir lakin sildirimli dagliq relyef seraiti bu yataqlarin menimsenilmesini cetinlesdirir Vendam qesebesi Hezre ve Seyidqislaq kendlerinin erazisinde insaat ehemiyyetli eheng dasi bu erazinin sakinleri terefinden muxtelif meqsedler ucun istifade olunmusdur Qebele seherinin simal qerbinde geoloji ehtiyati 7 min m3 oldugu mueyyen edilmisdir Kusnet Boyuk Emili Cuxur Qebele Soltannuxa Dizaxli Yengice kendlerinin erazisinde ise muxtelif keyfiyyete malik insaat gilleri tapilmisdir Rayonda adlari cekilen yataqlardan yerli ehali hele eramizdan evvelden bu gune qeder tikinti materiallari ve meiset qablari istehsalinda genis istifade etmisler 1933 cu ilde Vendam qesebesinin Sehergah adlanan erazisinde qalinligi 1 8 m olan boz komur yatagi kesf edilmisdir Geoloji ehtiyati az oldugu ucun hasilati iqtisadi cehetden ehemiyyetli hesab olunmur 17 noyabr 2011 ci ilde Azerbaycan Respublikasinin prezidenti Ilham Eliyev terefinden Qebele Beynelxalq Aeroportu acilmisdir Kend teserrufati 2019 cu ilin yanvar iyun aylarinda rayonda kend teserrufati muessiseleri aile kendli ve ev teserrufatlarinda 27 0 milyon manatliq mehsul istehsal olunmusdur Bu da 2018 ci ilin muvafiq dovru ile muqayisede 3 4 milyon manat coxdur Rayonda denli ve denli paxlalilarin yetisdirilmesine muhum yer verilir Bununla yanasi rayonda yem bitkileri texniki bitkiler kartof terevez de yetisdirilir Bugda arpa qargidali kimi denli bitkiler de rayon ekinciliyinde muhum yer tutur Kend teserrufatinin diger qolu olan heyvandarliq da rayonda inkisaf etmisdir Inek camis qoyun keci donuz ve qus fermalari rayonda ustunluk teskil edir 22 843 inek ve camis 19 201 qoyun ve keci 845 bas donuz olmaqla rayonda umumilikde 45 888 bas iri buynuzlu mal qara vardir Emek ehtiyati Rayonun sosial infrastrukturunun ve ehalinin rifahinin daha da yaxsilasdirilmasi istiqametinde dovletin heyata kecirdiyi siyaset ugurla davam etdirilir Ehalinin isle temin edilmesi yerli teskilat olan Qebele Rayon Mesgulluq Merkezi terefinden heyata kecirilir 2008 2013 cu illeri ehate eden regionlarin sosial iqtisadi inkisafi Dovlet Proqraminin ve hemcinin yoxsullugun azaldilmasi ve iqtisadi inkisaf uzre Dovlet Proqraminin esas muddealarinin ugurla heyata kecirilmesi neticesinde rayonda yoxsullugun seviyyesi keskin sekilde asagi dusmus issizlerin sayi minimuma enmisdir Rayonda esas emek ehtiyati menbeleri tehsil ve sehiyye ocaqlari turizm istehsal ve xidmet obyektleri sirket ve firmalarin yerli satis sebekeleri ve tikinti saheleridir Her il acilan yeni is yerleri ehalinin mesgullugunu daha da artirir Emek ehtiyati bazasina gore rayonda Vendam Nic qesebesi ve Nohurqislaq kendi ferqlenir Rayonda 2018 ci ilde orta emek haqqi 358 80 teskil etmis umumilikde 1936 yeni ve daimi is yeri acilmisdir Rayonda issizlik asagi seviyyededir Bele ki issiz statusu alan sexslerin sayi 110 nefer teskil edir ki bu da umumi rayon ehalisinin hec 1 i bele etmir 2013 cu ilde Qebelend eylence merkezi 2014 cu ilde Gilan qida seherciyi 2016 ci ilde Qebele rayonu ASAN Xidmeti 2019 cu ilde yaradilmis AzerXalca fabriki ile rayondaki issizlik minimum hedde catmisdir Ticaret ve iase Son zamanlarda rayonda ticaret ve iase obyektlerinin sayi suretle artmaqdadir Bir cox yerli ve xarici nehengler de rayona xususi diqqet yetirir 2018 ci ilde rayonda perakende ticaret dovriyyesi 188 8 milyon olaraq evvelki illerden boyuk miqdarda ferqlenmisdir Iase dovriyyesinde ise cekisi 14 554 milyon olmusdur Rayonun olke uzre umumi perakende ticaret dovriyyesinde xususi cekisi 0 51 olmusdur Turizm Rayonda her il kecirilen Qebele Beynelxalq Musiqi Festivali rayona turist axinini suretlendirir Turizm rayon iqtisadiyyatinin elverisli bir hissesi olmaqla kicik ve orta sahibkarliq ucun mohkem baza yaradir Rayonda turizmin inkisafi yeni is yerlerinin acilmasina komek edir regionun infrastrukturunun formalasdirilmasinda muhum rol oynayir Qebelede istehsal sahesinin planli sekilde inkisaf etdirilmesi de turizm senayesinin inkisafi ile baglidir Qebelenin son iller bir sira beynelxalq medeni kutlevi tedbirlere ev sahibliyi etmesi de bu rayona isguzar sefere ve istirahete gelenlerin sayini defelerle artirmisdir Artiq enene halini almis ve her ilin yay aylarinda kecirilen Qebele Beynelxalq Musiqi Festivalinda dunyanin 20 ye yaxin olkesinden dunya sohretli musiqiciler istirak edirler Festivalda seslendirilen klassik musiqileri canli dinlemek ucun yuzlerle yerli ve xarici Qebelede yerlesen 5 ulduzlu otel musiqi heveskarlari Qebeleye tesrif buyururlar Qonaqlar musiqi bayraminda istirak etmekle yanasi rayonun muasir turizm obyektlerinde dincelir tarixi abideleri ile tanis olur esrarengiz tebietini seyr edirler Her il iyunun 15 de Qebele rayonunda turizm movsumune resmen start verilse de yaz aylarinin sonu ile birlikde artiq mayin ortalarindan baslayaraq turistlerin bu eraziye intensiv axini musahide olunur Rayonun ekzotik tebieti ile temasda olmaq mocuzeli Azerbaycan metbexinin nemetlerinden dadmaq ve menali istirahet etmek ucun Qebeleye gelen yerli ve xarici turistlerin sayi ilden ile artir Bu gun Qebelede irili xirdali 100 den artiq turizm obyekti fealiyyet gosterir Son iller erzinde Qebelede muasir turizm obyektlerinin sayi 5 defe artaraq 18 e catmisdir Qebele Musiqi Festivalinin baglanisi Nadir tebii iqlim seraiti mineral bulaqlari dagliq landsafti ile secilen tarixi Ipek yolunun ustunde yerlesen qedim Qafqaz Albaniyasinin paytaxti olan Qebele seherinin qaliqlari ile sohret tapmis rayonda hem de boyuk turizm imkanlarindan bacariqla istifade edilmesi ozel sektorda turizm istirahet komplekslerinin sayinin suretle artmasina sebeb olmusdur Cuxur Qebele kendinde yerlesen qedim Qebele seherinin qaliqlari rayonun muxtelif yerlerindeki das kurqanlar Hezre kendindeki turbe kompleksi Nic qesebesindeki nekropol Heyder Eliyev muzeyi tarix diyarsunasliq muzeyi I B Qutqasinlinin xatire muzeyi Sehidlerin xatiresi muzeyi turistler terefinden ziyaret edilen en meshur abidelerdendir Qebelede qis turizminin inkisafi ucun layihe heyata kecirilir Daglarda xizek surmek ve diger qis idman novleri ile mesgul olmaq ucun istirahet ve eylence obyektleri tikilir Bu gun qedim Qebele ozunun ikinci genclik dovrunu yasayir ve tedricen kecmis sohretini ozune qaytarmaqdadir Bunu her il Qebelede kecirilen beynelxalq seviyyeli tedbirler de bir daha tesdiq edir Bir sozle son illerde Qebele suretle inkisaf ederek Azerbaycanin en gozel turizm seherlerinden birine cevrilmisdir EhaliEsas meqaleler Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 1999 ve Azerbaycan ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 Rayonun ehalisinin umumi sayi 107 786 nefer 2020 olmusdur Ehalinin 51 ni kisiler 49 ni ise qadinlar teskil etmisdir 32 064 nefer seher 61 588 nefer ise kend ehalisi olmusdur Rayon uzre ehalinin sixligi her 1 km e 69 neferdir Orta omur muddeti 70 ilden coxdur 70 yasdan yuxari sakinlerin sayi 3417 nefer bunlardan 186 neferin yasi ise 85 den yuxaridir Ehalisinin 73 667 neferini azerbaycanlilar 16 020 neferini lezgiler 3697 neferini udiler 139 neferini turkler 89 neferini ruslar 10 neferini tatarlar 8 neferini ukraynalilar 7 neferini talislar 3 neferini ermeniler ve 12 neferini ise diger milletlerin numayendeleri teskil edir Rayonun simal hisselerinde lezgilerin sayi daha coxdur Ehalisine gore Qebelenin en cox ehalisi olan 8 943 nefer ile Vendam qesebesi en az ise 44 nefer ile Kusnet kendi olmusdur 5 744 nefer sakin ile Nic 4 962 nefer ile Bum qesebesi 3 798 nefer ile Mixliqovaq 3 041 nefer ile Nohurqislaq 2 804 nefer ile Zaragan 2 618 nefer ile Tuntul 2557 nefer ile Soltannuxa 2 512 nefer ile Mirzebeyli 2 149 nefer ile Aydinqislaq 2 008 nefer ile Yeni Dizaxli 1 944 nefer ile Qemervan 1 888 nefer ile Yenikend 1 876 nefer ile Tikanli 1 631 nefer ile Uludas 1 567 nefer ile Boyuk Pireli 1 544 nefer ile Hemzelli ve 1 527 nefer ile Emirvan kendi rayonun en boyuk kendleri siyahisinda yer alir Ehalisi 1 000 neferden az olan diger kendlerin umumi ehalisinin sayi ise 28 133 neferdir Rayonun umumi ehalisinin 54 286 neferi kisi 52 358 neferi ise qadindir 10 281 nefer ile ehalinin boyuk hissesini 25 29 yas araligi ehate edir 0 4 yas araligi sakinlerin sayi 9 608 5 9 yas 9 602 10 14 yas 7 102 15 19 yas 7 283 20 24 yas 9 297 30 34 yas 8 893 35 39 yas 6 970 40 44 yas 6 333 45 49 yas 6 635 50 54 yas 7 123 55 59 yas 6 854 60 64 yas 4 749 65 69 yas 2 497 70 yasdan yuxari ise 3 417 neferdir 2018 ci ilde rayonda 792 nikah 112 bosanma qeyde alinmisdir 29 usaq ise 1 yasina catmadan vefat etmisdir 545 olen 1 716 dogulan ile rayonun tebii artimi 1 171 nefer olmusdur Gorkemli sexsler General mayor Polad Hesimov Qebele seherinin merkezinde yerlesen Sehidler Xiyabaninin qarsisindan kecen kuceye Polad Hesimovun adi verilib Kucenin baslangic noqtesi Hezi Aslanov kucesi ile kesismeden baslayaraq son noqtesi Arif Haqverdiyev kucesi ile kesismeyedek davam edir IdmanEsas meqaleler Qebele FK ve Qebele aticiliq klubuQebele FK nin stadionu Respublikamizin butun bolgelerinde oldugu kimi Qebele rayonunda da muasir idman qugulari ve neheng idman obyektleri fealiyyet gosterir Qebele FK nin stadionlari hemcinin tikintisi davam etdirilen Tufandag dag xizek kompleksi ve Golf Resort idman ve istirahet merkezini numune gostermek olar Bunlarla yanasi Rayon Icra Hakimiyyeti terefinden her il orta mekteblerin idman meydancalari ve idman qurgulari esasli temir edilir istifade muddetini basa vurmus qurgular yenileri ile evez olunur Ilden ile rayonun kend ve qesebelerinde mekteblerin idman zallari esasli temir edilir ve yeni zallar tikilir Hemcinin idman sahesinde kecirilmis coxlu sayda tedbirler idmancilarimiz ucun ehemiyyetli olmus onlar atletika cudo futbol voleybol sahmat serbest gules taekvondo kikboksinq karate doyus novleri uzre respublika cempionlari beynelxalq yarislarin qalibi olmuslar Qebele FK nin avtobusu Bununla yanasi rayonda bir cox beynelxalq ve respublika seviyyeli yarislar Off road avtomobil yarisi uzre Beynelxalq turnir 17 olkeden 20 ye yaxin komandanin istirak etdiyi Ulu onder Heyder Eliyevin xatiresine hesr edilmis Beynelxalq velosiped turniri 15 yasa qeder futbolculardan ibaret komandalar arasinda 6 Avropa klubunun qatildigi Qebele Kuboku Futbol turniri Olimpiya yol yurusu adli kutlevi idman tedbiri velosiped uzre Azerbaycan cempionati oyun festivali ve s kecirilmisdir Rayonda idmanin maddi texniki bazasi mohkemlendikce serbest gules boks taekvondo ve basqa idman novleri uzre Azerbaycan yigma komandalari telim mesq ucun Qebeleye gelirler Hemcinin rayonda 1995 ci ilden beri Qebele rayon Gencler ve Idman idaresi fealiyyet gosterir Idare rayonda Dovlet Gencler ve Dovlet Idman siyasetini heyata kecirir Idarenin nezdinde ictimai esaslarla hazirda taekvondo serbest gules cudo karate kikboksinq boks armrestlinq sayokan doyus novu uzre bolmeler fealiyyet gosterir Hemin bolmeler rayon merkezinde ve bir sira yasayis menteqelerinde fealiyyet gosterir Idarenin fealiyyeti Gencler ve Idman Nazirliyi ve rayon Icra Hakimiyyeti terefinden razilasdirilmis is planina uygun olaraq gencler siyasetinin heyata kecirilmesine ve idmanin inkisafina istiqametlenmisdir Azerbaycanin pesekar futbol klublarinin istirak etdiyi Premyer Liqada Qebele FK ile temsil olunur Avrokubokun 2014 2015 movsumunde Avropa Liqasinin pley off merhelesinde Yunanistanin Panatinaykos klubunu iki oyunun neticesine gore meglub ederek Avropa Liqasinin qrup merhelesine vesiqe qazanmis Azerbaycanin nadir futbol klublarindan biridir Hemcinin rayonda Qebele aticiliq klubu kimi bir cox heveskar ve beynelxalq seviyyeli idman quruluslari fealiyyet gosterir TehsilRayonda Tehsil Nazirliyinin bir qolu olan Qebele Rayon Tehsil Sobesi yer alir ve rayonun butun tehsil qurumlarinin nezareti bu teskilata tapsirilib Rayonda umumilikde 96 tehsil qurumu yer alir Bunlara 23 bagca 5 mektebdenkenar terbiye muessisesi 53 tam orta mekteb 11 umumi orta mekteb ve 4 ibtidai mekteb aiddir Rayonda her il yerli olimpiyadalar kecirilir Bundan elave Rayon Icra Hakimiyyeti terefinden her il mutemadi olaraq tehsil ocaqlari esasli temir edilir istifade muddetini basa vurmus avadanliqlar yenileri ile evez olunur Ilden ile rayonun kend ve qesebelerinde mekteblerin idman zallari esasli temir edilir ve yeni zallar tikilir Qebele rayonunun turizm sektorunun teqdirelayiq inkisafi neticesinde yeni ixtisasli kadr elde etmek ucun rayonda Qebele Turizm ve Otelcilik uzre Pese Tedris Merkezi fealiyyet gosterir Bununla yanasi rayonda Qebele Pese mektebi de vardir Rayonda 2 pese mektebi fealiyyet gosterir Rayon mekteblerinde umumilikde 22 356 nefer tehsil alir ki bunlardan 11 656 si kisi 10 700 u qadindir Ehalinin 98 5 i oxuma yazma bacarir Bununla yanasi rayonda 27 kitabxana 36 klub 3 muzey yer alir Maddi medeni irsiQebele rayonunun en meshur tarixi medeni abidesi eramizin I esrine aid yazili menbelerde Pliniy ve b adi cekilen qedim Qebele seheridir 1800 ilden cox movcud olmus Qebele seheri 600 il erzinde Qafqaz Albaniyasi dovletinin paytaxti olmusdur Qedim seherin xarabaliqlari rayon merkezinden 15 km mesafede Qaracay ve Covurlu cayinin arasindaki erazide yerlesir Bundan basqa rayonda yuzlerle diger tarix ve medeniyyet abidesi var Onlara misal olaraq Emili kendinde IV VIII esrlere aid alban mebedini Bum kendinde XIX esre aid mescidi Bayramkoxa kendinde IX XIV esrlere aid Ustacan qalasini Sefili kendinde XVII esre aid meqbereni Hemzeli kendinde XVI esre aid Sixbaba pirini Komrad daginin zirvesindeki Komrad pirini Nic kendinde Haci Qerib mescidini ve XIX esrde yasamis Bolu beyin yasayis evini gostermek olar Hezre kendinde Seyx Bedreddin ve Seyx Mansur meqbereleri XV esre aid edilir Nic kendinin yaxinliginda Yalovlu dagda eramizdan evvel III I esrlerde insan meskenleri olmusdur Bu erazide demir bicaqlar xencerler qilinclar tuncdan hazirlanmis uzukler qizil sirgalar deyirman daslari ve basqa esyalar askar edilmisdir Azerbaycanin simal erazisinde dagliq ve Aran rayonlarda hemin dovre aid arxeoloci medeniyyet elmde Yaloylu medeniyyeti adlanir MetbexQebele asi plovu Qoz dolmasi Dovga Ucqulaq paxlavaYerli mediaSovet dovrunde Qebelede qezeti nesr olunurdu Gabalacity net Bir qrup qebeleli genc terefinden hazirlanan Gabalacity net internet adresi Qebele rayonu barede melumatlarin oturulmesi rayonun turizm potensialinin tanidilmasi meqsedi dasiyir www gabalacity net 2014 05 17 at the Wayback Machine Qebele qezeti Hazirda Qebele rayon Icra hakimiyyeti ve redaksiya kollektivinin tesisciliyi ile nesr olunan qezet 1933 cu il oktyabr ayinin 15 de 2 sehifelik Bolsevik mubarizi adi ile isiq uzu gormusdur Sonralar Mubariz Yeni heyat Qalibiyyet Qebele adlari ile cap olunan qezetin bu dovrler erzinde 16 redaktorundan 3 u Baba Qehremanov Ramazan Ismayilov ve Eziz Ezizov mueyyen fasilelerden sonra ikinci defe qezetin redaktoru olmuslar Qezetde uzun muddet sobe mudiri islemis sair Taceddin Sahdagli da bir muddet qezete redaktorluq etmisdir Indi qezete evveller redaksiyada sobe mudiri ve mesul katib vezifelerinde calismis Nadir Atakisiyev rehberlik edir SekillerQardaslasmis seherlerSeherlerarasi elaqelerin guclendirilmesi meqsedile Qebele rayonu resmi olaraq 5 seher ile qardaslasmisdir Kislovodsk Rusiya Sisert Rusiya Komrat Moldova Israil KoreyaIstinadlarUmumi melumat Azerbaycan Respublikasinin inzibati erazi vahidleri Inzibati kend rayonlari 01 01 2006 sehife 12 Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde Mesul katib akademik T M Nagiyev Azerbaycan cildi Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2007 884 sehife ISBN 9789952441017 2010 11 13 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 10 26 www e qanun az 2020 02 07 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 mart 2020 Azerbaycanin biomuxtelifliyi biodiversity az 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 13 mart 2020 Seherlerarasi telefon kodlari aztelekom az az 2018 05 03 tarixinde Istifade tarixi 13 mart 2020 Azerbaycan Respublikasinin Baki Gence ve Sumqayit seherlerinin Abseron Agdas Agsu Agcabedi Balaken Berde Beyleqan Vartasen Quba Qutqasen Daskesen Imisli Yevlax Kelbecer Kurdemir Gedebey Goranboy Lacin Lerik Lenkeran Mirbesir Puskin Saatli Fuzuli Cebrayil ve Samxor rayonlarinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti Susa rayonunun inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari 2022 05 02 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 09 Qabissanli Sakir Qebele kendleri dunyanin en qedim toponimleridir www anl az 2020 02 17 tarixinde Istifade tarixi 13 mart 2020 Qabissanli Sakir Qebele ve Ismayilli kendlerinin toponimleri www anl az 2020 02 15 tarixinde Istifade tarixi 13 mart 2020 Tarixi QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2020 02 21 tarixinde Istifade tarixi 13 mart 2020 Azerbaycan Respublikasinin Baki Gence ve Sumqayit seherlerinin Abseron Agdas Agsu Agcabedi Balaken Berde Beyleqan Vartasen Quba Qutqasen Daskesen Imisli Yevlax Kelbecer Kurdemir Gedebey Goranboy Lacin Lerik Lenkeran Mirbesir Puskin Saatli Fuzuli Cebrayil ve Samxor rayonlarinin Dagliq Qarabag Muxtar Vilayeti Susa rayonunun inzibati erazi bolgusunde qismen deyisiklikler edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Ali Sovetinin 7 fevral 1991 ci il tarixli 54 XII sayli Qerari az e qanun az 1991 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 18 Sitat sehvi Yanlis lt ref gt teqi 0 adli istinad ucun metn gosterilmeyib Sara Asurbeyli Sirvansahlar Dovleti VI XVI esrlerde Sira daglar qoynunda yerlesen QEBELE terratravel az az 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qedim ve muasir Qebele dunyanin esas turizm merkezlerinden birine cevrilmekdedir Xeberler QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebelenin fusunkar tebieti turistleri ozune celb edir azertag az az 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 https azvision az az 2020 04 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebelenin fusunkar tebieti ve tarixi abideleri mekteblilerde zengin teessurat dogurub Trend Az az 13 noyabr 2016 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Ereblerin Qebele sevgisi oteller bayram edecek Sputnik Azerbaijani az 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebele dunyanin esas turizm merkezlerinden birine cevrilir Gezmeli Az 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebele meselerinde yangin davam edir BBC News Azerbaycanca az 30 avqust 2017 2017 09 07 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebele rayonunun torpaqlarinin muxtelifliyi fins az 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebele Beynelxalq Musiqi Festivali esl musiqi bayramidir mehribanaliyeva preslib az 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Tebiet qoynunda istirahet www azerbaijan booking com 2020 04 06 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 khatai cls az 2020 04 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 aprel 2020 De mar Studio www realtv az az 2020 04 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 6 aprel 2020 GABALA Umumi Melumat visitgabala com 2020 05 14 tarixinde Istifade tarixi 6 aprel 2020 Azerbaycanda flora fauna ve torpaq ortuyunun biomuxtelifliyinin oyrenilmesi genefondun qorunmasi ve semereli istifadesi Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Istifade tarixi 6 aprel 2020 olu kecid Mehyeddinqizi Selale Qafqazin incisi Qebele PDF Milli Kitabxana 2019 07 16 tarixinde PDF Istifade tarixi 6 aprel 2020 Qebelede Biomuxtelifliye Sermaye ve yasiq teserrufata yardim movzusunda beynelxalq seminar kecirilir AZERTAG 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Turyancay Dovlet Tebiet Qorugu Azerbaycan Respublikasi Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi eco gov az az 2020 02 07 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Ismayilli Dovlet Tebiet Qorugu www azerbaijans com 2020 02 28 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele Dovlet Tebiet Yasaqligi Azerbaycan Respublikasi Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi eco gov az az 2020 01 10 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 DOVLET TEBIET YASAQLIQLARI PDF Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin PREZIDENT KITABXANASI 2020 01 09 tarixinde PDF Istifade tarixi 15 mart 2020 Sahdag Milli Parki Azerbaycan Respublikasi Ekologiya ve Tebii Servetler Nazirliyi eco gov az az 2020 02 27 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Sahdag Milli Parki ISMAYILLI RAYON Icra Hakimiyyeti ismayilli ih gov az 2020 04 04 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Cografi movqeyi QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2020 07 21 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Rayonun iqlimi Esas iqlim tipleri Rayonun iqliminin teserrufat krort turizm ve saglamliq baximindan ehemiyyeti Vahid Merkezlesdirilmis Kitabxana Portali Istifade tarixi 15 mart 2020 olu kecid Cenubda payiz simalda qis Qebele ag orpeye burunub VIDEO Sputnik Azerbaijani az 2020 11 25 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Repost az 2017 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 mart 2020 Ismayilli Regional Medeniyyet Idaresi ismayilli mctgov az 2021 04 11 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebeleye 5 santimetrden cox qar yagdi VIDEO Trend Az az 12 noyabr 2018 2018 11 16 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Kabala Azerbaijan Climate Global Warming and Daylight Charts and Data www climate charts com 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele rayonu haqqinda nmdk gov az 2020 08 05 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Iqtisadiyyat QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2020 02 21 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Azerbaycanin filiz yataqlari atlasi hazirlanib AZERTAG 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele www matrixoasis az az 2020 02 16 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebelede Beynelxalq Aeroport acilmisdir Merasimde Prezident Ilham Eliyev istirak etmisdir AZERTAG 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebelede kend teserrufati mehsullari istehsali 3 4 faiz artib Xeberler QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti qebele ih gov az 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele rayonu kend teserrufati uzre statistik gostericiler Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Istifade tarixi 15 mart 2020 olu kecid Dovlet Mesgulluq Xidmeti Qebele rayonunda emek yarmarkasi kecirecek Xeberler QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2016 12 07 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Sosial terefdaslarin Mesgulluq Xidmetinde rolu movzusunda Deyirmi Masa Xeberler QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qabala ih gov az 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele Rayon Mesgulluq Merkezi 283 neferi isle temin etmisdir AZERTAG 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Oten il Qebelede 3206 yeni is yeri acilib AZERTAG 2020 05 30 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Gilan Qida Seherciyi Yenilikler Media Gilan Holdinq gilanholding com 2020 10 17 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Babayev Tahmin Qebelede yeni is yerleri yaradilib qadinlarin mesgullugu artirilir Aztv az ingilis 2019 11 02 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele rayonu uzre ticaret ve iase statistik gostericileri Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesi Istifade tarixi 15 mart 2020 olu kecid Turizm QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2020 02 25 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Bu gun Qebelede XI Beynelxalq Musiqi Festivali baslayir Xeberler Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi 31 iyul 2019 2020 01 31 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele rayon uzre Pilot layihesi cercivesinde tedbirler davam edir Xeberler Azerbaycan Respublikasi Medeniyyet Nazirliyi 15 mart 2018 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele dunyanin turizm merkezlerinden birine cevrilir AZERTAG 2017 08 17 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Azerbaycan Prezidentinin Resmi internet sehifesi XEBERLER Tedbirler president az az 2016 04 02 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 GABALA Qebele Arxeoloji Merkezi Cuxur Qebele visitgabala com 2020 04 05 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Gabalacity 2014 01 06 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 mart 2020 Samadov Anar Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi az 2017 08 16 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 mart 2020 Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi 2019 03 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 mart 2020 Icra hakimiyyeti general Polad Hesimov kucesi ile bagli meseleye aydinliq getirdi 2020 09 19 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 06 Idman QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2020 02 21 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Olimpiya Kompleksleri www mys gov az 2019 09 30 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebelede serbest gules uzre kecirilen zona yarisi basa catib AZERTAG 2016 10 27 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele daha bir beynelxalq yarisa evsahibliyi edir Sputnik Azerbaijani az 2020 11 24 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebelede beynelxalq taekvondo turnirine start verildi Fotoreportaj www gabalafc az az 2019 02 28 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebelede stend aticiligi uzre Beynelxalq Qran Pri yarislari kecirilecek Xeberler QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebelede kecirilen Beynelxalq Qran pri yarislarinda daha uc idmancimiz medal qazanmisdir Xeberler QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele Rayon Gencler ve Idman Idaresi Gabala Tour 20 fevral 2020 Istifade tarixi 15 mart 2020 olu kecid Gencler ve Idman Nazirliyi Struktur www mys gov az 2019 08 08 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele FK Niderlandda azadinform az 2014 10 07 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele Avroliqa ucun 18 futbolcu sifaris etdi Premyer Az 2019 07 14 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Tehsil QEBELE RAYON Icra Hakimiyyeti www qebele ih gov az 2014 11 12 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele Dovlet Pese Tehsil Merkezinin yeni binasi istifadeye verilib Azerbaycan Respublikasi Tehsil Nazirliyi az 2018 06 06 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele rayonu uzre tehsil statisik gostericileri Azerbaycan Respublikasi Dovlet Statistika Komitesi Istifade tarixi 15 mart 2020 olu kecid Qebele ve Kislovodsk seherleri qardaslasacaq Musavat 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Qebele ve Rusiyanin Sisert seheri qardaslasa biler Interfax 2022 03 31 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Sefir Baki ve Kisineu Qebele ile Komrat gelen il qardaslasacaq Baku News 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 AzIz in bas direktoru Quba ve Maalot Tarsixa qardas seherler olacaq Hakimiyyet az 2021 08 09 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020 Koreya sefiri Qebele ve Qyonqcu seherleri arasinda qardaslasma haqqinda sened imzalanacaq AZERTAG 2019 07 19 tarixinde Istifade tarixi 15 mart 2020
Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
