Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Vaşaq (lat. Lynx) — heyvanlar aləminin xordalılar tipinin məməlilər sinfinin yırtıcılar dəstəsinin pişiklər fəsiləsinə aid heyvan cinsi. Təhlükə həddinə yaxınlaşır, yaxın gələcəkdə təhlükəli vəziyyətə düşə bilər. Geniş yayılmış, bəzi yerlərdə adi, lakin antropogen təsir altında sayı azalan həssas növdür.
| Vaşaq | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Yarımsinif: Klad: İnfrasinif: Maqndəstə: Dəstəüstü: Klad: Qranddəstə: Mirdəstə: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Yarımdəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Cins: Vaşaq | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici görünüşü
Bədəninin uzunluğu 82-109 sm, quyruğunun uzunluğu 20-24 sm, çəkisi 8-21 kq olur. Ayaqları qüvvətli, nisbətən uzun, pəncələri çox enlidir. Qulaqlarında fırçayabənzər uzun tüklər var. Açıq-sarı, kürən və ya xallı olur.
Yayılması
Avropa, Qafqaz, Sibir, Orta Asiya, Uzaq Şərq, Şimali Himalayda yayılmışdır. Azərbaycanda tarixi arealı bütün dağların meşə qurşağını, dağətəyi alçaqdağlı silsilələri, Naxçıvanı və Zuvand yaylasını əhatə edirdı. Meşə sahələrinin azalması nəticəsində bir çox ərazilərdə artıq yoxa çıxmışdır. Son 10 ilin tədqiqatları vaşaqın Hirkan meşələrində, Zəngəzur silsiləsində, Mingəçevir su anbarının ətrafındakı arid landşaftlarda yaşayıb qalmasını müəyyən etmişdir. Kiçik Qafqazın işğaldan azad edilmiş ərazilərində də yayılması güman olunur. Daha stabil və sıx populyasiya Axar-baxar silsiləsində mövcuddur.
Yaşayış yerləri və həyat tərzi
Yaşayış yerləri həm meşəli, həm də qayalı çılpaq əraziləri əhatə edir. Ardıc və üstünlük təşkil edən seyrək meşəlikdə də rast gəlinir. Qidasını orta və kiçik ölçülü məməlilər (cüyür, , tur, maral və d, dovşan, siçankimilər və s), quşlar (tetra, ular, qırqovul, kəklik və s) təşkil edir. Cütləşmə dövrü fevral-mart aylarına təsadüf edir, 3-3.5 aylıq hamiləlik dövründən sonra 2-3 bala doğurlar.
Sayı
Dəqiq sayı məlum deyildir. Çalalarda, ağac köklərinin altında, qayaların dərələrində yuvasını qurur. Balaları böyütmək prosesində dişi və erkək iştirak edirlər. Əsasən dovşan, gəmiricilər və quşları yeyir; bəzən dırnaqlı heyvanlara (cüyür və s.) hücum edir. Çox vaxt gecələr ova çıxır.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Yaşayış yerlərinin azalması, insan tərəfindən birbaşa təqib olunması və qida obyektlərinin sayının azalmasıdır.
Tətbiq olunmuş və lazımi mühafizə tədbirləri
IUCN siyahısına salınmışdır. Növün yaşayış yerləri Türyançay, Korçay, Zaqatala, İlisu qoruqlarında, Şahdağ, Hirkan, Zəngəzur, Göygöl, Altı-ağac milli parklarında, Zuvand, Ordubad, Qax, Korçay, Qızılca, Şəmkir, Şəki, Qəbələ mühafizə olunur.
Qida bazasının möhkəmləndirilməsi məqsədilə Acınohur düzündə və ətraf ərazilərdə ceyranın, Hirkan Milli Parkında nəcib maralın tarixi arealını bərpa etmək, XMOTƏ-lər arasında ekoloji dəhlizlər təşkil etmək.
Növləri
- Kanada vaşaqı (Lynx canadensis)
- Adi vaşaq (Lynx lynx)
- Kürən vaşaq (Lynx rufus)
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2006.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- http://www.eco.gov.az/milliparklar.php 2011-09-25 at the Wayback Machine Milli parklar
- http://www.azerbaijan.az/portal/maps/zoogeographic_a.html 2012-04-30 at the Wayback Machine Zoocoğrafi xəritə
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vasaq lat Lynx heyvanlar aleminin xordalilar tipinin memeliler sinfinin yirticilar destesinin pisikler fesilesine aid heyvan cinsi Tehluke heddine yaxinlasir yaxin gelecekde tehlukeli veziyyete duse biler Genis yayilmis bezi yerlerde adi lakin antropogen tesir altinda sayi azalan hessas novdur VasaqElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Tipustu SonagizlilarTip XordalilarKlad Yarimtip OnurgalilarInfratip AgizcenelilerKlad Klad Klad Klad XoanlarKlad Klad Klad Klad Klad Sinifustu DordayaqlilarKlad Klad Sinif MemelilerKlad Klad Klad Klad Klad Klad Klad Yarimsinif Vehsi heyvanlarKlad EuteriyalarInfrasinif PlasentalilarMaqndeste Desteustu LavrazioterilerKlad Qranddeste Mirdeste FeraeKlad Klad Klad YirticikimilerDeste YirticilarYarimdeste PisikkimilerFesile PisiklerYarimfesile Kicik pisiklerCins VasaqBeynelxalq elmi adiLynx Robert Kerr 1792 Sekil axtarisiITIS 180581NCBI 13124EOL 18767FW 41058Azerbaycanda vasaqin areali Xarici gorunusuBedeninin uzunlugu 82 109 sm quyrugunun uzunlugu 20 24 sm cekisi 8 21 kq olur Ayaqlari quvvetli nisbeten uzun penceleri cox enlidir Qulaqlarinda fircayabenzer uzun tukler var Aciq sari kuren ve ya xalli olur YayilmasiAvropa Qafqaz Sibir Orta Asiya Uzaq Serq Simali Himalayda yayilmisdir Azerbaycanda tarixi areali butun daglarin mese qursagini dageteyi alcaqdagli silsileleri Naxcivani ve Zuvand yaylasini ehate edirdi Mese sahelerinin azalmasi neticesinde bir cox erazilerde artiq yoxa cixmisdir Son 10 ilin tedqiqatlari vasaqin Hirkan meselerinde Zengezur silsilesinde Mingecevir su anbarinin etrafindaki arid landsaftlarda yasayib qalmasini mueyyen etmisdir Kicik Qafqazin isgaldan azad edilmis erazilerinde de yayilmasi guman olunur Daha stabil ve six populyasiya Axar baxar silsilesinde movcuddur Yasayis yerleri ve heyat terziYasayis yerleri hem meseli hem de qayali cilpaq erazileri ehate edir Ardic ve ustunluk teskil eden seyrek meselikde de rast gelinir Qidasini orta ve kicik olculu memeliler cuyur tur maral ve d dovsan sicankimiler ve s quslar tetra ular qirqovul keklik ve s teskil edir Cutlesme dovru fevral mart aylarina tesaduf edir 3 3 5 ayliq hamilelik dovrunden sonra 2 3 bala dogurlar SayiDeqiq sayi melum deyildir Calalarda agac koklerinin altinda qayalarin derelerinde yuvasini qurur Balalari boyutmek prosesinde disi ve erkek istirak edirler Esasen dovsan gemiriciler ve quslari yeyir bezen dirnaqli heyvanlara cuyur ve s hucum edir Cox vaxt geceler ova cixir Mehdudlasdirici amillerYasayis yerlerinin azalmasi insan terefinden birbasa teqib olunmasi ve qida obyektlerinin sayinin azalmasidir Tetbiq olunmus ve lazimi muhafize tedbirleriIUCN siyahisina salinmisdir Novun yasayis yerleri Turyancay Korcay Zaqatala Ilisu qoruqlarinda Sahdag Hirkan Zengezur Goygol Alti agac milli parklarinda Zuvand Ordubad Qax Korcay Qizilca Semkir Seki Qebele muhafize olunur Qida bazasinin mohkemlendirilmesi meqsedile Acinohur duzunde ve etraf erazilerde ceyranin Hirkan Milli Parkinda necib maralin tarixi arealini berpa etmek XMOTE ler arasinda ekoloji dehlizler teskil etmek NovleriKanada vasaqi Lynx canadensis Adi vasaq Lynx lynx Kuren vasaq Lynx rufus IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2006 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 http www eco gov az milliparklar php 2011 09 25 at the Wayback Machine Milli parklar http www azerbaijan az portal maps zoogeographic a html 2012 04 30 at the Wayback Machine Zoocografi xeriteHemcinin bax