Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arktika iqlimi — Yer kürəsinin şimal qütbü ətrafınıda, Arktika ərazisində hakim olan iqlim. Arktik iqlim uzun, soyuq və qısa sərin yayı ilə xarakterizə olunur. Bu ərazidə kəskin iqlim göstəriciləri müşahidə olunsada, ancaq bütün bölgədə həm yay da, həm də qışda ekstremal günəş radiasiyası qeydə alınır.
Radiasiya balansı
Qütb gündüzləri və gecələri il ərzində qeyri-bərabər günəş radiasiyasının düşməsinə şərait yaradır. Bölgənin cənub rayonlarında radiasiya balansı müsbətdir: 10–15 kkal/(sm²·il), yəni mülayim qurşaq ərazisindən 2–3 dəfə az. Mərkəzi hissələrdə isə 2–3 kkal/(sm²·il)-dir.
Temperatur rejimi
İl ərzində temperaturun alçaq olmasının səbəbi ərazinin yayda az qızması, qışda isə intensiv soyumasıdır. Qışda Arktikanın çox hissəsi intensiv siklon təsirinə məruz qalır; Atlantik okeanının şmimalından və qismən Sakit okeandan gələn siklonlar havanın temperaturunu nisbətən qaldırır (–2-dən –10˚C-yədək), buludluluğu, yağıntıların miqdarını maksimuma çatdırır, havanı kəskin dəyişdirir və tez-tez güclü küləklərin əsməsinə səbəb olur. Antisiklonlar qış da, əsasən, Arktikanın Sibir regyonunda güclənir, Arktika hövzəsinin Sakit okean boyu hissəsində (Kanada və Qrenlandiya) isə nisbətən zəif inkişaf edir. Burada Arktik iqlim, demək olar ki, tamamilə isti Şimali Atlantika axınının təsiri altındadır. Berinq boğazının ensiz və dayaz olması Sakit okeanın isti sularının Arktikaya təsirini nisbətən zəiflədir.
Arktikanın Atlantika okeanı rayonunun cənub hissəsində qışın ən soyuq ayının (yanvar) orta temperaturu –2-dən –4°C-yədək, Barens dənizinin şimalında, qərbində, Baffin və Çukot dənizlərində –25 °C, Arktikanın Sibir rayonunda, Kanadanın şimalında və Arktika hövzəsinin ona yaxın hissəsində –32-dən –36°C-yə — dək, Qrenlandiyanın mərkəzi hissəsində –45-dən –50°C-yədək, onun buzlaq qalxanında –65,5°C-yədəkdir. Yayda ən isti ayın (iyul) orta tempmeraturu 0°C-dən (Arktikanın mərkəzi hissəsində və Atlantik hövzəsində) 2–3°C-yədək (sahil yaxınlığında) qalxır. Qrenlandiyanın mərkəzi hissəsində iyulda orta tempmperaturu –10, –12°C-dən çox deyil.
Rütubətlənmə və küləklər
Mütləq rütubət az, nisbi rütubət isə çox (80–90%) olur. Avrasiya sahillərində qeyri-sabit və güclü cənub və cınub-qərb küləkləri əsir; tez-tez çovğunlar olur. Dağlarda, adətən, əsən bora küləklərinin sürəti 40 m/san-yə çatır.
Yağıtılar
Arktik iqlimə aid olan Atlantik və Sakit okeanlara yaxın ərazilərində yağıntının illik miqdarı 700 mm, sahil zonalarında 100–250 mm-dir.
Buz qatı
Arktik iqlim hakim olan ərzilərdə böyük buz qatı örtüyü üstünlük təşkil edir. Arktika ərazisində buz qatının sahəsi 2 milyon km²-dir. Qütb ərazilərdə illik buz qatının sahəsi qışda 11 milyon km², yay da isə 8 milyon km²-dir. Bir illik buz örtüyünün qalınlığı 1–2 metr, çoxillik buz qatı isə 3–4 metr qalınlıqda olur.
Arktik iqlimdə dəyişikliklər
Arktik iqlim 20 əsrdə xeyli dəyişikliyə məruz qalmışdır. 1920-ci illərdən havanın temperaturu artmağa başlamış, 1930–40 il-lərdə qış aylarında 5–7°C artmış, nəticədə dənizlərin ümumi buzluluğu azalmış, buzlar nazilmişdir. Daha sonra ilıq Şimali Atlantika axını güclənmiş, dənizlərdə temperatur və duzluluq artmış -dır. 1950–70 illərdə bir qədər soyuqlaşma başlamış, sonrakı onilliklər də isə, əsasən, iqlimin qlobal istiləşməsi nəticəsində temperatur yenidən qalxmağa baş lamışdır.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
İstinad
Arktika // Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 2-ci cild: Argentina – Babilik (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2010. səh. 50–51. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arktika iqlimi Yer kuresinin simal qutbu etrafinida Arktika erazisinde hakim olan iqlim Arktik iqlim uzun soyuq ve qisa serin yayi ile xarakterize olunur Bu erazide keskin iqlim gostericileri musahide olunsada ancaq butun bolgede hem yay da hem de qisda ekstremal gunes radiasiyasi qeyde alinir B P Alisova gore Yerin iqlim qursaqlariRadiasiya balansiQutb gunduzleri ve geceleri il erzinde qeyri beraber gunes radiasiyasinin dusmesine serait yaradir Bolgenin cenub rayonlarinda radiasiya balansi musbetdir 10 15 kkal sm il yeni mulayim qursaq erazisinden 2 3 defe az Merkezi hisselerde ise 2 3 kkal sm il dir Temperatur rejimiArktika erazisinde yanvar ayinin orta temperaturuArktika erazisinde iyul ayinin orta temperaturu Il erzinde temperaturun alcaq olmasinin sebebi erazinin yayda az qizmasi qisda ise intensiv soyumasidir Qisda Arktikanin cox hissesi intensiv siklon tesirine meruz qalir Atlantik okeaninin smimalindan ve qismen Sakit okeandan gelen siklonlar havanin temperaturunu nisbeten qaldirir 2 den 10 C yedek buludlulugu yagintilarin miqdarini maksimuma catdirir havani keskin deyisdirir ve tez tez guclu kuleklerin esmesine sebeb olur Antisiklonlar qis da esasen Arktikanin Sibir regyonunda guclenir Arktika hovzesinin Sakit okean boyu hissesinde Kanada ve Qrenlandiya ise nisbeten zeif inkisaf edir Burada Arktik iqlim demek olar ki tamamile isti Simali Atlantika axininin tesiri altindadir Berinq bogazinin ensiz ve dayaz olmasi Sakit okeanin isti sularinin Arktikaya tesirini nisbeten zeifledir Arktikanin Atlantika okeani rayonunun cenub hissesinde qisin en soyuq ayinin yanvar orta temperaturu 2 den 4 C yedek Barens denizinin simalinda qerbinde Baffin ve Cukot denizlerinde 25 C Arktikanin Sibir rayonunda Kanadanin simalinda ve Arktika hovzesinin ona yaxin hissesinde 32 den 36 C ye dek Qrenlandiyanin merkezi hissesinde 45 den 50 C yedek onun buzlaq qalxaninda 65 5 C yedekdir Yayda en isti ayin iyul orta tempmeraturu 0 C den Arktikanin merkezi hissesinde ve Atlantik hovzesinde 2 3 C yedek sahil yaxinliginda qalxir Qrenlandiyanin merkezi hissesinde iyulda orta tempmperaturu 10 12 C den cox deyil Rutubetlenme ve kuleklerMutleq rutubet az nisbi rutubet ise cox 80 90 olur Avrasiya sahillerinde qeyri sabit ve guclu cenub ve cinub qerb kulekleri esir tez tez covgunlar olur Daglarda adeten esen bora kuleklerinin sureti 40 m san ye catir YagitilarArktik iqlime aid olan Atlantik ve Sakit okeanlara yaxin erazilerinde yagintinin illik miqdari 700 mm sahil zonalarinda 100 250 mm dir Buz qatiArktik iqlim hakim olan erzilerde boyuk buz qati ortuyu ustunluk teskil edir Arktika erazisinde buz qatinin sahesi 2 milyon km dir Qutb erazilerde illik buz qatinin sahesi qisda 11 milyon km yay da ise 8 milyon km dir Bir illik buz ortuyunun qalinligi 1 2 metr coxillik buz qati ise 3 4 metr qalinliqda olur Arktik iqlimde deyisikliklerArktik iqlim 20 esrde xeyli deyisikliye meruz qalmisdir 1920 ci illerden havanin temperaturu artmaga baslamis 1930 40 il lerde qis aylarinda 5 7 C artmis neticede denizlerin umumi buzlulugu azalmis buzlar nazilmisdir Daha sonra iliq Simali Atlantika axini guclenmis denizlerde temperatur ve duzluluq artmis dir 1950 70 illerde bir qeder soyuqlasma baslamis sonraki onillikler de ise esasen iqlimin qlobal istilesmesi neticesinde temperatur yeniden qalxmaga bas lamisdir Hemcinin baxArktikaXarici kecidlerIstinadArktika Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 2 ci cild Argentina Babilik 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2010 seh 50 51 ISBN 978 9952 441 05 5