Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Moldova və ya rəsmi adı ilə Moldova Respublikası (mold. Republika Moldova), keçmiş mənbələrdə Moldaviya — Şərqi Avropada dövlət. Moldova dənizə çıxışı olmayan ölkələrdən biridir. Şimal, şərq və cənubda Ukrayna, qərbdə isə Rumıniya ilə həmsərhəddir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri Kişinyov şəhəri, ümumi sahəsi 33,846 kvadrat kilometrdir. Moldova 1940-cı ildə SSRİ tərəfindən Rumıniyadan qoparılmış Bessarabiya torpaqlarında yaradılmış və SSRİ-nin tərkibinə müttəfiq respublika statusu ilə daxil edilmişdir. Moldovanın Dnestr çayından şərqdəki əraziləri 1991-ci ildən tanınmamış Dnestryanı Moldov Respublikasının nəzarətindədir.
| Moldova | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| mold. Republica Moldova | |||||
| |||||
| Discover the routes of life | |||||
| Himn: "" (azərb. "Bizim dilimiz") | |||||
 | |||||
| Tarixi | |||||
| • Müstəqilliyin elanı | 27 avqust 1991 | ||||
| Rəsmi dilləri |
| ||||
| Paytaxt | Kişinyov | ||||
| İdarəetmə forması | Parlamentli respublika | ||||
| Prezident | [ 24.XII.2020 ~ ] | ||||
| Baş nazir | [ 6.VIII.2021 ] | ||||
| Sahəsi | Dünyada 140-cı | ||||
| • Ümumi | 33,846 km² km² | ||||
| • Su sahəsi (%) | 1,4 | ||||
| Əhalisi | |||||
| • Əhali | 2,682,000 nəfər (129-cu) | ||||
| • Siyahıyaalma (5.10.2004) | 3 938 679 nəf. | ||||
| • Sıxlıq | 120 nəf./km² (87-ci) | ||||
| ÜDM (AQP) | |||||
| • Ümumi | 17,19 milyard dollar (148-ci) | ||||
| • Adambaşına | 4 800 dollar () | ||||
| Valyuta | Moldova leyi | ||||
| İnternet domeni | .md | ||||
| MD | |||||
| BOK kodu | MDA | ||||
| Telefon kodu | +373 | ||||
| Saat qurşaqları | | ||||
| Nəqliyyatın yönü | sağ[d] | ||||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||||
Etimologiya
Moldovanın adı Moldova çayının adındandır. Moldova Knyazlığının 1359-cu ildə əsası qoyulanda bu çayın vadisi siyasi mərkəz idi.
Əhali
Vətəndaşlıq
- 5–12 oktyabr 2004-cü il əhali siyahıyaalınmasına yekunlarına əsasən:
- Moldova əhalisinin ümumi sayı 3,383,332 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- Moldova Respublikası vətəndaşları: 3,371,082 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- İkili vətəndaşlığı olanlar: 12,705 nəfər
- Xarici dövlətlərin vətəndaşları: 6,486 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- MDB və Baltikyanı dövlətlərin vətəndaşları: 5,554 nəfər
- Digər dövlətlərin vətəndaşları: 932 nəfər
- Moldova Respublikası vətəndaşları: 3,371,082 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- Moldova əhalisinin ümumi sayı 3,383,332 nəfər olmuşdur. Onlardan:
Milli tərkib
| Etnik qrup | Moldova R. | Etnik qrup | Dnestryanı R. |
|---|---|---|---|
| cəmi | 3 383 332 | cəmi | 555 347 |
| moldavan | 2 564 850 | moldavan | 177 382 |
| ukraynalı | 282 406 | rus | 168 678 |
| rus | 201 219 | ukraynalı | 160 069 |
| qaqauz | 147 500 | bolqar | 13 858 |
| rumın | 73 276 | qaqauz | 4 096 |
| bolqar | 65 662 | belorus | 3 811 |
| qaraçı | 12 271 | alman | 2 071 |
| belorus | 5 059 | yəhudi | 1 259 |
| yəhudi | 3 608 | … | … |
| polyak | 2 383 | … | … |
| erməni | 1 829 | … | … |
| alman | 1 616 | … | … |
| tatar | 974 | … | … |
| azərbaycanlı | 891 | … | … |
| gürcü | 501 | … | … |
| yunan | 482 | … | … |
| litvalı | 259 | … | … |
| latış | 185 | … | … |
| eston | 77 | … | … |
| digər | 4 264 | digər | 6 924 |
| m.g. | 14 020 | m.g. | 17 199 |
- Qeyd: m.g. — Milliyyətini göstərməyənlər.
Dil
Hal-hazırda Moldovada rəsmi dil Moldovan dilidir. Bu dil Rumın dili ilə eynidir, lakin rumınlardan fərqli olaraq, Moldovanların öz xüsusi dialekti var. Ölkədə, əsasən də paytaxt Kişinyovda moldovanlar rus dilində də danışırlar.
| Etnik qrup | Say | Moldovan dili | Ukrayna dili | Rus dili | Qaqauz dili | Rumın dili | Bolqar dili | Digər dillər | Bilinmir |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| cəmi | 3 383 332 | 2 029 847 | 186 394 | 380 796 | 137 774 | 558 508 | 54 401 | 21 504 | 14 108 |
| moldovan | 2 564 849 | 2 011 403 | 3 606 | 63 290 | 402 | 481 593 | 493 | 4 062 | … |
| ukraynalı | 282 406 | 8 189 | 180 981 | 89 853 | 510 | 2 358 | 149 | 366 | … |
| rus | 201 218 | 3 279 | 586 | 195 573 | 180 | 1 341 | 163 | 96 | … |
| qaqauz | 147 500 | 1 274 | 616 | 8 618 | 136 155 | 338 | 318 | 181 | … |
| rumın | 73 276 | 1 139 | 131 | 571 | 3 | 71 327 | 6 | 99 | … |
| bolqar | 65 662 | 2 084 | 110 | 9 134 | 395 | 682 | 53 178 | 79 | … |
| digər | 34 401 | 2 478 | 364 | 13 751 | 129 | 869 | 94 | 16 621 | 95 |
| m.g. | 14 020 | 1 | … | 6 | … | … | … | … | 14 013 |
*Qeyd: m.g. — Milliyyətini göstərməyənlər.
İqtisadiyyatı
Moldaviyanın təsərrüfatının əsasını aqrar-sənaye kompleksi təşkil edir. K/t-da üstün yeri bitkiçilik tutur, onun aqrar sahələri üzümçülük-şərabçılıq, meyvə-tərəvəz konservi, aqrar-sənaye kompleksidir (ASK). Üzümçülük-şərabçılıq mərkəzi-Kodrlarda, tərəvəzçilik Dnestr subasarlarında, meyvəçilik hər yerində yayılmışdır, əsas dənli bitkisi buğda və qarığdalıdır. Meşə-çöl zonasında şəkər çuğunduru becərilir. Öz tələbatını taxılla tam ödəyir. Heyvandarlıq şimalı və mərkəzində südlük-ətlik və donuzçuluq, cənubunda qoyunçuluqdur. ASK-si tərkibində müxtəlif maşınqayırma (bağçılıq traktorları, soyuducular, yeyinti avadanlıqları) sahələri inkişaf etdirilmişdir. İstilik və su elektrik stansiyaları fəaliyyət göstərir.
Təhsil
- 5–12 oktyabr 2004-cü il əhali siyahıyaalmasının yekunlarına əsasən:
- Ümumi ölkə əhalisinin sayı: 3,383,332 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- 10 yaş və yuxarı yaşda olan əhalinin sayı: 3,012,069 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- Ali təhsillilərin sayı: 304,091 nəfər
- Orta-xüsusi peşə təhsillilərin sayı: 287,328 nəfər
- Orta təhsillilərin sayı: 910,387 nəfər
- Məcburi orta təhsillilərin sayı: 869,254 nəfər
- İbtidai təhsillilərin sayı: 533,111 nəfər
- Təhsili olmayan ancaq oxuyub-yazmağı bacaranların sayı: 77,431 nəfər
- Təhsili olmayan və oxuyub-yazmağı bilməyənlərin sayı: 30,025 nəfər
- Təhsili səviyyəsi haqqında məlumatları bildirməyənlərin sayı: 442 nəfər
- 10 yaş və yuxarı yaşda olan əhalinin sayı: 3,012,069 nəfər olmuşdur. Onlardan:
- Ümumi ölkə əhalisinin sayı: 3,383,332 nəfər olmuşdur. Onlardan:
Siyasət
Ana məqalə: Moldovada seçkilər
Seçkilər sistemi
Moldovada seçkilər milli qanunvericiliyə uyğun olaraq keçirilir. Moldovanın parlamenti (Parlamentul) 4 ildən bir keçirilən seçkilərdə vətəndaşlar tərəfindən seçilir. Parlamentin 101 üzvü var. 2001-ci ildən etibarən ölkənin prezidenti parlament üzvləri tərəfindən seçilir. Moldova konstitusiyasına uyğun olaraq bir namizəd iki dəfə prezident seçilə bilər. İlk dəfə prezident seçilmək üçün parlamentin 61 deputatının dəstəyi, ikinci müddətə seçilmək üçün isə 51 deputatın səsi lazımdır. Heç bir namizəd prezident seçilmək üçün lazımi qədər səs toplaya bilməsə parlament seçkiləri yenidən keçirilir. Moldovanın hazırli prezidenti Nikolae Timofti 23 mart 2012 tarixində Moldovanın prezidenti seçilib.
İstinadlar
- Moldova Respublikasının müstəqilliyi haqqında deklarasiya. 1991.
- Hotărârea nr. 36 din 05.12.2013 privind interpretarea articolului 13 alin. (1) din Constituție în corelație cu Preambulul Constituției și Declarația de Independență a Republicii Moldova. 2013.
- http://chartsbin.com/view/edr.
- Молдавија Совет Сосиалист Республикасы // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. VII ҹилд: Мисир—Прадо. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1983. С. 25.
- Biroul Naţional de Statistică: Populaţia după cetăţenie, pe grupe de vîrstă, sexe şi medii/Население по гражданству, возрастным группам, полу и типу местности/Population by citizenship, age group, sex and area 2013-11-14 at the Wayback Machine
- Population statistics of Eastern Europe (pop-stat.mashke.org): Ethnic composition of Moldova 2004 2015-05-02 at the Wayback Machine and Ethnic composition of Moldova 2004 (all places, Moldova & Transnistria) 2013-12-04 at the Wayback Machine
- Office of the High Commissioner for Human Rights (OHCHR): WRITTEN REPLIES BY THE GOVERNMENT OF MOLDOVA CONCERNING THE LIST OF ISSUES (CERD/C/MDA/Q/7) RECEIVED BY THE COMMITTEE ON THE ELIMINATION OF RACIAL DISCRIMINATION RELATING TO THE CONSIDERATION OF THE FIFTH, SIXTH AND SEVENTH COMBINED PERIODIC REPORTS OF MOLDOVA (CERD/C/MDA/7) 2016-03-05 at the Wayback Machine---Seventy-first session, Geneva, 30 July-17 August 2007
- Population statistics of Eastern Europe (pop-stat.mashke.org): Ethnic composition of Transnistria 2004 2011-08-19 at the Wayback Machine
- Biroul Naţional de Statistică: Populaţia după naţionalităţile de bază, limba maternă şi limba în care vorbeşte de obicei/Население по основным национальностям, родному языку и языку на котором обычно разговаривает/Population by main nationalities, mother tongue and language usually spoken 2013-11-14 at the Wayback Machine
- Biroul Naţional de Statistică: Populatţia în vîrstă de 10 ani şi peste după nivelul de instruire, pe medii, în profil teritorial/Население в возрасте 10 лет и старше по уровню образования и типу местности, в территориальном разрезе/Population aged 10 years and over by educational attaiment and area, in territorial aspect 2013-11-14 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Moldova ve ya resmi adi ile Moldova Respublikasi mold Republika Moldova kecmis menbelerde Moldaviya Serqi Avropada dovlet Moldova denize cixisi olmayan olkelerden biridir Simal serq ve cenubda Ukrayna qerbde ise Ruminiya ile hemserheddir Paytaxti ve en boyuk seheri Kisinyov seheri umumi sahesi 33 846 kvadrat kilometrdir Moldova 1940 ci ilde SSRI terefinden Ruminiyadan qoparilmis Bessarabiya torpaqlarinda yaradilmis ve SSRI nin terkibine muttefiq respublika statusu ile daxil edilmisdir Moldovanin Dnestr cayindan serqdeki erazileri 1991 ci ilden taninmamis Dnestryani Moldov Respublikasinin nezaretindedir Moldovamold Republica MoldovaBayraq Gerb d Discover the routes of lifeHimn azerb Bizim dilimiz source source track track track track track track track track track Tarixi Musteqilliyin elani 27 avqust 1991Resmi dilleri Rumin dili 1991 Paytaxt KisinyovIdareetme formasi Parlamentli respublikaPrezident Maya Sandu 24 XII 2020 Bas nazir 6 VIII 2021 Sahesi Dunyada 140 ci Umumi 33 846 km km Su sahesi 1 4Ehalisi Ehali 2 682 000 nefer 129 cu Siyahiyaalma 5 10 2004 3 938 679 nef Sixliq 120 nef km 87 ci UDM AQP Umumi 17 19 milyard dollar 148 ci Adambasina 4 800 dollar Valyuta Moldova leyiInternet domeni mdMDBOK kodu MDATelefon kodu 373Saat qursaqlari UTC 02 00Neqliyyatin yonu sag d Vikianbarda elaqeli mediafayllarEtimologiyaMoldovanin adi Moldova cayinin adindandir Moldova Knyazliginin 1359 cu ilde esasi qoyulanda bu cayin vadisi siyasi merkez idi EhaliVetendasliq 5 12 oktyabr 2004 cu il ehali siyahiyaalinmasina yekunlarina esasen Moldova ehalisinin umumi sayi 3 383 332 nefer olmusdur Onlardan Moldova Respublikasi vetendaslari 3 371 082 nefer olmusdur Onlardan Ikili vetendasligi olanlar 12 705 nefer dd Xarici dovletlerin vetendaslari 6 486 nefer olmusdur Onlardan MDB ve Baltikyani dovletlerin vetendaslari 5 554 nefer Diger dovletlerin vetendaslari 932 nefer dd dd Milli terkib Moldova ehalisinin milli terkibi 5 12 oktyabr 2004 sa Etnik qrup Moldova R Etnik qrup Dnestryani R cemi 3 383 332 cemi 555 347moldavan 2 564 850 moldavan 177 382ukraynali 282 406 rus 168 678rus 201 219 ukraynali 160 069qaqauz 147 500 bolqar 13 858rumin 73 276 qaqauz 4 096bolqar 65 662 belorus 3 811qaraci 12 271 alman 2 071belorus 5 059 yehudi 1 259yehudi 3 608 polyak 2 383 ermeni 1 829 alman 1 616 tatar 974 azerbaycanli 891 gurcu 501 yunan 482 litvali 259 latis 185 eston 77 diger 4 264 diger 6 924m g 14 020 m g 17 199 Qeyd m g Milliyyetini gostermeyenler Dil Hal hazirda Moldovada resmi dil Moldovan dilidir Bu dil Rumin dili ile eynidir lakin ruminlardan ferqli olaraq Moldovanlarin oz xususi dialekti var Olkede esasen de paytaxt Kisinyovda moldovanlar rus dilinde de danisirlar Esas etnik qruplar ve ana dili uzre Moldova ehalisi 2004 s a Etnik qrup Say Moldovan dili Ukrayna dili Rus dili Qaqauz dili Rumin dili Bolqar dili Diger diller Bilinmircemi 3 383 332 2 029 847 186 394 380 796 137 774 558 508 54 401 21 504 14 108moldovan 2 564 849 2 011 403 3 606 63 290 402 481 593 493 4 062 ukraynali 282 406 8 189 180 981 89 853 510 2 358 149 366 rus 201 218 3 279 586 195 573 180 1 341 163 96 qaqauz 147 500 1 274 616 8 618 136 155 338 318 181 rumin 73 276 1 139 131 571 3 71 327 6 99 bolqar 65 662 2 084 110 9 134 395 682 53 178 79 diger 34 401 2 478 364 13 751 129 869 94 16 621 95m g 14 020 1 6 14 013 Qeyd m g Milliyyetini gostermeyenler IqtisadiyyatiMoldovada serab istehsali Moldaviyanin teserrufatinin esasini aqrar senaye kompleksi teskil edir K t da ustun yeri bitkicilik tutur onun aqrar saheleri uzumculuk serabciliq meyve terevez konservi aqrar senaye kompleksidir ASK Uzumculuk serabciliq merkezi Kodrlarda terevezcilik Dnestr subasarlarinda meyvecilik her yerinde yayilmisdir esas denli bitkisi bugda ve qarigdalidir Mese col zonasinda seker cugunduru becerilir Oz telebatini taxilla tam odeyir Heyvandarliq simali ve merkezinde sudluk etlik ve donuzculuq cenubunda qoyunculuqdur ASK si terkibinde muxtelif masinqayirma bagciliq traktorlari soyuducular yeyinti avadanliqlari saheleri inkisaf etdirilmisdir Istilik ve su elektrik stansiyalari fealiyyet gosterir Tehsil 5 12 oktyabr 2004 cu il ehali siyahiyaalmasinin yekunlarina esasen Umumi olke ehalisinin sayi 3 383 332 nefer olmusdur Onlardan 10 yas ve yuxari yasda olan ehalinin sayi 3 012 069 nefer olmusdur Onlardan Ali tehsillilerin sayi 304 091 nefer Orta xususi pese tehsillilerin sayi 287 328 nefer Orta tehsillilerin sayi 910 387 nefer Mecburi orta tehsillilerin sayi 869 254 nefer Ibtidai tehsillilerin sayi 533 111 nefer Tehsili olmayan ancaq oxuyub yazmagi bacaranlarin sayi 77 431 nefer Tehsili olmayan ve oxuyub yazmagi bilmeyenlerin sayi 30 025 nefer Tehsili seviyyesi haqqinda melumatlari bildirmeyenlerin sayi 442 nefer dd dd SiyasetAna meqale Moldovada seckiler Seckiler sistemi Moldovada seckiler milli qanunvericiliye uygun olaraq kecirilir Moldovanin parlamenti Parlamentul 4 ilden bir kecirilen seckilerde vetendaslar terefinden secilir Parlamentin 101 uzvu var 2001 ci ilden etibaren olkenin prezidenti parlament uzvleri terefinden secilir Moldova konstitusiyasina uygun olaraq bir namized iki defe prezident secile biler Ilk defe prezident secilmek ucun parlamentin 61 deputatinin desteyi ikinci muddete secilmek ucun ise 51 deputatin sesi lazimdir Hec bir namized prezident secilmek ucun lazimi qeder ses toplaya bilmese parlament seckileri yeniden kecirilir Moldovanin hazirli prezidenti Nikolae Timofti 23 mart 2012 tarixinde Moldovanin prezidenti secilib IstinadlarMoldova Respublikasinin musteqilliyi haqqinda deklarasiya 1991 Hotărarea nr 36 din 05 12 2013 privind interpretarea articolului 13 alin 1 din Constituție in corelație cu Preambulul Constituției și Declarația de Independență a Republicii Moldova 2013 http chartsbin com view edr Moldaviјa Sovet Sosialist Respublikasy Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә VII ҹild Misir Prado Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1983 S 25 Biroul Naţional de Statistică Populaţia după cetăţenie pe grupe de virstă sexe si medii Naselenie po grazhdanstvu vozrastnym gruppam polu i tipu mestnosti Population by citizenship age group sex and area 2013 11 14 at the Wayback Machine Population statistics of Eastern Europe pop stat mashke org Ethnic composition of Moldova 2004 2015 05 02 at the Wayback Machine and Ethnic composition of Moldova 2004 all places Moldova amp Transnistria 2013 12 04 at the Wayback Machine Office of the High Commissioner for Human Rights OHCHR WRITTEN REPLIES BY THE GOVERNMENT OF MOLDOVA CONCERNING THE LIST OF ISSUES CERD C MDA Q 7 RECEIVED BY THE COMMITTEE ON THE ELIMINATION OF RACIAL DISCRIMINATION RELATING TO THE CONSIDERATION OF THE FIFTH SIXTH AND SEVENTH COMBINED PERIODIC REPORTS OF MOLDOVA CERD C MDA 7 2016 03 05 at the Wayback Machine Seventy first session Geneva 30 July 17 August 2007 Population statistics of Eastern Europe pop stat mashke org Ethnic composition of Transnistria 2004 2011 08 19 at the Wayback Machine Biroul Naţional de Statistică Populaţia după naţionalităţile de bază limba maternă si limba in care vorbeste de obicei Naselenie po osnovnym nacionalnostyam rodnomu yazyku i yazyku na kotorom obychno razgovarivaet Population by main nationalities mother tongue and language usually spoken 2013 11 14 at the Wayback Machine Biroul Naţional de Statistică Populatţia in virstă de 10 ani si peste după nivelul de instruire pe medii in profil teritorial Naselenie v vozraste 10 let i starshe po urovnyu obrazovaniya i tipu mestnosti v territorialnom razreze Population aged 10 years and over by educational attaiment and area in territorial aspect 2013 11 14 at the Wayback Machine