Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dəniz — Sualtı dağlar, okeanın cərəyanları və ya adalar qövsü ilə sərhədlənmiş su hövzəsi
Haqqında
Dənizlər okeanın bir parçasıdır və onunla birbaşa və ya boğaz vasitəsilə əlaqələnir. Dənizlər qismən quru ilə, qismən də sualtı relyef yüksəklikləri (astanalar) ilə ayrılır və başlıca olaraq hidroloji rejiminə görə okeanın açıq hissəsindən fərqlənir. Dənizin əsas xüsusiyyəti okeanın ucqarlarında yerləşməsi və okeanla (bir və ya bir neçə boğazla) birləşmiş olmasıdır. Dünyanın ən böyük dənizləri Aralıq dənizi, Berinq dənizi, Karib dənizi, Filippin dənizi və s. sayılır. Onlardan ən böyüyü Flippin dənizidir. Duzluluğuna görə isə birinci yerdə Qırmızı dəniz durur. Dənizlər yerləşdikləri ərazi və ya sərhədlərinə görə üç yerə bölünüb:
- Daxili dənizlər
- Kənar dənizlər
- Adalar arası dənizlər
Dəniz suyu
Dəniz suyunun əsasını duz və xloridlər təşkil edir. 1l dəniz suyunun tərkibində orta hesapla 35 qr. duz vardır. Dəniz suyunda duz dedikdə tərkibindəki minerallar nəzərdə tutulur. Dəniz duzunun əsasını xloridlər təşkil edir. Duzluluq temperaturdan, illik yağıntıdan, okean cərəyanlarından, ərazinin relyefindən, flora və faunadan, buxarlanmadan və günəşin düşmə bucağından asılıdır. Ekvatorial enliklərdə yağıntı çox olsa da temperatur yüksək olduğundan buxarlanma yüksəkdir. Ekvatorial enliklərdə suyun orta duzluluğu 34–35‰-dir. Rropik enkilərdə buxarlanmanın və temperaturun çox olması, eyni zamanda yağıntının az olması səbəbi ilə duzluluq daha çox- 36–37‰-dir. Trepik enliklərdə yerləşən qırmızı dəniz ən duzlu dənizdir(42‰).
Dənizin reqressiyası
Dənizin reqressiyası (regressio-geriyə hərəkət) - dənizin qurudan çəkilməsi. Qurunun qalxması, bəzən dünya okeanında suyun azalması (məsələn, qitə buzlaşması epoxalarında) nəticəsində baş verir. Qapalı hövzələrdə iqlim şəraitinin dəyişməsi (quraqlıq) təsiri altında suyun həcminin azalması ilə bağlıdır. Dənizin geri çəkilməsi nəticəsində əmələ gələn çöküntülərin kəsilişi aşağıdan yuxarıya doğru nisbətən dərin su çöküntü süxurların dayaz su süxurları ilə, məsələn, gillərin qumlarla, sonuncuların isə konqlomeratlarla əvəz olunması ilə səciyyələnir. Dənizin reqressiyası, adətən, kiçik irəliləmə və çəkilmələrin, sonuncunun üstünlüyü şəraitində baş verən proseslər sırasından ibarətdir.
İstinadlar
- Məmmədov Q.Ş. Xəlilov M.Y. Ekoloqların məlumat kitabı. "Elm" nəşriyyatı. Bakı: 2003. 516 s.
Mənbə
Geologiya terminlərinin izahlı lüğəti. Bakı: Nafta-Press. 2006. 679.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Deniz deqiqlesdirme Deniz Sualti daglar okeanin cereyanlari ve ya adalar qovsu ile serhedlenmis su hovzesiDenizHaqqindaDenizler okeanin bir parcasidir ve onunla birbasa ve ya bogaz vasitesile elaqelenir Denizler qismen quru ile qismen de sualti relyef yukseklikleri astanalar ile ayrilir ve baslica olaraq hidroloji rejimine gore okeanin aciq hissesinden ferqlenir Denizin esas xususiyyeti okeanin ucqarlarinda yerlesmesi ve okeanla bir ve ya bir nece bogazla birlesmis olmasidir Dunyanin en boyuk denizleri Araliq denizi Berinq denizi Karib denizi Filippin denizi ve s sayilir Onlardan en boyuyu Flippin denizidir Duzluluguna gore ise birinci yerde Qirmizi deniz durur Denizler yerlesdikleri erazi ve ya serhedlerine gore uc yere bolunub Daxili denizler Kenar denizler Adalar arasi denizlerDeniz suyuEsas meqale Deniz suyu Deniz suyunun esasini duz ve xloridler teskil edir 1l deniz suyunun terkibinde orta hesapla 35 qr duz vardir Deniz suyunda duz dedikde terkibindeki minerallar nezerde tutulur Deniz duzunun esasini xloridler teskil edir Duzluluq temperaturdan illik yagintidan okean cereyanlarindan erazinin relyefinden flora ve faunadan buxarlanmadan ve gunesin dusme bucagindan asilidir Ekvatorial enliklerde yaginti cox olsa da temperatur yuksek oldugundan buxarlanma yuksekdir Ekvatorial enliklerde suyun orta duzlulugu 34 35 dir Rropik enkilerde buxarlanmanin ve temperaturun cox olmasi eyni zamanda yagintinin az olmasi sebebi ile duzluluq daha cox 36 37 dir Trepik enliklerde yerlesen qirmizi deniz en duzlu denizdir 42 Denizin reqressiyasiDenizin reqressiyasi regressio geriye hereket denizin qurudan cekilmesi Qurunun qalxmasi bezen dunya okeaninda suyun azalmasi meselen qite buzlasmasi epoxalarinda neticesinde bas verir Qapali hovzelerde iqlim seraitinin deyismesi quraqliq tesiri altinda suyun hecminin azalmasi ile baglidir Denizin geri cekilmesi neticesinde emele gelen cokuntulerin kesilisi asagidan yuxariya dogru nisbeten derin su cokuntu suxurlarin dayaz su suxurlari ile meselen gillerin qumlarla sonuncularin ise konqlomeratlarla evez olunmasi ile seciyyelenir Denizin reqressiyasi adeten kicik irelileme ve cekilmelerin sonuncunun ustunluyu seraitinde bas veren prosesler sirasindan ibaretdir IstinadlarMemmedov Q S Xelilov M Y Ekoloqlarin melumat kitabi Elm nesriyyati Baki 2003 516 s MenbeVikianbarda Deniz ile elaqeli mediafayllar var Geologiya terminlerinin izahli lugeti Baki Nafta Press 2006 679