Dünya okeanı hidrosferanın 96 5 ni təşkil etməklə onun əsas hissəsini təşkil edir Yerin kəsilməz ancaq bir sahədə yerləş

Dünya okeanı — hidrosferanın 96,5 %-ni təşkil etməklə onun əsas hissəsini təşkil edir. Yerin kəsilməz, ancaq bir sahədə yerləşməyən, materik və adalarını əhatə edən və ümumi duzluluğu ilə xarakterizə olunan su sahəsi.

Qitələr və böyük arxipelaqlar dünya okeanlarını dörd böyük hissəyə bölür: Atlantik , Hind , Sakit və Şimal Buzlu okeanları. 2000-ci ildə Beynəlxalq Hidroqrafiya Təşkilatı beşinci Cənubi Okeanın ayrılmasını təklif etdi.

Okeanların böyük sahəli hissələri dəniz, körfəz, boğaz və s. adlanır. Okeanlar haqqında elm okeanologiya adlanır.

Dünya okeanının öyrənilməsi

Uzun tarixi dövr ərzində okeanlara aid toplanan biliklər okeanologiya elminin yaranmasına səbəb oldu. Elmi tədqiqatlar aparmaq məqsədilə ilk 1872–74-cü illərdə "Çellencer" ingilis gəmisində həyata keçirilmişdir

İlkin su vulkan püskürmələri zamanı ayrılan yuvenil suların hesabına xloridli xassəyə malik olmuşdur. Daha sonra okean suyunun silisiumlu süxurlarla və çaylar vasitəsilə gətirilən karbonatlrla qarşılıqlı əlaqəsi nəticəsində, o xloridli karbonatlı suya çevrilmişdir. Sonrakı geoloji mərhələdə bitkilər meydana gəlmiş, fotosintez prosesi nəticəsində suda sərbəst oksigen və azot qazları yarnmışdır. Üzvü maddələrin çürüməsindən və okean dibindəki suya daima karbon qazı daxil olur. Mikroorqanizmlərin və digər amillərin təsiri ilə okean suyu tərkibinə görə xloridli-sulfatlı, natrium-maqneziumlu suya çevrildi ki, bu ona acı tam-duzluluq verdi.

promil ilə (yəni 1000 qram suda olan duzun qramlarla miqdarı) ölçülür və xəritələrdə , yəni eyni duzluluğa malik əraziləri birləşdirən xətlərdə göstərilir.

Okeanlar haqqında məlumat

Şimal yarımkürəsinin 60,7 %-ni, cənub yarımkürəsinin isə 80,9 %-ni okean və dənizlər tutur. Dünya okeanının orta dərinliyi 3794 m, maksimal dərinliyi 11022 m-dir (Marian çökəkliyi). Sahil xətləri, dib relyefi, temperatur və duzluluğun paylanması, cərəyanlar sistemi və s. xüsusiyyətlərinə görə Dünya okeanı 4 hissə ayrılır:

Sakit okean — sahəsi 179 mln. km², orta dərinliyi 3957 m, maksimal dərinliyi 11022 m (Marian çökəkliyi). Ən böyük, ən enli, ən isti, ən dərin okeandır. Beş materiklə əhatə olunur, dörd yarımkürədə yerləşir.

Atlantik okean — sahəsi 92 mln. km², orta dərinliyi 3602 m, maksimal dərinliyi 8742 m (Puerto-Riko çökəkliyi). Ən uzun (Şimaldan-cənuba), ən duzlu okeandır. Bütün coğrafi qurşaqlarda yerləşir. Beş materiklə əhatə olunur, dörd yarımkürədə yerləşir.

Hind okeanı — sahəsi 76 mln. km², orta dərinliyi 3736 m, maksimal dərinliyi 7729 m (Zond çökəkliyi). Dörd materiklə əhatə olunur, üç yarımkürədə(şimal, cənub və şərq)yerləşir.

Şimal Buzlu okean — sahəsi 14 mln. km² , orta dərinliyi 1131 m, maksimal dərinliyi 5527 m (Qrenlandiya dənizi). Ən kiçik, ən soyuq, ən dayaz okeandır. Bütün coğrafi uzunluqlarda yerləşir. İki materiklə əhatə olunur, üç yarımkürədə(şərq, qərb və şimal) yerləşir.

Dünya okeanın tərkibinə dənizlər, körfəzlər, boğazlar və s. daxildir.

Dünya okeanının suları

Mənbə

Впервые оценено влияние таяния ледников на уровень Мирового океана 2009-07-30 at the Wayback Machine
Список интернет-адресов на сайте Тихоокеанского океанологического института им. В. И. Ильичева 2009-01-30 at the Wayback Machine
Генеральная батиметрическая карта океанов (GEBCO) (ing.)
файл 2016-03-03 at the Wayback Machine с происхождением названий деталей рельефа океанического дна
Приборы, оборудование и плавсредства наблюдений в морях и океанах. Термины и определения (ГОСТ 18458–84)

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

İstinadlar

Кнг. Основы Океанологии, А.М.Гусев., стр. 245
А.Д.Добровольский, Б.С.Залагоин. кнг. Моря СССР, стр. 190
Основы Океанологии. А.М.Гусев. Курс общей геофизики, г.1983. стр.245

[1] Кнг. Основы Океанологии, А.М.Гусев., стр. 245

[2] А.Д.Добровольский, Б.С.Залагоин. кнг. Моря СССР, стр. 190

[3] Основы Океанологии. А.М.Гусев. Курс общей геофизики, г.1983. стр.245