Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mikroorqanizmlər və ya mikroblar (yun. μικρός, mikrós, kiçik və ὀργανισμός, organismós - orqanizm, vücud";) — adətən ölçüləri 0,1 mm-dən az, gözlə görünməyəcək qədər kiçik olan canlı orqanizmlərin ümumi adı. Mikroorqanizmlərin öyrənilməsi ilə mikrobiologiya elmi məşğul olur. Onların tədqiqi ilk dəfə 1675-ci ildə öz yaratdığı mikroskop ilə mikroorqanizmləri kəşf edən Anton van Levenhukun faliyyəti ilə başlamışdır.
Ümumi məlumat
Mikroorqanizmlər çox müxtəlifdir, onlara bakteriyalar, göbələklər, mamırlar və sularda yaşayan kiçik canlılar daxildir. Bəzi mikrobioloq alimlər ora virusları da əlavə edirıər. Mikroorqanizmlər su, , istilik olan biosferin hər yerində yaşayırlar. Onlara atmosferin yüksəkliklərində, okeanların dərinliklərində və Yer kürəsinin dərinliklərində rast gəlmək olur. Bəzi mikroorqanizmlər azot yaratdıqlarından azot siklinin vacib bir hissəsi sayılırlar.
Mikroorqanizmlərin inkişafı və həyat fəaliyyəti
Texniki məhsulların etibarlılığı xarici mühitin təbii komponenti olan mikroorqanizmlərin (mikroskopik göbələklər, bakteriyalar, mayalar və s.) müqaviməti ilə müəyyən edilir. Mikroorqanizmlərin inkişafı və həyat fəaliyyəti onların yaşadıqları mühit şəraiti ilə sıx bağlıdır. Mikroorqanizmlərin destruktorları (biofaktor, biodestruktorlar), zədələnməsinə səbəb olan texniki obyektlər (bioloji zərər, mikrobioloji zərər), struktur dəyişikliyi və funksional xüsusiyyətləri ilə təsir göstərir. Eyni zamanda, temperatur, mexaniki gərginliklər, işıq kimi qeyri-bioloji amillərin texnologiya obyektlərinə təsiri, radiasiya, texnogen mənşəli aqressiv mühit və s. biofaktorun təsiri və qanunauyğunluqları daha az dərəcədə öyrənilmişdir. Hazırda ekoloji və bioloji dövr tədqiqatçıların diqqət mərkəzindədir. Materialların mikrobioloji zədələnməsi ilə bağlı əsas problemləri həll edərkən mikroorqanizmlərin fiziologiyasını bilmək böyük əhəmiyyət kəsb edir. Materialların mikroorqanizmlərlə mikrobioloji zədələnməsi ən çox yanacaq və sürtkü materiallarında tədqiq edilmişdir. Bir sıra mikroorqanizmlərin mayenin enzimatik oksidləşməsində enerji mənbəyi kimi karbohidrogenlərdən istifadə olunduğu aşkar edilmişdir. Müxtəlif göbələk və bakteriya növləri korroziyanı gücləndirməyə qadirdir. Bir çox bakteriyalar hətta korroziyaya davamlı metalların və ərintilərin korroziyasına məsələn, mis, qurğuşun və s. kimi səbəb ola bilər. Göbələklə korroziya texniki məhsullarda (avadanlıq, alətlər, kompleks komponentlər və aqreqatlar), hansı ki, metal hissələri materiallarla təmasda olduqda çox yayılmışdır və göbələklərin inkişafına töhfə verir. Ədəbiyyat materiallarında alüminiumun məhv edilməsinin və maqnezium ərintilərinin Aspergillus niger və s. eksperimental tədqiqatlarının nəticələri verilmişdir. Müxtəlif korroziyanın zərərləri (ayrılma, çuxurlaşma, kristallararası) qeyd edilmiş, kimyəvi maddələrin təsirindən sonra nümunələrin daha çox azaldığı yorğunluq həddinin sınağından keçirilmişdir. Mikroorqanizmlər qidalanma və yaşayış mühiti üçün müxtəlif substratlardan istifadə edə bilir, onları məhv edir və ya yararsız hala gətirir. Belə substratlar sənaye məhsulları, kommersiya taxtaları və ondan tikilmiş binalar, yanacaq, sürtkü yağları və digər neft məhsulları, muzey dəyərləri, kitablar, sənədlər və hər cür kağız məmulatları, optik şüşələr və daha çox ola bilər. materialların bioloji korroziyasının yaranması göbələklərin və ya digər mikroorqanizm¬lərin yaratdığı üzvi turşuların təsiri ilə bağlıdır. Bu tip korroziya metallarda, optik şüşələrdə və bir çox başqa materiallarda göbələklərin inkişafı ilə əlaqədardır. Tibbi avadanlıqlarda inkişaf edən göbələklərin turşu əmələ gəlməsini tədqiq edən A. Turkova onların turşu əmələ gəlməsinin intensivliyinə görə üç qrupa bölündüyünü göstərmişdir. 1-ci davamlı turşuluq verən və ehtimal ki, məhsulların ən şiddətli korroziyasına səbəb olan göbələklər; 2-ci ətraf mühitin müvəqqəti turşulaşmasına səbəb olan göbələklər; 3-cü turşu əmələ gətirməyən göbələklər daxildir. Turşu əmələ gətirən agentlərin qruplarının hər biri müəyyən növ göbələklərə uyğundur, buna görə də müəyyən məhsullarda olan mikroorqanizmlərin tərkibinə görə onların mümkün qədər məhv olma dərəcəsini proqnozlaşdırmaq olar.
Biodövriyədə rolu
Mikroorqanizmlərin çoxu birhüceyrəli olur, onların bir qismi gözlə də görünür. Mikroorqanizmlər Yerin atmosferində dinamik mütənasibliyin qorunub saxlanmasında və ekosistemdə maddələr mübadiləsində böyük rol oynayırlar. Bəzi hallarda onlar biokütləni yaradan yeganə olurlar. Ümumən biodövriyyədə müsbət rol oynasalar da, müəyyən situasiyada onlar insan və canlılarda xəstəlik törədicisi kimi çıxış edirılər.
Belə hesab edilir ki, təkamül prosesində mikroorqanizmlər birinci canlı orqanizmlər olmuşlar.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Rybicki EP. "The classification of organisms at the edge of life, or problems with virus systematics". S Aft J Sci. 86. 1990: 182–6. ISSN 0038-2353.
- LWOFF A. "The concept of virus". J. Gen. Microbiol. 17 (2). 1957: 239–53. PMID 13481308.
- 2002 WHO mortality data 2013-10-23 at the Wayback Machine Accessed 20 January 2007
4. İ.A.Cəfərova, H.Ə.Cavadova “Sürtkü yağlarının mikrobioloji zədələnməsi” Gəncə-2021, səh.101-104.
Xarici keçid
- Микроорганизмы в Большой Советской Энциклопедии
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mikroorqanizmler ve ya mikroblar yun mikros mikros kicik ve ὀrganismos organismos orqanizm vucud adeten olculeri 0 1 mm den az gozle gorunmeyecek qeder kicik olan canli orqanizmlerin umumi adi Mikroorqanizmlerin oyrenilmesi ile mikrobiologiya elmi mesgul olur Onlarin tedqiqi ilk defe 1675 ci ilde oz yaratdigi mikroskop ile mikroorqanizmleri kesf eden Anton van Levenhukun faliyyeti ile baslamisdir Bagirsaq copleri bakteriyalari 10 000 defe boyudulmus sekilde Umumi melumatMikroorqanizmler cox muxtelifdir onlara bakteriyalar gobelekler mamirlar ve sularda yasayan kicik canlilar daxildir Bezi mikrobioloq alimler ora viruslari da elave edirier Mikroorqanizmler su istilik olan biosferin her yerinde yasayirlar Onlara atmosferin yuksekliklerinde okeanlarin derinliklerinde ve Yer kuresinin derinliklerinde rast gelmek olur Bezi mikroorqanizmler azot yaratdiqlarindan azot siklinin vacib bir hissesi sayilirlar Pendirde mikrorqanizmlerin musbet fealiyyetiMikroorqanizmlerin inkisafi ve heyat fealiyyetiTexniki mehsullarin etibarliligi xarici muhitin tebii komponenti olan mikroorqanizmlerin mikroskopik gobelekler bakteriyalar mayalar ve s muqavimeti ile mueyyen edilir Mikroorqanizmlerin inkisafi ve heyat fealiyyeti onlarin yasadiqlari muhit seraiti ile six baglidir Mikroorqanizmlerin destruktorlari biofaktor biodestruktorlar zedelenmesine sebeb olan texniki obyektler bioloji zerer mikrobioloji zerer struktur deyisikliyi ve funksional xususiyyetleri ile tesir gosterir Eyni zamanda temperatur mexaniki gerginlikler isiq kimi qeyri bioloji amillerin texnologiya obyektlerine tesiri radiasiya texnogen menseli aqressiv muhit ve s biofaktorun tesiri ve qanunauygunluqlari daha az derecede oyrenilmisdir Hazirda ekoloji ve bioloji dovr tedqiqatcilarin diqqet merkezindedir Materiallarin mikrobioloji zedelenmesi ile bagli esas problemleri hell ederken mikroorqanizmlerin fiziologiyasini bilmek boyuk ehemiyyet kesb edir Materiallarin mikroorqanizmlerle mikrobioloji zedelenmesi en cox yanacaq ve surtku materiallarinda tedqiq edilmisdir Bir sira mikroorqanizmlerin mayenin enzimatik oksidlesmesinde enerji menbeyi kimi karbohidrogenlerden istifade olundugu askar edilmisdir Muxtelif gobelek ve bakteriya novleri korroziyani guclendirmeye qadirdir Bir cox bakteriyalar hetta korroziyaya davamli metallarin ve erintilerin korroziyasina meselen mis qurgusun ve s kimi sebeb ola biler Gobelekle korroziya texniki mehsullarda avadanliq aletler kompleks komponentler ve aqreqatlar hansi ki metal hisseleri materiallarla temasda olduqda cox yayilmisdir ve gobeleklerin inkisafina tohfe verir Edebiyyat materiallarinda aluminiumun mehv edilmesinin ve maqnezium erintilerinin Aspergillus niger ve s eksperimental tedqiqatlarinin neticeleri verilmisdir Muxtelif korroziyanin zererleri ayrilma cuxurlasma kristallararasi qeyd edilmis kimyevi maddelerin tesirinden sonra numunelerin daha cox azaldigi yorgunluq heddinin sinagindan kecirilmisdir Mikroorqanizmler qidalanma ve yasayis muhiti ucun muxtelif substratlardan istifade ede bilir onlari mehv edir ve ya yararsiz hala getirir Bele substratlar senaye mehsullari kommersiya taxtalari ve ondan tikilmis binalar yanacaq surtku yaglari ve diger neft mehsullari muzey deyerleri kitablar senedler ve her cur kagiz memulatlari optik suseler ve daha cox ola biler materiallarin bioloji korroziyasinin yaranmasi gobeleklerin ve ya diger mikroorqanizm lerin yaratdigi uzvi tursularin tesiri ile baglidir Bu tip korroziya metallarda optik suselerde ve bir cox basqa materiallarda gobeleklerin inkisafi ile elaqedardir Tibbi avadanliqlarda inkisaf eden gobeleklerin tursu emele gelmesini tedqiq eden A Turkova onlarin tursu emele gelmesinin intensivliyine gore uc qrupa bolunduyunu gostermisdir 1 ci davamli tursuluq veren ve ehtimal ki mehsullarin en siddetli korroziyasina sebeb olan gobelekler 2 ci etraf muhitin muveqqeti tursulasmasina sebeb olan gobelekler 3 cu tursu emele getirmeyen gobelekler daxildir Tursu emele getiren agentlerin qruplarinin her biri mueyyen nov gobeleklere uygundur buna gore de mueyyen mehsullarda olan mikroorqanizmlerin terkibine gore onlarin mumkun qeder mehv olma derecesini proqnozlasdirmaq olar Biodovriyede roluMikroorqanizmlerin coxu birhuceyreli olur onlarin bir qismi gozle de gorunur Mikroorqanizmler Yerin atmosferinde dinamik mutenasibliyin qorunub saxlanmasinda ve ekosistemde maddeler mubadilesinde boyuk rol oynayirlar Bezi hallarda onlar biokutleni yaradan yegane olurlar Umumen biodovriyyede musbet rol oynasalar da mueyyen situasiyada onlar insan ve canlilarda xestelik toredicisi kimi cixis ediriler Bele hesab edilir ki tekamul prosesinde mikroorqanizmler birinci canli orqanizmler olmuslar Hemcinin baxMikrobiologiya Bakteriya VirusIstinadlarRybicki EP The classification of organisms at the edge of life or problems with virus systematics S Aft J Sci 86 1990 182 6 ISSN 0038 2353 LWOFF A The concept of virus J Gen Microbiol 17 2 1957 239 53 PMID 13481308 2002 WHO mortality data 2013 10 23 at the Wayback Machine Accessed 20 January 2007 4 I A Ceferova H E Cavadova Surtku yaglarinin mikrobioloji zedelenmesi Gence 2021 seh 101 104 Xarici kecidMikroorganizmy v Bolshoj Sovetskoj Enciklopedii