Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləyə hansısa kateqoriya əlavə edilməmişdir. Məqaləyə əlavə edərək töhfə verə bilərsiz. |
Hava kütlələri — fiziki xassələrinə görə aşağıdakı coğrafi tiplərə ayrılır:
Bu məqaləni lazımdır. |
Hava kütlələrinin növləri
- Ekvatorial hava (Eh)ekvatorial qurşaq üzərində formalaşaraq,yüksək temperatur və çox rütubətliliyi ilə səciyyələnir.Ekvatorial qurşaqda quru səthinin ifrat rütubətli olması ilə əlaqədar,həm okean,həm də quru üzərində formalaşan Eh eyni fiziki xassəyə malik olur.Buna görə də ekvatorial hava kütləsi dəniz və kontinaental növlərə bölünmür.Eh hakim olan ərazilərdə bol,leysan tipli yağıntılar baş verir.
- Tropik hava (Th) dəniz(DTh)və kontinental tropik hava(Kth)yarım tiplərinə bölünür.Dəniz tropik havası (DTh)tropik və subtropik qurşaqların okean səthləri üzərində-Azor və Havay maksimumlarında əmələ gələrək,yüksək temperaturu və rütubət tutumu,lakin alçaq nisbi rütubətliyi ilə səciyyələnir.
- Kontinental tropik hava (KTh) kütlələri tropik enliklərin quru səthləri üzərində,xüsusilə tropik barik maksimumlarında-Böyük Səhra,Ərəbistan,Tar,Kalaxari üzərində,yayda isə subtropiklərdə və mülayim qurşağın cənubunda(şm.yarımkürəsində)-Şimali Çində,Qazaxıstanda,Orta Asiyada,Kolarado yaylası üzərində əmələ gəlir.Yüksək temperaturu,qururluğu və tozluluğu ilə başqa hava kütlələrindən fərqlənir.Tropik hava kütlələri passatların tərkibində ekvatora,yayda isə mülayim enliklərə,o cümlədən Azərbaycan ərazisinə daxil olur.
- Mülayim enliklər havası (Mh) dəniz(DMh) və kontinental(Kmh) yarım tiplərinə bölünür.
- Dəniz mülayim enlikləri havası (DMh)hər iki yarımkürənin mülayim qurşaqların okean səthi üzərində formalaşır.Qışda materik üzərinə gəldikdə şaxtaları yumşaldır,qara,bəzən dumanlı yağışlı tutqun havalara səbəb olur.Yayda bu hava kütləsi istiliyi azaldır,rütubətliyi artırır,özü ilə bəzən gur yağışlar gətirir.DMh,adətən,qərb küləkləri və siklonlar sistemində hərəkət edərək,materiklər üzərinə gəlir.
- Kontinental mülayim enliklər havası (KMh)ancaq şimal yarımkürəsinin quru səthi üzərində öz səciyyəvi xassəsini alaraq,qışda çox soyuq,quru,şaxtalı və açıq şəffaf olur.Sibirdə bu hava qışda Arktika havasından da soyuq olduğundan,Sibirin bəzi rayonlarında havanın temperaturu -70 °C-dək aşağı düşür.Yayda geniş quru səthi üzərində formalaşan KMh bərk qızır,qalxan hava cərəyanları əmələ gətirərək,leysan yağışların yağmasına və hətta tufanların baş verməsinə səbəb olur.Azərbaycan ərazisində iqlimin formalaşmasında mülayim enliklər hava kütlələrinin hər iki yarım tipinin (KMh və DMh)rolu olduqca böyükdür.Belə ki,yayda respublika ərazisinə daxil olan hava kütlələrinin 50%-dən çoxunu Mh tipi təşkil edir.
- Arktik hava kütlələri (Ah) kontinental Arktika havası(KAh) və dəniz Arktika havası (DAh) yarımtiplərinə bölünür.
- Kontinental Arktika havası (KAh) Arktikanın buz səthi üzərində,qışda isə həm də Taymır,Kolıma hövzəsi,Çukot və Şimali Kanada üzərində yaranır.Alçaq temperaturu,az rütubətliliyi və yüksək şəffaflığı ilə xarakterizə olunur.KAh-nin mülayim enliklərə daxil olması qışda kəskin şaxtaların,yazda və payızda isə ayazların yaranmasına səbəb olur.Cənub yarımkürəsində KAh-nin analoqu Antraktidanın buz örüyü üzərində formalaşan,lakin daha kəskin şaxtalı,küləkli Antarktika hava kütləsidir.(KAh).
- Dəniz Arktika havası (DAh)Avropa Arktikasında okeanın buzlardan azad olan hissəsi üzərində əmələ gəldiyindən KAh-a nisbətən rütubətli və temperaturu bir qədər yüksək olur.Qışda DAh-ın materikin üzərinə hərəkət etməsi qısamüddətli istiləşməyə səbəb ola bilər.Azərbaycan ərazisinə bu hava kütlələrinin daxil olması temperaturun kəskin aşağı düşməsinə,buludluluğun artmasın və cəbhə boyu yağıntı düşməsinə gətirib çıxardır.Cənub yarımkürəsində Antarktika hava kütləsinin (Ah)dəniz yarımtipi yoxdur.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleye hansisa kateqoriya elave edilmemisdir Meqaleye kateqoriyalar elave ederek tohfe vere bilersiz Hava kutleleri fiziki xasselerine gore asagidaki cografi tiplere ayrilir Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Hava kutlelerinin novleriEkvatorial hava Eh ekvatorial qursaq uzerinde formalasaraq yuksek temperatur ve cox rutubetliliyi ile seciyyelenir Ekvatorial qursaqda quru sethinin ifrat rutubetli olmasi ile elaqedar hem okean hem de quru uzerinde formalasan Eh eyni fiziki xasseye malik olur Buna gore de ekvatorial hava kutlesi deniz ve kontinaental novlere bolunmur Eh hakim olan erazilerde bol leysan tipli yagintilar bas verir Tropik hava Th deniz DTh ve kontinental tropik hava Kth yarim tiplerine bolunur Deniz tropik havasi DTh tropik ve subtropik qursaqlarin okean sethleri uzerinde Azor ve Havay maksimumlarinda emele gelerek yuksek temperaturu ve rutubet tutumu lakin alcaq nisbi rutubetliyi ile seciyyelenir Kontinental tropik hava KTh kutleleri tropik enliklerin quru sethleri uzerinde xususile tropik barik maksimumlarinda Boyuk Sehra Erebistan Tar Kalaxari uzerinde yayda ise subtropiklerde ve mulayim qursagin cenubunda sm yarimkuresinde Simali Cinde Qazaxistanda Orta Asiyada Kolarado yaylasi uzerinde emele gelir Yuksek temperaturu qururlugu ve tozlulugu ile basqa hava kutlelerinden ferqlenir Tropik hava kutleleri passatlarin terkibinde ekvatora yayda ise mulayim enliklere o cumleden Azerbaycan erazisine daxil olur Mulayim enlikler havasi Mh deniz DMh ve kontinental Kmh yarim tiplerine bolunur Deniz mulayim enlikleri havasi DMh her iki yarimkurenin mulayim qursaqlarin okean sethi uzerinde formalasir Qisda materik uzerine geldikde saxtalari yumsaldir qara bezen dumanli yagisli tutqun havalara sebeb olur Yayda bu hava kutlesi istiliyi azaldir rutubetliyi artirir ozu ile bezen gur yagislar getirir DMh adeten qerb kulekleri ve siklonlar sisteminde hereket ederek materikler uzerine gelir Kontinental mulayim enlikler havasi KMh ancaq simal yarimkuresinin quru sethi uzerinde oz seciyyevi xassesini alaraq qisda cox soyuq quru saxtali ve aciq seffaf olur Sibirde bu hava qisda Arktika havasindan da soyuq oldugundan Sibirin bezi rayonlarinda havanin temperaturu 70 C dek asagi dusur Yayda genis quru sethi uzerinde formalasan KMh berk qizir qalxan hava cereyanlari emele getirerek leysan yagislarin yagmasina ve hetta tufanlarin bas vermesine sebeb olur Azerbaycan erazisinde iqlimin formalasmasinda mulayim enlikler hava kutlelerinin her iki yarim tipinin KMh ve DMh rolu olduqca boyukdur Bele ki yayda respublika erazisine daxil olan hava kutlelerinin 50 den coxunu Mh tipi teskil edir Arktik hava kutleleri Ah kontinental Arktika havasi KAh ve deniz Arktika havasi DAh yarimtiplerine bolunur Kontinental Arktika havasi KAh Arktikanin buz sethi uzerinde qisda ise hem de Taymir Kolima hovzesi Cukot ve Simali Kanada uzerinde yaranir Alcaq temperaturu az rutubetliliyi ve yuksek seffafligi ile xarakterize olunur KAh nin mulayim enliklere daxil olmasi qisda keskin saxtalarin yazda ve payizda ise ayazlarin yaranmasina sebeb olur Cenub yarimkuresinde KAh nin analoqu Antraktidanin buz oruyu uzerinde formalasan lakin daha keskin saxtali kulekli Antarktika hava kutlesidir KAh Deniz Arktika havasi DAh Avropa Arktikasinda okeanin buzlardan azad olan hissesi uzerinde emele geldiyinden KAh a nisbeten rutubetli ve temperaturu bir qeder yuksek olur Qisda DAh in materikin uzerine hereket etmesi qisamuddetli istilesmeye sebeb ola biler Azerbaycan erazisine bu hava kutlelerinin daxil olmasi temperaturun keskin asagi dusmesine buludlulugun artmasin ve cebhe boyu yaginti dusmesine getirib cixardir Cenub yarimkuresinde Antarktika hava kutlesinin Ah deniz yarimtipi yoxdur