Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğu — 1958-ci il mayın 6-da Ağdaş və Yevlax rayonlarının ərazisində dəniz səthindən 400 – 650 m. hündürdə təşkil olunmuşdur. Ümumi sahəsi 22488-ha – dır və burada təbii landşaft (mənzərə) bərpa olunur və qorunur. Böyük Qafqazın cənub ətəyində Bozadağın ərazisində yerləşir. Qərbdən şərqə-35 km, şimaldan cənuba 5 km davam edir. Qoruğun ərazisində 60-dan çox ağac növü mövcuddur. Qoruqda bitən ardıc və dərman bitkisi kimi "Qırmızı kitaba" düşmüşdür. Müasir faunaların 200-ə yaxın növünə rast gəlinir. Bu mənada püstə ağacı meşələrinə, ardıc kolluğuna, heyvanlar aləminə, torpaqların aşılaşmasına (eroziya) və Bozdağın (Turyançay və Əliciançay çaylarının arasında) təbii mənzərəsinə diqqəti nəzərə almaq lazımdır. Boz dağın tərkib hissəsini kiçik təpələr təşkil edir. Dağın cənub sahələrində torpaqlar erroziyaya uğramışdır və bitki aləmi, demək olar ki, yoxdur.
| Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğu | |
|---|---|
BTMB kateqoriyası — Ia (Ciddi Təbiət Qoruğu) | |
| Sahəsi | 12,63 ha |
| Yaradılma tarixi | 6 may 1958 |
| İdarəetmə orqanı | AETSN |
| Çaylar | Türyançay və |
| Florası | palıd, qarağac, qovaq, qızılağac |
| Faunası | qonur ayı, qaban, meşə pişiyi, porsuq, dovşan, kəklik, qırqovul |
| Yerləşməsi | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Yevlax |
| Yaxın şəhər | Ağdaş, Yevlax |
| | |
| | |
İqlimi mülayim-isti, qışda qurudur. Qoruq sahəsinin 73%-ni meşə zolaqları təşkil edir, qalan sahələr meşəsizdir. 4 növ ardıc kolları mövcuddur. Vaxilə kəsilmiş, doğranmış ağacların sahəsində yovşan, dənli bitkilər, çoxillik və cürbəcür ardıc kolluqları, palıd, qarağac, qovaq ağacı, qızılağac, söyüd ağacı, iydə ağacı, doqquzdon kolu və başqa bitkilər yetişdirilmişdir. Qoruğun sahəsində 60 növ ağac və kolluqlar mövcuddur. Qoruğun heyvanlar aləmi sayca az olsa da, tərkibi çox müxtəlifdir. Burada 24 növ məməlilər, 20 növ sürünənlər, 112 növ quşlar, 3 növ suda-quruda yaşayan heyvan mövcuddur. Müsbət halların çox olmasına baxmayaraq, bir çox növlər: adi nar, cır üzüm, qonur ayı, qaban, meşə pişiyi, porsuq, dovşan, kəklik, qırqovul, müşkül quşu, keçəl kərkəs, gürzə ilanı Qırmızı kitaba salınmışlar.
Üçüncü dövrün relikt ağac cinsi olan ardıcın Azərbaycanda 6 növü vardır, onun da 4 növü Türyançay Dövlət Təbiət Qoruğunun ərazisində yayılmışdır. Bir hektar ardıc meşəsi 10-15 min əhalisi olan sənaye şəhərinin havasını təmizləmək gücünə malikdir. Yuxarıda adıçəkilən meşələrin qorunmasında qoruğun yaradılmasının əhəmiyyəti əvəzsizdir. Qoruqda sürünənlərin 10 növü, quşların 95 növü, məməlilərin 14 növü qeydə alınmışdır. Burada çöl donuzu, qonur ayı, cüyür, vaşaq, porsuq, dələ, tülkü, dovşan, məməli vəhşi və çöl heyvanları məskunlaşmışdır. Qış aylarında Böyük Qafqazın yamaclarının sərt hava şəraiti, qalın qar örtüyü heyvanların nisbətən aşağı dağlıq sahələrə, xüsusi ilə qoruğun ərazisində toplaşmağa məcbur edir. Qış aylarında qoruğun ərazisi heyvanların ən əlverişli qışlaq yeridir. Bu da heyvanların həyatının təhlükəsizliyini təmin edir və artmasına şərait yaradır.
İstinadlar
- Məzahir Təhməzov.Ensiklopedik məlumatlar. Toponimlər, fotoşəkillər, xəritələr.
- . 2017-02-02 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-04-22.
Mənbə
Biologiya lüğəti. Bakı,2011, səh.435
- QORUQLAR (Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin Prezident kitabxanası)
- Qoruqlar 2012-01-11 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- Mühafizə olunan ərazilərin statusu, yerləşməsi və əhatə edilməsi
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Turyancay deqiqlesdirme Turyancay Dovlet Tebiet Qorugu 1958 ci il mayin 6 da Agdas ve Yevlax rayonlarinin erazisinde deniz sethinden 400 650 m hundurde teskil olunmusdur Umumi sahesi 22488 ha dir ve burada tebii landsaft menzere berpa olunur ve qorunur Boyuk Qafqazin cenub eteyinde Bozadagin erazisinde yerlesir Qerbden serqe 35 km simaldan cenuba 5 km davam edir Qorugun erazisinde 60 dan cox agac novu movcuddur Qoruqda biten ardic ve derman bitkisi kimi Qirmizi kitaba dusmusdur Muasir faunalarin 200 e yaxin novune rast gelinir Bu menada puste agaci meselerine ardic kolluguna heyvanlar alemine torpaqlarin asilasmasina eroziya ve Bozdagin Turyancay ve Eliciancay caylarinin arasinda tebii menzeresine diqqeti nezere almaq lazimdir Boz dagin terkib hissesini kicik tepeler teskil edir Dagin cenub sahelerinde torpaqlar erroziyaya ugramisdir ve bitki alemi demek olar ki yoxdur Turyancay Dovlet Tebiet QoruguBTMB kateqoriyasi Ia Ciddi Tebiet Qorugu Sahesi 12 63 haYaradilma tarixi 6 may 1958Idareetme orqani AETSNCaylar Turyancay veFlorasi palid qaragac qovaq qizilagacFaunasi qonur ayi qaban mese pisiyi porsuq dovsan keklik qirqovulYerlesmesi40 46 09 sm e 47 24 54 s u Olke AzerbaycanRayon YevlaxYaxin seher Agdas YevlaxTuryancay Dovlet Tebiet QoruguTuryancay Dovlet Tebiet Qorugu Iqlimi mulayim isti qisda qurudur Qoruq sahesinin 73 ni mese zolaqlari teskil edir qalan saheler mesesizdir 4 nov ardic kollari movcuddur Vaxile kesilmis dogranmis agaclarin sahesinde yovsan denli bitkiler coxillik ve curbecur ardic kolluqlari palid qaragac qovaq agaci qizilagac soyud agaci iyde agaci doqquzdon kolu ve basqa bitkiler yetisdirilmisdir Qorugun sahesinde 60 nov agac ve kolluqlar movcuddur Qorugun heyvanlar alemi sayca az olsa da terkibi cox muxtelifdir Burada 24 nov memeliler 20 nov surunenler 112 nov quslar 3 nov suda quruda yasayan heyvan movcuddur Musbet hallarin cox olmasina baxmayaraq bir cox novler adi nar cir uzum qonur ayi qaban mese pisiyi porsuq dovsan keklik qirqovul muskul qusu kecel kerkes gurze ilani Qirmizi kitaba salinmislar Ucuncu dovrun relikt agac cinsi olan ardicin Azerbaycanda 6 novu vardir onun da 4 novu Turyancay Dovlet Tebiet Qorugunun erazisinde yayilmisdir Bir hektar ardic mesesi 10 15 min ehalisi olan senaye seherinin havasini temizlemek gucune malikdir Yuxarida adicekilen meselerin qorunmasinda qorugun yaradilmasinin ehemiyyeti evezsizdir Qoruqda surunenlerin 10 novu quslarin 95 novu memelilerin 14 novu qeyde alinmisdir Burada col donuzu qonur ayi cuyur vasaq porsuq dele tulku dovsan memeli vehsi ve col heyvanlari meskunlasmisdir Qis aylarinda Boyuk Qafqazin yamaclarinin sert hava seraiti qalin qar ortuyu heyvanlarin nisbeten asagi dagliq sahelere xususi ile qorugun erazisinde toplasmaga mecbur edir Qis aylarinda qorugun erazisi heyvanlarin en elverisli qislaq yeridir Bu da heyvanlarin heyatinin tehlukesizliyini temin edir ve artmasina serait yaradir IstinadlarMezahir Tehmezov Ensiklopedik melumatlar Toponimler fotosekiller xeriteler 2017 02 02 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 04 22 MenbeBiologiya lugeti Baki 2011 seh 435 QORUQLAR Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin Isler Idaresinin Prezident kitabxanasi Qoruqlar 2012 01 11 at the Wayback MachineXarici kecidlerMuhafize olunan erazilerin statusu yerlesmesi ve ehate edilmesiHemcinin baxGoygol Dovlet Tebiet Qorugu Qarayazi Dovlet Tebiet Qorugu