Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Küsnət — Azərbaycan Respublikasının Qəbələ rayonunun inzibati ərazi vahidində kənd.
| Küsnət | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Qəbələ rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 44 (2009) nəfər |
Tarixi
Küsnət adına həmçinin Quba rayonunda da rast gəlinir. Qəbələ rayonundakı Küsnət kəndinin sakinlərinin də elə Qubadan gəldiyi güman olunur. Kənd ağsaqqallarının dediyinə görə XIX əsrin əvvəllərində Quba rayonunun Küsnət kəndində iki tayfa arasında dava düşür, nəticədə tayfalardan biri öz yurdunu tərk etməli olur. Həmin tayfa öz var-dövlətini, qoyun sürülərini götürərək dağları aşaraq Qəbələyə (keçmiş Nuxa qəzası, Qəbələ sultanlığı) keçirlər. Dağların qoynunda yerləşən bu ərazini özlərinə yurd seçirlər və burada da məskunlaşırlar. Əhalinin bir qisminin isə erməni-müsəlman davası dövründə qadın və uşaqları qorumaq üçün Qubadan köçüb burda məskunlaşdığı deyilir.
Azərbaycan maarifçi nəsrinin müəllifi general-mayor, əslən Qəbələdən (Qutqaşın mahalı) olan İsmayıl bəy Qutqaşınlı (1806–1869) yaylaqlanmaq üçün bura — Küsnət kəndinə gəlirmiş. Onun burada yay evi də olmuşdur. İ. Qutqaşınlının da əsasən, XIX əsrin birinci yarısında yaşayıb yaratdığını nəzərə alsaq, deməli, kənd sakinlərinin dediyi kimi bu kənd XIX əsrin ilk illərində və bəlkə də daha əvvəl yaranıbdır.
İkinci dünya müharibəsinə qədər burada yüzdən artıq ailə yaşamışdır, lakin həm müharibə illərində, həm də sonrakı dövr aclıq illərində kənddə böyük tələfatın olduğu güman edilir. Həm təhsil, səhiyyə ocaqlarının, həm də kənd ərazisində iş yerlərinin olmaması səbəbilə kənd sakinləri zaman-zaman kəndi tərk etmiş, rayon mərkəzinə və ya digər şəhərlərə getmişlər. Kənddə yerləşən qəbiristanlıqlar da bunu sübut edir. Burada elə qəbirlər vardı ki, itib torpağa qarışmışdılar. Ümumi qəbirlərin sayı 1500-dən yuxarı idi. Burada əfn olunanlardan elələri vardı ki, onların nəvələri belə, vəfat etmişdir. Məhz bu faktlar da kəndin həm qədimliyinin, həm də əhalisinin sayının vaxtilə çox olduğunun nişanəsidir. Yuxarıdakı səbəblər ucbatından kənddə sürətli azalma getmişdir. Sovet hakimiyyəti dövründə kənd sakinlərinə buradan köçürülüb başqa yerdə kənd salınması təklif edilsə də sakinlər buna razı olmamış və kəndlərini tərk etməmişlər. Son dövrlərdə isə kənddəki evlərin sayı sürətlə azalaraq 15-ə enmişdir.
Görkəmli muğam ustası Yaqub Məmmədov da yayda bu kəndə istirahətə gəlirdi. Sənətkar yerli camaat arasında çox sevilərdi. Hətta o, dünyasını dəyişəndə kənd sakinləri onun dəfn mərasimində iştirak etmişdilər.
Küsnət kəndində iki ziyarətgah da var idi. Bura qonşu rayonlardan da ziyarətə gələrdilər. Birincisi kəndin girəcəyində olan daha qədim ziyarətgah idi. Yerli camaat bu ziyarətgahı "Mustafa baba" ziyarətgahı adlandırırdı. İkinci ziyarətgah isə kəndin içərisində idi. Bu ziyarətgah "Göz piri" adlanırdı. Burada uyuyan vaxtilə əməli-saleh bir insan olan Yaralı baba olduğu güman edilir. Camaat arasında bu ziyarətgah, buna görə həm də "Yaralı baba" ziyarətgahı adlanırdı.
Toponimikası
- Küsnət oyk., sadə.
- Qəbələ r-nunun Qəbələ şəhər i.ə.v.-də kənd. Baş Qafqaz silsiləsinin yamacındadır. Kənd Quba r-nunun Küsnət kəndindən çıxmış ailələrin məskunlaşması nəticəsində yaranmışdır;
- Quba r-nunun Küpçal i.ə.v.də kənd. Baş Qafqaz silsiləsinin ətəyindədir. Yaşayış məntəqəsi əvvəlcə indiki Vladimirovka kəndinin yerində idi və Dağıstanın Küsnət kəndindən qədimdə gəlmiş ailələrin məskunlaşması nəticəsində yaranmışdı. Rus ailələri ora köçürüldükdən sonra küsnətlilərin bir hissəsi indiki Küsnət kəndinin əsasını qoymuş, digər hissəsi isə Qəbələ r-nuna gedərək Küsnət kəndini yaratmışdılar. Küsnət sözü Ağdaş r-nunda "ağır-xasiyyətli, qaraqabaq" mənalarında işlənir. Bu sözün türk dillərində "payızlıq", "dağlıq ərazı". "quzey" mənaları da vardır.
Coğrafiyası və iqlimi
Kənd üç tərəfdən dağlarla əhatə olunmuşdur. Kəndin ortasından isə Dəmiraparan çayı keçir. Hər tərəfdə dağların olması səbəbilə və dəniz səviyyəsindən təxminən 1500 m. yüksəklikdə yerləşdiyinə görə hava burada qışda sərt şaxtalı, yayda isə sərin keçir. Kənd şimaldan Laza, qərbdən Duruca kəndləri ilə, cənubdan Qəbələ rayonu, həmçinin dağlar vasitəsilə Dağıstan Muxtar Respublikası, Quba rayonu ilə həmsərhəddir.
Kəndə içməli su kəndin qarşısındakı dağdan-Məyəl dərəsindən hava plastik boru ilə çəkilib gətirilmişdir.
Kənddə XIX əsrdə inşa edilmiş məscid də vardır. Bu məscid sovet hakimiyyəti illərində məktəb kimi fəaliyyət göstərmiş, müstəqillik illərində isə yenidən təmir edilərək məscid kimi fəaliyyətini davam etdirmişdir. Kəndə yalnız bir tərəfdən yol gəlirdi. Bu yolun bir tərəfi qayalıq, bir tərəfi də uçurum idi. Meşələrdə fıstıq, vələs, göyrüş, palıd, əzgil kimi ağaclar bitirdi.
Əhalisi
Kəndin əsas sakinləri ləzgilərdir. Bunlardan dargilər üstünlük təşkil edir. Kəndin əhalisi son dövrlərdə kəndi tərk etmə səbəbilə xeyli azalmışdır. Kənddə qalanlar əsasən, yaşlı nəslin nümayəndələri və burada qalıb dədə-baba sənətlərini (basmaçılıq və dulusçuluq) davam etdirənlər olmuşlar. Kənddən köçənlər isə yay aylarında buraya dincəlməyə, istirahətə gəlirlər. Ümumiyyətlə, kənddə yaşayan əhalinin sayı 44 nəfərdir. Ümumi küsnətlilərin sayı isə 2000-ə yaxındır. Havanın təmizliyi və ərzaq məhsullarının təbiiliyi səbəbilə kənddə bir sıra yoluxucu xəstəliklərin yayılması hallarına rast gəlinməmişdir. Burada yuxarı yaş həddi 120-dən yuxarı, orta yaş həddi isə 70–80 yaş arası dəyişilir.
Əhalisi müsəlman olsa da, yerli camaat tərəfindən "cuhut ləzgiləri" kimi tanımlanan küsnətlilərin Qubadakı Küsnət kəndinə də köçərək gəldikləri, indiki adı ilə Vladimirovka kəndinin Qırmızı qəsəbəyə qonşuluqda yerləşməsi əhalinin nə vaxtsa yəhudiliklə bağlılığının olduğunu deməyə əsas verir.
İqtisadiyyatı
Kənd sakinləri əsasən basmaçılıq və dulusçuluqla məşğul olmuşdular. Bu kənd "dulusçuluq kəndi" adı ilə də tanınırdı. Kəndlilər da məşğul olur, toxuduqları corab, palaz, xalça və digər məhsulları rayon mərkəzində satmaqla qazanc əldə edirdilər. Kənddə iri və xırda buynuzlu maldarlıq da inkişaf etmişdi.
Dulusçuluq
Dulusçuluq kəndin qədim peşə sahəsi olmuş, atalardan oğullara miras qalmışdır. Dağ palçığını əvvəlcə qıcqırdır, bir neçə gün saxladıqdan sonra vərdənə vasitəsilə ondan irili-xırdalı müxtəlif qablar-nehrələr, küplər, biti qabları, fincanlar hazırlayır, sonra xüsusu kürələrdə bu qabları bişirirdilər. Qabların bişirildiyi kürələr palçıqdan və kərpicdən düzəldilirdi. Kürədə od qalamaq üçün göz olurdu. Sonra kürənin içərisində palçıqdan lövhə düzəldilirdi. Düzəldilən qablar bu palçıq lövhə üzərinə düzülürdü. Altda yanan odun hərarəti bu qabları bişirirdi. Bu qabların düzəldiyi yer "karxana" adlanırdı. "Kar" ləzgi dilində "iş"demək idi. "xana" da fars dilində ev deməkdir. Beləliklə, bu sözlərin birləşməsindən iş evi, iş yeri mənasını verən söz yaranırdı.
Basmaçılıq
Doğranmış odun ot tayası şəklində səliqə ilə düzəldilir, sonda kiçik bir təpəcik yaranır, oduna od vurulur və odunların üstü kül ilə örtülürdü. Bu odunlar içəridə havasızlıq şəraitində tədricən yanırdı. Təxminən 4–5 günə bu odunlardan kömür alınırdı. Bu kömürlərdən həm məişətdə, həm də restoranlarda, otellərdə istifadə edilirdi. Küsnət kömürləri digər kəndlərdə istehsal edilən kömürlərdən öz uzunömürlülüyü və uzunmüddətliyi ilə fərqlənirdi.
Xarici keçidlər
- İnzibati Ərazi Vahidləri 2017-07-29 at the Wayback Machine
İstinadlar
- Şəlalə Məhyəddinqızı, "Qəbələ Qafqazın incisi", Bakı, "Oğuz Eli", 2009.
- Azərbaycan Toponimlərinin Ensiklopedik Lüğəti. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu. Şərq-qərb Bakı-2007. səh.427
- Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Siyahıyaalınması. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi. Bakı-2010. Səh.629
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Kusnet Kusnet Azerbaycan Respublikasinin Qebele rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Kusnet41 01 31 sm e 47 53 29 s u Olke AzerbaycanRayon Qebele rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 44 2009 neferKusnetTarixiKusnet adina hemcinin Quba rayonunda da rast gelinir Qebele rayonundaki Kusnet kendinin sakinlerinin de ele Qubadan geldiyi guman olunur Kend agsaqqallarinin dediyine gore XIX esrin evvellerinde Quba rayonunun Kusnet kendinde iki tayfa arasinda dava dusur neticede tayfalardan biri oz yurdunu terk etmeli olur Hemin tayfa oz var dovletini qoyun surulerini goturerek daglari asaraq Qebeleye kecmis Nuxa qezasi Qebele sultanligi kecirler Daglarin qoynunda yerlesen bu erazini ozlerine yurd secirler ve burada da meskunlasirlar Ehalinin bir qisminin ise ermeni muselman davasi dovrunde qadin ve usaqlari qorumaq ucun Qubadan kocub burda meskunlasdigi deyilir Azerbaycan maarifci nesrinin muellifi general mayor eslen Qebeleden Qutqasin mahali olan Ismayil bey Qutqasinli 1806 1869 yaylaqlanmaq ucun bura Kusnet kendine gelirmis Onun burada yay evi de olmusdur I Qutqasinlinin da esasen XIX esrin birinci yarisinda yasayib yaratdigini nezere alsaq demeli kend sakinlerinin dediyi kimi bu kend XIX esrin ilk illerinde ve belke de daha evvel yaranibdir Ikinci dunya muharibesine qeder burada yuzden artiq aile yasamisdir lakin hem muharibe illerinde hem de sonraki dovr acliq illerinde kendde boyuk telefatin oldugu guman edilir Hem tehsil sehiyye ocaqlarinin hem de kend erazisinde is yerlerinin olmamasi sebebile kend sakinleri zaman zaman kendi terk etmis rayon merkezine ve ya diger seherlere getmisler Kendde yerlesen qebiristanliqlar da bunu subut edir Burada ele qebirler vardi ki itib torpaga qarismisdilar Umumi qebirlerin sayi 1500 den yuxari idi Burada efn olunanlardan eleleri vardi ki onlarin neveleri bele vefat etmisdir Mehz bu faktlar da kendin hem qedimliyinin hem de ehalisinin sayinin vaxtile cox oldugunun nisanesidir Yuxaridaki sebebler ucbatindan kendde suretli azalma getmisdir Sovet hakimiyyeti dovrunde kend sakinlerine buradan kocurulub basqa yerde kend salinmasi teklif edilse de sakinler buna razi olmamis ve kendlerini terk etmemisler Son dovrlerde ise kenddeki evlerin sayi suretle azalaraq 15 e enmisdir Gorkemli mugam ustasi Yaqub Memmedov da yayda bu kende istirahete gelirdi Senetkar yerli camaat arasinda cox sevilerdi Hetta o dunyasini deyisende kend sakinleri onun defn merasiminde istirak etmisdiler Kusnet kendinde iki ziyaretgah da var idi Bura qonsu rayonlardan da ziyarete gelerdiler Birincisi kendin gireceyinde olan daha qedim ziyaretgah idi Yerli camaat bu ziyaretgahi Mustafa baba ziyaretgahi adlandirirdi Ikinci ziyaretgah ise kendin icerisinde idi Bu ziyaretgah Goz piri adlanirdi Burada uyuyan vaxtile emeli saleh bir insan olan Yarali baba oldugu guman edilir Camaat arasinda bu ziyaretgah buna gore hem de Yarali baba ziyaretgahi adlanirdi ToponimikasiKusnet oyk sade Qebele r nunun Qebele seher i e v de kend Bas Qafqaz silsilesinin yamacindadir Kend Quba r nunun Kusnet kendinden cixmis ailelerin meskunlasmasi neticesinde yaranmisdir Quba r nunun Kupcal i e v de kend Bas Qafqaz silsilesinin eteyindedir Yasayis menteqesi evvelce indiki Vladimirovka kendinin yerinde idi ve Dagistanin Kusnet kendinden qedimde gelmis ailelerin meskunlasmasi neticesinde yaranmisdi Rus aileleri ora kocuruldukden sonra kusnetlilerin bir hissesi indiki Kusnet kendinin esasini qoymus diger hissesi ise Qebele r nuna gederek Kusnet kendini yaratmisdilar Kusnet sozu Agdas r nunda agir xasiyyetli qaraqabaq menalarinda islenir Bu sozun turk dillerinde payizliq dagliq erazi quzey menalari da vardir Cografiyasi ve iqlimiKend uc terefden daglarla ehate olunmusdur Kendin ortasindan ise Demiraparan cayi kecir Her terefde daglarin olmasi sebebile ve deniz seviyyesinden texminen 1500 m yukseklikde yerlesdiyine gore hava burada qisda sert saxtali yayda ise serin kecir Kend simaldan Laza qerbden Duruca kendleri ile cenubdan Qebele rayonu hemcinin daglar vasitesile Dagistan Muxtar Respublikasi Quba rayonu ile hemserheddir Kende icmeli su kendin qarsisindaki dagdan Meyel deresinden hava plastik boru ile cekilib getirilmisdir Kendde XIX esrde insa edilmis mescid de vardir Bu mescid sovet hakimiyyeti illerinde mekteb kimi fealiyyet gostermis musteqillik illerinde ise yeniden temir edilerek mescid kimi fealiyyetini davam etdirmisdir Kende yalniz bir terefden yol gelirdi Bu yolun bir terefi qayaliq bir terefi de ucurum idi Meselerde fistiq veles goyrus palid ezgil kimi agaclar bitirdi EhalisiKendin esas sakinleri lezgilerdir Bunlardan dargiler ustunluk teskil edir Kendin ehalisi son dovrlerde kendi terk etme sebebile xeyli azalmisdir Kendde qalanlar esasen yasli neslin numayendeleri ve burada qalib dede baba senetlerini basmaciliq ve dulusculuq davam etdirenler olmuslar Kendden kocenler ise yay aylarinda buraya dincelmeye istirahete gelirler Umumiyyetle kendde yasayan ehalinin sayi 44 neferdir Umumi kusnetlilerin sayi ise 2000 e yaxindir Havanin temizliyi ve erzaq mehsullarinin tebiiliyi sebebile kendde bir sira yoluxucu xesteliklerin yayilmasi hallarina rast gelinmemisdir Burada yuxari yas heddi 120 den yuxari orta yas heddi ise 70 80 yas arasi deyisilir Ehalisi muselman olsa da yerli camaat terefinden cuhut lezgileri kimi tanimlanan kusnetlilerin Qubadaki Kusnet kendine de kocerek geldikleri indiki adi ile Vladimirovka kendinin Qirmizi qesebeye qonsuluqda yerlesmesi ehalinin ne vaxtsa yehudilikle bagliliginin oldugunu demeye esas verir IqtisadiyyatiKend sakinleri esasen basmaciliq ve dulusculuqla mesgul olmusdular Bu kend dulusculuq kendi adi ile de taninirdi Kendliler da mesgul olur toxuduqlari corab palaz xalca ve diger mehsullari rayon merkezinde satmaqla qazanc elde edirdiler Kendde iri ve xirda buynuzlu maldarliq da inkisaf etmisdi Dulusculuq Dulusculuq kendin qedim pese sahesi olmus atalardan ogullara miras qalmisdir Dag palcigini evvelce qicqirdir bir nece gun saxladiqdan sonra verdene vasitesile ondan irili xirdali muxtelif qablar nehreler kupler biti qablari fincanlar hazirlayir sonra xususu kurelerde bu qablari bisirirdiler Qablarin bisirildiyi kureler palciqdan ve kerpicden duzeldilirdi Kurede od qalamaq ucun goz olurdu Sonra kurenin icerisinde palciqdan lovhe duzeldilirdi Duzeldilen qablar bu palciq lovhe uzerine duzulurdu Altda yanan odun herareti bu qablari bisirirdi Bu qablarin duzeldiyi yer karxana adlanirdi Kar lezgi dilinde is demek idi xana da fars dilinde ev demekdir Belelikle bu sozlerin birlesmesinden is evi is yeri menasini veren soz yaranirdi Basmaciliq Dogranmis odun ot tayasi seklinde seliqe ile duzeldilir sonda kicik bir tepecik yaranir oduna od vurulur ve odunlarin ustu kul ile ortulurdu Bu odunlar iceride havasizliq seraitinde tedricen yanirdi Texminen 4 5 gune bu odunlardan komur alinirdi Bu komurlerden hem meisetde hem de restoranlarda otellerde istifade edilirdi Kusnet komurleri diger kendlerde istehsal edilen komurlerden oz uzunomurluluyu ve uzunmuddetliyi ile ferqlenirdi Xarici kecidlerInzibati Erazi Vahidleri 2017 07 29 at the Wayback MachineIstinadlarSelale Mehyeddinqizi Qebele Qafqazin incisi Baki Oguz Eli 2009 Azerbaycan Toponimlerinin Ensiklopedik Lugeti Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Nesimi adina Dilcilik Institutu Serq qerb Baki 2007 seh 427 Azerbaycan Respublikasi Ehalisinin Siyahiyaalinmasi Azerbaycan Respublikasinin Dovlet Statistika Komitesi Baki 2010 Seh 629Hemcinin bax