Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kənd — bir çox ölkələrdə şəhər və qəsəbədən daha kiçik yaşayış məntəqəsidir.
Ümumi məlumat
Kənd dar mənada tarixən formalaşmış daimi kiçik yaşayış məskənidir. Azərbaycan dilindəki "kənd" sözü Şərqi İran dillərindəki "kant" (xəndək və ya arxla əhatələnmiş məskən, yer) sözündəndir. "Kant" sözü qədimdən türkdilli xalqlara keçmiş və şəhər mənasında işlənmişdir.
Geniş mənada kənd dedikdə təkçə kiçik yaşayış məskəni deyil, həmçinin şəhərə qarşı qoyulan sosial-iqtisadi kateqoriya kimi onun ictimai-iqtisadi, mədəni məişət və təbii-coğrafi xüsusiyyətləri və həyat şəraiti başa düşülür. Cəmiyyətin tarixi inkişafı prosesində kənd həyatının bütün tərəfləri və sosial-iqtisadi kateqoriya kimi kəndin özü, onun əsas siniflərinin, ilk növbədə kəndlilərin və onların ayrı ayrı təbəqələrinin formalaşması, həmçinin şəhərlə qarşılıqlı münasibətlər guclü dəyişikliklərə uğramışdır. Kəndin sosial-iqtisadi xüsusiyyəti sakinlərin torpaqla bilavasitə əlaqəsi, ərazinin təbii sərvətlərindən istifadə ilə müəyyən olunur. Kəndin səpələnməsi, çox da böyük olmaması, əhalinin əsas məşğuliyyətinə görə təbii mühitə uyğunlaşması, işlərin mö mövsümiliyi və s. də bundan irəli gəlir. Şəhərə nisbətən peşələrin azlığı, əmək bölgüsünün, habelə kommunal və mədəni xidmətin daha aşağı səviyyəsi bununla əlaqədardır. Kənddə həyat tərzi, adət və ənənələr daha sabit olur.
İnsanların tarixdə ilk birgə yaşayış məskəni kimi kənd sinifli cəmiyyətdən əvvəl — oturaq həyata keçilməsi ilə yaranmışdır. İbtidai içma dövründə kənd qəbilə ağsaqqallarının idarə etdiyi qəbilə içmasından ibarət idi. Etnoqrafik və arxeoloji materiallar ilk vaxtlar kəndlərin su mənbələri yaxınlığında yerləşən evlərdən ibarət olduğunu göstərir. Əhali artdıqca kəndlər böyüyürdü. Sənətkarlıq və ticarətin inkişafı, onların əkinçilikdən ayrılması gedişində şəhərlər yaranırdı. Şəhərlər kəndin istismarı hesabına yaşayırdı. Kəndin istismarı qeyri-iqtisadi məcburiyyətə əsaslanırdı. Bu səbəbdən də şəhərlə kənd arasındakı əkslik meydana çıxırdı. Erkən sinifli formasiyalarda kənd sakinləri əhalinin əsas hissəsini təşkil etdiyindən cəmiyyət həyatının başlıca sosial-iqtisadi və mədəni xüsusiyyətləri əslində kəndin həyatı ilə müəyyən olunurdu.
Orta əsrlərdə kəndli təsərrüfatı əsasən natural xarakter daşıyırdı. Kapitalizmin inkişafı ilə getdikcə əmtəə — pul münasibətləri üstün yer tuturdu. Kənddə kapitalist münasibətləri dərinləşdikcə sinfi təbəqələşmə güclənir, — qolçomaqlar yaranırdı. Xırda istehsalçılar varlı kəndlilərlə, kənd sənətkarları şəhər sənayesi ilə rəqabət apara bilmirdi. Nəticədə müflisləşmiş kəndlilərinsayı artır, qəsbkarlıq genişlənirdi.
Azərbaycanın təbii-çoğrafi şəraitinin zənginliyi, ərazinin dağlıq, dağətəyi və düzənlik sahələrdən ibarət olması, eləcə də əhalinin təsərrüfatla məşğuliyyəti kəndlərin plan quruluşuna güclü təsir göstərmişdir. Bu təbii amillərə görə Azərbaycan kəndlərinin planlaşdırılmasında üç əsas qrup formalaşmışdır. Dağ kəndlərində ərazinin enişli-yoxuşlu olması evlərin birbaşa küçələr ətrafında yerləşməsinə imkan vermədiyinə görə binalar nisbətən hamar yerlərdə qrup şəklində tikilir. Bu qruplar arasında təbii yaşıllıq sahələri olmadıqda bağlar salınır. Belə kəndlərin bəzilərində məhəlli xarakterli küçələr də yaradılır. Quba (Xınalıq, Afurca kəndləri), Qax (Sarıbaş kəndi), Qusar (Hil kəndi) və Daşkəsən (Bayan kəndi) rayonlarında evlər bəzən də dağ döşündə, yaruslar şəklində tikilir. Kəndlərin əsas küçələri boyu tikilmiş evlər onların plan quruluşuna nizamlılıq verir, küçələrdən uzaq binalar isə ərazidə sərbəst şəkildə yerləşir. Belə kəndlərin ən maraqlı nümunələri Şəki (Orta Zəyzid və Baş Göynük kəndləri) və Zaqatala (Yuxarı Tala kəndi) rayonlarındadır. Düzənlik sahələrdəki kəndlərdə plan quruluşu daha nizamlı olur. Burada evlər, əsasən küçələr ətrafında yerləşir. Bu cür kənd tipləri Ağstafa, Bərdə, Sabirabad və s. rayonlar üçün xarakterikdir. Azərbaycan kəndləri təbii şəraitin müxtəlifliyinə baxmayaraq, həm evlərin plan quruluşu, həm də coğrafi səmtlərə görə yerləşdirilməsi cəhətdən eyniyyət təşkil edir. Azərbaycanın bütün zonalarında evlərin əksəriyyəti cənuba baxır, onların qabağında eyvan tikilir. Kəndlərin çoxunda evlər iki mərtəbəli olur. Adətən, birinci mərtəbə təsərrüfat xidməti üçün, ikinci mərtəbə isə yaşayış üçün ayrılır. Ərazisi enişli-yoxuşlu kəndlərdə binanın birinci mərtəbəsi arxa tərəfdən təbii yamaca söykənir, həyət tərəfdə isə bir cərgədə otaqlar yerləşdirilir.
Müasir evlərin planlaşdırılmasında xalq memarlığı elementlərindən, xüsusilə eyvandan geniş istifadə edilir. Kəndlərin mərkəzində klub, məktəb, kitabxana, ictimai xidmət binaları, kənd bələdiyyəsi, mağazalar və s. yerləşir.
İstinadlar
- ASE, V cild.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kend bir cox olkelerde seher ve qesebeden daha kicik yasayis menteqesidir Azerbaycanin Ismayilli rayonundaki Lahic kendiLahicda kuceUmumi melumatKend dar menada tarixen formalasmis daimi kicik yasayis meskenidir Azerbaycan dilindeki kend sozu Serqi Iran dillerindeki kant xendek ve ya arxla ehatelenmis mesken yer sozundendir Kant sozu qedimden turkdilli xalqlara kecmis ve seher menasinda islenmisdir Genis menada kend dedikde tekce kicik yasayis meskeni deyil hemcinin sehere qarsi qoyulan sosial iqtisadi kateqoriya kimi onun ictimai iqtisadi medeni meiset ve tebii cografi xususiyyetleri ve heyat seraiti basa dusulur Cemiyyetin tarixi inkisafi prosesinde kend heyatinin butun terefleri ve sosial iqtisadi kateqoriya kimi kendin ozu onun esas siniflerinin ilk novbede kendlilerin ve onlarin ayri ayri tebeqelerinin formalasmasi hemcinin seherle qarsiliqli munasibetler guclu deyisikliklere ugramisdir Kendin sosial iqtisadi xususiyyeti sakinlerin torpaqla bilavasite elaqesi erazinin tebii servetlerinden istifade ile mueyyen olunur Kendin sepelenmesi cox da boyuk olmamasi ehalinin esas mesguliyyetine gore tebii muhite uygunlasmasi islerin mo movsumiliyi ve s de bundan ireli gelir Sehere nisbeten peselerin azligi emek bolgusunun habele kommunal ve medeni xidmetin daha asagi seviyyesi bununla elaqedardir Kendde heyat terzi adet ve eneneler daha sabit olur Beninde uzaq kend Insanlarin tarixde ilk birge yasayis meskeni kimi kend sinifli cemiyyetden evvel oturaq heyata kecilmesi ile yaranmisdir Ibtidai icma dovrunde kend qebile agsaqqallarinin idare etdiyi qebile icmasindan ibaret idi Etnoqrafik ve arxeoloji materiallar ilk vaxtlar kendlerin su menbeleri yaxinliginda yerlesen evlerden ibaret oldugunu gosterir Ehali artdiqca kendler boyuyurdu Senetkarliq ve ticaretin inkisafi onlarin ekincilikden ayrilmasi gedisinde seherler yaranirdi Seherler kendin istismari hesabina yasayirdi Kendin istismari qeyri iqtisadi mecburiyyete esaslanirdi Bu sebebden de seherle kend arasindaki ekslik meydana cixirdi Erken sinifli formasiyalarda kend sakinleri ehalinin esas hissesini teskil etdiyinden cemiyyet heyatinin baslica sosial iqtisadi ve medeni xususiyyetleri eslinde kendin heyati ile mueyyen olunurdu Orta esrlerde kendli teserrufati esasen natural xarakter dasiyirdi Kapitalizmin inkisafi ile getdikce emtee pul munasibetleri ustun yer tuturdu Kendde kapitalist munasibetleri derinlesdikce sinfi tebeqelesme guclenir qolcomaqlar yaranirdi Xirda istehsalcilar varli kendlilerle kend senetkarlari seher senayesi ile reqabet apara bilmirdi Neticede muflislesmis kendlilerinsayi artir qesbkarliq genislenirdi Azerbaycanin tebii cografi seraitinin zenginliyi erazinin dagliq dageteyi ve duzenlik sahelerden ibaret olmasi elece de ehalinin teserrufatla mesguliyyeti kendlerin plan qurulusuna guclu tesir gostermisdir Bu tebii amillere gore Azerbaycan kendlerinin planlasdirilmasinda uc esas qrup formalasmisdir Dag kendlerinde erazinin enisli yoxuslu olmasi evlerin birbasa kuceler etrafinda yerlesmesine imkan vermediyine gore binalar nisbeten hamar yerlerde qrup seklinde tikilir Bu qruplar arasinda tebii yasilliq saheleri olmadiqda baglar salinir Bele kendlerin bezilerinde mehelli xarakterli kuceler de yaradilir Quba Xinaliq Afurca kendleri Qax Saribas kendi Qusar Hil kendi ve Daskesen Bayan kendi rayonlarinda evler bezen de dag dosunde yaruslar seklinde tikilir Kendlerin esas kuceleri boyu tikilmis evler onlarin plan qurulusuna nizamliliq verir kucelerden uzaq binalar ise erazide serbest sekilde yerlesir Bele kendlerin en maraqli numuneleri Seki Orta Zeyzid ve Bas Goynuk kendleri ve Zaqatala Yuxari Tala kendi rayonlarindadir Duzenlik sahelerdeki kendlerde plan qurulusu daha nizamli olur Burada evler esasen kuceler etrafinda yerlesir Bu cur kend tipleri Agstafa Berde Sabirabad ve s rayonlar ucun xarakterikdir Azerbaycan kendleri tebii seraitin muxtelifliyine baxmayaraq hem evlerin plan qurulusu hem de cografi semtlere gore yerlesdirilmesi cehetden eyniyyet teskil edir Azerbaycanin butun zonalarinda evlerin ekseriyyeti cenuba baxir onlarin qabaginda eyvan tikilir Kendlerin coxunda evler iki mertebeli olur Adeten birinci mertebe teserrufat xidmeti ucun ikinci mertebe ise yasayis ucun ayrilir Erazisi enisli yoxuslu kendlerde binanin birinci mertebesi arxa terefden tebii yamaca soykenir heyet terefde ise bir cergede otaqlar yerlesdirilir Muasir evlerin planlasdirilmasinda xalq memarligi elementlerinden xususile eyvandan genis istifade edilir Kendlerin merkezinde klub mekteb kitabxana ictimai xidmet binalari kend belediyyesi magazalar ve s yerlesir IstinadlarASE V cild