Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı

Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı Türkiyədə yerləşən mədəni və ya təbiət miraslarının UNESCO-un Dünya İrsi siyahısına və ya müvəqqəti irs siyahısına düşənlərdən ibarətdir. Türkiyədə 2016 etibarilə 16 dənə Ümumdünya irsi mövcuddur.

Siyahı

Aşağıdakı cədvəl hər bir Ümumdünya irsi haqqındakı məlumatları siyahılar:

Ad; Ümumdünya irsi komitəsi tərəfindən sadalandığı şəkliylə

Yer; olduğu il və koordinatlar

Tarix; əhəmiyyətə sahib olduğu və ya inşa edildiyi zaman hissəsi

UNESCO məlumatları; istinad nömrəsi, seçildiyi il və təmin etdiyi meyarlar

Şərhlər; sahəsində haqqında qısa şərh

Rənglər;      mədəni sahədə,      təbii alan,      qarışıq alan

Ad	Fotoşəkil	Yer	Tarix	UNESCO məlumatları	Şərhlər
İstanbulun tarixi əraziləri		İstanbul !İstanbul	VI əsr	0356 !356; 1985; i, ii, iii, iv
Görəmə Milli Parkı və Kappadokiya		Nevşəhər !Nevşəhər	IV əsr (Görəmə)	0357 !357; 1985; i, iii, v, vii
Divriği böyük məscidi		Sivas !Sivas	1228-29	0385 !358; 1985; i, iv
Xattusa		Corum !Çorum	E.ə. XVII əsr	0377 !377; 1986; i, ii, iii, iv
Nəmrud dağı		Adıyaman !Adıyaman	E.ə. I əsr	0448 !448; 1987; i, iii, iv
Ksantos və Letoon		Antalya, Muğla !Antalya, Muğla	E.ə. VIII əsr	0484 !484; 1988; ii, iii
Hierapolis və Pamukkale		Dənizli !Dənizli	E.ə. II əsr (Hierapolis)	0485 !485; 1988; iii, iv, vii
Safranbolu		Karabük !Karabük	XIII əsr	0614 !614; 1994; ii, iv, v
Troya		Canaqqala !Çanaqqala	E.ə. XIII əsr	0849 !849; 1998; ii, iii, vi
Səlimiyyə məscidi		Edirnə !Ədirnə	1574	1366 !1366; 2011; i, iv
Catalhöyük !Çatalhöyük		Konya !Konya	E.ə. VIII minillik	1405 !1405; 2012; iii, iv
Bursa və		Bursa !Bursa	XIV əsr	1452 !1452; 2014; i, ii, iv, vi
Perqam		İzmir !İzmir	E.ə. VII əsr	1457 !1457; 2014; i, ii, iii, iv, vi
Diyarbəkir qalası və Hevsel bağçaları		Diyarbakır !Diyarbakır	E.ə. VI əsr	1488 !1488; 2015; iv
Efes		İzmir !İzmir	E.ə. X əsr	1018 !1018; 2015; iii, iv, vi
Ani		Qars !Qars	V əsr	1518 !1518; 2016; ii, iii, iv

İlkin Siyahı

Türkiyənin Dünya İrsinə namizəd siyahısında 84 obyekt var. Onlardan 77-si mədəni, üçü təbii, dördü isə qarışıq obyektlərdir. Siyahı sonuncu dəfə 15 aprel 2021-ci ildə yenilənib.

Ad	Şəkil	Yer	Tarix	UNESCO məlumatları	İzahlar
Karain mağarası		Antalya	Alt Paleolitik	0666 666; 1994; iii, vi	2001-ci ildə Ümumdünya İrs kimi qeydiyyata alınması üçün edilən müraciət Ümumdünya İrs Komitəsi tərəfindən gecikdirildi.
Sümela monastrı		Trabzon	4. yüzil	1397 1397; 2000; i, iii	1989-cu ildə Ümumdünya İrs kimi qeydiyyata alınması üçün edilən müraciət Ümumdünya İrs Komitəsi tərəfindən gecikdirildi.
Alahan monastırı		Mersin	5. yüzil	1398 1398; 2000; i, iii, iv
Noel Baba Kilsəsi		Antalya	4. yüzil	1399 1399; 2000; iii, iv
Harran ve Şanlıurfa		Şanlıurfa	E.ə. 9500	1400 1400; 2000; i, ii, iii, iv
Ahlat məzar daşları		Bitlis	12-15-ci yüzillar	1401 1401; 2000; i, iii
Dənizli-Şərqibəyazit yolundakı Səlcuqlu Karvansarayları		Dənizli- Ağrı ili	13. yüzil	-	Konya: Anadolu Səlcuqlu Dövlətinin paytaxtı		Konya	12-13-cü yüzillar	1404 1404; 2000; i, ii, iv
Alanya		Antalya	E.ə. 4-cü yüzil	1405 1405; 2000; iii, iv	2011 və 2013-cü illərdə Dünya İrsi obyekti kimi qeydiyyata alınmaq üçün hazırlanan namizədlik sənədləri Türkiyənin tələbi ilə geri götürülüb.
Mardin mədəni landşaft sahəsi		Mardin	14-cü yüzil	1406 1406; 2000; ii, iii, iv	2003-cü ildə Ümumdünya İrsi obyekti kimi qeydiyyatdan keçmək üçün edilən müraciətə Türkiyənin tələbi ilə baxılmayıb.
Müqəddəs Pavel kilsəsi, Müqəddəs Pavel su quyusu və ətrafı		Mersin	1102	1409 1409; 2000; ii, iii, iv
İshaq Paşa sarayı		Ağrı ili	1784	1410 1410; 2000; i, iii, iv
Kekova adası		Antalya	E.ə. 3-cü yüzil	1411 1411; 2000; ii, iii, vii, ix
Güllük Dağı Milli Parkı ve Termessos		Antalya	E.ə. 2-ci yüzil	1412 1412; 2000; ii, iii, v, viii, ix, x
Likiya sivilizasiyanın qədim şəhərləri		Antalya, Muğla	E.ə. 5-ci yüzil	5408 5408; 2009; iii, iv
Saqalassos antik şəhəri		Burdur	E.ə. 3-cü yüzil	5409 5409; 2009; ii, iii
Perge antik şəhəri		Antalya	E.ə. 13-cü yüzil	5411 5411; 2009; ii
Əşrəfoğlu məscidi		Konya	1299	5611 5611; 2011; ii, iv
Müqəddəs Pyotr Kilsəsi		Hatay	1-ci yüzil	5613 5613; 2011; iii, vi
Aizanoi		Kütahya ili	E.ə. 2-ci minillik	5724 5724; 2012; ii, iv
Zevqma arxeoloji obyekti		Gaziantep	E.ə. 1-ci yüzil	5726 5726; 2012; ii, iii, iv
Qordion		Ankara	E.ə. 12-ci yüzil	5727 5727; 2012; iii, iv, vi	Ümumdünya İrs obyekti kimi qeydiyyatdan keçmək üçün edilən müraciətə 2022-ci ildə baxılacaq.
Birgi, Ödemiş tarixi şəhəri		İzmir	13-cü yüzil	5728 5728; 2012; ii, iv
Hekatomnus məqbərəsi və ziyarətgahı		Muğla	E.ə. 4-cü yüzil	5729 5729; 2012; i, iii, iv
Beçin orta əsrlər şəhəri		Muğla	13-cü yüzil	5730 5730; 2012; ii
Niğdenin tarixi abidələri		Niğdə ili	13-cü yüzil	5731 5731; 2012; ii
Yesemek daş karxanası və heykəltəraşlıq emalatxanası		Gaziantep	E.ə. 9-cu yüzil	5732 5732; 2012; ii, iii
Odunbazarı tarixî şəhər mərkəzi		Eskişehir	13-cü yüzil	5733 5733; 2012; iii, vi
Mamure qalası		Mersin	3-4-cü yüzillər	5734 5734; 2012; iv, v
Hacı Bektaş Vəli kompleksi		Nevşəhər ili	13-cü yüzil	5735 5735; 2012; iii, vi
Laodikeya qədim şəhəri		Dənizli	E.ə. 3-cü yüzil	5823 5823; 2013; ii, iii, iv
Duz gölü ətraf mühitin xüsusi mühafizə bölgəsi		Aksaray, Ankara, Konya	2000	5824 5824; 2013; vii, viii, x
Sardis antik şəhəri və Bintəpələr Lidiya kurqanları		Manisa	E.ə. 8-ci yüzil	5829 5829; 2013; i, ii, iii
İznik		Bursa	E.ə. 316	5900 5900; 2014; ii, iii, v
Zeynal Abdin məscidi və Mor Yaqup Kilsəsi		Mardin	4-cü yüzil (kilsə) 12-ci yüzil (məscid)	5901 5901; 2014; iii, iv
Əxi Evrən məscidi və türbəsi		Kırşəhər ili	1482	5902 5902; 2014; iii, vi
Titus tuneli		Hatay	2-ci yüzil	5903 5903; 2014; i, iv
Mahmud Bəy məscidi		Kastamonu ili	1366	5904 5904; 2014; ii, iv
Kültəpə-Kaniş Arxeoloji ərazi		Kayseri	E.ə. 3-cü minillik	5905 5905; 2014; ii, iii
Kaunos antik şəhəri		Muğla	E.ə. 9-cu yüzil	5906 5906; 2014; i, ii, iii, iv
Anadolu Səlcuqlu mədrəsələri		Erzurum, Kayseri, Kırşəhər ili, Konya, Sivas ili	13-cü yüzil	5907 5907; 2014; ii, iv	Buruciyə mədrəsəsi, Cacabəy Mədrəsəsi, Qoşa Mədrəsə, Qoşa Minarəli Mədrəsə (Ərzurum), Qoşa Minarəli Mədrəsə (Sivas), Göy mədrəsə, İncə Minarəli Mədrəsə, Qaratay Mədrəsəsi, Sahabiyə Mədrəsəsi, Yakutiyə Mədrəsəsi
Korikus antik şəhəri		Mersin	E.ə. 4-cü yüzil	5909 5909; 2014; ii, iii, iv
Anazarb antik şəhəri		Adana	E.ə. 1-ci yüzil	5910 5910; 2014; iii, iv, vi
Çanaqqala və Gelibolu Birinci Dünya Müharibəsi Bölgələri		Çanaqqala ili	1915-16	5911 5911; 2014; vi
Əflatunpınar: Het su abidəsi		Konya	E.ə. 1620-1200	5912 5912; 2014; iii, iv, vi
Ağdamar kilsəsi		Van	921	6035 6035; 2015; i, ii, iii, iv, vi
Aspendos antik şəhəri tiatrı ve su kəmərləri		Antalya	E.ə. 5-ci yüzil	6036 6036; 2015; i, ii, iv
Əshabi-Kəhf kompleksi		Kahramanmaraş	446	6037 6037; 2015; iii, vi
tarixi əxi şəhəri		Bolu ili	13-cü yüzil	6038 6038; 2015; ii, iv	2018-ci ildə dünya irsi obyekti olaraq qeydiyyata alınmaq üçün hazırlanan namizədlik sənədləri Türkiyənin istəyi ilə geri götürülüb.
Harşena Dağı ve Pontus Kral qaya məzarları		Amasya ili	E.ə. 3-cü yüzil	6039 6039; 2015; iii, vi, vii
Dağlıq Frigiya		Afyonkarahisar, Əskişəhər, Kütahya ili	E.ə. 8-ci yüzil	6040 6040; 2015; ii, iii, iv
Stratonikeia (Muğla) antik şəhəri		Muğla	E.ə. 1500-cü il	6041 6041; 2015; ii, iv
Uzun körpü		Ədirnə ili	1443-cü il	6042 6042; 2015; iii, iv
İsmail Fakirullah Türbəsi		Siirt ili	18-ci yüzil	6043 6043; 2015; iv, vi
Ulduz sarayı Kompleksi		İstanbul	18-ci yüzil	6044 6044; 2015; ii, iii, iv
Malabadi köprüsü		Diyarbəkir	12-ci yüzil	6113 6113; 2016; iii, iv, vi
Van qalası, telli ve tarixî Van şəhəri		Van	E.ə. 8-ci yüzil	6114 6114; 2016; ii, iii, iv, vi
II. Bəyazid kompleksi		Ədirnə ili	1488-ci il	6117 6117; 2016; ii, iv, vi
Yivli minarə		Antalya	1373-cü il	6119 6119; 2016; ii, iv
Sivrihisar Ulu Camii		Əskişəhər	1232-ci il	6120 6120; 2016; ii, iv
Bodrum qalası		Muğla	15-ci yüzil	6121 6121; 2016; ii, iii, iv
Nuruosmaniyə məscidi		İstanbul	1755-ci il	6122 6122; 2016; ii, iii, iv
Kibira antik şəhəri		Burdur	E.ə. 4-cü yüzil	6123 6123; 2016; iii, iv
Hacı Bayram Məscidi və ətrafı		Ankara	1428-ci il	6124 6124; 2016; iv, vi
Qızılirmaq deltası ve Quş Cənnəti		Samsun	1994-cü il	6113 6125; 2016; vii, x	Dünya Mirası olarak tescil edilmesi için 2018'de hazırlanan adaylık Şəkilsı, Türkiye'nin isteğiyle geri çekildi.
Assos antik şəhəri		Çanaqqala ili	E.ə. 7-ci yüzil	6242 6242; 2017; iii, iv, vi
Ayvalık sənaye landşaft zonası		Balıkəsir	19-cu yüzil	6243 6243; 2017; iii, v
İvriz mədəni landşaft ərazisi		Konya	E.ə. 8-ci yüzil	6244 6244; 2017; ii, iii, iv
Anadolu Türk İrsinin Erkən Dövrü: Danişməndlilər bəyliyinin paytaxtı Niksar		Tokat ili	11-ci yüzil	6344 6344; 2018; ii, iv, vi
Qaziantepdə yeraltı su strukturları: Livaslar və Kastels		Qaziantep	13-cü yüzil	6345 6345; 2018; iii, iv	Altı ögesi vardır.
Anadoluda taxta damlı və taxta dirəkli məscidlər		Afyonkarahisar, Ankara, Əskişəhər, Kastamonu, Konya	13-14-cü yüzillər	6346 6346; 2018; ii, iv	Afyonqarahisar Ulu Camii, Arslanhane Camii ,Əşrəfoğlu Camii, Mahmut Bəy Camii, Sivrihisar Ulu Camii
Yustinian körpüsü		Sakarya	6-cı yüzil	6347 6347; 2018; iii, iv
Priena antik şəhər		Aydın	E.ə. 6-cı yüzil	6348 6348; 2018; ii, iii, iv, vi
Harput tarixî şəhəri		Elazığ ili	E.ə. 8-ci yüzil	6349 6349; 2018; iii, iv, vi
Kral qızı hamamı		Yozqat ili	2-ci yüzil	6350 6350; 2018; iv
Ballıca mağarası təbiət parkı		Tokat ili	Pliosen	6403 6403; 2019; vii, viii
Aralıq dənizindən Qara dənizə Genuya Ticarət Yolu üzərində Qala və Divarlı Qəsəbələr		Aydın ili, Bartın ili, Düzcə ili, İstanbul, İzmir, Sinop ili	13-cü yüzil	6468 6468; 2020; ii, iv	İlk dəfə 2013-cü ildə Akçakoca qalası, Amasra qalası, Çandarlı qalası, Foça qalası, Qalata qülləsi, Sinop qalası, Yoros qalası ilə bir irs sahəsi yaradılmışdır. Daha sonra 2020-ci ildə Çeşme qalası, Göyərçinada qalası və Kuşadası divarları müvəqqəti irs sahəsinə kimi əlavə edildi.
Beypazarı tarixi şəhəri		Ankara	19-cu yüzil	6469 6469; 2020; iii
Qaratəpə antik şəhəri		Osmaniyə ili	E.ə. 8-ci yüzil	6470 6470; 2020; ii, iii, iv
İzmir tarixi liman şəhəri		İzmir	E.ə. 4-cü yüzil	6471 6471; 2020; ii, iii, iv
Zerzevan qalası və Mithraeum		Diyarbəkir	4-cü yüzil	6472 6472; 2020; iii, iv, vi
Koramaz Vadisi		Kayseri Kayseri	11-ci yüzil	6473 6473; 2020; v
Midyat və ətrafının (Tur Abdin) son antik və orta əsr kilsələri və monastırları.		Mardin	6-cı yüzil	6534 6534; 2021; iii, iv, vi	Mor Sobo Kilsəsi, Məryəm Ana Kilsəsi, Deyruzzaferan Manastırı, Mor Gabriel Manastırı, Mor Abai Manastırı, Mor Loozor Manastırı, Mor Yakup Manastırı, Mor Kuryakos Kilsəsi, Mor İzozoel Kilsəsi
Kəmaliyə tarxi şəhəri.		Ərzincan ili	15-ci yüzil	6535 6535; 2021; v, viii	Kəmaliyə şəhər mərkəzi və "Qaranlıq Kanyon"-dan ibarətdir.

Xəritə

Karain mağarası

Sümela monastrı

Alahan monastırı

Noel Baba Kilsəsi

Şanlıurfa

Ahlat məzar daşları

Konya

Alanya

Mardin ili

Müqəddəs Pavel kilsəsi

İshaq Paşa sarayı

Kekova adası

Termessos

Saqalassos

Perge

Əşrəfoğlu məscidi

Müqəddəs Pyotr kilsəsi

Aizanoi

Zevqma (şəhər)

Qordion

Birgi

Hekatomnos

Beçin

Niğdə

Yesemek

Odunpazarı

Mamure qalası

Hacı Bektaş Vəli kompleksi

Laodikeya

Tuz gölü

Sardis

İznik

Mor Yaqub Kilsəsi

Ahi Evran Türbəsi

Titus tuneli

Mahmud Bəy Camii

Kültəpə

Kaunos

Korikus

Anazarb

Gelibolu yarımadası

Əflatunpınar

Ağdamar kilsəsi

Aspendos

Əsabi Kəf Kompleksi

Mudurnu

Kral qaya məzarları

Stratonikeia (Muğla)

Uzun körpü

İsmail Fakirullah Türbesi

Ulduz sarayı

Malabadi köprüsü

Van qalası

II. Bəyazid Kompleksi

Yivli minarə

Sivrihisar Ulu Camii

Bodrum qalası

Nuruosmaniyə məscidi

Kibira

Hacı Bayram Camii

Qızılirmaq deltası

Assos

Ayvalık

İvriz relyefi

Niksar

<div style="font-size:88%;line-height:1.2em;position:absolute;z-index:2;left:İfadə xətası: Gözlənilməz "<" operatoru.%;top:İfadə xətası: Gözlənilməz "<" operatoru.%">

Gaziantep kastelleri ve livasları

Yustinian körpüsü

Harput

Kral Qızı Hamamı

Beypazarı

Qaratəpə

İzmir

Zerzevan qalası

Koramaz vadisi

Tur Abdin

Kəmaliyə

Türkiyənin Dünya İrsi ilkin siyahısındakı obyektləri: mədəni ərazilər qırmızı, təbii ərazilər sarı, qarışıq ərazilər mavi rənglə göstərilib. Obyektlərin tam adları xəritəyəyerləşmədiyi üçün qısa adlardan istifadə edilib. Dənizli-Doğubayazıt yolu üzərindəki Səlcuqlu karvansarayları, Likiya sivilizasiyasının qədim şəhərləri, Aralıq dənizindən Qara dənizə gedən Genuya Ticarət Yolu üzərindəki Qala və Qalalı yaşayış yerləri, Anadolu Səlcuqlu mədrəsələri, Dağ Frigiyası, Anadoludakı Taxta Dam və Taxta Sütunlar birdən çox obyekti əhatə etdiyi üçün xəritədə göstərilməyib.

İstinadlar

1. "Arxivlənmiş surət". 2022-06-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
2. "Arxivlənmiş surət". 2016-02-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
3. "Arxivlənmiş surət". 2008-10-24 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
4. "Arxivlənmiş surət". 2015-11-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
5. "Arxivlənmiş surət". 2015-11-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
6. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2017-07-09 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-12.
7. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 13 July 2021 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 12 April 2023.
8. "Arxivlənmiş surət" (PDF). 2019-06-19 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 2023-04-12.
9. "Arxivlənmiş surət". 2018-06-14 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
10. "Arxivlənmiş surət" (İngilizce). 2015-09-12 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.
11. "Arxivlənmiş surət" (İngilizce). 2020-04-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-12.

Xarici keçidlər

Vikianbarda Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya irsi obyektlərinin siyahısı ilə əlaqəli mediafayllar var.

• UNESCO World Heritage Sites in Türkiyə (Türkiyədə UNESCO-nun Ümumdünya İrsi Abidələri)  (ing.)