Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Diyarbəkir qalası ― Türkiyədə, Diyarbəkir ilinin Sur ilçəsində yerləşən qala. Diyarbəki qalası "daxili qala" və "xarici qala" adlandırılan iki hissədən ibarətdir.
| Diyarbəkir qalası | |
| Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape | |
 | |
| Ölkə | |
|---|---|
| Tip | Mədəni |
| (Kriteriya) | (iv) |
| Keçid | 1488 |
| Daxil edilməsi | 2015 (39 sessiya) |
| | |
| |
Qalanın əsas qapıları Dağ qapısı, Urfa qapısı, Mardin qapısı və Yeni qapıdır. Eramızın dördüncü əsrinin ortalarında imperator II Konstansi tərəfindən inşa edilmiş qalanın divarları köhnə Roma şəhəri Amidadan gətirilmişdir. Erməni tarixçi Movses Xorenlinin fikrincə, Amid-Diyarbəkir bölgəsinin istehkamları və güclü divarları eramızdan əvvəl VI əsrin ortalarında Yervanduni (Orontid) sülaləsinin kralı Tiqranesin hakimiyyəti dövründə inşa edilmişdir. Bu divarlar Böyük Çin səddindən sonra dünyanın ən geniş və ən uzun müdafiə divarlarıdır.
UNESCO tikilini 2000-ci il tarixli siyahısına əlavə etmiş və qala 2015-ci ildə Hevsel bağları ilə birlikdə Ümumdünya İrsi siyahısına daxil edilmişdir.
Qalanın divarları 2023-cü ildə Kahramanmaraş zəlzələlərində ziyan görmüşdür.
Qoruma
Qala divarlarının Feridun Çelikin bələdiyyə başçılığı dövründə başlayan böyük bərpası 2000–2007-ci illərdə davam etmişdir. Bu dövrdə birbaşa divar üzərində tikilmiş binalar yıxıldı, divarlar təmizləndi və divarların yanında park quruldu. Divarlar və qala özü vaxtilə Böyük Çin səddi ilə müqayisə olunsa da, 2015-ci il ərzində baş verən müharibələr nəticəsində qala divarları məscid, iki kilsə və bir çox mülki şəxsin evləri ilə birlikdə çökdü və bəzi hissələri tamamilə məhv oldu.
Müharibə müddətində Türkiyə hökuməti və UNESCO birlikdə şəhərin bir hissəsinin dağıdılması ilə başlayaraq iki il ərzində başa çatdırmaq niyyətində olduqları yenidənqurma və qoruma səylərinə başladı. 4 iyul 2015-ci il tarixində UNESCO Qala və Hevsel bağlarını UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına əlavə etdi. Bu dövrdə Türkiyənin Baş naziri şəhər divarlarını Parisin divarlarına bənzər formada, turizm cazibəsi olaraq yenidən qurma planlarından bəhs etmiş və bu Diyarbakırda xeyli mübahisəyə səbəb olmuşdu. Bəzi yerli sakinlər qədim mədəniyyət irslərini itirəcəklərini iddia edirdirlər.
Memarlıq
Diyarbəkir qalası daş və qara bazaltdan tikilmiş və saysız-hesabsız təmir işlərindən keçmişdir. Strukturun 2000 il ərzində nisbətən bütöv qalmasının səbəbi bazaltın son dərəcə davamlı olmasıdır. Diyarbakır şəhərinin tarixindən xəbər verən yazıları ehtiva edən daxili divarlar müdafiə funksiyasını yerinə yetirmişdir.
Tikinti
Diyarbəkir qalası ilk dəfə 297-ci ildə Romalılar tərəfindən inşa edilmişdir. 349-cu ildə İmperator II Konstansinin əmri ilə divarlar əhəmiyyətli dərəcədə genişləndirilmişdir. Divarlar növbəti 1 500 il ərzində daha da genişləndirildi və ətrafdakı vulkanik qayalardan istifadə edilərək möhkəmləndirildi. Divarlarda dörd əsas qapı və 82 saat qülləsi var. Diyarbəkirdəki qüllələr əsasən Romalılar tərəfindən tikilmiş və 15 və 16-cı əsrlərdə şəhəri ələ keçirən Osmanlılar tərəfindən yenidən qurulmuşdur. Səfəvilərin Diyarbəkirdə məğlubiyyəti zamanı Osmanlılar toplardan istifadə edərək divarları dağıtmış və bu səbəbdən yenidən tikilməli olmuşdur. Bu gün divarların böyük hissəsi qüsursuzdur və köhnə şəhərin ətrafında 3 mil uzunluğunda dairə təşkil edir. Divarların hündürlüyü 33 futdan çox, qalınlığı isə 10–16 futdur. 1930-cu ildə divarın bir hissəsi yıxılmışdır.
Tarix
Diyarbəkir qalası uzunluğu 53 metrə qədər olan Diyarbəkir şəhər divarları da daxil olmaqla, Roma və Osmanlı dövrlərində tikilmiş, istifadə edilmiş və yenidən qurulmuşdur. Divarlar Hurri, Midiya, Erməni, Roma, Sasani, Bizans, Mərvani, Əyyubi və Osmanlı dövrlərinə aid qalıqlar da daxil olmaqla müxtəlif tarixi dövrlərə aid təxminən 63 kitabəni ehtiva edir. Bu yaxınlarda Türk ordusu ilə Kürd partizanları arasında baş vermiş müharibə qala və ətrafındakı abidələrə ziyan vurması ilə nəticələnmiş və hökumətin Diyarbəkir bölgəsinə turist cəlb etmək məqsədi ilə tarixi qalanı qorumaq planlarını pozmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- "Diyarbakır Kalesi ve Surları (Diyarbakır)" 2015-09-01 at the Wayback Machine. (ing.)
- "Diyarbakır Surları" 2015-05-23 at the Wayback Machine.
- "Surlar" 2018-09-02 at the Wayback Machine.
- Watts, Nicole F. Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey (ingilis). University of Washington Press. 2011-07-01. 155. ISBN .
- "Diyarbakir". allaboutturkey.com. 2019-06-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-27.
- "Heartbreak in Turkey's Diyarbakır as development transforms ancient Sur". al-monitor.com. November 21, 2017. August 11, 2020 tarixində . İstifadə tarixi: July 27, 2021.
- "Historic Structures damaged in Diyarbakır". hurriyetdailynews.com. October 7, 2015. February 10, 2021 tarixində . İstifadə tarixi: July 27, 2021.
- Centre, UNESCO World Heritage. "Sites in Denmark, France and Turkey inscribed on UNESCO's World Heritage List". UNESCO World Heritage Centre (ingilis). 2020-08-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-23.
- Halifeoglu, Fatma Meral. "Castle architecture in Anatolia: Fortifications of Diyarbakir". Frontiers of Architectural Research (ingilis). 2 (2). 2013-06-01: 209–221. doi:10.1016/j.foar.2013.04.003. ISSN 2095-2635.
- "Diyarbakir City Walls - The Kurdish Project". 2020-08-07 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-07-27.
- Centre, UNESCO World Heritage. "Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre (ingilis). 2020-05-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-01-23.
- "Diyarbakır Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape (2015) | EBRULI TOURISM- IZMIR-TURKEY". www.ebruliturizm.com (ingilis). 2019-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-02-14.
- "no return from damage". Rudaw. July 14, 2016. February 15, 2018 tarixində . İstifadə tarixi: February 14, 2018.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Diyarbekir qalasi Turkiyede Diyarbekir ilinin Sur ilcesinde yerlesen qala Diyarbeki qalasi daxili qala ve xarici qala adlandirilan iki hisseden ibaretdir Diyarbekir qalasiDiyarbakir Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape Olke TurkiyeTip MedeniKriteriya iv Kecid 1488Daxil edilmesi 2015 39 sessiya Diyarbekir qalasiIngilis dilindeki resmi siyahi Qalanin esas qapilari Dag qapisi Urfa qapisi Mardin qapisi ve Yeni qapidir Eramizin dorduncu esrinin ortalarinda imperator II Konstansi terefinden insa edilmis qalanin divarlari kohne Roma seheri Amidadan getirilmisdir Ermeni tarixci Movses Xorenlinin fikrince Amid Diyarbekir bolgesinin istehkamlari ve guclu divarlari eramizdan evvel VI esrin ortalarinda Yervanduni Orontid sulalesinin krali Tiqranesin hakimiyyeti dovrunde insa edilmisdir Bu divarlar Boyuk Cin seddinden sonra dunyanin en genis ve en uzun mudafie divarlaridir UNESCO tikilini 2000 ci il tarixli siyahisina elave etmis ve qala 2015 ci ilde Hevsel baglari ile birlikde Umumdunya Irsi siyahisina daxil edilmisdir Qalanin divarlari 2023 cu ilde Kahramanmaras zelzelelerinde ziyan gormusdur QorumaQala divarlarinin Feridun Celikin belediyye basciligi dovrunde baslayan boyuk berpasi 2000 2007 ci illerde davam etmisdir Bu dovrde birbasa divar uzerinde tikilmis binalar yixildi divarlar temizlendi ve divarlarin yaninda park quruldu Divarlar ve qala ozu vaxtile Boyuk Cin seddi ile muqayise olunsa da 2015 ci il erzinde bas veren muharibeler neticesinde qala divarlari mescid iki kilse ve bir cox mulki sexsin evleri ile birlikde cokdu ve bezi hisseleri tamamile mehv oldu Muharibe muddetinde Turkiye hokumeti ve UNESCO birlikde seherin bir hissesinin dagidilmasi ile baslayaraq iki il erzinde basa catdirmaq niyyetinde olduqlari yenidenqurma ve qoruma seylerine basladi 4 iyul 2015 ci il tarixinde UNESCO Qala ve Hevsel baglarini UNESCO nun Umumdunya irsi siyahisina elave etdi Bu dovrde Turkiyenin Bas naziri seher divarlarini Parisin divarlarina benzer formada turizm cazibesi olaraq yeniden qurma planlarindan behs etmis ve bu Diyarbakirda xeyli mubahiseye sebeb olmusdu Bezi yerli sakinler qedim medeniyyet irslerini itireceklerini iddia edirdirler MemarliqDiyarbekir qalasi das ve qara bazaltdan tikilmis ve saysiz hesabsiz temir islerinden kecmisdir Strukturun 2000 il erzinde nisbeten butov qalmasinin sebebi bazaltin son derece davamli olmasidir Diyarbakir seherinin tarixinden xeber veren yazilari ehtiva eden daxili divarlar mudafie funksiyasini yerine yetirmisdir TikintiDiyarbekir qalasi ilk defe 297 ci ilde Romalilar terefinden insa edilmisdir 349 cu ilde Imperator II Konstansinin emri ile divarlar ehemiyyetli derecede genislendirilmisdir Divarlar novbeti 1 500 il erzinde daha da genislendirildi ve etrafdaki vulkanik qayalardan istifade edilerek mohkemlendirildi Divarlarda dord esas qapi ve 82 saat qullesi var Diyarbekirdeki qulleler esasen Romalilar terefinden tikilmis ve 15 ve 16 ci esrlerde seheri ele keciren Osmanlilar terefinden yeniden qurulmusdur Sefevilerin Diyarbekirde meglubiyyeti zamani Osmanlilar toplardan istifade ederek divarlari dagitmis ve bu sebebden yeniden tikilmeli olmusdur Bu gun divarlarin boyuk hissesi qusursuzdur ve kohne seherin etrafinda 3 mil uzunlugunda daire teskil edir Divarlarin hundurluyu 33 futdan cox qalinligi ise 10 16 futdur 1930 cu ilde divarin bir hissesi yixilmisdir TarixDiyarbekir qalasi uzunlugu 53 metre qeder olan Diyarbekir seher divarlari da daxil olmaqla Roma ve Osmanli dovrlerinde tikilmis istifade edilmis ve yeniden qurulmusdur Divarlar Hurri Midiya Ermeni Roma Sasani Bizans Mervani Eyyubi ve Osmanli dovrlerine aid qaliqlar da daxil olmaqla muxtelif tarixi dovrlere aid texminen 63 kitabeni ehtiva edir Bu yaxinlarda Turk ordusu ile Kurd partizanlari arasinda bas vermis muharibe qala ve etrafindaki abidelere ziyan vurmasi ile neticelenmis ve hokumetin Diyarbekir bolgesine turist celb etmek meqsedi ile tarixi qalani qorumaq planlarini pozmusdur Hemcinin baxTurkiyedeki Umumdunya irsi obyektlerinin siyahisiIstinadlar Diyarbakir Kalesi ve Surlari Diyarbakir 2015 09 01 at the Wayback Machine ing Diyarbakir Surlari 2015 05 23 at the Wayback Machine Surlar 2018 09 02 at the Wayback Machine Watts Nicole F Activists in Office Kurdish Politics and Protest in Turkey ingilis University of Washington Press 2011 07 01 155 ISBN 9780295800820 Diyarbakir allaboutturkey com 2019 06 13 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 27 Heartbreak in Turkey s Diyarbakir as development transforms ancient Sur al monitor com November 21 2017 August 11 2020 tarixinde Istifade tarixi July 27 2021 Historic Structures damaged in Diyarbakir hurriyetdailynews com October 7 2015 February 10 2021 tarixinde Istifade tarixi July 27 2021 Centre UNESCO World Heritage Sites in Denmark France and Turkey inscribed on UNESCO s World Heritage List UNESCO World Heritage Centre ingilis 2020 08 03 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 23 Halifeoglu Fatma Meral Castle architecture in Anatolia Fortifications of Diyarbakir Frontiers of Architectural Research ingilis 2 2 2013 06 01 209 221 doi 10 1016 j foar 2013 04 003 ISSN 2095 2635 Diyarbakir City Walls The Kurdish Project 2020 08 07 tarixinde Istifade tarixi 2021 07 27 Centre UNESCO World Heritage Diyarbakir Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape UNESCO World Heritage Centre ingilis 2020 05 11 tarixinde Istifade tarixi 2019 01 23 Diyarbakir Fortress and Hevsel Gardens Cultural Landscape 2015 EBRULI TOURISM IZMIR TURKEY www ebruliturizm com ingilis 2019 05 20 tarixinde Istifade tarixi 2018 02 14 no return from damage Rudaw July 14 2016 February 15 2018 tarixinde Istifade tarixi February 14 2018