Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Şanlıurfa (türk. Şanlıurfa) — Türkiyənin Şanlıurfa ilinin inzibati mərkəzi.
| Şanlıurfa | |
|---|---|
| Şanlıurfa | |
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 477 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | 63 000 |
| Nəqliyyat kodu | 63 |
| Digər | |
| sanliurfa.bel.tr | |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Şanlıurfa ərazisinə görə Türkiyənin yeddinci ən böyük bölgəsidir. Şəhərin adı 1984-cü ilə qədər Urfa olaraq qəbul edilib. Lakin Türkiyənin müstəqilliyi uğrunda aparılan müharibədə göstərdiyi qəhrəmanlığa görə bu şəhərin adı Şanlıurfa olaraq dəyişdirilib.
Urfanın tarixi adının olduğu bildirilir. Makedoniyalı İsgəndərin buraları işğal etməsindən sonra şəhərin adı tarixi mənbələrdə Edessa olaraq keçməyə başlayıb. Ərəblər isə bu şəhərə “Ər-Ruha” deyiblər. Hazırda “Ər-Ruha” adı Urfada olduqca məşhurdur. Urfada olarkən diqqəti çəkən adlardan biri də Harrandır. Şəhərdə Harran adının verildiyi otel, universitet, restoran, mağaza və başqa obyektlərə tez-tez rast gəlmək mümkündür. Urfalıların dediklərinə görə, Harran sözü İbrahimin (ə.s.) qardaşı və Lutun (ə.s.) atası olan Haranın adından gəlir.
Peyğəmbərlər şəhəri
Bu şəhər bütün dünyada, xüsusilə də İslam coğrafiyasında peyğəmbərlər şəhəri kimi tanınır. Bu tarixi bölgə həm də insanlığın başlanğıcı hesab edilir. Bəzi rəvayətlərə görə, Adəm (ə.s.) və Həvva bir müddət Urfada yaşayıblar. Deyilənlərə görə, “Böyük tufan”dan sonra Nuh (ə.s.) tərəfindən inşa edilən 18 şəhərdən biri də Urfa olub. Şəhər ərazisində tapılan “Balıqlı göl heykəli”nin nə az-nə çox, düz 11 min 500 illik tarixinin olduğu bildirilir.
Rəvayətə görə, o dövrün bütpərəst kralı Nəmrud İbrahim peyğəmbəri (ə.s.) Urfa qala divarlarının inşa olunduğu təpənin üzərindən mancanaqla oda atdırır. Lakin Allahın əmri ilə od suya, tonqaldakı odunlar isə balığa çevrilir. Bu barədə Qurani-Kərimin “Əl-Ənbiyə” surəsində bir ayə var: “Ey atəş, İbrahimin üzərinə soyuq və sərin ol”. Eyni zamanda Həzrəti-İbrahimin (ə.s.) doğulduğu mağara da “Balıqlı göl”ün yaxınlığında yerləşir. Hazırda həmin mağaranın üzərində “Mövludi-Xəlil” məscidi yerləşir. Məscidin içərisindən həmin mağaraya enmək mümkündür.
Həzrəti-İbrahimdən (ə.s.) başqa, Urfada yaşamış peygəmbərlərdən birinin də Həzrəti-Əyyub (s.ə.s.) olduğu deyilir. Peyğəmbərlər silsiləsində Allaha təslimiyyəti sayəsində göstərdiyi səbirlə tanınmış Həzrəti-Əyyubun (ə.s.) xəstələndiyi zaman yaşadığı mağara və suyundan içərək şəfa tapdığı bulaq da bu şəhərdə yerləşir. Əyyub (ə.s.) peyğəmbərin məzarının şəhərdən 20 km. məsafədə yerləşən Əyyub Nəbi kəndində olduğu bildirilir. Həzrəti-İbrahim kimi, Əyyub (ə.s.) Peyğəmbərin də adı ilə bağlı olan yerlərə ardı-arası kəsilmədən ziyarətçi axını gəlir. Xüsusilə də, İran və Suriyadan buraya hər il on minlərlə ziyarətçi təşrif gətirir.
Bunların arasında Əlyəsa (a.s.), Şuayb (ə.s.), Nuh (a.s.), Musa (a.s.), Lut (a.s.), Yaqub (a.s.) kimi peyğəmbərlər də olub. Hazırda bu peyğəmbərlərin adı ilə bağlı bu bölgədə onlarla yer adları mövcuddur. Urfa xristianlar üçün də müqəddəs şəhər hesab olunur. Rəvayətə görə, İsa Peyğəmbərin (a.s.) zamanında Urfa hökmdarı ağır xəstəliyə düçar olur və bu xəstəliyə çarə tapa bilməyən hökmdar İsa Peyğəmbərin (a.s.) yanına bir heyət göndərir. İsa Peyğəmbərlə (a.s.) görüşən həmin heyət bildirir ki, əgər İsa (a.s.) onların hökmdarını sağaldarsa, bütün Urfa xalqı onun dinini qəbul edəcək. İsa (a.s.) Urfaya gedə bilməyəcəyini bildirərək əlindəki dəsmalı üzünə sürtərək Urfadan gələn insanlara verir. Heyət geri dönərkən İsa peyğəmbərin (a.s.) dəsmalı Urfaya yaxın bir yerdə (Əyyub peyğəmbərin (a.s.) yaşadığı mağarada quyuya düşür.
Ancaq bir qədər əlləşəndən sonra dəsmalı quyudan çıxararaq hökmdara çatdıra bilirlər. Rəvayətə görə, hökmdar dəsmalı üzünə sürtərək düçar olduğu xəstəlikdən xilas olur və söz verdiyi kimi İsanın (a.s.) dininə iman gətirir. Bu dəsmal İsa Peyğəmbərin möcüzəsi olaraq, uzun illər Urfada saxlanılıb. Ancaq Abbasi xəlifəsi Məmun Bizansla müharibədə məğlub olduğu zaman bu dəsmalı bizanslılara verməli olub. Dəsmalın düşdüyü quyu hazırda xristianlar tərəfindən müqəddəs yer olaraq qəbul olunur. Hər il buraya xristian ölkələrindən minlərlə ziyarətçi gəlir.
Görməli yerləri
Balıqlı göl
Urfanın tarixi yerlərindən biri də “Aynzeliha gölü”dür. Söylənən rəvayətlərə görə, Həzrəti İbrahimin (a.s.) oda atılmasını əmr edən kral Nəmrudun bacısı Zeliha bütpərəstlikdən imtina edərək, İbrahimin (a.s.) dinini qəbul edir. İbrahimin (a.s.) kral Nəmrud tərəfindən oda atıldığını görən Zeliha dözə bilməyərək özünü atəşə atır və onun düşdüyü yerdən də su çıxmağa başlayır. Həmin suyun çıxdığı yer bu gün “Aynzeliha gölü” adlandırılır. Bu gölü “Balıqlı göl”dən kiçik bir yol ayırır və hər iki gölün suyu müxtəlif arxlar vasitəsilə bir-birinə qovuşur. Onu da qeyd edim ki, bu göllərdə yaşayan balıqlara yüz illərdir heç kim toxunmur. Deyilənlərə görə, insanlar ac olduqları dövrlərdə belə bu balıqların ətindən istifadə etməyiblər. Balıqları ovlamaq və ya onlara zərər vermək böyük günah hesab olunur. “Balıqlı göl”də olarkən müşahidə etdiyim xoşagəlməz bir məqamı da oxucularla paylaşmaq istəyirəm. Olduqca dəyərli hesab olunan bu balıqların yemlənməsinə heç kim nəzarət etmir. Ziyarətçilər gölün kənarında satılan və qiyməti 50 quruş (25 qəpik) olan yemlərdən alıb, balıqları rahatlıqla yemləyə bilirlər. Balıqların həddindən artıq yemlənməsi bir çox hallarda onların ölümünə səbəb olur. Şanlıurfa bələdiyyəsinin işçiləri isə ancaq ölü balıqları göldən çıxarmaqla məşğul olurdular.
Arxeoloji abidələri
Onu da qeyd etmək lazımdır ki, bölgənin gəzməli-görməli yerləri yalnız peyğəmbərlərin adları ilə bağlı olan məkanlarla məhdudlaşmır. Urfa peyğəmbərlər şəhəri olaraq tanınsa da, burada bütpərəstlik dövrünə aid olan tarixi məkanlar da mövcuddur. Xüsusilə, 12 min il əvvələ aid olduğu bilinən “Göbəklitəpə” məbədləri bu bölgənin nə qədər qədim tarixə sahib olduğunu göstərir. Urfa şəhərindən 17 km aralıda yerləşən bu məbədlərdə hazırda alman arxeoloq Klaus Şmidt tərəfindən tədqiqatlar aparılır.
E.ə. 855-ci ildə Assuriya kralı III.Salmanassar tərəfindən qurulan zaman bura "Şitamrat" adını daşıyırdı. Şəhər, tarix boyu Hitit, Assuriya, Med, Pers, Makedon, Selevkos ve Partların nəzarətində olmuşdur. Yunanlar buraya "Urima" adını vermişdilər. Suriyalılar ise "Kal'a Rhomeyta" və "Hesna d'Romaye" adlarını qoymuşdular. Cənub-şərqi Anadolu, Roma İmperatorluğu dövründə Orshoene əyaləti içində yer almış ve qala bu əyalətdəki ən əhəmiyyətli şəhərlərdən biri olmuşdur. Yavuz Sultan Səlimin zamanında Osmanlıların əlinə keçən şəhər, müasir dövrdə "Urumqala" və "Rumkale" adlarını alaraq Hələb Əyalətinə keçdi. Osmanlı dövründə sərhəd şəhəri xüsusiyyətini itirməklə strateji əhəmiyyətini də itirmişdir. 19-cu əsrdə əhalinin sayının azalması və Rumkalenin məhv olması ilə əlaqədar olaraq Məskunlaşma yeri Fıratın qarşıdakı sahilinə köçürülmüşdür və bugünkü Halfetinin yerində olmuşdur. Halfetinin 80 faizi "Birecik Barajı"nın qurulmasından ve evlerin su altında qalmasından sonra, 15 kilometr məsafədə yerləşən yeni yaşayış mərkəzinə köçürüldü. Daş memarlıq üslubunda tikilmiş evlərin və məscidlərin su altında qaldığı məkan, aradan keçən zamanda təbii gözəlliyi ilə diqqətləri cəlb edir və turistlərin böyük marağına səbəb olan bir yerə çevrilmişdir. Fırat Gölünün suları altında qalan Halfeti "Gizli cənnət ve "İtkin şəhər" olaraq da adlanır.
Qalereya
-
![image]()
Balıklı göl və insanlar -
![image]()
Səlahəddin Eyyübi Cami -
![image]()
Mevlid- i Halil Camii -
![image]()
Urfa bazarı -
![image]()
Balıqlı göl və Rızvaniyə -
![image]()
Dar küçələr -
![image]()
Urfa əsnafı -
![image]()
Harran ilçəsi
Xarici keçidlər
- Şanlıurfa Valiliği
- Şanlıurfa Belediyesi
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Sanliurfa turk Sanliurfa Turkiyenin Sanliurfa ilinin inzibati merkezi SanliurfaSanliurfa37 09 30 sm e 38 47 30 s u Olke TurkiyeTarixi ve cografiyasiSahesi 3 668 76 km Merkezin hundurluyu 477 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 1 985 753 nef 2017 Reqemsal identifikatorlarPoct indeksi 63 000Neqliyyat kodu 63Digersanliurfa bel trXeriteni goster gizle Sanliurfa Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiSanliurfa erazisine gore Turkiyenin yeddinci en boyuk bolgesidir Seherin adi 1984 cu ile qeder Urfa olaraq qebul edilib Lakin Turkiyenin musteqilliyi ugrunda aparilan muharibede gosterdiyi qehremanliga gore bu seherin adi Sanliurfa olaraq deyisdirilib Urfanin tarixi adinin oldugu bildirilir Makedoniyali Isgenderin buralari isgal etmesinden sonra seherin adi tarixi menbelerde Edessa olaraq kecmeye baslayib Erebler ise bu sehere Er Ruha deyibler Hazirda Er Ruha adi Urfada olduqca meshurdur Urfada olarken diqqeti ceken adlardan biri de Harrandir Seherde Harran adinin verildiyi otel universitet restoran magaza ve basqa obyektlere tez tez rast gelmek mumkundur Urfalilarin dediklerine gore Harran sozu Ibrahimin e s qardasi ve Lutun e s atasi olan Haranin adindan gelir Peygemberler seheri Bu seher butun dunyada xususile de Islam cografiyasinda peygemberler seheri kimi taninir Bu tarixi bolge hem de insanligin baslangici hesab edilir Bezi revayetlere gore Adem e s ve Hevva bir muddet Urfada yasayiblar Deyilenlere gore Boyuk tufan dan sonra Nuh e s terefinden insa edilen 18 seherden biri de Urfa olub Seher erazisinde tapilan Baliqli gol heykeli nin ne az ne cox duz 11 min 500 illik tarixinin oldugu bildirilir Revayete gore o dovrun butperest krali Nemrud Ibrahim peygemberi e s Urfa qala divarlarinin insa olundugu tepenin uzerinden mancanaqla oda atdirir Lakin Allahin emri ile od suya tonqaldaki odunlar ise baliga cevrilir Bu barede Qurani Kerimin El Enbiye suresinde bir aye var Ey ates Ibrahimin uzerine soyuq ve serin ol Eyni zamanda Hezreti Ibrahimin e s doguldugu magara da Baliqli gol un yaxinliginda yerlesir Hazirda hemin magaranin uzerinde Movludi Xelil mescidi yerlesir Mescidin icerisinden hemin magaraya enmek mumkundur Hezreti Ibrahimden e s basqa Urfada yasamis peygemberlerden birinin de Hezreti Eyyub s e s oldugu deyilir Peygemberler silsilesinde Allaha teslimiyyeti sayesinde gosterdiyi sebirle taninmis Hezreti Eyyubun e s xestelendiyi zaman yasadigi magara ve suyundan icerek sefa tapdigi bulaq da bu seherde yerlesir Eyyub e s peygemberin mezarinin seherden 20 km mesafede yerlesen Eyyub Nebi kendinde oldugu bildirilir Hezreti Ibrahim kimi Eyyub e s Peygemberin de adi ile bagli olan yerlere ardi arasi kesilmeden ziyaretci axini gelir Xususile de Iran ve Suriyadan buraya her il on minlerle ziyaretci tesrif getirir Bunlarin arasinda Elyesa a s Suayb e s Nuh a s Musa a s Lut a s Yaqub a s kimi peygemberler de olub Hazirda bu peygemberlerin adi ile bagli bu bolgede onlarla yer adlari movcuddur Urfa xristianlar ucun de muqeddes seher hesab olunur Revayete gore Isa Peygemberin a s zamaninda Urfa hokmdari agir xesteliye ducar olur ve bu xesteliye care tapa bilmeyen hokmdar Isa Peygemberin a s yanina bir heyet gonderir Isa Peygemberle a s gorusen hemin heyet bildirir ki eger Isa a s onlarin hokmdarini sagaldarsa butun Urfa xalqi onun dinini qebul edecek Isa a s Urfaya gede bilmeyeceyini bildirerek elindeki desmali uzune surterek Urfadan gelen insanlara verir Heyet geri donerken Isa peygemberin a s desmali Urfaya yaxin bir yerde Eyyub peygemberin a s yasadigi magarada quyuya dusur Ancaq bir qeder ellesenden sonra desmali quyudan cixararaq hokmdara catdira bilirler Revayete gore hokmdar desmali uzune surterek ducar oldugu xestelikden xilas olur ve soz verdiyi kimi Isanin a s dinine iman getirir Bu desmal Isa Peygemberin mocuzesi olaraq uzun iller Urfada saxlanilib Ancaq Abbasi xelifesi Memun Bizansla muharibede meglub oldugu zaman bu desmali bizanslilara vermeli olub Desmalin dusduyu quyu hazirda xristianlar terefinden muqeddes yer olaraq qebul olunur Her il buraya xristian olkelerinden minlerle ziyaretci gelir Gormeli yerleriBaliqli gol Urfanin tarixi yerlerinden biri de Aynzeliha golu dur Soylenen revayetlere gore Hezreti Ibrahimin a s oda atilmasini emr eden kral Nemrudun bacisi Zeliha butperestlikden imtina ederek Ibrahimin a s dinini qebul edir Ibrahimin a s kral Nemrud terefinden oda atildigini goren Zeliha doze bilmeyerek ozunu atese atir ve onun dusduyu yerden de su cixmaga baslayir Hemin suyun cixdigi yer bu gun Aynzeliha golu adlandirilir Bu golu Baliqli gol den kicik bir yol ayirir ve her iki golun suyu muxtelif arxlar vasitesile bir birine qovusur Onu da qeyd edim ki bu gollerde yasayan baliqlara yuz illerdir hec kim toxunmur Deyilenlere gore insanlar ac olduqlari dovrlerde bele bu baliqlarin etinden istifade etmeyibler Baliqlari ovlamaq ve ya onlara zerer vermek boyuk gunah hesab olunur Baliqli gol de olarken musahide etdiyim xosagelmez bir meqami da oxucularla paylasmaq isteyirem Olduqca deyerli hesab olunan bu baliqlarin yemlenmesine hec kim nezaret etmir Ziyaretciler golun kenarinda satilan ve qiymeti 50 qurus 25 qepik olan yemlerden alib baliqlari rahatliqla yemleye bilirler Baliqlarin heddinden artiq yemlenmesi bir cox hallarda onlarin olumune sebeb olur Sanliurfa belediyyesinin iscileri ise ancaq olu baliqlari golden cixarmaqla mesgul olurdular Arxeoloji abideleriOnu da qeyd etmek lazimdir ki bolgenin gezmeli gormeli yerleri yalniz peygemberlerin adlari ile bagli olan mekanlarla mehdudlasmir Urfa peygemberler seheri olaraq taninsa da burada butperestlik dovrune aid olan tarixi mekanlar da movcuddur Xususile 12 min il evvele aid oldugu bilinen Gobeklitepe mebedleri bu bolgenin ne qeder qedim tarixe sahib oldugunu gosterir Urfa seherinden 17 km aralida yerlesen bu mebedlerde hazirda alman arxeoloq Klaus Smidt terefinden tedqiqatlar aparilir E e 855 ci ilde Assuriya krali III Salmanassar terefinden qurulan zaman bura Sitamrat adini dasiyirdi Seher tarix boyu Hitit Assuriya Med Pers Makedon Selevkos ve Partlarin nezaretinde olmusdur Yunanlar buraya Urima adini vermisdiler Suriyalilar ise Kal a Rhomeyta ve Hesna d Romaye adlarini qoymusdular Cenub serqi Anadolu Roma Imperatorlugu dovrunde Orshoene eyaleti icinde yer almis ve qala bu eyaletdeki en ehemiyyetli seherlerden biri olmusdur Yavuz Sultan Selimin zamaninda Osmanlilarin eline kecen seher muasir dovrde Urumqala ve Rumkale adlarini alaraq Heleb Eyaletine kecdi Osmanli dovrunde serhed seheri xususiyyetini itirmekle strateji ehemiyyetini de itirmisdir 19 cu esrde ehalinin sayinin azalmasi ve Rumkalenin mehv olmasi ile elaqedar olaraq Meskunlasma yeri Firatin qarsidaki sahiline kocurulmusdur ve bugunku Halfetinin yerinde olmusdur Halfetinin 80 faizi Birecik Baraji nin qurulmasindan ve evlerin su altinda qalmasindan sonra 15 kilometr mesafede yerlesen yeni yasayis merkezine kocuruldu Das memarliq uslubunda tikilmis evlerin ve mescidlerin su altinda qaldigi mekan aradan kecen zamanda tebii gozelliyi ile diqqetleri celb edir ve turistlerin boyuk maragina sebeb olan bir yere cevrilmisdir Firat Golunun sulari altinda qalan Halfeti Gizli cennet ve Itkin seher olaraq da adlanir HalfetiQalereyaBalikli gol ve insanlar Selaheddin Eyyubi Cami Mevlid i Halil Camii Urfa bazari Baliqli gol ve Rizvaniye Dar kuceler Urfa esnafi Harran ilcesiXarici kecidlerSanliurfa Valiligi Sanliurfa Belediyesi