Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Pergamon — İzmir ilinə aid Pergama ilçəsinin mərkəzində qurulu antik şəhərin adıdır. UNESCO-nun Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısına salınmışdır. Pergamon keçmişdə Misya bölgəsinin önəmli mərkəzlərindən biri idi. E.ə. 282–133 illər arasında Pergamon Krallığının paytaxtı olubdu. Pergamo adı bir söyləncə görə qəhrəman olan Pergamosdan gəlir. Pergamosun Teuthrania kralını öldürdükdən sonra şəhəri ələ keçirdiyi və öz adını verdiyi deyilir. Başqa bir mənbəyə görə də Teuthrania Kralı Grynos Savasta Pergamosdan yardım istəmiş, zəfərdən sonra iki şəhər tikdirərək birinə onun şərəfinə Pergamon, digərinə isə Gryneion adını vermişdir.
| Pergamon | |
| Pergamon | |
|---|---|
| τὸ Πέργαμον | |
 | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Vilayət | İzmir |
| Salınma tarixi | E.ə. III əsr |
| Banisi | məlum deyil |
| İlk xatırlanma | E.ə. III əsr |
| Milli tərkibi | türklər |
| Müasir yeri | Perqam, İzmir, Türkiyə |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Yazılı mənbələrdə Pergamondan ilk dəfə E.ə. 4-cü yüzilliyin əvvəllərində qeyd edilir. Şəhər daha sonra Pergamon Krallığının paytaxtı oldu. Bu dönəmdə saray, məbəd, teatr kimi abidələrlə tikildi, şəhər qüllə divarlarla əhatə edilmişdir. Pergamon krallığın Romaya bağlanmasından sonra da Qərbi Anadolunun saylı şəhərlərindən biri olaraq qaldı. Qədim şəhərin qalıqları 1870-ci illərdə Qərbi Anadoluda dəmiryolu tikintisində çalışan Alman mühəndis Carl Humann tapdı. Pergamonda ilk araşdırma və qazıntı işlərinə də 1878-ci ildə başlanıldı. Qazıntılar və bərpa çalışmaları hələ də davam etməkdədir. 2011-ci ildə UNESCO tərəfindən Dünya Mədəniyyət Mirasları siyahısına daxil edilən Pergamo 2014-cü ildə isə Dünya Mirası olaraq təsdiq edildi.
Pergamon akropolu
Pergamon şəhərinin akropolu (şəhərin yuxarı hissəsi), Bakırçayının suladığı Ovaya Egemen bir təpənin üzərində yerləşir. Böyük bir qala görünümündəki akropolun əsas qapısına çatmadan solda Heroonun qalıqları vardır. Heroon, Antik Yunanistanda bir Qəhrəman ya da yarı tanrı adına edilmiş və çevrəsi sütunlu bir qaleriya ilə əhatəli müqəddəs yerlərin adıydı. Heroonda, dini mərasimin keçirildiyi otaq (kult otağı) geniş bir ön qaleriyanın arxasındaydı. Heroonnun şimalında Helenistik dönəmdən qalma bir dizi dükkandan ibarət olan uzun bir abidə yerləşirdi.
Şəhərin qoruyucusu sayılan ağıl və savaş tanrısı Athena adına inşa edilən Athena məbədi, Akropolun ən önəmli məkanıydı. Teatr səhnəsinin üzərində quraşdırılmış bu məbəd, Dor düzenində düzəldilmişdi. Qazntılarda Athena məbədinin bir çox parçası Berlinə göndərilərək əslinə uygun biçimdə orada yeniden qurulmuştur. Pergamonda isə yalnız təməlləri qalmışdır. Athena məbədinin şimalında dörd salonlu bir kitabxana var idi. Burası Helenistik dönəmin ən böyük kitabxanalarından biriydi. Kitabxanada "Bergama dərisi" olaraq adlandırılan perqament üstünə yazılmış 200 min kitab tapıldığı bilinməkdədir. Romalı hərb və dövlət adamı Marcus Antonius b.e. 41-ci ildə kitabların hamısını Misir kraliçəsi Kleopatraya ərmağan etmişdir.
Athena məbədinin güneyindəki bir terasta Zeus Sunağı yerləşirdi. Zeus Sunağı da Berlinə göndərilib təmir edilərək oradakı Pergamo muzeyinə (Bergama muzeyi) qoyulmuşdur. Helenistik dövrü memarlığının ən gözəl örnəyi olan sunağın Pergamonda yalnız təməlləri qalmışdır. Zeus Sunağının cənubunda Agora yerləşir. Agora cənub və şərqdən Dor düzənində sütunlu qalerilərlə əhatələnmişdi. Agorada toplanan xalq, siyasət və ticarətlə əlaqəli işləri rəhbərlərlə görüşüb danışardılar. Agoranın şimal-qərbində Agora məbədi yerləşirdi. Akropoln ən yüksək yerində Pergamo krallarının sarayları yüksəlirdi. Günümüzə bu sarayların yalnız aşağı təməlləri çatmışdır. Sadə görüntülü bu tikililərdə odalar sütunlu bir avlu dairəsində sıralanırdı.
Athena məbədinin qərbindəki dik yamacda, təxminən 10 min nəfərlik bir teatr yerləşir. Ellinizm dövrdə edilən teatrın uçuruma baxan ön tərəfi setlərlə təmir edilmişdir. Teatrın taxta bir səhnəsi vardı və bu səhnə sökülüb yenidən inşa edilmişdir. Akropolun bir başqa məbədi olan Dionysos məbədi, teatr terasının şişalındad. 25 pilləkənlə çıxılan bir podium üzərində olan məbədin yalnız ön üzündə sütunlar var idi.
Orta şəhər
Bu gün Orta şəhər deyilən yerləşmə, köhnə Pergamon şəhərinin bir başqa hissəsi idi. Şəhərin yuxarı hissəsi Akropoludə, daha çox kral ailəsi ilə idarəçilər, ziyalılar və komandirlər otururdu. Orta şəhər isə xalqın rahatlıqla girib çıxdığı yerdi. Burada birbaşa dövlət rəhbərliyi ilə əlaqədar olmayan strukturlar, gənclər üçün idman sahələri, xalqa açıq məbədlər yeləşirdi.
Orta şəhərin əhəmiyyətli sahələrindən biri Demeter Müqəddəs Alanıydı. Bu sahədə düzbucaqlı bir platformada yerləşirdi. Bu gün Dağlıq Gymnasiondan gəlindiyində, köhnədən bir bulaq ilə qurban uçurumunun olduğu sahəyə girilirdi. Buradan beş pilləkənlə çıxılan iki sütunlu monumental girişə (propylaia) çatılır. Müqəddəs sahəyə buradan enirlər. Sahənin solunda məbəd, ortasında isə qurbangah var idi. Sağ yandakı 10 sıralı oturma sahəsində, Demeter və Kore dini mərasimlərini 600 adam izləyə bilirdi.
Gymnasion Orta şəhərin ən böyük quruluş kompleksiydi. Burada müxtəlif idman növlərində işlər və yarışlar keçirilərdi. Gymnasion yuxarıya doğru genişlənən üç terras üzərində qurulmuşdu və bir baxıma üç ayrı Gymnasion formasında inşa edilmişdi. Üst terası yetkinlərə, orta terası gənclərə, alt terası isə uşaqlara ayrılmışdı. Orta hissəsində qalerilərlə əhatəli sahədə güləş, disk atma, uzun tullanma kimi idman oyunları təşkil edilirdi. Şimaldakı qaleriyanın arxa hissəsindəki salonlarda müxtəlif mövzularda dərslər verilirdi. Bu salonlardan biri 1.000 adam yerləşə biləcək böyüklükdəydi. Cənub qalerisinin altında olan üstü bağlı qaçış yolu 212 metr uzunluğunda idi.
Orta Gymnasionun qərbində gənclərin təhsil gördüyü strukturlar vardı. Uzun qaçış yolu şərqdə Herakles və Hermesə həsr olunmuş məbədə açılırdı. Yarışlarda müvəffəqiyyətli olan gənclərin adları məbədin divarlarına yazılırdı. Kiçik uşaqların təhsilinə ayrılan Aşağı Gymnasion 80 metr uzunluğunda bir terasa qurulmuş strukturlardan meydana gəlirdi.
Yuxarı Gymnasionun qərbində iştirak edən Asclepius məbədinin günümüzə yalnız təməlləri çatmışdır. Həkimlik tanrısı Asclepius adına edilən məbəd dini xüsusiyyətlərinin yanında tibb sahəsində araşdırma və təcrübələrin həyata keçirildiyi bir məktəb idi. Xəstələr bitkilərdən əldə edilən dərmanlar, əməliyyat, su və palçıq hamamları ilə bərabər, idman, musiqi, əyləncə və təlqin yolu ilə müalicə edilirdi
Aşağı şəhər
Pergamonun Aşağı şəhər olaraq adlandırılan aşağı hissəsində, iki sütunlu qalerilərlə əhatəli Aşağı Agora ilə heykəl məktəbi və evlər vardı. Evlər içində ən diqqət çəkəni, sütunlu qaleriyaları olan iki mərtəbəli Attalos evidir. Buranın cənub-şərqə açılan otağı, qışda belə günəşlə isidilirdi. E.ə. II əsrdə divarlarla əhatələnmiş şəhərə cənubdakı Eumenes qapısı tikilmişdir. Bu gün bu qapıdan girənlər, incə quruluşlu bir sütun sırası ilə qarşılaşırlar. Misir tanrısı Serapisə həsr olunmuş məbəd, köhnə Pergamonun ən böyük quruluşudur. Qırmızı kərpicdən inşa edildiyi üçün Qırmızı qvlu olaraq da adlandırılar.
Roma şəhəri
Pergamon şəhərinin şimal-qərbi ilə Pergamo çayı arasında Roma dövrü yerləşməsi tapılıb. Burada 50 min nəfərlik amfiteatr ilə 30 min nəfərlik teatr idi. Hal-hazırda Viran qapı deyilən qalıqlar teatrın günümüzə çatan kəməridir. Pergamon aparılan nizamlı qazıntılarla böyük hissəsi ortaya çıxarılmış bir ilkçağ şəhəridir. Burada qurulan Pergamo muzeyi, Türkiyənin ilk arxeologiya muzeyidir. Pergamon tapıntılarının bir çoxu burada nümayiş etdirilir.
İstinadlar
- (İngilizce). UNESCO. 4 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
- "Pergamon and its Multi-Layered Cultural Landscape" 2018-12-26 at the Wayback Machine. UNESCO. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.
Xarici keçidlər
- Uzaydan Pergamon
![image]()
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Pergamon Izmir iline aid Pergama ilcesinin merkezinde qurulu antik seherin adidir UNESCO nun Dunya Medeniyyet Miraslari siyahisina salinmisdir Pergamon kecmisde Misya bolgesinin onemli merkezlerinden biri idi E e 282 133 iller arasinda Pergamon Kralliginin paytaxti olubdu Pergamo adi bir soylence gore qehreman olan Pergamosdan gelir Pergamosun Teuthrania kralini oldurdukden sonra seheri ele kecirdiyi ve oz adini verdiyi deyilir Basqa bir menbeye gore de Teuthrania Krali Grynos Savasta Pergamosdan yardim istemis zeferden sonra iki seher tikdirerek birine onun serefine Pergamon digerine ise Gryneion adini vermisdir PergamonPergamontὸ Pergamon39 07 00 sm e 27 10 59 s u Olke TurkiyeVilayet IzmirSalinma tarixi E e III esrBanisi melum deyilIlk xatirlanma E e III esrMilli terkibi turklerMuasir yeri Perqam Izmir Turkiye Vikianbarda elaqeli mediafayllar Yazili menbelerde Pergamondan ilk defe E e 4 cu yuzilliyin evvellerinde qeyd edilir Seher daha sonra Pergamon Kralliginin paytaxti oldu Bu donemde saray mebed teatr kimi abidelerle tikildi seher qulle divarlarla ehate edilmisdir Pergamon kralligin Romaya baglanmasindan sonra da Qerbi Anadolunun sayli seherlerinden biri olaraq qaldi Qedim seherin qaliqlari 1870 ci illerde Qerbi Anadoluda demiryolu tikintisinde calisan Alman muhendis Carl Humann tapdi Pergamonda ilk arasdirma ve qazinti islerine de 1878 ci ilde baslanildi Qazintilar ve berpa calismalari hele de davam etmekdedir 2011 ci ilde UNESCO terefinden Dunya Medeniyyet Miraslari siyahisina daxil edilen Pergamo 2014 cu ilde ise Dunya Mirasi olaraq tesdiq edildi Pergamon akropoluPergamon Boyuk Altari BerlinPergamon model seheri Berlin muzeyi Pergamon seherinin akropolu seherin yuxari hissesi Bakircayinin suladigi Ovaya Egemen bir tepenin uzerinde yerlesir Boyuk bir qala gorunumundeki akropolun esas qapisina catmadan solda Heroonun qaliqlari vardir Heroon Antik Yunanistanda bir Qehreman ya da yari tanri adina edilmis ve cevresi sutunlu bir qaleriya ile ehateli muqeddes yerlerin adiydi Heroonda dini merasimin kecirildiyi otaq kult otagi genis bir on qaleriyanin arxasindaydi Heroonnun simalinda Helenistik donemden qalma bir dizi dukkandan ibaret olan uzun bir abide yerlesirdi Seherin qoruyucusu sayilan agil ve savas tanrisi Athena adina insa edilen Athena mebedi Akropolun en onemli mekaniydi Teatr sehnesinin uzerinde qurasdirilmis bu mebed Dor duzeninde duzeldilmisdi Qazntilarda Athena mebedinin bir cox parcasi Berline gonderilerek esline uygun bicimde orada yeniden qurulmustur Pergamonda ise yalniz temelleri qalmisdir Athena mebedinin simalinda dord salonlu bir kitabxana var idi Burasi Helenistik donemin en boyuk kitabxanalarindan biriydi Kitabxanada Bergama derisi olaraq adlandirilan perqament ustune yazilmis 200 min kitab tapildigi bilinmekdedir Romali herb ve dovlet adami Marcus Antonius b e 41 ci ilde kitablarin hamisini Misir kralicesi Kleopatraya ermagan etmisdir Athena mebedinin guneyindeki bir terasta Zeus Sunagi yerlesirdi Zeus Sunagi da Berline gonderilib temir edilerek oradaki Pergamo muzeyine Bergama muzeyi qoyulmusdur Helenistik dovru memarliginin en gozel orneyi olan sunagin Pergamonda yalniz temelleri qalmisdir Zeus Sunaginin cenubunda Agora yerlesir Agora cenub ve serqden Dor duzeninde sutunlu qalerilerle ehatelenmisdi Agorada toplanan xalq siyaset ve ticaretle elaqeli isleri rehberlerle gorusub danisardilar Agoranin simal qerbinde Agora mebedi yerlesirdi Akropoln en yuksek yerinde Pergamo krallarinin saraylari yukselirdi Gunumuze bu saraylarin yalniz asagi temelleri catmisdir Sade goruntulu bu tikililerde odalar sutunlu bir avlu dairesinde siralanirdi Athena mebedinin qerbindeki dik yamacda texminen 10 min neferlik bir teatr yerlesir Ellinizm dovrde edilen teatrin ucuruma baxan on terefi setlerle temir edilmisdir Teatrin taxta bir sehnesi vardi ve bu sehne sokulub yeniden insa edilmisdir Akropolun bir basqa mebedi olan Dionysos mebedi teatr terasinin sisalindad 25 pillekenle cixilan bir podium uzerinde olan mebedin yalniz on uzunde sutunlar var idi Orta seherBergamada qaliqlar Bu gun Orta seher deyilen yerlesme kohne Pergamon seherinin bir basqa hissesi idi Seherin yuxari hissesi Akropolude daha cox kral ailesi ile idareciler ziyalilar ve komandirler otururdu Orta seher ise xalqin rahatliqla girib cixdigi yerdi Burada birbasa dovlet rehberliyi ile elaqedar olmayan strukturlar gencler ucun idman saheleri xalqa aciq mebedler yelesirdi Orta seherin ehemiyyetli sahelerinden biri Demeter Muqeddes Alaniydi Bu sahede duzbucaqli bir platformada yerlesirdi Bu gun Dagliq Gymnasiondan gelindiyinde kohneden bir bulaq ile qurban ucurumunun oldugu saheye girilirdi Buradan bes pillekenle cixilan iki sutunlu monumental girise propylaia catilir Muqeddes saheye buradan enirler Sahenin solunda mebed ortasinda ise qurbangah var idi Sag yandaki 10 sirali oturma sahesinde Demeter ve Kore dini merasimlerini 600 adam izleye bilirdi Gymnasion Orta seherin en boyuk qurulus kompleksiydi Burada muxtelif idman novlerinde isler ve yarislar kecirilerdi Gymnasion yuxariya dogru genislenen uc terras uzerinde qurulmusdu ve bir baxima uc ayri Gymnasion formasinda insa edilmisdi Ust terasi yetkinlere orta terasi genclere alt terasi ise usaqlara ayrilmisdi Orta hissesinde qalerilerle ehateli sahede gules disk atma uzun tullanma kimi idman oyunlari teskil edilirdi Simaldaki qaleriyanin arxa hissesindeki salonlarda muxtelif movzularda dersler verilirdi Bu salonlardan biri 1 000 adam yerlese bilecek boyuklukdeydi Cenub qalerisinin altinda olan ustu bagli qacis yolu 212 metr uzunlugunda idi Orta Gymnasionun qerbinde genclerin tehsil gorduyu strukturlar vardi Uzun qacis yolu serqde Herakles ve Hermese hesr olunmus mebede acilirdi Yarislarda muveffeqiyyetli olan genclerin adlari mebedin divarlarina yazilirdi Kicik usaqlarin tehsiline ayrilan Asagi Gymnasion 80 metr uzunlugunda bir terasa qurulmus strukturlardan meydana gelirdi Yuxari Gymnasionun qerbinde istirak eden Asclepius mebedinin gunumuze yalniz temelleri catmisdir Hekimlik tanrisi Asclepius adina edilen mebed dini xususiyyetlerinin yaninda tibb sahesinde arasdirma ve tecrubelerin heyata kecirildiyi bir mekteb idi Xesteler bitkilerden elde edilen dermanlar emeliyyat su ve palciq hamamlari ile beraber idman musiqi eylence ve telqin yolu ile mualice edilirdiAsagi seherBergamada antik teatr Pergamonun Asagi seher olaraq adlandirilan asagi hissesinde iki sutunlu qalerilerle ehateli Asagi Agora ile heykel mektebi ve evler vardi Evler icinde en diqqet cekeni sutunlu qaleriyalari olan iki mertebeli Attalos evidir Buranin cenub serqe acilan otagi qisda bele gunesle isidilirdi E e II esrde divarlarla ehatelenmis sehere cenubdaki Eumenes qapisi tikilmisdir Bu gun bu qapidan girenler ince quruluslu bir sutun sirasi ile qarsilasirlar Misir tanrisi Serapise hesr olunmus mebed kohne Pergamonun en boyuk qurulusudur Qirmizi kerpicden insa edildiyi ucun Qirmizi qvlu olaraq da adlandirilar Roma seheriPergamon seherinin simal qerbi ile Pergamo cayi arasinda Roma dovru yerlesmesi tapilib Burada 50 min neferlik amfiteatr ile 30 min neferlik teatr idi Hal hazirda Viran qapi deyilen qaliqlar teatrin gunumuze catan kemeridir Pergamon aparilan nizamli qazintilarla boyuk hissesi ortaya cixarilmis bir ilkcag seheridir Burada qurulan Pergamo muzeyi Turkiyenin ilk arxeologiya muzeyidir Pergamon tapintilarinin bir coxu burada numayis etdirilir Istinadlar Ingilizce UNESCO 4 Nisan 2014 tarihinde kaynagindan arsivlendi Erisim tarihi 3 Agustos 2015 Pergamon and its Multi Layered Cultural Landscape 2018 12 26 at the Wayback Machine UNESCO Erisim tarihi 3 Agustos 2015 Xarici kecidlerVikianbarda Perqam ile elaqeli mediafayllar var Uzaydan Pergamon