Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mardin ili — Türkiyədə il.
| Mardin ili | |
|---|---|
| Mardin ili | |
 | |
|
| |
| Ölkə | |
| İnzibati mərkəz | Mardin |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| ISO kodu | TR-47 |
| Telefon kodu | 482 |
| Poçt indeksi | 47000–47999 |
| Avtomobil nömrəsi | 47 |
| Rəsmi sayt | |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Cənub-şərqi Anadolu regionunda yerləşən Mardinin şimalı Diyarbakır və Batman, şərqi Şırnak və Siirt, qərbi Şanlıurfa, cənubu isə Suriya ilə əhatə olunmuşdur. Dəclə və Fərat çayları arasında qalan Yuxarı Mesopatomiya hövzəsində 12 760 km–lik bir sahəni əhatə edən ərazi Mardin dağları ilə iki hissəyə bölünmüşdür. Dağlardan şimalda Diyarbakır, cənubda Kızıltepe və Nusaybin ovalıqları yerləşir. Mardin Venedik ve Küduslə birlikdə, həmçinin Sit – də daxil olmaqla xarici görkəmi heç pozulmamış dünyanın üç yerindən biridir. Tarixi İpək Yolu və Mesopatomiyanın ərazisində yerləşməklə 7000 ildir müxtəlif xalqalara qucaq açmışdır, həmçinin ayrı etnik qruplar və adətlərə də ev sahibliyi etmişdir. Hazırda özünün açıq səma altındakı muzey görünüşü ilə UNESCO–nun “Dünya miras siyahısına” üzvdür. Burada ilk universitet təhsili mədrəsələrdə alınır və gümüş hazırlanmasına görə Türkiyənin mərkəzi sayılır.
Mardinin quruluş tarixi aparılan arxeoloji qazıntılar nəticəsində miladdan əvvəl 4500 – 3500–ci illərdə Mesopatomiyanın tərkibində olan Subarilər tərəfindən qoyulduğu güman edilir. Miladdan əvvəl 3000–ci ildə digər Cənubi Anadolu bölgələridə olduğu kimi burada da Hurri və Mitanni mədəniyyəti inkişaf etmişdir. Miladdan əvvəl 2850–ci ildə Şumerlərin hökmranlıq etdiyi Mardində şəhərsalma, suvarma və əkiçnilik çox inkişaf etmişdir. Miladdan əvvəl 2500–ci ildə Akkad – Şumer dövlətinin, miladdan əvvəl 2200 – 1925–ci illərdə Babil dövlətinin hökmranlığı altında olan Mardin və ətrafı daha sonralar da 500 il Midillər tərəfindən əsarətdə saxlanılmışdı. Miladdan əvvəl 1367–ci ildə Assurlar ərazini öz torpaqlarına qatmış, lakin sonradan ərazidə olan köçlər Anadoluya təsir etmişdir. Miladdan əvvəl 800–cü ildə bu ərazilərin hamısı Urartu krallığına keçmişdir, lakin miladdan əvvəl VI yüzilliyin ortalarında bu əraziləri farslar xüsusi dillə öz tərkiblərinə qatmışlar. Miladdan əvvəl 335–ci ildə Makedoniyalı İskəndər Anadolunu ələ keçirmiş və 250–ci ildə Roma imperatorluğu qatılan Mardin bu dövrdə xristianlığın yayılması ilə mədəniyyət baxımdan dəyişikliklərə məruz qalmışdır. Bizans dövründə də ən çox təsir göstərilən yerlərdən biri yenə Mardin olmuşdur. VII yüz illikdə ərəblərin əraziyə gəlməsi islamın yayılmasına zəmin yaratmış, XII yüz illikdə Səlcuq hakimiyyəti ilə türkmənlər ərazidə hakimə çevrilmişdir. Həmçinin Ağqoyunlu və Səfəvi dövrləri də buraya təsir etmiş, Yavuz Sultan Səlimin dövründə 1517–ci ildə Mardin Osmanlının tərkibinə qatılmışdır. Mardinin qədim adı əvvəllər “Marida” kimi vurğulanasa da, türklər tərəfindən “Mardin” kimi çağrılmağa başlanılmışdır.
Tarixi İpək Yolunun üstündə yerləşən Mardində bu gün bir çox xan evləri, karvansaralar, əsrlərdir var olan və inşa edildikləri dövrü özündə büruzə verən xüsusi evlər, dini və sənətkarlıq baxımdan seçilən məscidlər, türbələr, kilsələr manatrlar və bir çox əzərlər ərazinin mədəniyyətini zənginləşdirir. Mardinin əsas yerləri; Mərkəz, Dargeçit, Derik, Kızıltepe, Mazıdağı, Midyat, Nusaybin, Ömerli, Savur və Yeşilli.
Əhalisi
1960-cı ildə aparılmış siyahıya alma zamanı ilin 349 min nəfər əhalisinin 235 min nəfəri ana dilini kürdcə, 74 min nəfəri ərəbcə, 30 min nəfəri türkcə, 10 min nəfəri isə ermənicə olaraq qeyd etmişdir.
İstinadlar
- Turkish Statistical Institute. 1926.
- İstatistik Umum Müdürlüğü ve Devlet İstatistik Enstitüsü, 1927, 1935, 1945,1950, 1955, 1960 ve 1965 nüfus sayım sonuçları. Bu soruların yöneltildiği 7 nüfus sayımında "Anadilim Kürtçe" veya "Bildiğim ikinci dil Kürtçe" diyenler, en düşük yüzde 8.07, en yüksek yüzde 9.88 olmuştur ki bu sayılara Zazaca konuşanlar dahil değildir.Kuşkusuz devlet memurlarınca yapılan bu sayımlarda da, kimliğini gizleyenler, soruya yanıt vermeyenler olmuştur.
Mənbə
- Mardin
- Mardin şəkilləri 2006-04-19 at the Wayback Machine
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi İlleri 2013-12-15 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
 | Türkiyə ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mardin ili Turkiyede il Mardin iliMardin ili37 19 13 sm e 40 43 13 s u Olke TurkiyeInzibati merkez MardinTarixi ve cografiyasiSahesi 9 097 km EhalisiEhalisi 747 268 nef 2021 Reqemsal identifikatorlarISO kodu TR 47Telefon kodu 482Poct indeksi 47000 47999Avtomobil nomresi 47Resmi sayt Vikianbarda elaqeli mediafayllar Cenub serqi Anadolu regionunda yerlesen Mardinin simali Diyarbakir ve Batman serqi Sirnak ve Siirt qerbi Sanliurfa cenubu ise Suriya ile ehate olunmusdur Decle ve Ferat caylari arasinda qalan Yuxari Mesopatomiya hovzesinde 12 760 km lik bir saheni ehate eden erazi Mardin daglari ile iki hisseye bolunmusdur Daglardan simalda Diyarbakir cenubda Kiziltepe ve Nusaybin ovaliqlari yerlesir Mardin Venedik ve Kudusle birlikde hemcinin Sit de daxil olmaqla xarici gorkemi hec pozulmamis dunyanin uc yerinden biridir Tarixi Ipek Yolu ve Mesopatomiyanin erazisinde yerlesmekle 7000 ildir muxtelif xalqalara qucaq acmisdir hemcinin ayri etnik qruplar ve adetlere de ev sahibliyi etmisdir Hazirda ozunun aciq sema altindaki muzey gorunusu ile UNESCO nun Dunya miras siyahisina uzvdur Burada ilk universitet tehsili medreselerde alinir ve gumus hazirlanmasina gore Turkiyenin merkezi sayilir Mardinin qurulus tarixi aparilan arxeoloji qazintilar neticesinde miladdan evvel 4500 3500 ci illerde Mesopatomiyanin terkibinde olan Subariler terefinden qoyuldugu guman edilir Miladdan evvel 3000 ci ilde diger Cenubi Anadolu bolgeleride oldugu kimi burada da Hurri ve Mitanni medeniyyeti inkisaf etmisdir Miladdan evvel 2850 ci ilde Sumerlerin hokmranliq etdiyi Mardinde sehersalma suvarma ve ekicnilik cox inkisaf etmisdir Miladdan evvel 2500 ci ilde Akkad Sumer dovletinin miladdan evvel 2200 1925 ci illerde Babil dovletinin hokmranligi altinda olan Mardin ve etrafi daha sonralar da 500 il Midiller terefinden esaretde saxlanilmisdi Miladdan evvel 1367 ci ilde Assurlar erazini oz torpaqlarina qatmis lakin sonradan erazide olan kocler Anadoluya tesir etmisdir Miladdan evvel 800 cu ilde bu erazilerin hamisi Urartu kralligina kecmisdir lakin miladdan evvel VI yuzilliyin ortalarinda bu erazileri farslar xususi dille oz terkiblerine qatmislar Miladdan evvel 335 ci ilde Makedoniyali Iskender Anadolunu ele kecirmis ve 250 ci ilde Roma imperatorlugu qatilan Mardin bu dovrde xristianligin yayilmasi ile medeniyyet baximdan deyisikliklere meruz qalmisdir Bizans dovrunde de en cox tesir gosterilen yerlerden biri yene Mardin olmusdur VII yuz illikde ereblerin eraziye gelmesi islamin yayilmasina zemin yaratmis XII yuz illikde Selcuq hakimiyyeti ile turkmenler erazide hakime cevrilmisdir Hemcinin Agqoyunlu ve Sefevi dovrleri de buraya tesir etmis Yavuz Sultan Selimin dovrunde 1517 ci ilde Mardin Osmanlinin terkibine qatilmisdir Mardinin qedim adi evveller Marida kimi vurgulanasa da turkler terefinden Mardin kimi cagrilmaga baslanilmisdir Tarixi Ipek Yolunun ustunde yerlesen Mardinde bu gun bir cox xan evleri karvansaralar esrlerdir var olan ve insa edildikleri dovru ozunde buruze veren xususi evler dini ve senetkarliq baximdan secilen mescidler turbeler kilseler manatrlar ve bir cox ezerler erazinin medeniyyetini zenginlesdirir Mardinin esas yerleri Merkez Dargecit Derik Kiziltepe Mazidagi Midyat Nusaybin Omerli Savur ve Yesilli Ehalisi1960 ci ilde aparilmis siyahiya alma zamani ilin 349 min nefer ehalisinin 235 min neferi ana dilini kurdce 74 min neferi erebce 30 min neferi turkce 10 min neferi ise ermenice olaraq qeyd etmisdir MardinIstinadlarTurkish Statistical Institute 1926 Istatistik Umum Mudurlugu ve Devlet Istatistik Enstitusu 1927 1935 1945 1950 1955 1960 ve 1965 nufus sayim sonuclari Bu sorularin yoneltildigi 7 nufus sayiminda Anadilim Kurtce veya Bildigim ikinci dil Kurtce diyenler en dusuk yuzde 8 07 en yuksek yuzde 9 88 olmustur ki bu sayilara Zazaca konusanlar dahil degildir Kuskusuz devlet memurlarinca yapilan bu sayimlarda da kimligini gizleyenler soruya yanit vermeyenler olmustur MenbeMardin Mardin sekilleri 2006 04 19 at the Wayback Machine Guneydogu Anadolu Bolgesi Illeri 2013 12 15 at the Wayback MachineHemcinin bax Turkiye ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin