Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Safranbolu Karabük vilayətinin turistlik qədim şəhəridir. Ankaranın 231 km şimalında və Qara Dənizin 90 km cənubunda yerləşir. Karabük mahalının mərkəzindən də 8 km şimalda yerləşir. Safranbolu şəhər mərkəzi və Karabük vilayət mərkəzi bir-birinə yaxındır.
| Safranbolu | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Sahəsi |
|
| Mərkəzin hündürlüyü | 485 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Digər | |
| safranbolu.bel.tr | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ev nümunələrinə "Beybazarı", "Göynük", "Daraqlı", "Odunbazarı" və "Osmaneli" kimi Türkiyənin bir çox yerində rast gəlinən klassik Osmanlı şəhər memarlığını əks etdirən tarixi Safranbolu evləri ilə məşhur olan şəhər, bu özəlliyi sayəsində 1994-cü il dekabr ayının 17 tarixindən bəri Türkiyədə "Dünya İrs Siyahısı"nda yer alan 9 mədəni irsdən biridir və turistlərin marağını çəkməkdədir. Safranbolun adı bölgədə yetişən və nadir bitki olan "safran" bitkisindən götürülüb.
Safranbolu coğrafi mövqeyinə görə tarix boyunca inzibati və ticarət mərkəzi olmuşdur. 2010-cu il qeydə alınmış əhalinin siyahısına əsasən, əhalinin sayı 49014 nəfərdir.
Tarixdə Paflaqoniya olaraq adlandırılan ərazidə yerləşir və bir çox mədəniyyətə ev sahibliyi etmişdir. 1196-cı ildə qəti olaraq türklər tərəfindən alınmışdır. Osmanlı zamanında XVII əsrdə İstanbul-Sinop yolu üzərində olması səbəbindən tarixdəki ən mühüm dövrünü yaşamışdır.
2002-ci ildə qurulan Zonguldak Karaelmas Universitetinə bağlı Fethi Toker "incəsənət və dizayn" fakültəsi, Safranbolu yüksək peşə məktəbi və Safranbolu "turizm" fakültəsi var. Hazırda isə bu fakültələr Karabük universitetinə bağlıdır.
Tarixi
Şəhər qədim əsrlərdə Homerin "İliada" dastanında keçən Paflaqoniya bölgəsində yerləşir və tarixi il bundan əvvələ qədər gedib çıxır. 3 və 4 min il əvvələ aid tümülüslər (bir məzar, ya da qəbiristanlıqları əhatə edən ərazilərin yığılaraq yaratmış təpəciklərə verilən addır), Safranbolunun insan yaşayışı baxımından uzun bir tarixi olduğunu göstərir. Şəhər Flaviopolis, Theodoropolis, Hadrianopolis, Germia və Dadibra (Dadybra) kimi antik qəsəbələrlə şərh olunmuşdur. Bölgədəki məlum olan ilk mədəniyyət Xetlərin qonşuları olan "Gaspa"lar və "Zalpa"lara aiddir. Bölgədə sırası ilə Xetlər, Frigiyalılar, bilvasitə Lidiyalılar, Farslar, Helenistik Krallıq (Pontlar), Romalılar (Bizans), Səlcuqlar, Çobanoğulları, Candaroğulları və Osmanlılar hakimiyyət qurmuşlar.
Şəhər Səlcuqlar tərəfindən işğal edildikdə adı Dadibra idi. Safranbolu Səlcuq Sultanı II Qılınc Arslanın oğlu Muhiddin Məsud Şah tərəfindən 1196-cı il tarixində türklərin əlinə keçmişdir. Muhiddin Məsud Şah, Yunan-Bizanslı əhaliyə döyüşmədən təslim olmaları halında həyatlarını qoruyub saxlayacağına söz vermiş, lakin qeydlərə görə, şəhər döyüşlə ələ keçirilmişdir. Xristianlara nə olduğu haqqında bir məlumat yoxdur. 1213-1280-ci il tarixləri arasında Çobanoğulları, 1326-1354-cü il tarixləri arasında Candaroğulları və 1423-cü ildən sonra da Osmanlı dövlətinin əsarəti altında olmuşdur. Hazırkı Kıranköy bölgəsində Yunan icması olmuşdur. Bura daha sonra mərkəz Yunan məhəlləsi olub və 1923-cü il tarixində olan əhali dəyişikliyi bu bölgədə gerçəkləşmişdir.
Səlcuqların idarəsi zamanı şəhərin adı Zalifrə olmuş və Sinop - Kastamonu - Safranbolu - Gerede - Söyüd ucqar bölgəsi halına gəlmişdir. Sonrakı illərdə şəhər Türkmənlər və Bizanslılar arasında bir neçə dəfə dəyişdirilmişdir. 1213-1280-ci illər arasında qəsəbəyə Anadolu Səlcuq Dövlətinin ucqar knyazlığı vəziyyətindəki Kastamonu və Sinop bölgəsinə yerləşmiş olan Çobanoğulları Knyazlığı rəhbərlik etmişdir. Daha sonra Çobanoğulları Monqol Elxanlılara vergi verməyə başlamışdır.
1326-cı ildə Candaroğlu Süleyman Paşa şəhəri ələ keçirmiş, 1332-ci ildə Kastamonuya getməkdə olan İbn Battuta və Kastamonu paşanın oğlu Vali Əli bəy ilə görüşmüşdür. İbn Battutanın sözlərinə görə, orada Hənəfi tədrisini öyrədən bir mədrəsə var idi. Candaroğulları dövründə regionda İslam memarlığı hərəkətə gəlmişdi; bu dövrdə Qazi Süleyman Paşa Məscidi istifadə edilirdi. Həmçinin qədim Bizans kilsəsi, iki hamam və müxtəlif bulaqlar var idi. Buna bənzər İslamı quruculuq ancaq XVII əsrdə olacaqdı.
Safranbolu XIV əsrin ortalarında ilk dəfə Osmanlı nəzarətinə keçmişdir və bu tarixdən 1416-cı il tamamilə fəth edilənə qədər Osmanlı Dövləti ilə Candaroğulları arasında bir sərhəd bölgəsi olmuşdur. Bölgəyə Osmanlılar "Yörükan Daraqlı" kimi tanınan çox sayda Türkmən köçəri yerləşdirməyə çalışıb və şəhərin adı bu dövrdən sonra "Daraqlı Borglu" və ya qısaca "Borglu" və "Borlu" olaraq adlandırılmışdır. XVIII əsrin ortalarında "Zağfiranpolis" istifadə edilməyə başlanmışdır və daha sonra XIX əsrin ortasında qısa bir müddət üçün "Zağfiran Benderli" istifadə edilmişdir, amma XIX əsrin son rübündə "Zağfiran Bolu" olaraq dəyişmişdir. Ən son olaraq isə "Zafranbolu" və daha sonra "Safranbolu" şəklinə gəlmişdir.
Osmanlı Dövləti zamanında, xüsusilə XVII əsrdə İstanbul-Sinop karvan yolu üzərində yerləşdiyindən mərkəz olması səbəbilə mədəni və iqtisadi olaraq ən yüksək səviyyəsinə çatmışdır. Həmin dövrdə Osmanlı sarayı və dövlət adamları şəhərə əhəmiyyətli eksponatlar əlavə etmişdi.
XVIII əsrdən başlayaraq, III Selim və II Mahmud dövrlərində də davam edən və 1850-ci ildən sonra artan İstanbula olunmuş miqrasiya ilə Safranbolulular sarayda təsirli olmağa başlamışdılar. Miqrantların əksəriyyəti çörəkxanalar işləyir və ya dənizçilik edirdilər. Ksavie de Planxola görə, 1860-cı ildən başlayaraq Safranbolulular İstanbulda çörəkxana məsələsində monopoliya yaratmışdılar və şörəkxanalarda çalışan təxminən hər beş nəfərdən üçü Safranbolu regionundan gəlirdi. Böyük ehtimalla, mövqe sahibi və tanınmış şəxslər Safranbollu qohumlarını, dostlarını və ya müştərilərini İstanbula gətirirdilər. Planxola görə, Safranboludan İstanbula gələn yunanların böyük əksəriyyəti dənizçilik edirdilər.
1939-ci ildə istifadə olunan Karabük Dəmir Polad Zavodu ilə Karabük maraq mərkəzi halına gəlmişdir və Safranbolu 1950-ci illərdə Anadoluda baş verən müasir urbanizasiyadan çox əziyyət çəkməmişdir. Bu səbəblə memarlıq ənənələrini, xüsusən yarı taxta, üç otaqlı "Pontian Yunan" stilində zəlzələyə dözümlü evləri qorunmuşdur.YUNESKO tərəfindən 1994-ci il 17 dekabr tarixində "Dünya İrs Siyahısına" alınaraq "Dünya Şəhəri" adını almışdır. Dünya İrs Şəhərləri Təşkilatının (OWHC) fəal üzvü olan Safranboluda 2000-ci ildə OWHC idarə heyətinin iclası keçirilmişdir.
Coğrafiya və iqlimi
Qara dəniz bölgəsində yerləşən Safranbolu rayon mərkəzindən 8 km və dənizə 65 km məsafədə yerləşir. Rayon, Karabük (Mərkəz, Ovacıq və Eflani), Baronet (millət) və Kastamonu (Araç) rayonları ilə əhatə olunmuşdur.
Böyük hissəsi meşə olan və ərazisi 1.013 km² olan şəhər coğrafi baxımdan kələ-kötür bir bölgədədir. Şəhərin ən aşağı nöqtəsi dəniz səviyyəsindən 300 metr, ən yüksək nöqtəsi isə 1,750 metr olan Sarı Çiçək Təpəsidir. Şəhər mərkəzində isə ən alçaq nöqtə 400 metr və ən yüksək nöqtə 600 metr yaxınlığında olub, orta hesabla yükselti 500 metrə qədərdir.
Rayondan keçən önəmli axar sulardan Araç çayı, Soğanlı çayı və Ovacuma dərəsinin yanında su miqdarı az olan və böyük yarğanlar əmələ gətirən çoxsaylı balaca çuxurlar var. Dərin və uzun yarğanların yanında, böyük mağaralar və dağ yamaclarında yerləşən mağara ağızlarından çıxan böyük miqyaslı sular var. Tokatlı (gümüş), Akçasu və Bulaq dərələri üç ayrı yarğan yaradaraq şəhərdən keçib Araç çayına qarışırlar. Araç çayı isə Soğanlı çayı ilə birləşir və Filyos çayından Qara dənizə çatır.
Safranboluda Uluyaylaq və Sarıçiçek olmaq üzrə iki yaylaq yerləşir. Şəhərə 50 kilometr məsafədə yerləşən, 280 hektar və 7 kilometr məsafədəki Uluyaylağın ortasında bir sədd və içində yeraltı çay olan bir mağara var. Safranboluya 8 kilometr məsafədə olan Sarıçiçek yaylağında isə düşərgə qurub, dağçılıqla məşğul olurlar. Həmçinin şəhərdə yarğanlar və mağaralar yerləşir.
Yarğanlar qrupunda Sakaralan (Yacı) yarğanı Safranbolu Turizminə və təbiətsevərlərə verilmişdir. Uzunluğu 2.725 m olan Bulaq (Mencilis) mağarasının iki girişi var və 350 metrlik hissəsi işıqlandırılmışdır. Üfüqi inkişaf etmiş və fosil Mişar mağarasının böyük bir girişi var. Ağzıkara mağarası isə sarkıt və stalaqmitlər ilə diqqəti cəlb edir. Konarı kəndində yerləşən Yarasa İni və Karabükdə 100 İl Məhəlləsində yerləşən 100 il Mağarası daxil olmaq və gəzmək 1000 metrlik sahəsi Sepeleoloji Cəmiyyətinin ölçümle-mələrinin axırı nəticə xidmətə girəcək. 100 İl Məhəlləsinin Su batan və Çıxan mövqedə təbii proses olaraq bağ sahəsi içindədir.
Qara dəniz və İç Anadolu iqlimləri arasında olan Safranboluda yaylar isti, qış soyuq, yazlar ilıq və sərin keçir. Yaz və payız olduqca uzundur. Xüsusən son illərdə yay ayları quraq keçməyə başlamışdır, yağışlar yaz, payız və qış aylarında olur. İllik yağmur miqdarı orta hesabla 500 mm, rütubət nisbəti isə 60% həcmindədir. İldə orta hesabla 35 gün qar yağışı olur.
Şəhərin bazar bə bağ hissələri fərqli yüksəkliklərdədir və ətraflarında meşələr vardır. Bu səbəblə regionlar arası temperatur fərqləri vardır. Bazar hissəsi dərələrin yan yamaclarında yerləşir, daha ilıq və küləksiz olan bölgə qış kimi istifadə edilir və daha az qar yağışı olur. Yüksək təbəqələrdə yerləşən bağlar qismi isə, küləklərə açıq, yay aylarında sərin, qış aylarında qar olur, bu səbəblə yazlıq olaraq istifadə edilir.
Əhalisi
XIX əsrin sonlarına doğru şəhərin əhalisi 7500 nəfərə çatırdı. 1923-cü ildə Yunanıstanın ortodoks əhalisinin Yunanıstana mübadiləsi nəticəsində əhalinin sayı 5 minədək azaldıldı və bu əhalinin sayı 1940-cı ilə qədər belə qalmışdır. Karabük Demir Çelik fabrikinin açılması ilə bir çox iş adamları, sənətkarlar və fermerlər fabrikdə işləmək üçün Safranbolunu tərk etmiş və Karabükün əhalisi 100000-ə çatmışdır. Bununla belə, Safranbolu əhalisi xarici təsirlərə baxmayaraq, 1940-cı ildən sonra təxminən 20 minə yaxın artmışdır.
İdarəsi
XIX əsrdə Osmanlı dövlətinin inzibati islahatlar nəticəsində Safranbolu Safranbolu qəzasının mərkəzi olmuş və Kastamonu vilayətinə bağlanmışdır. XIX əsrin sonlarına doğru qədim dövrlərdə qala başında müasir bir hökumət binası inşa edilmişdir.
Osmanlı dövründə Safranbolunun mühüm bir hissəsinin idarəsi Kastamonuya bağlı olsa da, respublika dövründə Zonquldağa bağlı idi. Daha sonra 1937-ci ilə qədər Safranboluya bağlı Öğlebeli kəndinin bir məhəlləsi olan 1995-ci il 6 iyun tarixində Karabükün vilayət olması səbəbilə onun bir rayonu statusuna gəlmişdir
Safranbolunu rəsmisi Gökan Özcandır.Vilayətin Safranbolu və Ovacuma adlann iki bələdiyyəsi vardır. 2004-cü ilin seçkilərində Safranbolu bələdiyyə başçılığını Ədalət və İnkişaf (AK) partiyasından Nihad Cəbhəci 45.27 % səslə və Ovacuma bələdiyyə başçılığını Demokratik Sol Partiyasından (DSP) Abdulla Dəniz 42.70% səslə qazanmışdılar.
Bölgənin yerləşməsi baxımından üç əhəmiyyətli yerə ayrılmışdır. Köhnə şəhər olaraq adlandırılan bölgənin çox hissəsi qorunma altında olan və bəziləri muzeylər kimi istifadə edilən yarım taxtalı üç mərtəbəli evlərin olduğu bir qisimdir. Rəsmi adı "Misaki Milli" olan və xalq tərəfindən "Qranköy" olaraq adlandırılan Kıranköy isə 1923 mübadiləsini əvvəl Yunan Ortodoks xalqının yaşadığı bölgədir. Bağlar bölgəsi isə varlı ailələrin yay aylarını üzüm bağlarında və meyvə bağçalarında keçirdiyi bölgedir. 1923-cü ilə qədər bağlarda türk və yunan ailələr yaxın olaraq yaşayırdılar, 1923-cü ildən sonra köhnə Safranboluda yaşayan əhali davamlı olaraq bağlarda yaşamağa başlamışdır.
İqtisadiyyat
Osmanlı dövründə Safranbolunun İpək yolunun üzərində yerləşməsi və burada emal edilən malların İstanbulda satılması səbəbindən uzun illər ticarətin daha yaxşı inkişaf etmiş sahələrindən biri olmuşdur. Ticarət yaxşı getdiyi dövrlərdə Cinci karvansara və hamamı effektiv istifadə edilmişdir. Bu zamanlarda istehsalçı və ticarətçilər lonca (lonca - eyni bölgədə yaşayan sənətkar və ticarətçilər tərəfindən təşkil edilən peşə təşkilatına verilmiş bir ad) sistemi ilə təşkil olunmuşdu.
Çox mədəni, çox etnik və dindar bir bölgə olan Safranbolu köhnə zamanlarda əhəmiyyətli yollardan uzaq olması səbəbiylə Anadolu dəri sənayesinin önəmli mərkəzlərindən biri deyildi, lakin bölgəsində dəriçilk baxımından əhəmiyyətli bir yerə sahib idi. Dəriçilik kənd təsərrüfatı və taxta-şalbandan sonra üçüncü yerdə gəlməkdə idi.
1940-cı ildə Karabük Demir Çelik Fabrikasının qurulmasıyla Safranbolu iqtisadiyyatda olan əvvəlki gücünü itirməyə başlamışdı. Əl əməyinin fabriklərə keçid etməsi dəriçilik kimi emal sektorları, üzüm yığımı, zəfəran istehsalı kimi əkinçilik və heyvandarlıq istehsal sahələrinə də təsir göstərmişdir. 1970-ci illərdən sonra şəhər iqtisadiyyatı turizmlə təkrar canlanmağa başladı.
Kənd təsərrüfatı nöqteyi-nəzərdən, meşə təsərrüfatı və taxılçılıq başda gəlir. Heyvandarlıq əsasən iri heyvanlar üzərindən aparılır.
2004-cü ilin qeydlərinə görə, 1855 gəlir vergisi, 934 ədəd kommersiya mənfəət vergisi, 218 ədəd qurum vergisi, 3007 vergi mükəlləfiyyəti var . 2005-ci ildən etibarən, hesablanmış vergilərin 17.393.507,75 TL vergi tutulur. Ticarət və Sənaye palatasında qeydə alınmış 365 fərdi firma, 38 anonim şirkət, 2 kollektiv şirkət, 1 kommandit ortaqlığı olan şirkəti, 1 adi şirkət, 139 məhdud məsuliyyətli cəmiyyət, 42 adi tərəfdaşlıq, 6 istehlak kooperativi, 85 tikinti kooperativi olmaqla cəmi 702 biznes şirkəti var.
Təhsil
Safranboluda 451 tələbənin təhsil aldığı iki müstəqil məktəbəqədər təhsil müəssisəsi var. 11-i mərkəzdə, 5 kəndlərdə olmaqla 5229 şagirdin təhsil aldığı 16 orta məktəb var. 1981 şagirdin təhsil aldığı 9 orta məktəb qurumu vardır.2002-ci ildə qurulan Karabük Universitetinə bağlı Fəthi Toker Gözəl Sənətlər və Dizayn fakültəsindən əlavə bir peşə məktəbi də var. Bu iki qurum şəhərin dinamik strukturunu qoruyur. 2005-2006-cı illərdə Fethi Toker Gözəl Sənətlər və Dizayn Fakültəsidə 77 və Safranbolu peşə liseyində 1839 şagird təhsil almışdır və 2011-ci ildə Safranbolu Turizm Fakültəsi təsis edilmişdir.
Şəhərdə Safranbolu və Ovacuma xalq kitabxanaları yerləşir. Safranbolu rayon xalq kitabxanası 1981-ci ildə tikilmiş və 23 aprel 1982-ci ildə açılmışdır. Bundan əlavə, Safranbolu kitabxanası ilə əlaqədar olaraq, 12 dekabr 2002-ci ildə Ovacuma Belde xalq kitabxanası açıldı.
Mədəniyyət
Safranbolu məşhur evləri XVIII-XIX əsr türk icmasının keçmişini, mədəniyyətini, iqtisadiyyatını, texnologiyasını və həyat tərzini əks etdirən memarlıq məlumatı ilə tikilmişdir. Şəhərdə yerləşən təxminən 2000 ənənəvi strukturdan 1008 ədədi reyestr edilmiş və qanuni qoruma altına alınmışdır.
XIX əsrin sonunda 28 məscid, 2 yunan pravoslav kilsəsi, 13 xanlıq (Özbəkistanın Buxara və Halvetiyə), 2 kitabxana, 2937 tələbənin təhsil aldığı 191 məktəb, 12 mədrəsə, 8 yunan məktəbi, 1 teleqraf stansiyası, 24 karvansara, 11 hamam, 940 dükan, kasıblar və daha çox keçmiş əsgərlər və qohumları olan sifilitik xəstələr üçün 1 xəstəxana var idi.
Təxminən 3000 illik tarixi keçmişində bir çox mədəniyyətin yaşadığı şəhərdə mühüm mədəni zənginliklər vardır. Xüsusilə Osmanlı dövründən qalma karvansara, hamam, məscid, bulaq, körpü və malikanələr ziyarətçilərin diqqətini çəkir.
YUNESKO-nun 1994-cü il 17 dekabr tarixində ”Dünya İrs Siyahısı”na aldığı Safranbolu, Türkiyədə yerləşən təxminən 50000 qorunması lazım olan mədəniyyət və təbiət varlığının 1125-ni özündə birləşdirir. Bu səbəblə, muzey şəhər vəziyyətindədir.
Mədəniyyət və təbiət varlıqlarını qoruma ali sovetinin 1975-ci ildə şəhəri abidə elan etməsi akademik dairələrin diqqətini çəkmiş və bu maraq zamanla Türkiyə xaricinə də çıxmışdır. Turistlərin marağı ilə 90-cı illərin əvvəlindən etibarən kiçik və orta miqyaslı turistlik komplekslərinin formalaşması başlamışdır və bu sayədə tərk edilmiş evlər otel və restoran kimi strukturlara çevrilmiş, monumental əsərlər bərpa edilməyə başlanmış və unudulmaqda olan əl işləri yenidən canlanmışdır.
"Dünya Mədəniyyət İrsinə" daxil olub abidə elan edilən qədim şəhər mərkəzində 1008 ədəd tarixi əsər qeydiyyatdan keçib. Bunlar; 1 xüsusi muzey, 25 məscid, 5 türbə, 8 tarixi bulaq, 5 hamam, 3 karvansara, 1 tarixi saat qülləsi, 1 günəş saatı ilə yüzlərlə ev və malikanə. Bunlardan başqa, təpələr, tarixi körpülər və qaya məzarları da var.
Safranbolu hər il avqust ayının ikinci həftəsində Uluyayla şənlikləri, sentyabr ayında da “Qızıl Zəfəran” sənədli film festivalı keçirilir.
Safranbolu motosiklet festivalı ilk dəfə olaraq 2015-ci ilin May ayında keçirilmişdir.
Bələdiyyə
Safranbolu rayonunda bələdiyyə təşkilatı ilk dəfə 1923-cü ildə respublika ilə birlikdə yaradılıb. Seçildikləri illərə görə bələdiyyə başçıları və siyasi partiyaları:
- 2009 - Necdet Aksoy (Ədalət və İnkişaf Partiyası)
- 2004 - Nihat Cebeci (Ədalət və İnkişaf Partiyası)
- 2002 - Nihat Cebeci (Bələdiyyə sədri)
- 1999 - Mehmet Ceylan (Fəzilət Partiyası)
- 1994 - Mustafa Eren (Doğru Yol Partiyası)
- 1989 - Mustafa Eren
Qonşu şəhər
- Skidra, Yunanıstan
Xarici keçidlər
- Safranbolu, Türkiyə
- Safranbolu Gezilecek Yerler
İstinadlar
- GEOnet Names Server. 2018.
- . 22 Ocak 2010. 2010-01-22 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-12.
- "Safranbolu1". 2008-06-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-03-12.
- Faroqhi ve Deguilhem, 309.
- Faroqhi ve Deguilhem, 310
- . 2012-01-24 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-12.
- Faroqhi ve Deguilhem, 312.
- . 2012-01-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-12.
- Faroqhi ve Deguilhem, 312-313.
- "Safranbolu". İstifadə tarixi: 2006-11-19.[ölü keçid]
- Faroqhi ve Deguilhem, 313
- Faroqhi ve Deguilhem, 308.
- . 2008-04-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-11-19.
- . 2007-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-11-19.
- . 2008-04-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-11-19.
- . 2007-09-27 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2006-11-19.
- ""1. Safranbolu Motosiklet Festivali"". . 2 Mayıs 2015. 2015-08-14 tarixində . İstifadə tarixi: 3 Mayıs 2015.
- . 2014-05-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-03-15.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Safranbolu Karabuk vilayetinin turistlik qedim seheridir Ankaranin 231 km simalinda ve Qara Denizin 90 km cenubunda yerlesir Karabuk mahalinin merkezinden de 8 km simalda yerlesir Safranbolu seher merkezi ve Karabuk vilayet merkezi bir birine yaxindir Safranbolu41 14 58 sm e 32 41 00 s u Olke TurkiyeTarixi ve cografiyasiSahesi 1 013 km Merkezin hundurluyu 485 mSaat qursagi UTC 03 00EhalisiEhalisi 67 042 nef 2018 Digersafranbolu bel trSafranbolu Vikianbarda elaqeli mediafayllar Ev numunelerine Beybazari Goynuk Daraqli Odunbazari ve Osmaneli kimi Turkiyenin bir cox yerinde rast gelinen klassik Osmanli seher memarligini eks etdiren tarixi Safranbolu evleri ile meshur olan seher bu ozelliyi sayesinde 1994 cu il dekabr ayinin 17 tarixinden beri Turkiyede Dunya Irs Siyahisi nda yer alan 9 medeni irsden biridir ve turistlerin maragini cekmekdedir Safranbolun adi bolgede yetisen ve nadir bitki olan safran bitkisinden goturulub Safranbolu cografi movqeyine gore tarix boyunca inzibati ve ticaret merkezi olmusdur 2010 cu il qeyde alinmis ehalinin siyahisina esasen ehalinin sayi 49014 neferdir Tarixde Paflaqoniya olaraq adlandirilan erazide yerlesir ve bir cox medeniyyete ev sahibliyi etmisdir 1196 ci ilde qeti olaraq turkler terefinden alinmisdir Osmanli zamaninda XVII esrde Istanbul Sinop yolu uzerinde olmasi sebebinden tarixdeki en muhum dovrunu yasamisdir 2002 ci ilde qurulan Zonguldak Karaelmas Universitetine bagli Fethi Toker incesenet ve dizayn fakultesi Safranbolu yuksek pese mektebi ve Safranbolu turizm fakultesi var Hazirda ise bu fakulteler Karabuk universitetine baglidir TarixiSafranboluda tarixi cesme Seher qedim esrlerde Homerin Iliada dastaninda kecen Paflaqoniya bolgesinde yerlesir ve tarixi il bundan evvele qeder gedib cixir 3 ve 4 min il evvele aid tumulusler bir mezar ya da qebiristanliqlari ehate eden erazilerin yigilaraq yaratmis tepeciklere verilen addir Safranbolunun insan yasayisi baximindan uzun bir tarixi oldugunu gosterir Seher Flaviopolis Theodoropolis Hadrianopolis Germia ve Dadibra Dadybra kimi antik qesebelerle serh olunmusdur Bolgedeki melum olan ilk medeniyyet Xetlerin qonsulari olan Gaspa lar ve Zalpa lara aiddir Bolgede sirasi ile Xetler Frigiyalilar bilvasite Lidiyalilar Farslar Helenistik Kralliq Pontlar Romalilar Bizans Selcuqlar Cobanogullari Candarogullari ve Osmanlilar hakimiyyet qurmuslar Seher Selcuqlar terefinden isgal edildikde adi Dadibra idi Safranbolu Selcuq Sultani II Qilinc Arslanin oglu Muhiddin Mesud Sah terefinden 1196 ci il tarixinde turklerin eline kecmisdir Muhiddin Mesud Sah Yunan Bizansli ehaliye doyusmeden teslim olmalari halinda heyatlarini qoruyub saxlayacagina soz vermis lakin qeydlere gore seher doyusle ele kecirilmisdir Xristianlara ne oldugu haqqinda bir melumat yoxdur 1213 1280 ci il tarixleri arasinda Cobanogullari 1326 1354 cu il tarixleri arasinda Candarogullari ve 1423 cu ilden sonra da Osmanli dovletinin esareti altinda olmusdur Hazirki Kirankoy bolgesinde Yunan icmasi olmusdur Bura daha sonra merkez Yunan mehellesi olub ve 1923 cu il tarixinde olan ehali deyisikliyi bu bolgede gerceklesmisdir Selcuqlarin idaresi zamani seherin adi Zalifre olmus ve Sinop Kastamonu Safranbolu Gerede Soyud ucqar bolgesi halina gelmisdir Sonraki illerde seher Turkmenler ve Bizanslilar arasinda bir nece defe deyisdirilmisdir 1213 1280 ci iller arasinda qesebeye Anadolu Selcuq Dovletinin ucqar knyazligi veziyyetindeki Kastamonu ve Sinop bolgesine yerlesmis olan Cobanogullari Knyazligi rehberlik etmisdir Daha sonra Cobanogullari Monqol Elxanlilara vergi vermeye baslamisdir 1326 ci ilde Candaroglu Suleyman Pasa seheri ele kecirmis 1332 ci ilde Kastamonuya getmekde olan Ibn Battuta ve Kastamonu pasanin oglu Vali Eli bey ile gorusmusdur Ibn Battutanin sozlerine gore orada Henefi tedrisini oyreden bir medrese var idi Candarogullari dovrunde regionda Islam memarligi herekete gelmisdi bu dovrde Qazi Suleyman Pasa Mescidi istifade edilirdi Hemcinin qedim Bizans kilsesi iki hamam ve muxtelif bulaqlar var idi Buna benzer Islami quruculuq ancaq XVII esrde olacaqdi Enenevi Safranbolu evi Safranbolu XIV esrin ortalarinda ilk defe Osmanli nezaretine kecmisdir ve bu tarixden 1416 ci il tamamile feth edilene qeder Osmanli Dovleti ile Candarogullari arasinda bir serhed bolgesi olmusdur Bolgeye Osmanlilar Yorukan Daraqli kimi taninan cox sayda Turkmen koceri yerlesdirmeye calisib ve seherin adi bu dovrden sonra Daraqli Borglu ve ya qisaca Borglu ve Borlu olaraq adlandirilmisdir XVIII esrin ortalarinda Zagfiranpolis istifade edilmeye baslanmisdir ve daha sonra XIX esrin ortasinda qisa bir muddet ucun Zagfiran Benderli istifade edilmisdir amma XIX esrin son rubunde Zagfiran Bolu olaraq deyismisdir En son olaraq ise Zafranbolu ve daha sonra Safranbolu sekline gelmisdir Osmanli Dovleti zamaninda xususile XVII esrde Istanbul Sinop karvan yolu uzerinde yerlesdiyinden merkez olmasi sebebile medeni ve iqtisadi olaraq en yuksek seviyyesine catmisdir Hemin dovrde Osmanli sarayi ve dovlet adamlari sehere ehemiyyetli eksponatlar elave etmisdi XVIII esrden baslayaraq III Selim ve II Mahmud dovrlerinde de davam eden ve 1850 ci ilden sonra artan Istanbula olunmus miqrasiya ile Safranbolulular sarayda tesirli olmaga baslamisdilar Miqrantlarin ekseriyyeti corekxanalar isleyir ve ya denizcilik edirdiler Ksavie de Planxola gore 1860 ci ilden baslayaraq Safranbolulular Istanbulda corekxana meselesinde monopoliya yaratmisdilar ve sorekxanalarda calisan texminen her bes neferden ucu Safranbolu regionundan gelirdi Boyuk ehtimalla movqe sahibi ve taninmis sexsler Safranbollu qohumlarini dostlarini ve ya musterilerini Istanbula getirirdiler Planxola gore Safranboludan Istanbula gelen yunanlarin boyuk ekseriyyeti denizcilik edirdiler 1939 ci ilde istifade olunan Karabuk Demir Polad Zavodu ile Karabuk maraq merkezi halina gelmisdir ve Safranbolu 1950 ci illerde Anadoluda bas veren muasir urbanizasiyadan cox eziyyet cekmemisdir Bu sebeble memarliq enenelerini xususen yari taxta uc otaqli Pontian Yunan stilinde zelzeleye dozumlu evleri qorunmusdur YUNESKO terefinden 1994 ci il 17 dekabr tarixinde Dunya Irs Siyahisina alinaraq Dunya Seheri adini almisdir Dunya Irs Seherleri Teskilatinin OWHC feal uzvu olan Safranboluda 2000 ci ilde OWHC idare heyetinin iclasi kecirilmisdir Hidirliqdan seherinin umumi gorunusuAsmazlar evinin icinde olan hovuzlu otaqCografiya ve iqlimiSeherin umumi cografiyasi dagliq bolgelerden ibaretdir Safranboluda olan tumuluslerden bir denesi Qara deniz bolgesinde yerlesen Safranbolu rayon merkezinden 8 km ve denize 65 km mesafede yerlesir Rayon Karabuk Merkez Ovaciq ve Eflani Baronet millet ve Kastamonu Arac rayonlari ile ehate olunmusdur Boyuk hissesi mese olan ve erazisi 1 013 km olan seher cografi baximdan kele kotur bir bolgededir Seherin en asagi noqtesi deniz seviyyesinden 300 metr en yuksek noqtesi ise 1 750 metr olan Sari Cicek Tepesidir Seher merkezinde ise en alcaq noqte 400 metr ve en yuksek noqte 600 metr yaxinliginda olub orta hesabla yukselti 500 metre qederdir Rayondan kecen onemli axar sulardan Arac cayi Soganli cayi ve Ovacuma deresinin yaninda su miqdari az olan ve boyuk yarganlar emele getiren coxsayli balaca cuxurlar var Derin ve uzun yarganlarin yaninda boyuk magaralar ve dag yamaclarinda yerlesen magara agizlarindan cixan boyuk miqyasli sular var Tokatli gumus Akcasu ve Bulaq dereleri uc ayri yargan yaradaraq seherden kecib Arac cayina qarisirlar Arac cayi ise Soganli cayi ile birlesir ve Filyos cayindan Qara denize catir Safranboluda Uluyaylaq ve Saricicek olmaq uzre iki yaylaq yerlesir Sehere 50 kilometr mesafede yerlesen 280 hektar ve 7 kilometr mesafedeki Uluyaylagin ortasinda bir sedd ve icinde yeralti cay olan bir magara var Safranboluya 8 kilometr mesafede olan Saricicek yaylaginda ise duserge qurub dagciliqla mesgul olurlar Hemcinin seherde yarganlar ve magaralar yerlesir Yarganlar qrupunda Sakaralan Yaci yargani Safranbolu Turizmine ve tebietseverlere verilmisdir Uzunlugu 2 725 m olan Bulaq Mencilis magarasinin iki girisi var ve 350 metrlik hissesi isiqlandirilmisdir Ufuqi inkisaf etmis ve fosil Misar magarasinin boyuk bir girisi var Agzikara magarasi ise sarkit ve stalaqmitler ile diqqeti celb edir Konari kendinde yerlesen Yarasa Ini ve Karabukde 100 Il Mehellesinde yerlesen 100 il Magarasi daxil olmaq ve gezmek 1000 metrlik sahesi Sepeleoloji Cemiyyetinin olcumle melerinin axiri netice xidmete girecek 100 Il Mehellesinin Su batan ve Cixan movqede tebii proses olaraq bag sahesi icindedir Qara deniz ve Ic Anadolu iqlimleri arasinda olan Safranboluda yaylar isti qis soyuq yazlar iliq ve serin kecir Yaz ve payiz olduqca uzundur Xususen son illerde yay aylari quraq kecmeye baslamisdir yagislar yaz payiz ve qis aylarinda olur Illik yagmur miqdari orta hesabla 500 mm rutubet nisbeti ise 60 hecmindedir Ilde orta hesabla 35 gun qar yagisi olur Seherin umumi gorunusu Seherin bazar be bag hisseleri ferqli yuksekliklerdedir ve etraflarinda meseler vardir Bu sebeble regionlar arasi temperatur ferqleri vardir Bazar hissesi derelerin yan yamaclarinda yerlesir daha iliq ve kuleksiz olan bolge qis kimi istifade edilir ve daha az qar yagisi olur Yuksek tebeqelerde yerlesen baglar qismi ise kuleklere aciq yay aylarinda serin qis aylarinda qar olur bu sebeble yazliq olaraq istifade edilir EhalisiXIX esrin sonlarina dogru seherin ehalisi 7500 nefere catirdi 1923 cu ilde Yunanistanin ortodoks ehalisinin Yunanistana mubadilesi neticesinde ehalinin sayi 5 minedek azaldildi ve bu ehalinin sayi 1940 ci ile qeder bele qalmisdir Karabuk Demir Celik fabrikinin acilmasi ile bir cox is adamlari senetkarlar ve fermerler fabrikde islemek ucun Safranbolunu terk etmis ve Karabukun ehalisi 100000 e catmisdir Bununla bele Safranbolu ehalisi xarici tesirlere baxmayaraq 1940 ci ilden sonra texminen 20 mine yaxin artmisdir IdaresiXIX esrde Osmanli dovletinin inzibati islahatlar neticesinde Safranbolu Safranbolu qezasinin merkezi olmus ve Kastamonu vilayetine baglanmisdir XIX esrin sonlarina dogru qedim dovrlerde qala basinda muasir bir hokumet binasi insa edilmisdir Osmanli dovrunde Safranbolunun muhum bir hissesinin idaresi Kastamonuya bagli olsa da respublika dovrunde Zonquldaga bagli idi Daha sonra 1937 ci ile qeder Safranboluya bagli Oglebeli kendinin bir mehellesi olan 1995 ci il 6 iyun tarixinde Karabukun vilayet olmasi sebebile onun bir rayonu statusuna gelmisdir Safranbolunu resmisi Gokan Ozcandir Vilayetin Safranbolu ve Ovacuma adlann iki belediyyesi vardir 2004 cu ilin seckilerinde Safranbolu belediyye basciligini Edalet ve Inkisaf AK partiyasindan Nihad Cebheci 45 27 sesle ve Ovacuma belediyye basciligini Demokratik Sol Partiyasindan DSP Abdulla Deniz 42 70 sesle qazanmisdilar Bolgenin yerlesmesi baximindan uc ehemiyyetli yere ayrilmisdir Kohne seher olaraq adlandirilan bolgenin cox hissesi qorunma altinda olan ve bezileri muzeyler kimi istifade edilen yarim taxtali uc mertebeli evlerin oldugu bir qisimdir Resmi adi Misaki Milli olan ve xalq terefinden Qrankoy olaraq adlandirilan Kirankoy ise 1923 mubadilesini evvel Yunan Ortodoks xalqinin yasadigi bolgedir Baglar bolgesi ise varli ailelerin yay aylarini uzum baglarinda ve meyve bagcalarinda kecirdiyi bolgedir 1923 cu ile qeder baglarda turk ve yunan aileler yaxin olaraq yasayirdilar 1923 cu ilden sonra kohne Safranboluda yasayan ehali davamli olaraq baglarda yasamaga baslamisdir Iqtisadiyyat48 otaqli Cinci karvansara tarixdeki iqdisadi canlanmanin bir gostercisidir seklin yuxari sag terefinde Cinci hamami ve solda Koprulu Mehmet Pasa mescidi vardir Osmanli dovrunde Safranbolunun Ipek yolunun uzerinde yerlesmesi ve burada emal edilen mallarin Istanbulda satilmasi sebebinden uzun iller ticaretin daha yaxsi inkisaf etmis sahelerinden biri olmusdur Ticaret yaxsi getdiyi dovrlerde Cinci karvansara ve hamami effektiv istifade edilmisdir Bu zamanlarda istehsalci ve ticaretciler lonca lonca eyni bolgede yasayan senetkar ve ticaretciler terefinden teskil edilen pese teskilatina verilmis bir ad sistemi ile teskil olunmusdu Cox medeni cox etnik ve dindar bir bolge olan Safranbolu kohne zamanlarda ehemiyyetli yollardan uzaq olmasi sebebiyle Anadolu deri senayesinin onemli merkezlerinden biri deyildi lakin bolgesinde dericilk baximindan ehemiyyetli bir yere sahib idi Dericilik kend teserrufati ve taxta salbandan sonra ucuncu yerde gelmekde idi 1940 ci ilde Karabuk Demir Celik Fabrikasinin qurulmasiyla Safranbolu iqtisadiyyatda olan evvelki gucunu itirmeye baslamisdi El emeyinin fabriklere kecid etmesi dericilik kimi emal sektorlari uzum yigimi zeferan istehsali kimi ekincilik ve heyvandarliq istehsal sahelerine de tesir gostermisdir 1970 ci illerden sonra seher iqtisadiyyati turizmle tekrar canlanmaga basladi Kend teserrufati noqteyi nezerden mese teserrufati ve taxilciliq basda gelir Heyvandarliq esasen iri heyvanlar uzerinden aparilir 2004 cu ilin qeydlerine gore 1855 gelir vergisi 934 eded kommersiya menfeet vergisi 218 eded qurum vergisi 3007 vergi mukellefiyyeti var 2005 ci ilden etibaren hesablanmis vergilerin 17 393 507 75 TL vergi tutulur Ticaret ve Senaye palatasinda qeyde alinmis 365 ferdi firma 38 anonim sirket 2 kollektiv sirket 1 kommandit ortaqligi olan sirketi 1 adi sirket 139 mehdud mesuliyyetli cemiyyet 42 adi terefdasliq 6 istehlak kooperativi 85 tikinti kooperativi olmaqla cemi 702 biznes sirketi var TehsilSafranboluda 451 telebenin tehsil aldigi iki musteqil mektebeqeder tehsil muessisesi var 11 i merkezde 5 kendlerde olmaqla 5229 sagirdin tehsil aldigi 16 orta mekteb var 1981 sagirdin tehsil aldigi 9 orta mekteb qurumu vardir 2002 ci ilde qurulan Karabuk Universitetine bagli Fethi Toker Gozel Senetler ve Dizayn fakultesinden elave bir pese mektebi de var Bu iki qurum seherin dinamik strukturunu qoruyur 2005 2006 ci illerde Fethi Toker Gozel Senetler ve Dizayn Fakulteside 77 ve Safranbolu pese liseyinde 1839 sagird tehsil almisdir ve 2011 ci ilde Safranbolu Turizm Fakultesi tesis edilmisdir Seherde Safranbolu ve Ovacuma xalq kitabxanalari yerlesir Safranbolu rayon xalq kitabxanasi 1981 ci ilde tikilmis ve 23 aprel 1982 ci ilde acilmisdir Bundan elave Safranbolu kitabxanasi ile elaqedar olaraq 12 dekabr 2002 ci ilde Ovacuma Belde xalq kitabxanasi acildi MedeniyyetHidirliqda yerlesen Hesen Pasa Turbesi Safranbolu meshur evleri XVIII XIX esr turk icmasinin kecmisini medeniyyetini iqtisadiyyatini texnologiyasini ve heyat terzini eks etdiren memarliq melumati ile tikilmisdir Seherde yerlesen texminen 2000 enenevi strukturdan 1008 ededi reyestr edilmis ve qanuni qoruma altina alinmisdir XIX esrin sonunda 28 mescid 2 yunan pravoslav kilsesi 13 xanliq Ozbekistanin Buxara ve Halvetiye 2 kitabxana 2937 telebenin tehsil aldigi 191 mekteb 12 medrese 8 yunan mektebi 1 teleqraf stansiyasi 24 karvansara 11 hamam 940 dukan kasiblar ve daha cox kecmis esgerler ve qohumlari olan sifilitik xesteler ucun 1 xestexana var idi Texminen 3000 illik tarixi kecmisinde bir cox medeniyyetin yasadigi seherde muhum medeni zenginlikler vardir Xususile Osmanli dovrunden qalma karvansara hamam mescid bulaq korpu ve malikaneler ziyaretcilerin diqqetini cekir YUNESKO nun 1994 cu il 17 dekabr tarixinde Dunya Irs Siyahisi na aldigi Safranbolu Turkiyede yerlesen texminen 50000 qorunmasi lazim olan medeniyyet ve tebiet varliginin 1125 ni ozunde birlesdirir Bu sebeble muzey seher veziyyetindedir Medeniyyet ve tebiet varliqlarini qoruma ali sovetinin 1975 ci ilde seheri abide elan etmesi akademik dairelerin diqqetini cekmis ve bu maraq zamanla Turkiye xaricine de cixmisdir Turistlerin maragi ile 90 ci illerin evvelinden etibaren kicik ve orta miqyasli turistlik komplekslerinin formalasmasi baslamisdir ve bu sayede terk edilmis evler otel ve restoran kimi strukturlara cevrilmis monumental eserler berpa edilmeye baslanmis ve unudulmaqda olan el isleri yeniden canlanmisdir Dunya Medeniyyet Irsine daxil olub abide elan edilen qedim seher merkezinde 1008 eded tarixi eser qeydiyyatdan kecib Bunlar 1 xususi muzey 25 mescid 5 turbe 8 tarixi bulaq 5 hamam 3 karvansara 1 tarixi saat qullesi 1 gunes saati ile yuzlerle ev ve malikane Bunlardan basqa tepeler tarixi korpuler ve qaya mezarlari da var Safranbolu her il avqust ayinin ikinci heftesinde Uluyayla senlikleri sentyabr ayinda da Qizil Zeferan senedli film festivali kecirilir Safranbolu motosiklet festivali ilk defe olaraq 2015 ci ilin May ayinda kecirilmisdir BelediyyeSafranbolu rayonunda belediyye teskilati ilk defe 1923 cu ilde respublika ile birlikde yaradilib Secildikleri illere gore belediyye bascilari ve siyasi partiyalari 2009 Necdet Aksoy Edalet ve Inkisaf Partiyasi 2004 Nihat Cebeci Edalet ve Inkisaf Partiyasi 2002 Nihat Cebeci Belediyye sedri 1999 Mehmet Ceylan Fezilet Partiyasi 1994 Mustafa Eren Dogru Yol Partiyasi 1989 Mustafa ErenQonsu seherSkidra YunanistanXarici kecidlerSafranbolu Turkiye Safranbolu Gezilecek YerlerIstinadlarGEOnet Names Server 2018 22 Ocak 2010 2010 01 22 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 12 Safranbolu1 2008 06 08 tarixinde Istifade tarixi 2018 03 12 Faroqhi ve Deguilhem 309 Faroqhi ve Deguilhem 310 2012 01 24 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 12 Faroqhi ve Deguilhem 312 2012 01 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 12 Faroqhi ve Deguilhem 312 313 Safranbolu Istifade tarixi 2006 11 19 olu kecid Faroqhi ve Deguilhem 313 Faroqhi ve Deguilhem 308 2008 04 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2006 11 19 2007 09 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2006 11 19 2008 04 09 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2006 11 19 2007 09 27 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2006 11 19 1 Safranbolu Motosiklet Festivali 2 Mayis 2015 2015 08 14 tarixinde Istifade tarixi 3 Mayis 2015 2014 05 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 03 15