Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Universitet (lat. Universitas – birgəlik, ümumilik), köhnə mənbələrdə Darülfünun — ali məktəb olub konkret fundamental və tətbiqi sahələr üzrə mütəxəssislərin hazırlanması ilə məşğuldur. Bundan əlavə universitetlərdə elmi işlər də aparılır. Müasir universitetlər elmi pedaqoji vəhdət kimi fəaliyyət göstərirlər, onların nəzdində bir neçə ixtisas üzrə tədris işlərini həyata keçirən fakültələr olur. Universitetlər tədris planlarının hazırlanmasında və həyata keçirilməsində, elmi işlərin aparılmasında sərbəstliyə və akademik dərəcələrin (diplom və doktor dərəcələrinin) verilməsində üstünlüklərə malikdirlər. Azərbaycanda universitetlərin strukturu keçmiş SSRİ-də yaradılmış və bu günə kimi qalmaqdadır. Bu xarici ölkələrdə olanlardan nisbətən fərqlidir.
Antik dövrdə məktəblər
Qədimdə ümumi biliyin və saxlanması və tətbiqi üçün cavabdeh olan, xalqın elitar qrupun təhsili fərdi şəkildə atalar və ya şəxsi muəllimlər tərəfindən yerinə yetirilmişdir. Böyüməkdə olan nəsl elə bir başa iş zamanı öz peşəsinə yiyələnir və lazımı biliklərə sahib olurdular. Məktəb mədəniyyətinin başlanğıcında təsadüf olunan bu hal qədim Misir dövləti üçün xarakterik idi. Dövlətdə baş verən siyasi qarşıdurma nəticəsində onun dağılması əhalinin yazıçı hissəsində şok vəziyyət yaratmışdır. Bu depressiv hal uzun müddət yazılarda özünü göstərmişdir. Yeni dövlətin təşkili zamanı gələcəkdə əhalidə belə bir halın olmaması üçün tədbirlər görülməyə başlamışdır.
İdarə sistemində çalışanların maarifləndirilməsi mərkəzləşdirilir və professionallaşdırılır. Xüsusi evlərdə gələcək məmurlar nəsli sərt qayda və mətnlərə əsasən oyrədilməyə başlanır. Burada məqsəd təhsildə ümumi formanı və Şaha itaətkarlığı əldə etməkdən ibarət idi.
Antik Avropada belə tədris prosesi məlum deyil. Burada təhsil ayrı-ayrı alimlərin təkidi ilə baş verirdi. Bu isə çox vaxt yaxşı qarşılanmırdı. Beləki, Sokrata o vaxt afinalı vətəndaşların uşaqlarından pul alması şəri atılır. Çünki, belə təhsil vermə o dövrün cəmiyyəti üçün hələ normal hal almamışdır. Ancaq sonralar böyük institutlar yaranır və bütün Azov dənizi hövzəsindən gəncləri özünə cəlb edir. Məsələn, Ptolomeyin b.e.ə. 280-ci ildə İsgəndəriyyədə yaratdığı məktəbi o dövrün ən təkmil məktəblərindən idi. Afinada fəaliyyət göstərən fəlsəfə məktəbi də ilk təhsil ocaqaları sırasına aid edilir.
Xalqların köçməsi zamanı antik dövrün bilikləri mesopotamiya akademiyaları olan Edessa, Harran və Pumbaditaya köçürülür. Bu biliklər bazası zaman keçdikcə ərəblərin orta əsrdə yaratdıqları məktəblərdə geniş tətbiq olunurlar. Buraya , , , Bağdad, "Dəməşq" və ən əsası bunlardan qabaqda olan Qahirə məktəbini aid etmək olar.
İlk universitetlər
Yarandığı dövrdən fəaliyyət göstərən ən qədim universitet 859-cu ildə Mərakeşin Fəs şəhərində yaranan Əl-Qarauin Universitetidir.
Orta əsrdə ali təhsil
Avropada ən qədim Universitet Salernoda XI əsrin birinci yarısında yaradılmış tibb universiteti sayılır. Təxminən 1100-cü ildə Bolonyada (İtaliya) universitet açılır. Əvvəldə məktəb kimi fəaliyyət göstərən bu qurumda öncə Roma hüquq normativləri hazırlanırdı. XII əsrdə bir neçə kilsə məktəbinin bazasında Paris universiteti təşkil olunur. 1167-ci ildən fəaliyyət göstərən Oksford Universitetində tarixə əsasən, müəllim və tələbələr arasında baş verən münaqişədən sonra bir çoxları şimala qaçaraq 1209-cu ildə orada Kembric Universitetini qururlar.
1342-ci ildə Praqada, 1364-cü ildə Krakovda, 1365-ci ildə Venada, 1385-ci ildə Haydelberqdə, 1409-cu ildə Laypçiqdə, 1459-cu ildə Bazeldə universitetlər yaranır. Şərqi avropada ilk universitet tipli ali məktəb "Kiev moqil akademiyası" (1615) sayılır. Rusiyada ilk ali məktəb 1726-cı ildə Peterburqda açlılr.
Çağdaş dövrdə universitet təhsili
XIX əsrdə Avropada baş verən sənayeləşmə prosesi ərəfəsində yeni məktəblərin, əsasən isə texniki məktəblərin açılması vüsət alır. Azərbaycanda ilk universiteti 1919-cu ildə Azərbaycan Demokratik Respublikasının rəhbərliyi təşkil edilir. Yeni ali məktəblərin yaradılması prosesi XX əsrdə Rusiya və əhatəsində olan başqa dövlətlərdə sosialist inqilabından sonra daha genişlənir. SSRİ respublikalarında onlarca ali məktəblər yaradılır. Bu məktəblərin əksəriyyətinə SSRi dağıldıqdan sonra Universitet status verilir. XX əsrin 90-cı illərinin sonundan başlayaraq dünyada ali təhsil sistemində qarşılıqlı mübadilə və diplomların tanınması prosesini yüngülləşdirmək üçün İtaliyanın Bolonya şəhərində qəbul edilmiş "Bolonya prosesi"nin şərtləri yayılmaqdadır. Bu şərtlərə əsasən müqaviləyə qoşulan dövlətlərin universitetlərində eyni dəyərləndirmə sistemi daxil edilməlidir.
Dünyanın ən yaxşı universitetləri
(URAP) hər il dünyanın ən yaxşı universitetlərinin siyahısını elan edir. 2010-cu ilin dekabrında ən yaxşı 2000 universitetinin siyahısını açıqlanıb. Cədvələ ABŞ-nin Harvard Universiteti başçılıq edir.
Azərbaycanın isə yalnız bir ali məktəbi ən yaxşılar arasında yer alıb. Bakı Dövlət Universiteti cədvəlin 1951-ci pilləsində qərarlaşıb.
Siyahıda Türkiyənin 62 ali təhsil ocağı da yer alıb. Ən yüksək nəticə isə "Hacettepe" universitetinə məxsusdur – 399-cu pillə. İstanbul Universiteti 415-ci, Ankara Universiteti isə 488-ci yerdə qərarlaşıb.
Ən yaxşı 2000 universitetdən 459-u ABŞ-də yerləşir.
Siyahı aşağıdakı kimidir:
- "Harvard" universiteti
- "Con Hopkins" universiteti
- "Toronto" universiteti
- "Stanford" universiteti
- "Vaşinqton Sitl" universiteti
- "Kaliforniya Berkelay" universiteti
- "Los-Anceles" universiteti
- "Oksford" universiteti
- "Miçiqan" universiteti
- "Tokyo" universiteti
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan dilinin sinonimlər lüğəti, Bakı, 2007-cil il, UNİVERSİTET — DARÜLFÜNUN (s.378)
- Azərbaycan dilinin izahlı lüğəti. darülfünun. Universitet. □ …Mirzə Səfərin oğlu darülfünun tələbəsi formasında evlərinə görüşməyə gəldi. (Ə. Haqverdiyev)
- The Guinness Book Of Records, Published 1998, , P.242
- . 2016-03-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-23.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Institut ile sehv salmayin Universitet lat Universitas birgelik umumilik kohne menbelerde Darulfunun ali mekteb olub konkret fundamental ve tetbiqi saheler uzre mutexessislerin hazirlanmasi ile mesguldur Bundan elave universitetlerde elmi isler de aparilir Muasir universitetler elmi pedaqoji vehdet kimi fealiyyet gosterirler onlarin nezdinde bir nece ixtisas uzre tedris islerini heyata keciren fakulteler olur Universitetler tedris planlarinin hazirlanmasinda ve heyata kecirilmesinde elmi islerin aparilmasinda serbestliye ve akademik derecelerin diplom ve doktor derecelerinin verilmesinde ustunluklere malikdirler Azerbaycanda universitetlerin strukturu kecmis SSRI de yaradilmis ve bu gune kimi qalmaqdadir Bu xarici olkelerde olanlardan nisbeten ferqlidir Afinada mekteb Rafael Santi terefinden islenmis resm XV esr Antik dovrde mektebler Orta esrde universitet auditoriyasini tesvir eden resm 1350 Qedimde umumi biliyin ve saxlanmasi ve tetbiqi ucun cavabdeh olan xalqin elitar qrupun tehsili ferdi sekilde atalar ve ya sexsi muellimler terefinden yerine yetirilmisdir Boyumekde olan nesl ele bir basa is zamani oz pesesine yiyelenir ve lazimi biliklere sahib olurdular Mekteb medeniyyetinin baslangicinda tesaduf olunan bu hal qedim Misir dovleti ucun xarakterik idi Dovletde bas veren siyasi qarsidurma neticesinde onun dagilmasi ehalinin yazici hissesinde sok veziyyet yaratmisdir Bu depressiv hal uzun muddet yazilarda ozunu gostermisdir Yeni dovletin teskili zamani gelecekde ehalide bele bir halin olmamasi ucun tedbirler gorulmeye baslamisdir Idare sisteminde calisanlarin maariflendirilmesi merkezlesdirilir ve professionallasdirilir Xususi evlerde gelecek memurlar nesli sert qayda ve metnlere esasen oyredilmeye baslanir Burada meqsed tehsilde umumi formani ve Saha itaetkarligi elde etmekden ibaret idi Antik Avropada bele tedris prosesi melum deyil Burada tehsil ayri ayri alimlerin tekidi ile bas verirdi Bu ise cox vaxt yaxsi qarsilanmirdi Beleki Sokrata o vaxt afinali vetendaslarin usaqlarindan pul almasi seri atilir Cunki bele tehsil verme o dovrun cemiyyeti ucun hele normal hal almamisdir Ancaq sonralar boyuk institutlar yaranir ve butun Azov denizi hovzesinden gencleri ozune celb edir Meselen Ptolomeyin b e e 280 ci ilde Isgenderiyyede yaratdigi mektebi o dovrun en tekmil mekteblerinden idi Afinada fealiyyet gosteren felsefe mektebi de ilk tehsil ocaqalari sirasina aid edilir Xalqlarin kocmesi zamani antik dovrun bilikleri mesopotamiya akademiyalari olan Edessa Harran ve Pumbaditaya kocurulur Bu bilikler bazasi zaman kecdikce ereblerin orta esrde yaratdiqlari mekteblerde genis tetbiq olunurlar Buraya Bagdad Demesq ve en esasi bunlardan qabaqda olan Qahire mektebini aid etmek olar Ilk universitetlerYarandigi dovrden fealiyyet gosteren en qedim universitet 859 cu ilde Merakesin Fes seherinde yaranan El Qarauin Universitetidir Orta esrde ali tehsil Avropada en qedim Universitet Salernoda XI esrin birinci yarisinda yaradilmis tibb universiteti sayilir Texminen 1100 cu ilde Bolonyada Italiya universitet acilir Evvelde mekteb kimi fealiyyet gosteren bu qurumda once Roma huquq normativleri hazirlanirdi XII esrde bir nece kilse mektebinin bazasinda Paris universiteti teskil olunur 1167 ci ilden fealiyyet gosteren Oksford Universitetinde tarixe esasen muellim ve telebeler arasinda bas veren munaqiseden sonra bir coxlari simala qacaraq 1209 cu ilde orada Kembric Universitetini qururlar 1342 ci ilde Praqada 1364 cu ilde Krakovda 1365 ci ilde Venada 1385 ci ilde Haydelberqde 1409 cu ilde Laypciqde 1459 cu ilde Bazelde universitetler yaranir Serqi avropada ilk universitet tipli ali mekteb Kiev moqil akademiyasi 1615 sayilir Rusiyada ilk ali mekteb 1726 ci ilde Peterburqda aclilr Cagdas dovrde universitet tehsili Oksford universitetinde elmi derecenin verilmesi prosesi XIX esrde Avropada bas veren senayelesme prosesi erefesinde yeni mekteblerin esasen ise texniki mekteblerin acilmasi vuset alir Azerbaycanda ilk universiteti 1919 cu ilde Azerbaycan Demokratik Respublikasinin rehberliyi teskil edilir Yeni ali mekteblerin yaradilmasi prosesi XX esrde Rusiya ve ehatesinde olan basqa dovletlerde sosialist inqilabindan sonra daha genislenir SSRI respublikalarinda onlarca ali mektebler yaradilir Bu mekteblerin ekseriyyetine SSRi dagildiqdan sonra Universitet status verilir XX esrin 90 ci illerinin sonundan baslayaraq dunyada ali tehsil sisteminde qarsiliqli mubadile ve diplomlarin taninmasi prosesini yungullesdirmek ucun Italiyanin Bolonya seherinde qebul edilmis Bolonya prosesi nin sertleri yayilmaqdadir Bu sertlere esasen muqavileye qosulan dovletlerin universitetlerinde eyni deyerlendirme sistemi daxil edilmelidir Dunyanin en yaxsi universitetleriLappeenranta Texnologiya Universiteti Finlandiyada universitet URAP her il dunyanin en yaxsi universitetlerinin siyahisini elan edir 2010 cu ilin dekabrinda en yaxsi 2000 universitetinin siyahisini aciqlanib Cedvele ABS nin Harvard Universiteti basciliq edir Azerbaycanin ise yalniz bir ali mektebi en yaxsilar arasinda yer alib Baki Dovlet Universiteti cedvelin 1951 ci pillesinde qerarlasib Siyahida Turkiyenin 62 ali tehsil ocagi da yer alib En yuksek netice ise Hacettepe universitetine mexsusdur 399 cu pille Istanbul Universiteti 415 ci Ankara Universiteti ise 488 ci yerde qerarlasib En yaxsi 2000 universitetden 459 u ABS de yerlesir Siyahi asagidaki kimidir Harvard universiteti Con Hopkins universiteti Toronto universiteti Stanford universiteti Vasinqton Sitl universiteti Kaliforniya Berkelay universiteti Los Anceles universiteti Oksford universiteti Miciqan universiteti Tokyo universitetiHemcinin bax Universitet portaliOlkeler uzre universitetlerin siyahisi Dovlet universitetiIstinadlarAzerbaycan dilinin sinonimler lugeti Baki 2007 cil il UNIVERSITET DARULFUNUN s 378 Azerbaycan dilinin izahli lugeti darulfunun Universitet Mirze Seferin oglu darulfunun telebesi formasinda evlerine gorusmeye geldi E Haqverdiyev The Guinness Book Of Records Published 1998 ISBN 0 553 57895 2 P 242 2016 03 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 01 23