Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan zadəganlığı — azərbaycanlılar və azərbaycanlılaşmış qruplar arasında tarixən zadəganlıq titulları daşıyan şəxslər və onların nəsillərinin təşkil etdiyi zümrə.
Xanlıqlar dövründə Bakı xanlığını Bakıxanovlar, Qarabağ xanlığını Cavanşirlər, Şəki xanlığını Qara keşiş nəsli və Xoyskilər, Naxçıvan xanlığını kəngərli Naxçıvanskilər, Gəncə xanlığını Qacar qolu Ziyadoğlular idarə etmişdir. Çar Rusiyası dövründə Gəncə qəzasında Zülqədərovlar, Məlikbəylərovlar, Cavanşir qəzasında Cəlalovlar, Ağalarovlar, Rüstəmbəyovlar, Məlikbəylərovlar, Qaryagin qəzasında Cavanşirovlar, Quba qəzasında Mirzəyevlər, Salyan qəzasında Şirvanskilər, Şuşa qəzasında Vəzirov, Zəngəzur qəzasında Usmiyevlər, Naxçıvanda Naxçıvanskilər və Kəngərlinskilər böyük torpaq sahibləri idi.
Tarixi
Azərbaycandilli sülalələr dövrü
XIV əsrin sonlarında yaranan Şəki hakimliyini idarə etmiş Orlat sülaləsi azərbaycanlılaşmış türkdilli monqol sülaləsi idi. XVI əsrdən başlayaraq İran azərbaycan dilində danışan hökmdarlar və hərbçilər tərəfindən idarə edilirdi.
XVI əsrdə Azərbaycan türkləri tərəfindən Səfəvilər imperiyası qurulmuşdur. Bu imperiyada Azərbaycan feodalları üstünlük təşkil edirdi. Azərbaycanlılar dövlətin əsas dəstəyi idi, dövləti idarə edirdilər və hərbi zadəganlıq onlar arasından təyin edilirdi. Səfəvi imperiyasında Azərbaycan dili hakimiyyətin, sarayın, qızılbaş hərbi təşkilatının və dini liderlərin dili, dövləti idarə edən sülalənin ana dili idi. Saray dilinin Azərbaycan dili olması nəticəsində paytaxt şəhərlərdə (Təbriz, Qəzvin və İsfahan) bu dilin istifadəsi təşviq edilirdi. Saray mərasimləri də Azərbaycan dilində aparılırdı. Səfəvi tacının seçilməsi qarabağlılar kimi xüsusi baş geyimi olan müəyyən qrupların ənənəsinin bir hissəsi idi. Səfəvilər dövründən başlayaraq Azərbaycan dili talış dilini daha güclü şəkildə sıxışdırmağa başladı və talış aristokratiyası Azərbaycan dilinin yayılmasına və tədrisinə dəstək verdi.
Qacarlar dövləti dövründə Azərbaycan dili sarayın və Azərbaycan tayfalarından təşkil edilmiş ordunun dili idi, fars dili ilə birlikdə hər iki sarayda (Təbriz və Tehran) geniş yayılmışdı. Qacar hökmdarları vəliəhd şahzadə olduqları zaman xidmət etdikləri Təbrizdə azərbaycanlıların əhatəsində türk dili, mədəniyyəti və adətlərinə daha çox bağlanır, taxta çıxdıqdan sonra özlərini Azərbaycan türkləri ilə əhatə edirdilər. Bunlardan biri olan Məhəmməd şah Qacar Fars və Şirazda "Əlahəzret Məhəmməd Şah-ı Türk-i Azərbaycan" adlandırılırdı.
Azərbaycan xanlıqları və sultanlıqları dövrü
XVIII əsrdə Əfşar imperiyasının parçalanmasından sonra Azərbaycanda türk mənşəli sülalələrin idarə etdiyi xanlıqlar və sultanlıqlar əmələ gəlmişdir. Bakı xanlığını Bakıxanovlar, Qarabağ xanlığını Cavanşirlər, Şəki xanlığını Qara keşiş nəsli və Xoyskilər, Naxçıvan xanlığını kəngərli Naxçıvanskilər, Gəncə xanlığını Qacar qolu Ziyadoğlular idarə etmişdir.
Qarabağ xanlığında bəylər 3 qrupa bölünürdü. Birinci qrupa birbaşa xan ailəsinin üzvləri (xanın qardaşları və onların uşaqları, xanın öz uşaqları və s.) daxil idi. İkinci qrupa Qarabağ xanlarının fərmanları ilə kənd, mahal, məliklik əldə edən şəxslər daxil idi. Birinci və ikinci qrup iyerarxiya baxımından üçüncu qrupdan yuxarıda idi. Azərbaycan xanlıqlarında bəylər, xüsusilə bəy nəslindən gələnlər sosial-iqtisadi həyatda mühim rol oynayır, xanın xəzinəsindən və ya onlara verilmiş xan torpağından gəlir əldə edirdilər. Onlar xana vergi vermədən torpaq ala, ticarətlə, kənd təsərrüfatı və başqa sahələrlə məşğul ola bilərdi. Bəylərin vəzifəsi həmişə xanların xidmətində olmaq idi.
Şahlar tərəfindən İlisu hökmdarlarına verilmiş sultan titulu Azərbaycan iyerarxiyasında xanla bəyin arasında yerləşirdi. Sultandan iyerarxiya baxımından aşağıda sultan ailəsinin nümayəndəsi olan bəylər, digər ailələrdən irsi bəylər, zadəgan irsi daşımadan bəy adlandırılanlar var idi. Sultan və bəylər qismən saxur, qismən türk-azərbaycan mənşəli idi.
XVIII əsrdə Dizaq mahalını idarə etmiş Məlik-Avanyanlar daha sonra İslamı qəbul etmiş və azərbaycanlılaşmışdır. XIX əsrin sonlarında bu nəsil xəttindən azərbaycanlılaşmış sülalələr — Məlikyeqanovlar, Məlikaslanovlar, Məlikabbasovlar gəlmişdir.
| Bəylərbəyliklər, xanlıqlar və sultanlıqların hakim sülalə və tayfaları | ||
|---|---|---|
| Sülalə | Tayfa | İdarə edilən ərazilər |
| Ziyadoğlular sülaləsi | Bayat boyundan qacarlar |
|
| Şahsevənlər | Cavad xanlığı | |
| Naxçıvanskilər | Bəydilli boyunun ustaclı tayfasından kəngərlilər | Naxçıvan xanlığı |
| Cavanşirlər | Əfşarlar | Qarabağ xanlığı |
| Sərkərlər | Xançobanı | Şirvan xanlığı |
| Müqəddəmlər | Bayat boyundan müqəddəmlər | Marağa xanlığı |
| Şıxlinskilər | Qazax sultanlığı | |
| Zülqədərovlar | zülqədərlər | Şəmşəddil sultanlığı |
Müasir dövr
Rusiya imperiyası Cənubi Qafqazı ələ keçirdikdən sonra rus idarəçilərin Azərbaycan əsilzadə ailələrinə marağı artmışdır. I Nikolay 1846-cı ilin dekabrında müsəlman əsilzadələrin titul torpaqlar üzərində tamhüquqlu sahiblik səlahiyyətini təsdiq edən qərarnamə qəbul etmişdir. Beləliklə, bəy və ağa statusları çar Rusiyası tərəfindən rəsmi olaraq tanınmış, əsilzadə övladlarına isə dövlət qurumlarında işləməyə icazə verilmişdir. Beləliklə, Səfəvi, Əfşar və xanlıqlar dövründə dövlət tərəfindən əsilzadələrə müvəqqəti verilən dövlət torpağı (tiyul) çarlıq Rusiyası dövründə əsilzadələrin şəxsi mülkiyyətinə çevrilmişdir.
Bəy-torpaq mülkiyyət formasının davam etdiyi dövrdə Gəncə qəzasında Zülqədərovlar, Məlikbəylərovlar, Cavanşir qəzasında Cəlalovlar, Ağalarovlar, Rüstəmbəyovlar, Məlikbəylərovlar, Qaryagin (indiki Füzuli rayonu) qəzasında Cavanşirovlar, Quba qəzasında Mirzəyevlər, Salyan qəzasında Şirvanskilər, Şuşa qəzasında Vəzirov, Zəngəzur qəzasında Usmiyevlər böyük torpaq sahibləri idi. Naxçıvanda Naxçıvanskilər və Kəngərlinskilər böyük torpaq sahibləri idi. Azərbaycan tarixçisi Fərhad Nağdəliyev hesab edir ki, Rusiya imperatoru Nikolay Kəngərli süvarilərinin mükəmməlliyini gördükdən sonra konvoyunda Azərbaycan əsilzadə ailələrinin nümayəndələrindən ibarət olan bir müsəlman dəstəsi yaratmağı əmr etmişdir.
1897-ci ildə Rusiya imperiyasında əhalinin siyahıya alınması nəticələrinə görə, əhaliyə düşən zadəgan sayına görə, gürcülər, polyaklar, litvalılar və tatarlardan sonra azərbaycanlılar gəlirdi. Təhkimçilik hüququ ləğv edildikdən sonra, Finlandiya istisna olmaqla, digər qeyri-rus zadəganları öz xüsusi statuslarını itirdilər.
1919-cu ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İrana elçi olaraq iki yerli Qacar zadəganını göndərmişdir. Bu zamanın İranın özü də Qacarlar tərəfindən idarə edildiyi üçün görüşdə iştirak edəcək hər iki tərəf (Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti və Qacar İranı) eyni tayfa və sülaləyə mənsub idi. Azərbaycan nümayəndəsi İsmayıl xan Ziyadxanov ata tərəfdən Gəncə Qacarlarının (Cavad xanın nəsli), ana tərəfdən Qacar şahzadəsi Bəhmən mirzə Qovanlı-Qacarın nəslindən gəlirdi.
Azərbaycanın müstəqilliyi dövründə zadəgan nəslindən gələnlərin şəcərəsini tanıda bilmək və yaddaşlarda saxlamaq məqsədilə Əsilzadələr Məclisi yaradılmışdır. Bu ictimai təşkilata Maqsud İbrahimbəyov sədrlik etmiş, Heydər Əliyevin təşkilatın yaradılmasında rolu olmuşdur.
Titullar
Tarixi
XVI əsrdə İranda azərbaycandilli sülalələrin və hərbçilərin hakimiyyətinin başlaması səbəbi ilə fars dilinə idarəçilik, titul adları və hərbi terminologiyada bir çox azərbaycanizmlər daxil olmuşdur. İdarəçilik sahəsində Azərbaycan mənşəli sözlərə yüzbaşı, minbaşı, bəylərbəyi misal göstərilə bilər.
"Dəstur əl-Müluk" (Hökmdarların nizamnamələri) və "Təzkirat əl-Müluk" (Hökmdarların xatirəsi) əsərləri İranda idarəçilik strukturu və sosial vəziyyət haqqında məlumat verir. "Dəstur əl-Müluk" Səfəvi dövrünün sonunda yazılsa da, XVI əsrə aid məlumatlar da ona daxildir. "Dəstur əl-Müluk" əsəri "Təzkirat əl-Müluk"dan daha çox təfərrüata malikdir, aşağı rütbəlilər (məsələn, saraya təminat gətirənlər) haqqında da məlumat verir. Bu əsərlər digər dillərlə birlikdə türk dilindəki texniki idarəçilik terminlərini də istifadə edir. Bu əsərlərdə texniki idarəçilik terminologiyasının tətbiqi 4 dilə (fars, ərəb, türk, monqol) əsaslanır, Azərbaycan türkcəsinin Səfəvi dövrünün sonuna qədər istifadəsi ilə əlaqəlidir.
Tarixən Azərbaycan adlarında mənsəblərdən (titullardan) istifadə edilirdi.
Əsas titulların siyahısı
- Xan. Orta əsrlərdə feodal hakimlərin tituludur. Məs: Adil xan Ziyadxanov.
- Xanım. Əsilzadə qadınların tituludur. Xan titulundan törəmişdir. Məs: Heyran xanım.
- Sultan. Orta əsrlərdə hökmdarların tituludur. XVIII əsrdə Azərbaycanda sultanlıqlar mövcud olmuşdur. Məs: Hüseyn sultan Kəngərlinski.
- Bəy. Azərbaycan xanlıqları dövründə hakim, yəni xan mülk sahibi olmaq hüququna malik olan zadəgan mülkədarlarına bu titulu verirdi. Şərqi Zaqafqaziya Rusiyaya birləşdikdən sonra torpaq sahibi olan azərbaycanlı mülkədarlar bəy adlandırılmağa başladı. Məs: Qasım bəy Zakir. 1846-cı il qərarnaməsi ilə rəsmi olaraq tanınmışdır.
- Bəyim. Əsilzadə qadınların tituludur. Bəy titulundan törəmişdir. Məs: Qəmər bəyim Şeyda.
- Bəyzadə. Sovet hakimiyyəti qurulana qədər Azərbaycanda hakim sinfə mənsub adamların oğlan uşaqlarına bəyzadə deyilirdi.
- Məlik. Monqollor, Səfəvilər və xanlıqlar dövründə Azərbaycan və Ermənistan ərazisində yerli qədim müsəlman və xristian zadəgan ailələrinin törümələri olan feodalların titulu idi.
- Ağa. Hakim, istismarçı siniflərə mənsub adamın (mülkədar, bəy, zadəgan) tituludur. Məs: Gövhər ağa. 1846-cı il qərarnaməsi ilə rəsmi olaraq tanınmışdır.
- Ağalar. Səfəvilər dövründə tayfa başçılarının və feodalların cəm şəklində adlandırılması fars dilində ağayan, azərbaycan dilində ağalar idi.
- İlbəy. Azərbaycanlıların etnoqrafik qrupu olan şahsevənlərin başçılarına verilən titul. İlbək asayişin qorunmasına və vergilərin yığılmasına cavabdehdir. Bundan əlavə, tayfanın yerli idarəsinə ilbəylər tərəfindən təyin edilmiş bir bəy rəhbərlik edir.
- Ağsaqqal. Köçəri zadəganları arasında tayfanın ayrı-ayrı hissələrinin böyükləri belə adlandırılırdı. Fars dilində sinonimi riş-i səfiddir. Şahsevənlərdə ağsaqqallar isə siyasi, iqtisadi, dini və sosial elitanın təcəssümüdür.
- (Nökər). Tarixən monqol dövlətlərində əsilzadə sinfi nümayəndələri üçün istifadə edilib. Azərbaycanda da mövcud olub. Müasir Azərbaycan dilində isə kişi qulluqçuya verilən addır. Övliya Çələbi Bakı, Gəncə və İrəvan xanlıqlarının müəyyən sayda nökərə sahib olduğunu qeyd edir.
Soy iddiaları
Çingiz xan soyu
Ali Monqol Xaqanlığının keçmiş ərazisində hakimiyyətə gəlmək istəyən sülalələr öz iddialarını Çingiz xan soyu ilə əsaslandırırdılar. Qaraqoyunlu Qara Yusif öz oğlu Pirbudağı Cəlairi Sultan Əhmədə oğulluğa vermişdir. Qara Yusif daha sonra hakimiyyətə gələndə sultan taxtına özü yox, oğlu çıxmışdır. İranın Qacarları sülalələrinin başlanğıcının monqol komandirinin oğlu Qacar Noyondan gəldiyini iddia edir və Çingiz xanın Qacar stilində paltarlarda çəkilmiş rəsmlərini saraylarında asırdılar.
1747-ci ildə Nadir şahın ölümündən sonra Pənahəli bəy süvari tərəfdarları ilə birlikdə Qarabağa gələrək özünü xan elan etdi. O, özünü xan elan etməsini Çingizli Hülakülər sülaləsindən olan Arqun xanın nəslindən gəlməsi ilə əsaslandırırdı.Əhməd bəy Cavanşir "Qarabağ xanlığının 1747-1805-ci illərdə siyasi vəziyyətinə dair" adlı əsərində Cavanşirlər sülaləsinin mənşəyini və hakimiyyətə gəlməsini belə izah edirdi:
 | Nəhayət, 1747-ci ildə Nadir şahın öz qohumları tərəfindən öldürülməsi xəbəri hər tərəfə yayıldıqda, Pənahəli özünün 200-ə qədər qoçaq atlısı ilə birlikdə Qarabağa gəldi və özünü müstəqil xan elan etdi. Onun ilk nəzərdə cəsarətli görünən bu təşəbbüsü Şərqdə bu cür hallarda çox mötəbər sayılan aşağıdakı rəvayətlərə əsaslanırdı. O, Hülakü xanın nəvələrindən biri olan Arqun şahın nəslindəndir. |  |
Əhməd bəy Cavanşirin Qarabağ xanlığının hakim sülaləsinin Hülakü xanın nəslindən gəlməsi ilə bağlı iddiaları mənbələrdə təsdiqini tapmır. Ancaq cavanşirlər tayfası Hülakü xanın ordusunda Azərbaycana gəlmişdir. Əhməd bəy Cavanşir Pənahəli xanı idealizə edərək Çingiz xanın nəsli ilə müqayisə edir.Mir Mehdi Xəzaninin "Kitabi-tarixi-Qarabağ" əsərində isə belə qeyd edilir:
| | Amma Mirzə Adıgözəl və başqa adamlar rəvayət edərlər ki, Pənah xan mərhumun əsil-nəsəbi Arqun xan Çingizə yetişir. Guya belə nisbət veriblər ki, dudmani-Çingiziyyənin dövlət və səltənətləri münqəriz olandan sonra o nəsildən birisi fərar edib gəlib əvvəl Gürcüstanın Lori qalasında məxfi və mütəvari olub, sonra xavanini-Gəncənin işləri tərəqqidə olan zamanda gəlib Gəncədə onlara xidmət edərmiş. | |
Əyləncə
XVIII əsrin II yarısında bütün Azərbaycan xanlıqlarının ordularının adi insanların "bahadır" adlandırdığı pəhləvanları var idi. Pəhləvanlar arasındakı yarışlar zorxanalarda həyata keçirilirdi.Qarabağ xanı İbrahimxəlil xana (1763–1797) məxsus olan zorxana Xan bağında yerləşirdi. Burada pəhləvanlar idmanın sirlərinə yiyələnir, fiziki formalarını qoruyub saxlamaq üçün məşq və yarışlar keçirirdilər. Qarabağ xanlığında pəhləvan statusu xüsusi fərmanla verilirdi.
Saraylarda ədəbi məclislərin təşkil edilməsi XIX əsrə qədər davam etmişdir. Kərbəlayi Allahi Arif Şamaxı və İrəvan xan saraylarında fəaliyyət göstərmişdir. Qarabağda Cəfərqulu xan öz sarayında xanəndə, sazəndə və şairlərdən ibarət məclis təşkil edirdi. Bu məclislərə hansı şairlərin gələcəyinə şahlar və ya onların təyin etdiyi məliküş-şüəralar qərar verirdi.
XIX əsrə qədər muğam sənəti əsasən feodalların saraylarında inkişaf edirdi və bu da sevgi-lirika və fəlsəfi-tərbiyəvi mövzuların, çox vaxt mistik və erotik obrazların istifadəsi ilə muğamda iz buraxmışdır.
Lotu Qulu Qarabağ xanı Pənahəlinin təlxəyi idi, tarixən mövcudluğu sübut edilən şəxsiyyətlərdəndir. Lotu Qulu Pənahəli xan tərəfindən insanları, hətta xanın özünü yamsılamaq bacarığına görə bəyənilirdi.
Rəqs
Azərbaycanda hökmdar saraylarında rəqqasların yüksək məharəti ilə məşhur olan ansamblar fəaliyyət göstərirdi. "Turacı" rəqsiylə bağlı əfsanəyə görə Qarabağ xanı Nəcəfqulunun rəqqası xanın oğlunun toyunda rəqs sənətinin çox incə, çox gözəl möcüzələrini nümayiş etdirərkən bu mənzərəyə heyran qalmış xan ucadan demişdir:"Sən lap turac kimi oynayırsan." O vaxtdan bəri həmin rəqqasın oynadığı rəqs "Turacı" adlandırılmışdır.
Tarixən Azərbaycan rəqsi iki müstəqil formadan — xalq rəqsindən və saray rəqsindən inkişaf etmişdir. Saray rəqsi həm zəngin, həm də kasıb ailələrin toylarına tez-tez dəvət olunan yarı professional rəqqasların sənətinə təsir göstərmiş, bunun sayəsində bu sənət xalq xoreoqrafiyasına da təsir etmişdir. Rus tədqiqatçısı P. Vostrikov Yelizavetpol quberniyasında Yallı rəqsinin çox məşhur olduğunu bildirmiş, onun adi insanlara xan saraylarından keçdiyini qeyd etmişdir. Sarayda bu rəqs xanı əyləndirmək və saray xadimlərinin çevikliyini artırmaq üçün istifadə edilirdi.
Fransız yazıçısı Aleksandr Dümanın verdiyi məlumata görə, 1858-ci il noyabrın 24-də Şamaxıda Mahmudağanın təşkil etdiyi qəbul vaxtı, tar, kamança, tütək, nağara və dəmir ayaqcıqlar üstündə qoyulan təbildə çalan beş musiqiçi iki rəqqasəni və bir rəqqası müşayiət edirdi. Rəqqas barmaqları arasında mis kastanyet — zil tutmuşdu.
Köhnə mülklər və dəfn yerləri
- Bakıxanovlar: Bakı xan sarayı
- Ziyadoğlular: Gəncə xan sarayı, Cavad xan türbəsi
- Cavanşirlər: Qarabağ xan sarayı, Pənahəli xan sarayı, Xan qızı Natəvanın sarayı, Qaraböyük xanım sarayı, İmarət qəbiristanlığı
- Talışxanovlar: Lənkəran xan sarayı
- Naxçıvanskilər: Naxçıvan xan sarayı
- Şirvan xanlarının ailəsi: Kələzeyvə türbəsi, Yeddigünbəz türbələr kompleksi
- Şəki xanlığı sülaləsi: Şəki xan sarayı, Şəkixanovların evi, Xan qəbiristanlığı
- Bəy mülkləri: Əsəd bəyin evi, Mehmandarovların evi, Səfi bəyin evi, Uğurlu bəyin evi, Zöhrabbəyovların evi, Bəhmən Mirzə Qacar türbəsi
- Ağa mülkləri: Məhəmmədhəsən ağa sarayı
Mədəniyyətdə təsviri
- Bədii ədəbiyyat: Rəşid bəy və Səadət xanım (Qəbələ və Şəki xanları), Sərgüzəşti-vəziri-xani-Lənkəran (Lənkəran xanı), Hekayəti Müsyö Jordan həkimi-nəbatat və dərviş Məstəli şah cadükuni məşhur (Qarabağ xanı), Mahmud və Məryəm (Gəncə xanı)
- Filmlər: Mahmud və Məryəm (Gəncə xanı), Fətəli xan (Quba xanı), Cavad xan (Gəncə xanı), Hökmdarın taleyi (Qarabağ xanı), Dərviş Parisi partladır (Qarabağ xanı)
Qalereya
-
![image]()
İrəvanın məşhur zadəganları. 1860-cı il. -
![image]()
Gənc əsilzadə azərbaycanlı. Rəssam V.V.Vereşşagin, 1869-cu il. -
![image]()
Qarabağ xanının qızı Xurşidbanu Natəvan övladları ilə. -
![image]()
Aşurbəyov ailəsi. -
![image]()
Aşurbəyovun evində ailənin monoqramı. -
![image]()
İbrahim ağa Usubov ailəsi ilə birlikdə.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Шеки (историч. область в Азербайджане) — статья из Большой советской энциклопедии. Orijinal mətn (rus.)
Как независимое государственное образование упоминалось с конца 14 в. Владетелем Ш. был Сиди Ахмед Орлат (из тюркизированного монгольского племени орлатов).
- [Советская историческая энциклопедия, статья: Под ред. Е. М. Жукова. Шеки // Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. — 1973–1982 Orijinal mətn (rus.)
В послемонг. время Ш. как независимое государственное образование упоминается с кон. 14 в. Владетелем Ш. был Сиди Ахмед Орлат (из тюркизированного монг. племени орлатов).
- Петрушевский И. П. Государства Азербайджана в XV веке. Шеки в XV веке // Сборник статей по истории Азербайджана. — Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1949. — С. 184. Orijinal mətn (rus.)
Шеки, как было сказано, в конце XIV в. составляла отдельное независимое владение. Тогдашний владетель его Сиди Ахмед Орлат, по-видимому происходил из азербайджанизированного монгольского племени орлатов. Когда утвердились здесь эти владетели, — неизвестно…
- G. Doerfer. "AZERBAIJAN viii. Azeri Turkish". Iranica. December 15, 1988. 2019-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-07-20.Orijinal mətn (ing.)
On the other hand, many Azeri words (about 1,200) entered Persian (still more in Kurdish), since Iran was governed mostly by Azeri-speaking rulers and soldiers since the 16th century (Doerfer, 1963–75); these loanwords refer mainly to administration, titles, and conduct of war. This long-lasting Iranian-Azeri symbiosis must be borne in mind if one is to understand the modern history of Iran and its language correctly.
- H. Javadi and K. Burrill. "AZERBAIJAN x. Azeri Turkish Literature". iranicaonline.org. December 15, 1988. 2013-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-01-10.
- Баку, губернский город Arxivləşdirilib 2022-03-25 at the Wayback Machine // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
- Encyclopædia Iranica: Iran V. Peoples Of Iran. A General Survey 2011-08-10 at the Wayback Machine
The Azeri Turks are Shiʿites and were founders of the Safavid dynasty.
- G. Doerfer, "Woher stammte Ibn Muhanna?"
- И. П. Петрушевский, "Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI-начале XIX вв", с. 37
- Б. Н. Заходер, "Государство Сефевидов"
- John R. Perry. "Persian in the Safavid Period: Sketch for an Etat de Lanque", Pembroke Papers 4, p. 272, 279
- Б. П. Балаян, "К вопросу об общности этногенеза шахсевен и кашкайцев"
- Амир Теймури Мортеза Шахриара, ""Джахангуша-и хакан" как источник по истории Ирана и Хорасана первой половины XVI в", с. 91–92
- М. С. Иванов, "История Ирана", с. 172
- М. С. Иванов, "Очерк истории Ирана", с. 61
- David Blow, "Shah Abbas: The Ruthless King Who Became an Iranian Legend", p. 165
- И. П. Петрушевский, "Сборник статей по истории Азербайджана", с. 242–243
- S. Berengian, "Azeri and Persian literary works in twentieth century Iranian Azerbaijan", p. 20
- Mazzaoui, Michel B; Canfield, Robert (2002). "Islamic Culture and Literature in Iran and Central Asia in the early modern period". Turko-Persia in Historical Perspective. Cambridge University Press. pp. 86–7. . Orijinal mətn (ing.)
Safavid power with its distinctive Persian-Shi'i culture, however, remained a middle ground between its two mighty Turkish neighbors. The Safavid state, which lasted at least until 1722, was essentially a "Turkish" dynasty, with Azeri Turkish (Azerbaijan being the family's home base) as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment. Shah Ismail wrote poetry in Turkish. The administration nevertheless was Persian, and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence (insha'), of belles-lettres (adab), and of history (tarikh)
- Floor, Javadi, 2013. səh. 4
- Floor, Javadi, 2013. səh. 5
- Colin Paul Mitchell. "The Sword and the Pen: Diplomacy in Early Safavid Iran, 1501–1555". — С. 178.
- Хусейна Ахмади о талышах в переводе Джафарова "Талыши. От эпохи Сефевидов до окончания второй русско-иранской войны 1826–1828", с. 17
- Muriel Atkin, Russia and Iran, 1780–1828. 2nd. ed. Minneapolis: University of Minnesota Press. 1980. , 9780816609246.
- Law, Henry D. G. (1984) "Modern Persian Prose (1920s-1940s)" Ricks, Thomas M. Critical perspectives on modern Persian literature Washington, D. C.: Three Continents Press s. 132 , 9780914478959 "cited in Babak, Vladimir; Vaisman, Demian; Wasserman, Aryeh. "Political Organization in Central Asia and Azerbaijan": Orijinal mətn (ing.)
During most of the Qajar rule, Turkish was the principal language spoken at the court, while Persian was the predominantly literary language.
- Ch. E. Davies, "Qajar rule in Fars prior to 1849" "On the next day it became known at Shiraz that Muhammad Shāh’s army consisted of Āzarbaijanī Turks who did not know Persian and had a European general."
- Denis Wright. The English Amongst the Persians: Imperial Lives in Nineteenth-Century Iran
- Б. П. Балаян, "К вопросу об общности этногенеза шахсевен и кашкайцев"
- Ardabil Becomes a Province: Center-Periphery Relations in Iran, H. E. Chehabi, International Journal of Middle East Studies, Vol. 29, No. 2 (May, 1997), 235 Orijinal mətn (ing.)
Azeri Turkish was widely spoken at the two courts in addition to Persian, and Mozaffareddin Shah (r.1896-1907) spoke Persian with an Azeri Turkish accent....
- Prof. Dr. Namiq Musalı. Kaçarlar döneminde türk kimliği ve türkçenin konumu meseleleri üzerine (тур.) // Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. — 2018. — C. 2. — S. 131–171. — ISSN 2602–2567.
- Tadeusz Swietochowski, Russia and Azerbaijan: A Borderland in Transition (New York: Columbia University Press), 1995, page 27–28
- Mostashari, 2006. səh. 13
- Mirzə Camal Cavanşir Qarabaği. Qarabağ tarixi. Qarabağnaməbr. I kit. — Bakı, Yazıçı. 1989, s. 104–148. стр.146
- Акты, собранные Кавказской археографической комиссией. Архив Главного управления наместника Кавказскою Издан под редакцией председателя Комиссии А. Д. Берже. Тома I–IX. Тифлис, 1866–1881, т. IХ, док. 213, с. 201
- И. П. Перушевский. Джаро-белоканские вольные общества в первой половине XIX века. — Махачкала, 1993. 73–74, 76–77
- Раффи. Меликства Хамсы, 1600–1827: материалы для новой армянской истории / Перевод с армянского Л. М. Казаряна, отв. ред. Б. А. Улубабян. — Ер.: Наири, 1991.
- Məlikaslanovların soyağacı haqqında, N. A. Cavanşir Azərbaycan Tarixi Şəcərə Cəmiyyətinin Xəbərləri, İkinci Buraxılış, Səda, Bakı, 2001, səh: 25
- Tural Abdullazadə. "Rusiyanın Azərbaycanda mövcudluğu. Dvoryane, tovarişi, oliqarxi" (az.). . 03-05-2021. 2024-03-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2024-02-17.
- Rəhimov, 1962. səh. 6-7
- Нагдалиев Ф. Ф. Ханы Нахичеванские в Российской империи. — М.: Новый Аргумент, 2006. — С. 171. — 432 с. — 1000 экз. — .
- Riga, Liliana (2012). The Bolsheviks and the Russian Empire. Cambridge University Press. p. 45. ISBN 978–1107014220.
- Kappeler, Andreas (2014). The Russian Empire: A Multi-ethnic History. Routledge. p. 319. ISBN 978–1317568100.
- Altay Goyushov. "A Brief Description of Azerbaijani Nationalism from its Inception to Today" (ingilis). Baku Research Institute. 06 September 2021. 21 April 2023 tarixində . İstifadə tarixi: 18 mar 2024.
- "Birinci vitse-prezident Mehriban Əliyeva Maqsud İbrahimbəyov Yaradıcılıq Mərkəzinin açılış mərasimdə iştirak edib" (az.). Azərbaycan Prezidentinin Rəsmi internet səhifəsi. 30 mart 2018. 2023-04-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-04-29.
- Зәринәзадә Һ. Һ. Фарс дилиндә Азәрбајҹан сөзләри / Под ред. А. Азери. — Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1962. (азерб.)
- Marcinkowski, Christoph, 'Persian Historical Writing under the Safavids (1501–1722/36)', in José Rabasa, and others (eds), The Oxford History of Historical Writing: Volume 3: 1400–1800, Oxford History of Historical Writing (Oxford, 2012; online edn, Oxford Academic, 16 Mar. 2015).
- Саадиев Ш. М. Категориальная дифференциация азербайджанских антропонимов // Советская тюркология : научно-теоретический журнал. — Б.: Издательство Академии наук Азербайджанской ССР, 1989. — Май—июнь (№ 3). — С. 51-60. — ISSN 0131-677X. с. 59.
- Бей // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890–1907.
- Хармандарян С. В. Ленин и становление Закавказской федерации. 1921–1923. — Ер.: Алашара, 1969. — С. 13.
- Бәјзадә // Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасы: [10 ҹилддә]. II ҹилд: Балзам—Гајдар. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1978. С. 140.
- Под ред. Е. М. Жукова. Малик // Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия. — 1973–1982.: "В некоторых завоеванных монголами странах (13–14вв.) Мелик — владетельный феодал местного происхождения. На территории Армении и Азербайджана при монголах, Сефевидах и в период существования полунезависимых княжеств мелик — владетельный феодал, потомок старинной местной мусульманской и христианской знати."
- Петрушевский И. П. Очерки по истории феодальных отношений в Азербайджане и Армении в XVI — начале XIX вв. — Л., 1949.
- Tapper, Richard. Frontier nomads of Iran, P. 14–15
- Ahmet Caferoğlu. Türk Tarihinde Nöker ve Nöker-zadeler Müessesesi, IV. Türk Tarih Kongresi Ankara 10–14 Kasım 1948, Kongreye Sunulan Tebliğler, TDK Yay., Ankara 1952: 251.
- Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə. III cild (XIII–XVIII əsrlər).s.73.
- Munxnaran Bayarlxaqva. "Yaşasın Monqol Böyük İranı – İranzəmin" (az.). Baku Research Institute. 24 November 2023. İstifadə tarixi: 2023-11-23.
- Tofiq Mustafazadə. Qarabağ xanlığı. Bakı - «Sabah» - 2009 Səh. 333. (səhifə 30).
- Qarabağnamələr. I kitab., 2006. səh. 179
- Qarabağnamələr. I kitab., 2006. səh. 209-210
- Qarabağnamələr. I kitab., 2006. səh. 176
- Qarabağnamələr. II kitab., 2006. səh. 122
- Багирова М, Мамедов Э. Из истории спорта в древнем и средневековом Азербайджане // İRS. — Баку, 2015 № 1 (73). — С. 16−22.
- Babayev T. Şuşada i̇dman ənənələri̇ // Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası. Milli Azərbaycan Tarix Muzeyi. — Бакы: Elm, 2019. — С. 140−149.
- Qarayev N. S. XIX əsr Azərbaycan ədəbi məclisləri. Bakı, Nurlan, 2012, 325 s.
- Карагичева Л. В. Азербайджанская ССР. — М.: Государственное музыкальное издательство, 1956. — С. 37. — 100 с.
- Muxtar Kazımoğlu. Xalq gülüşünün poetikası (monoqrafiya). Bakı: "Elm" nəşriyyatı, 2006. 268 s.
- Азербайджанская Советская Социалистическая Республика // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969–1978.
- "Национальные танцы на официальном сайте Нахичеванской автономной республики". 2020-12-03 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-14.Orijinal mətn (ing.)
There is such a legend about the Turaji dancing. Once upon a time Najafgulukhan, the khan of the Garabagh khanate, had a very beautiful dancer and khan always valued her beauty and ability. One day in the wedding of the khan’s son this dancer demonstrates very mastery miracles of dancing. The khan admiring the view says loudly: -You are dancing as turaj (partridge).
- Vəliyev A. Naxçıvan tacı (азерб.) // Kaspi. — 2015. — 17 sentyabr. — S. 13.
- Гасанов К. Н. Азербайджанский народный танец. — М.: Искусство, 1978. səh 6.
- Востриков П. Музыка и песня у адербейджанских татар // СМОМПК. — Тф., 1912. — Вып. 42-й. с. 11.
- "Azərbaycançılıq və milli dərili musiqi alətləri". www.anl.az. www.anl.az. 2018-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 7 fevral 2018.
Ədəbiyyat
- Mostashari, Firouzeh, On the religious frontier: Tsarist Russia and Islam in the Caucasus, New York, 2006
- Tapper R. Frontier Nomads of Iran: A Political and Social History of the Shahsevan. Cambridge University Press; 1997.
- Willem Floor, Hasan Javadi. The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran // Iranian Studies. Vol. 46. Issue 4. — 2013.
- Rəhimov, Ə.C. 1920-Cİ İLDƏ AZƏRBAYCANDA MÜLKƏDAR TORPAQ SAHİBLİYİNİN LƏĞVİ. Bakı: AZƏRBAYCAN SSR ELMLƏR AKADEMİYASI NƏŞRİYYAT. 1962. səh. 148.
- Qarabağnamələr. I kitab. Bakı, "Şərq-Qərb", 2006, 216 səh.
- Qarabağnamələr. II kitab. Bakı, "Şərq-Qərb", 2006, 288 səh.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan zadeganligi azerbaycanlilar ve azerbaycanlilasmis qruplar arasinda tarixen zadeganliq titullari dasiyan sexsler ve onlarin nesillerinin teskil etdiyi zumre Qarabag beyi Ressam Qriqori Qaqarin Xanliqlar dovrunde Baki xanligini Bakixanovlar Qarabag xanligini Cavansirler Seki xanligini Qara kesis nesli ve Xoyskiler Naxcivan xanligini kengerli Naxcivanskiler Gence xanligini Qacar qolu Ziyadoglular idare etmisdir Car Rusiyasi dovrunde Gence qezasinda Zulqederovlar Melikbeylerovlar Cavansir qezasinda Celalovlar Agalarovlar Rustembeyovlar Melikbeylerovlar Qaryagin qezasinda Cavansirovlar Quba qezasinda Mirzeyevler Salyan qezasinda Sirvanskiler Susa qezasinda Vezirov Zengezur qezasinda Usmiyevler Naxcivanda Naxcivanskiler ve Kengerlinskiler boyuk torpaq sahibleri idi TarixiAzerbaycandilli sulaleler dovru XIV esrin sonlarinda yaranan Seki hakimliyini idare etmis Orlat sulalesi azerbaycanlilasmis turkdilli monqol sulalesi idi XVI esrden baslayaraq Iran azerbaycan dilinde danisan hokmdarlar ve herbciler terefinden idare edilirdi XVI esrde Azerbaycan turkleri terefinden Sefeviler imperiyasi qurulmusdur Bu imperiyada Azerbaycan feodallari ustunluk teskil edirdi Azerbaycanlilar dovletin esas desteyi idi dovleti idare edirdiler ve herbi zadeganliq onlar arasindan teyin edilirdi Sefevi imperiyasinda Azerbaycan dili hakimiyyetin sarayin qizilbas herbi teskilatinin ve dini liderlerin dili dovleti idare eden sulalenin ana dili idi Saray dilinin Azerbaycan dili olmasi neticesinde paytaxt seherlerde Tebriz Qezvin ve Isfahan bu dilin istifadesi tesviq edilirdi Saray merasimleri de Azerbaycan dilinde aparilirdi Sefevi tacinin secilmesi qarabaglilar kimi xususi bas geyimi olan mueyyen qruplarin enenesinin bir hissesi idi Sefeviler dovrunden baslayaraq Azerbaycan dili talis dilini daha guclu sekilde sixisdirmaga basladi ve talis aristokratiyasi Azerbaycan dilinin yayilmasina ve tedrisine destek verdi Qacarlar dovleti dovrunde Azerbaycan dili sarayin ve Azerbaycan tayfalarindan teskil edilmis ordunun dili idi fars dili ile birlikde her iki sarayda Tebriz ve Tehran genis yayilmisdi Qacar hokmdarlari veliehd sahzade olduqlari zaman xidmet etdikleri Tebrizde azerbaycanlilarin ehatesinde turk dili medeniyyeti ve adetlerine daha cox baglanir taxta cixdiqdan sonra ozlerini Azerbaycan turkleri ile ehate edirdiler Bunlardan biri olan Mehemmed sah Qacar Fars ve Sirazda Elahezret Mehemmed Sah i Turk i Azerbaycan adlandirilirdi Azerbaycan xanliqlari ve sultanliqlari dovru Esas meqaleler Azerbaycan xanliqlari Azerbaycan sultanliqlari ve Azerbaycan xanlarinin siyahisiAzerbaycan xanliqlari XVIII esrde Efsar imperiyasinin parcalanmasindan sonra Azerbaycanda turk menseli sulalelerin idare etdiyi xanliqlar ve sultanliqlar emele gelmisdir Baki xanligini Bakixanovlar Qarabag xanligini Cavansirler Seki xanligini Qara kesis nesli ve Xoyskiler Naxcivan xanligini kengerli Naxcivanskiler Gence xanligini Qacar qolu Ziyadoglular idare etmisdir Qarabag xanliginda beyler 3 qrupa bolunurdu Birinci qrupa birbasa xan ailesinin uzvleri xanin qardaslari ve onlarin usaqlari xanin oz usaqlari ve s daxil idi Ikinci qrupa Qarabag xanlarinin fermanlari ile kend mahal meliklik elde eden sexsler daxil idi Birinci ve ikinci qrup iyerarxiya baximindan ucuncu qrupdan yuxarida idi Azerbaycan xanliqlarinda beyler xususile bey neslinden gelenler sosial iqtisadi heyatda muhim rol oynayir xanin xezinesinden ve ya onlara verilmis xan torpagindan gelir elde edirdiler Onlar xana vergi vermeden torpaq ala ticaretle kend teserrufati ve basqa sahelerle mesgul ola bilerdi Beylerin vezifesi hemise xanlarin xidmetinde olmaq idi Sahlar terefinden Ilisu hokmdarlarina verilmis sultan titulu Azerbaycan iyerarxiyasinda xanla beyin arasinda yerlesirdi Sultandan iyerarxiya baximindan asagida sultan ailesinin numayendesi olan beyler diger ailelerden irsi beyler zadegan irsi dasimadan bey adlandirilanlar var idi Sultan ve beyler qismen saxur qismen turk azerbaycan menseli idi XVIII esrde Dizaq mahalini idare etmis Melik Avanyanlar daha sonra Islami qebul etmis ve azerbaycanlilasmisdir XIX esrin sonlarinda bu nesil xettinden azerbaycanlilasmis sulaleler Melikyeqanovlar Melikaslanovlar Melikabbasovlar gelmisdir Beylerbeylikler xanliqlar ve sultanliqlarin hakim sulale ve tayfalariSulale Tayfa Idare edilen erazilerZiyadoglular sulalesi Bayat boyundan qacarlar Sefevilerin Qarabag beylerbeyliyi bezen Cuxurseed ve Sirvan beylerbeylikleri Irevan ve Gence xanliqlariSahsevenler Cavad xanligiNaxcivanskiler Beydilli boyunun ustacli tayfasindan kengerliler Naxcivan xanligiCavansirler Efsarlar Qarabag xanligiSerkerler Xancobani Sirvan xanligiMuqeddemler Bayat boyundan muqeddemler Maraga xanligiSixlinskiler Qazax sultanligiZulqederovlar zulqederler Semseddil sultanligiMuasir dovr Tatar suvari alayi Rusiya imperiyasi Cenubi Qafqazi ele kecirdikden sonra rus idarecilerin Azerbaycan esilzade ailelerine maragi artmisdir I Nikolay 1846 ci ilin dekabrinda muselman esilzadelerin titul torpaqlar uzerinde tamhuquqlu sahiblik selahiyyetini tesdiq eden qerarname qebul etmisdir Belelikle bey ve aga statuslari car Rusiyasi terefinden resmi olaraq taninmis esilzade ovladlarina ise dovlet qurumlarinda islemeye icaze verilmisdir Belelikle Sefevi Efsar ve xanliqlar dovrunde dovlet terefinden esilzadelere muveqqeti verilen dovlet torpagi tiyul carliq Rusiyasi dovrunde esilzadelerin sexsi mulkiyyetine cevrilmisdir Bey torpaq mulkiyyet formasinin davam etdiyi dovrde Gence qezasinda Zulqederovlar Melikbeylerovlar Cavansir qezasinda Celalovlar Agalarovlar Rustembeyovlar Melikbeylerovlar Qaryagin indiki Fuzuli rayonu qezasinda Cavansirovlar Quba qezasinda Mirzeyevler Salyan qezasinda Sirvanskiler Susa qezasinda Vezirov Zengezur qezasinda Usmiyevler boyuk torpaq sahibleri idi Naxcivanda Naxcivanskiler ve Kengerlinskiler boyuk torpaq sahibleri idi Azerbaycan tarixcisi Ferhad Nagdeliyev hesab edir ki Rusiya imperatoru Nikolay Kengerli suvarilerinin mukemmelliyini gordukden sonra konvoyunda Azerbaycan esilzade ailelerinin numayendelerinden ibaret olan bir muselman destesi yaratmagi emr etmisdir 1897 ci ilde Rusiya imperiyasinda ehalinin siyahiya alinmasi neticelerine gore ehaliye dusen zadegan sayina gore gurculer polyaklar litvalilar ve tatarlardan sonra azerbaycanlilar gelirdi Tehkimcilik huququ legv edildikden sonra Finlandiya istisna olmaqla diger qeyri rus zadeganlari oz xususi statuslarini itirdiler 1919 cu ilde Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Irana elci olaraq iki yerli Qacar zadeganini gondermisdir Bu zamanin Iranin ozu de Qacarlar terefinden idare edildiyi ucun gorusde istirak edecek her iki teref Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti ve Qacar Irani eyni tayfa ve sulaleye mensub idi Azerbaycan numayendesi Ismayil xan Ziyadxanov ata terefden Gence Qacarlarinin Cavad xanin nesli ana terefden Qacar sahzadesi Behmen mirze Qovanli Qacarin neslinden gelirdi Azerbaycanin musteqilliyi dovrunde zadegan neslinden gelenlerin seceresini tanida bilmek ve yaddaslarda saxlamaq meqsedile Esilzadeler Meclisi yaradilmisdir Bu ictimai teskilata Maqsud Ibrahimbeyov sedrlik etmis Heyder Eliyevin teskilatin yaradilmasinda rolu olmusdur TitullarTarixi Xanbezeme Novruz XVI esrde Iranda azerbaycandilli sulalelerin ve herbcilerin hakimiyyetinin baslamasi sebebi ile fars diline idarecilik titul adlari ve herbi terminologiyada bir cox azerbaycanizmler daxil olmusdur Idarecilik sahesinde Azerbaycan menseli sozlere yuzbasi minbasi beylerbeyi misal gosterile biler Destur el Muluk Hokmdarlarin nizamnameleri ve Tezkirat el Muluk Hokmdarlarin xatiresi eserleri Iranda idarecilik strukturu ve sosial veziyyet haqqinda melumat verir Destur el Muluk Sefevi dovrunun sonunda yazilsa da XVI esre aid melumatlar da ona daxildir Destur el Muluk eseri Tezkirat el Muluk dan daha cox teferruata malikdir asagi rutbeliler meselen saraya teminat getirenler haqqinda da melumat verir Bu eserler diger dillerle birlikde turk dilindeki texniki idarecilik terminlerini de istifade edir Bu eserlerde texniki idarecilik terminologiyasinin tetbiqi 4 dile fars ereb turk monqol esaslanir Azerbaycan turkcesinin Sefevi dovrunun sonuna qeder istifadesi ile elaqelidir Tarixen Azerbaycan adlarinda menseblerden titullardan istifade edilirdi Esas titullarin siyahisi Naxcivan azerbaycanlisi olan zadegan qadin beyim Xan Orta esrlerde feodal hakimlerin tituludur Mes Adil xan Ziyadxanov Xanim Esilzade qadinlarin tituludur Xan titulundan toremisdir Mes Heyran xanim Sultan Orta esrlerde hokmdarlarin tituludur XVIII esrde Azerbaycanda sultanliqlar movcud olmusdur Mes Huseyn sultan Kengerlinski Bey Azerbaycan xanliqlari dovrunde hakim yeni xan mulk sahibi olmaq huququna malik olan zadegan mulkedarlarina bu titulu verirdi Serqi Zaqafqaziya Rusiyaya birlesdikden sonra torpaq sahibi olan azerbaycanli mulkedarlar bey adlandirilmaga basladi Mes Qasim bey Zakir 1846 ci il qerarnamesi ile resmi olaraq taninmisdir Beyim Esilzade qadinlarin tituludur Bey titulundan toremisdir Mes Qemer beyim Seyda Beyzade Sovet hakimiyyeti qurulana qeder Azerbaycanda hakim sinfe mensub adamlarin oglan usaqlarina beyzade deyilirdi Melik Monqollor Sefeviler ve xanliqlar dovrunde Azerbaycan ve Ermenistan erazisinde yerli qedim muselman ve xristian zadegan ailelerinin torumeleri olan feodallarin titulu idi Aga Hakim istismarci siniflere mensub adamin mulkedar bey zadegan tituludur Mes Govher aga 1846 ci il qerarnamesi ile resmi olaraq taninmisdir Agalar Sefeviler dovrunde tayfa bascilarinin ve feodallarin cem seklinde adlandirilmasi fars dilinde agayan azerbaycan dilinde agalar idi Ilbey Azerbaycanlilarin etnoqrafik qrupu olan sahsevenlerin bascilarina verilen titul Ilbek asayisin qorunmasina ve vergilerin yigilmasina cavabdehdir Bundan elave tayfanin yerli idaresine ilbeyler terefinden teyin edilmis bir bey rehberlik edir Agsaqqal Koceri zadeganlari arasinda tayfanin ayri ayri hisselerinin boyukleri bele adlandirilirdi Fars dilinde sinonimi ris i sefiddir Sahsevenlerde agsaqqallar ise siyasi iqtisadi dini ve sosial elitanin tecessumudur Noker Tarixen monqol dovletlerinde esilzade sinfi numayendeleri ucun istifade edilib Azerbaycanda da movcud olub Muasir Azerbaycan dilinde ise kisi qulluqcuya verilen addir Ovliya Celebi Baki Gence ve Irevan xanliqlarinin mueyyen sayda nokere sahib oldugunu qeyd edir Soy iddialariEsas meqaleler Azerbaycan tarixsunasligi Miflere esaslanan tarix ve Azerbaycan tayfalari Nesil secereleriCingiz xan soyu Esas meqale CingizlilerAzerbaycan maarifcisi Hemide Memmedquluzade Cavansirler sulalesi numayendesi Ali Monqol Xaqanliginin kecmis erazisinde hakimiyyete gelmek isteyen sulaleler oz iddialarini Cingiz xan soyu ile esaslandirirdilar Qaraqoyunlu Qara Yusif oz oglu Pirbudagi Celairi Sultan Ehmede ogulluga vermisdir Qara Yusif daha sonra hakimiyyete gelende sultan taxtina ozu yox oglu cixmisdir Iranin Qacarlari sulalelerinin baslangicinin monqol komandirinin oglu Qacar Noyondan geldiyini iddia edir ve Cingiz xanin Qacar stilinde paltarlarda cekilmis resmlerini saraylarinda asirdilar 1747 ci ilde Nadir sahin olumunden sonra Penaheli bey suvari terefdarlari ile birlikde Qarabaga gelerek ozunu xan elan etdi O ozunu xan elan etmesini Cingizli Hulakuler sulalesinden olan Arqun xanin neslinden gelmesi ile esaslandirirdi Ehmed bey Cavansir Qarabag xanliginin 1747 1805 ci illerde siyasi veziyyetine dair adli eserinde Cavansirler sulalesinin menseyini ve hakimiyyete gelmesini bele izah edirdi Nehayet 1747 ci ilde Nadir sahin oz qohumlari terefinden oldurulmesi xeberi her terefe yayildiqda Penaheli ozunun 200 e qeder qocaq atlisi ile birlikde Qarabaga geldi ve ozunu musteqil xan elan etdi Onun ilk nezerde cesaretli gorunen bu tesebbusu Serqde bu cur hallarda cox moteber sayilan asagidaki revayetlere esaslanirdi O Hulaku xanin nevelerinden biri olan Arqun sahin neslindendir Ehmed bey Cavansirin Qarabag xanliginin hakim sulalesinin Hulaku xanin neslinden gelmesi ile bagli iddialari menbelerde tesdiqini tapmir Ancaq cavansirler tayfasi Hulaku xanin ordusunda Azerbaycana gelmisdir Ehmed bey Cavansir Penaheli xani idealize ederek Cingiz xanin nesli ile muqayise edir Mir Mehdi Xezaninin Kitabi tarixi Qarabag eserinde ise bele qeyd edilir Amma Mirze Adigozel ve basqa adamlar revayet ederler ki Penah xan merhumun esil nesebi Arqun xan Cingize yetisir Guya bele nisbet veribler ki dudmani Cingiziyyenin dovlet ve seltenetleri munqeriz olandan sonra o nesilden birisi ferar edib gelib evvel Gurcustanin Lori qalasinda mexfi ve mutevari olub sonra xavanini Gencenin isleri tereqqide olan zamanda gelib Gencede onlara xidmet edermis EylenceEsas meqale Azerbaycan medeniyyeti XVIII esrin II yarisinda butun Azerbaycan xanliqlarinin ordularinin adi insanlarin bahadir adlandirdigi pehlevanlari var idi Pehlevanlar arasindaki yarislar zorxanalarda heyata kecirilirdi Qarabag xani Ibrahimxelil xana 1763 1797 mexsus olan zorxana Xan baginda yerlesirdi Burada pehlevanlar idmanin sirlerine yiyelenir fiziki formalarini qoruyub saxlamaq ucun mesq ve yarislar kecirirdiler Qarabag xanliginda pehlevan statusu xususi fermanla verilirdi Saraylarda edebi meclislerin teskil edilmesi XIX esre qeder davam etmisdir Kerbelayi Allahi Arif Samaxi ve Irevan xan saraylarinda fealiyyet gostermisdir Qarabagda Ceferqulu xan oz sarayinda xanende sazende ve sairlerden ibaret meclis teskil edirdi Bu meclislere hansi sairlerin geleceyine sahlar ve ya onlarin teyin etdiyi melikus sueralar qerar verirdi XIX esre qeder mugam seneti esasen feodallarin saraylarinda inkisaf edirdi ve bu da sevgi lirika ve felsefi terbiyevi movzularin cox vaxt mistik ve erotik obrazlarin istifadesi ile mugamda iz buraxmisdir Lotu Qulu Qarabag xani Penahelinin telxeyi idi tarixen movcudlugu subut edilen sexsiyyetlerdendir Lotu Qulu Penaheli xan terefinden insanlari hetta xanin ozunu yamsilamaq bacarigina gore beyenilirdi Reqs Samaxi reqqasesi Ressam Qriqori Qaqarin Azerbaycanda hokmdar saraylarinda reqqaslarin yuksek mehareti ile meshur olan ansamblar fealiyyet gosterirdi Turaci reqsiyle bagli efsaneye gore Qarabag xani Necefqulunun reqqasi xanin oglunun toyunda reqs senetinin cox ince cox gozel mocuzelerini numayis etdirerken bu menzereye heyran qalmis xan ucadan demisdir Sen lap turac kimi oynayirsan O vaxtdan beri hemin reqqasin oynadigi reqs Turaci adlandirilmisdir Tarixen Azerbaycan reqsi iki musteqil formadan xalq reqsinden ve saray reqsinden inkisaf etmisdir Saray reqsi hem zengin hem de kasib ailelerin toylarina tez tez devet olunan yari professional reqqaslarin senetine tesir gostermis bunun sayesinde bu senet xalq xoreoqrafiyasina da tesir etmisdir Rus tedqiqatcisi P Vostrikov Yelizavetpol quberniyasinda Yalli reqsinin cox meshur oldugunu bildirmis onun adi insanlara xan saraylarindan kecdiyini qeyd etmisdir Sarayda bu reqs xani eylendirmek ve saray xadimlerinin cevikliyini artirmaq ucun istifade edilirdi Fransiz yazicisi Aleksandr Dumanin verdiyi melumata gore 1858 ci il noyabrin 24 de Samaxida Mahmudaganin teskil etdiyi qebul vaxti tar kamanca tutek nagara ve demir ayaqciqlar ustunde qoyulan tebilde calan bes musiqici iki reqqaseni ve bir reqqasi musayiet edirdi Reqqas barmaqlari arasinda mis kastanyet zil tutmusdu Kohne mulkler ve defn yerleriSirvan xani Mustafa xanin anasinin turbesinin giris qapisi uzerinde yerlesen insaat kitabesi Yeddigunbez turbeler kompleksiBakixanovlar Baki xan sarayi Ziyadoglular Gence xan sarayi Cavad xan turbesi Cavansirler Qarabag xan sarayi Penaheli xan sarayi Xan qizi Natevanin sarayi Qaraboyuk xanim sarayi Imaret qebiristanligi Talisxanovlar Lenkeran xan sarayi Naxcivanskiler Naxcivan xan sarayi Sirvan xanlarinin ailesi Kelezeyve turbesi Yeddigunbez turbeler kompleksi Seki xanligi sulalesi Seki xan sarayi Sekixanovlarin evi Xan qebiristanligi Bey mulkleri Esed beyin evi Mehmandarovlarin evi Sefi beyin evi Ugurlu beyin evi Zohrabbeyovlarin evi Behmen Mirze Qacar turbesi Aga mulkleri Mehemmedhesen aga sarayiMedeniyyetde tesviriBedii edebiyyat Resid bey ve Seadet xanim Qebele ve Seki xanlari Serguzesti veziri xani Lenkeran Lenkeran xani Hekayeti Musyo Jordan hekimi nebatat ve dervis Mesteli sah cadukuni meshur Qarabag xani Mahmud ve Meryem Gence xani Filmler Mahmud ve Meryem Gence xani Feteli xan Quba xani Cavad xan Gence xani Hokmdarin taleyi Qarabag xani Dervis Parisi partladir Qarabag xani QalereyaIrevanin meshur zadeganlari 1860 ci il Genc esilzade azerbaycanli Ressam V V Veressagin 1869 cu il Qarabag xaninin qizi Xursidbanu Natevan ovladlari ile Asurbeyov ailesi Asurbeyovun evinde ailenin monoqrami Ibrahim aga Usubov ailesi ile birlikde Hemcinin baxQarabag beylerinin siyahisi Qazax beyleri Naxcivan beyleri Seki beyleri Sirvan beyleriIstinadlarSheki istorich oblast v Azerbajdzhane statya iz Bolshoj sovetskoj enciklopedii Orijinal metn rus Kak nezavisimoe gosudarstvennoe obrazovanie upominalos s konca 14 v Vladetelem Sh byl Sidi Ahmed Orlat iz tyurkizirovannogo mongolskogo plemeni orlatov Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya statya Pod red E M Zhukova Sheki Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1973 1982 Orijinal metn rus V poslemong vremya Sh kak nezavisimoe gosudarstvennoe obrazovanie upominaetsya s kon 14 v Vladetelem Sh byl Sidi Ahmed Orlat iz tyurkizirovannogo mong plemeni orlatov Petrushevskij I P Gosudarstva Azerbajdzhana v XV veke Sheki v XV veke Sbornik statej po istorii Azerbajdzhana Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1949 S 184 Orijinal metn rus Sheki kak bylo skazano v konce XIV v sostavlyala otdelnoe nezavisimoe vladenie Togdashnij vladetel ego Sidi Ahmed Orlat po vidimomu proishodil iz azerbajdzhanizirovannogo mongolskogo plemeni orlatov Kogda utverdilis zdes eti vladeteli neizvestno G Doerfer AZERBAIJAN viii Azeri Turkish Iranica December 15 1988 2019 10 23 tarixinde Istifade tarixi 2017 07 20 Orijinal metn ing On the other hand many Azeri words about 1 200 entered Persian still more in Kurdish since Iran was governed mostly by Azeri speaking rulers and soldiers since the 16th century Doerfer 1963 75 these loanwords refer mainly to administration titles and conduct of war This long lasting Iranian Azeri symbiosis must be borne in mind if one is to understand the modern history of Iran and its language correctly H Javadi and K Burrill AZERBAIJAN x Azeri Turkish Literature iranicaonline org December 15 1988 2013 02 01 tarixinde Istifade tarixi 2017 01 10 Baku gubernskij gorod Arxivlesdirilib 2022 03 25 at the Wayback Machine Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Encyclopaedia Iranica Iran V Peoples Of Iran A General Survey 2011 08 10 at the Wayback MachineThe Azeri Turks are Shiʿites and were founders of the Safavid dynasty G Doerfer Woher stammte Ibn Muhanna I P Petrushevskij Ocherki po istorii feodalnyh otnoshenij v Azerbajdzhane i Armenii v XVI nachale XIX vv s 37 B N Zahoder Gosudarstvo Sefevidov John R Perry Persian in the Safavid Period Sketch for an Etat de Lanque Pembroke Papers 4 p 272 279 B P Balayan K voprosu ob obshnosti etnogeneza shahseven i kashkajcev Amir Tejmuri Morteza Shahriara Dzhahangusha i hakan kak istochnik po istorii Irana i Horasana pervoj poloviny XVI v s 91 92 M S Ivanov Istoriya Irana s 172 M S Ivanov Ocherk istorii Irana s 61 David Blow Shah Abbas The Ruthless King Who Became an Iranian Legend p 165 I P Petrushevskij Sbornik statej po istorii Azerbajdzhana s 242 243 S Berengian Azeri and Persian literary works in twentieth century Iranian Azerbaijan p 20 Mazzaoui Michel B Canfield Robert 2002 Islamic Culture and Literature in Iran and Central Asia in the early modern period Turko Persia in Historical Perspective Cambridge University Press pp 86 7 ISBN 978 0 521 52291 5 Orijinal metn ing Safavid power with its distinctive Persian Shi i culture however remained a middle ground between its two mighty Turkish neighbors The Safavid state which lasted at least until 1722 was essentially a Turkish dynasty with Azeri Turkish Azerbaijan being the family s home base as the language of the rulers and the court as well as the Qizilbash military establishment Shah Ismail wrote poetry in Turkish The administration nevertheless was Persian and the Persian language was the vehicle of diplomatic correspondence insha of belles lettres adab and of history tarikh Floor Javadi 2013 seh 4 Floor Javadi 2013 seh 5 Colin Paul Mitchell The Sword and the Pen Diplomacy in Early Safavid Iran 1501 1555 S 178 Husejna Ahmadi o talyshah v perevode Dzhafarova Talyshi Ot epohi Sefevidov do okonchaniya vtoroj russko iranskoj vojny 1826 1828 s 17 Muriel Atkin Russia and Iran 1780 1828 2nd ed Minneapolis University of Minnesota Press 1980 ISBN 0 8166 0924 1 9780816609246 Law Henry D G 1984 Modern Persian Prose 1920s 1940s Ricks Thomas M Critical perspectives on modern Persian literature Washington D C Three Continents Press s 132 ISBN 0 914478 95 8 9780914478959 cited in Babak Vladimir Vaisman Demian Wasserman Aryeh Political Organization in Central Asia and Azerbaijan Orijinal metn ing During most of the Qajar rule Turkish was the principal language spoken at the court while Persian was the predominantly literary language Ch E Davies Qajar rule in Fars prior to 1849 On the next day it became known at Shiraz that Muhammad Shah s army consisted of Azarbaijani Turks who did not know Persian and had a European general Denis Wright The English Amongst the Persians Imperial Lives in Nineteenth Century Iran B P Balayan K voprosu ob obshnosti etnogeneza shahseven i kashkajcev Ardabil Becomes a Province Center Periphery Relations in Iran H E Chehabi International Journal of Middle East Studies Vol 29 No 2 May 1997 235 Orijinal metn ing Azeri Turkish was widely spoken at the two courts in addition to Persian and Mozaffareddin Shah r 1896 1907 spoke Persian with an Azeri Turkish accent Prof Dr Namiq Musali Kacarlar doneminde turk kimligi ve turkcenin konumu meseleleri uzerine tur Amasya Universitesi Sosyal Bilimler Dergisi 2018 C 2 S 131 171 ISSN 2602 2567 Tadeusz Swietochowski Russia and Azerbaijan A Borderland in Transition New York Columbia University Press 1995 page 27 28 Mostashari 2006 seh 13 Mirze Camal Cavansir Qarabagi Qarabag tarixi Qarabagnamebr I kit Baki Yazici 1989 s 104 148 str 146 Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej Arhiv Glavnogo upravleniya namestnika Kavkazskoyu Izdan pod redakciej predsedatelya Komissii A D Berzhe Toma I IX Tiflis 1866 1881 t IH dok 213 s 201 I P Perushevskij Dzharo belokanskie volnye obshestva v pervoj polovine XIX veka Mahachkala 1993 73 74 76 77 Raffi Melikstva Hamsy 1600 1827 materialy dlya novoj armyanskoj istorii Perevod s armyanskogo L M Kazaryana otv red B A Ulubabyan Er Nairi 1991 Melikaslanovlarin soyagaci haqqinda N A Cavansir Azerbaycan Tarixi Secere Cemiyyetinin Xeberleri Ikinci Buraxilis Seda Baki 2001 seh 25 ISBN 5 86871 204 4 Tural Abdullazade Rusiyanin Azerbaycanda movcudlugu Dvoryane tovarisi oliqarxi az 03 05 2021 2024 03 03 tarixinde Istifade tarixi 2024 02 17 Rehimov 1962 seh 6 7 Nagdaliev F F Hany Nahichevanskie v Rossijskoj imperii M Novyj Argument 2006 S 171 432 s 1000 ekz ISBN 5 903224 01 6 Riga Liliana 2012 The Bolsheviks and the Russian Empire Cambridge University Press p 45 ISBN 978 1107014220 Kappeler Andreas 2014 The Russian Empire A Multi ethnic History Routledge p 319 ISBN 978 1317568100 Altay Goyushov A Brief Description of Azerbaijani Nationalism from its Inception to Today ingilis Baku Research Institute 06 September 2021 21 April 2023 tarixinde Istifade tarixi 18 mar 2024 Birinci vitse prezident Mehriban Eliyeva Maqsud Ibrahimbeyov Yaradiciliq Merkezinin acilis merasimde istirak edib az Azerbaycan Prezidentinin Resmi internet sehifesi 30 mart 2018 2023 04 29 tarixinde Istifade tarixi 2023 04 29 Zәrinәzadә Һ Һ Fars dilindә Azәrbaјҹan sozlәri Pod red A Azeri B Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1962 azerb Marcinkowski Christoph Persian Historical Writing under the Safavids 1501 1722 36 in Jose Rabasa and others eds The Oxford History of Historical Writing Volume 3 1400 1800 Oxford History of Historical Writing Oxford 2012 online edn Oxford Academic 16 Mar 2015 Saadiev Sh M Kategorialnaya differenciaciya azerbajdzhanskih antroponimov Sovetskaya tyurkologiya nauchno teoreticheskij zhurnal B Izdatelstvo Akademii nauk Azerbajdzhanskoj SSR 1989 Maj iyun 3 S 51 60 ISSN 0131 677X s 59 Bej Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona v 86 t 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Harmandaryan S V Lenin i stanovlenie Zakavkazskoj federacii 1921 1923 Er Alashara 1969 S 13 Bәјzadә Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasy 10 ҹilddә II ҹild Balzam Gaјdar Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1978 S 140 Pod red E M Zhukova Malik Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1973 1982 V nekotoryh zavoevannyh mongolami stranah 13 14vv Melik vladetelnyj feodal mestnogo proishozhdeniya Na territorii Armenii i Azerbajdzhana pri mongolah Sefevidah i v period sushestvovaniya polunezavisimyh knyazhestv melik vladetelnyj feodal potomok starinnoj mestnoj musulmanskoj i hristianskoj znati Petrushevskij I P Ocherki po istorii feodalnyh otnoshenij v Azerbajdzhane i Armenii v XVI nachale XIX vv L 1949 Tapper Richard Frontier nomads of Iran P 14 15 Ahmet Caferoglu Turk Tarihinde Noker ve Noker zadeler Muessesesi IV Turk Tarih Kongresi Ankara 10 14 Kasim 1948 Kongreye Sunulan Tebligler TDK Yay Ankara 1952 251 Azerbaycan tarixi Yeddi cildde III cild XIII XVIII esrler s 73 Munxnaran Bayarlxaqva Yasasin Monqol Boyuk Irani Iranzemin az Baku Research Institute 24 November 2023 Istifade tarixi 2023 11 23 Tofiq Mustafazade Qarabag xanligi Baki Sabah 2009 Seh 333 sehife 30 Qarabagnameler I kitab 2006 seh 179 Qarabagnameler I kitab 2006 seh 209 210 Qarabagnameler I kitab 2006 seh 176 Qarabagnameler II kitab 2006 seh 122 Bagirova M Mamedov E Iz istorii sporta v drevnem i srednevekovom Azerbajdzhane IRS Baku 2015 1 73 S 16 22 Babayev T Susada i dman eneneleri Azerbaycan Milli Elmler Akademiyasi Milli Azerbaycan Tarix Muzeyi Baky Elm 2019 S 140 149 Qarayev N S XIX esr Azerbaycan edebi meclisleri Baki Nurlan 2012 325 s Karagicheva L V Azerbajdzhanskaya SSR M Gosudarstvennoe muzykalnoe izdatelstvo 1956 S 37 100 s Muxtar Kazimoglu Xalq gulusunun poetikasi monoqrafiya Baki Elm nesriyyati 2006 268 s Azerbajdzhanskaya Sovetskaya Socialisticheskaya Respublika Bolshaya sovetskaya enciklopediya v 30 t gl red A M Prohorov 3 e izd M Sovetskaya enciklopediya 1969 1978 Nacionalnye tancy na oficialnom sajte Nahichevanskoj avtonomnoj respubliki 2020 12 03 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 14 Orijinal metn ing There is such a legend about the Turaji dancing Once upon a time Najafgulukhan the khan of the Garabagh khanate had a very beautiful dancer and khan always valued her beauty and ability One day in the wedding of the khan s son this dancer demonstrates very mastery miracles of dancing The khan admiring the view says loudly You are dancing as turaj partridge Veliyev A Naxcivan taci azerb Kaspi 2015 17 sentyabr S 13 Gasanov K N Azerbajdzhanskij narodnyj tanec M Iskusstvo 1978 seh 6 Vostrikov P Muzyka i pesnya u aderbejdzhanskih tatar SMOMPK Tf 1912 Vyp 42 j s 11 Azerbaycanciliq ve milli derili musiqi aletleri www anl az www anl az 2018 08 13 tarixinde Istifade tarixi 7 fevral 2018 EdebiyyatMostashari Firouzeh On the religious frontier Tsarist Russia and Islam in the Caucasus New York 2006 Tapper R Frontier Nomads of Iran A Political and Social History of the Shahsevan Cambridge University Press 1997 Willem Floor Hasan Javadi The Role of Azerbaijani Turkish in Safavid Iran Iranian Studies Vol 46 Issue 4 2013 Rehimov E C 1920 CI ILDE AZERBAYCANDA MULKEDAR TORPAQ SAHIBLIYININ LEGVI Baki AZERBAYCAN SSR ELMLER AKADEMIYASI NESRIYYAT 1962 seh 148 Qarabagnameler I kitab Baki Serq Qerb 2006 216 seh Qarabagnameler II kitab Baki Serq Qerb 2006 288 seh