Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə yalnız ilkin və ya onunla əlaqəli mənbələrdən istifadə olunur. Məlumatlar müstəqil ikinci mənbələrə əsaslanmalıdır, əks halda məqalənin neytrallığı və ya əhəmiyyəti ilə bağlı şübhələr yarana, bunun nəticəsində də silinə bilər. Məqaləyə istinad və mənbələr əlavə etməklə onu təkmilləşdirə bilərsiniz. |
Gövhər ağa (əsil adı Gövhərnisəbəyim) (1790—1888) — Qarabağ xanlarından İbrahim xanın qızı, Mehdiqulu xanın isə bacısıdır. Şəki xanı Cəfərqulu xan Xoyskinin xanımı olmuşdu. Anası gürcü knyazı Abaşidzenin qızı Cavahir xanımdır. Gövhər ağa gənc yaşlarında Qarabağ və Cənubi Qafqaz gözəli, ahıl yaşlarında isə Qarabağda öz dövrünün məşhur xeyriyyəçilərindən biri hesab edilmişdi. Övladı olmamış, bacısı oğlu Süleyman xanı − Şəki xanı Səlim xanın oğlunu, oğulluğa götürmüşdü. Gövhər ağa həm də məşhur şairə Xurşidbanu Natəvanın bibisi idi.
| Gövhər ağa | |
|---|---|
| Gövhərnisə bəyim | |
| Doğum tarixi | 1790 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1888 |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Həyat yoldaşı | |
| Atası | İbrahim xan |
| Fəaliyyəti | yazıçı |
Həyatı
Müasirləri Gövhər ağanı Cənubi Qafqaz gözəli hesab ediblər. Deyilənlərə görə məhz onun bu gözəlliyi sayəsində qardaşı Mehdiqulu ağa Qarabağ xanı təyin olunmuşdur.
Mehdiqulu ağa isə Qarabağ xanı təyin edilməsinin müqabilində, bu işdə vasitəçi olmuş Cəfərqulu xan Xoyskiyə bacısı Gövhər ağanı ərə vermişdi.
Elə həmin ilin - 1806-cı ilin, sonunda Cəfərqulu xan Xoyski Şəki xanı təyin edilir. Lakin 16 yaşlı Gövhər ağa 60 yaşlı əri Cəfərqulu xan Xoyskini yox, ərinin cavan və yaraşıqlı mirzəsi olan Əlini sevməyə və onunla məktublaşmağa başlayır. O, Mirzə Əlinin məktublarını əziz bir şey kimi yastığının altında gizlədirmiş, amma necə olursa bu işi Cəfərqulu xan Xoyskinin 1-ci arvadı Səltənət bəyim bilir və qızına tapşırır ki həmin məktubları oğurlasın. Beləliklə, Gövhər ağanın Mirzə Əli ilə sevişməsi sirri faş olur, nəticədə Mirzə Əli güllələnmək yolu ilə edam edilir.
Cəfərqulu xan Xoyskinin 1814-cü ildə vəfat etməsindən sonra Gövhər ağa Qarabağa qayıdır. (1826-cı il tarixli bir sənəddən məlum olur ki, həmin vaxt Gövhər ağaya mərhum Cəfərqulu xan Xoyskinin ailə üzvü kimi Rus hökuməti tərəfindən Şuşa pulu ilə 10 min manat (2 min rus rubluna bərabər idi) illik təqaüd verilirmiş.) O, yenə də əvvəlki kimi gözəl idi və qonşu İran hakimləri bir-birinin dalınca onu almaq üçün elçi göndərirdilər. Knyaz Madatov isə onu istiqamətləndirdi ki Xankişi adlı bir bəyə ərə getsin, hansı ki həmin bəy ağıldan kəm imiş, amma onun böyük var dövləti varmış. Gövhər ağa Knyaz Madatovun məsləhətinə əməl edir və Xankişi bəyə ərə gedir. Onun Xankişi bəyə ərə getməsindən kədərlənən Qarabağ şairləri isə bu münasibətlə çoxlu şeirlər yazırlar və Gövhər ağanı mirvari, yeni ərini isə eşşək adlandırırlar.
Xankişi bəy XIX əsrin 30-cu illərinin əvvəlində dünyasını dəyişir və onun bütün var-dövləti Gövhər ağaya miras qalır.
Gövhər ağa bundan sonra xeyriyyəçiliklə məşğul olur, deyilənlərə görə maarif və mədəniyyətə maraq göstərir, sənət adamlarına, alim və şairlərə hamilik edir.
Gövhər ağa XIX əsrin 3-cü rübündə Şuşada məscid inşa etdirdi ki, bu indi "Aşağı Gövhər ağa məscidi" adlanır və xarabalığı hal-hazırda Şuşada durur. 1884/1885-cı illərdə isə o, Şuşada vaxtilə ata-babasının tikdirdiyi məscidi təmir və bərpa etdirdi, hansı ki, həmin məscid hal-hazırda da durur və "Yuxarı Gövhərağa məscidi" adı ilə tanınır.
"Məclisi-fəramuşan"ın məşğələləri çox vaxt bu məscidin hücrələrində keçirilərdi. Bəzi mənbələrdə Gövhər ağanın özünün də qəzəl və fəxriyyələrinin olduğu göstərilir. Ədəbi irsindən hələlik, azərbaycanca bir beyt, farsca bir fərd (beyt) məlumdur.
X.Natəvanı tərbiyə edib, böyütmüş, ona musiqini, şeri, rəsmi sevdirmişdir.
1888 -ci ildə Kərbəlada dəfn edilib.
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Cavanşir eli:Sarıcalılar, Bakı, "Mütərcim", 2015, 352 s.
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- .
- "Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том II, Тифлис, 1868, стр.: 695, №1415". 2021-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2013-07-24.
- Gövhər ağa 1806-cı ildə Cəfərqulu xan Xoyskiyə ərə gedəndə onun 16 yaşında olması göstərilir; bax: Дубровин Николай Федорович. История войны и владычества русских на Кавказе, том VII, стр.: 53 (Mirzə Fətəli Axundovun söhbətlərindən) 2016-03-26 at the Wayback Machine, С.-Петербург, 1887.
- . 2016-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-25.
- Mirzə Fətəli Axundova görə Qarabağ xanı İbrahimxəlil xanın ruslar tərəfindən öldürülməsindən sonra onun yerinə ən real namizəd 18 yaşlı nəvəsi Cəfər ağa imiş. Lakin İbrahim xanın ikinci o]lu Mehdiqulu ağa Tiflisdə - Qraf Qudoviçin sərəncamında, olan Cəfərqulu xan Xoyski ilə gizli danışıqlar aparır və özünün xan təyin ediləcəyi təqdirdə Cənubi Qafqaz gözəli hesab edilən bacısı Gövhər ağanı ona - 60 yaşlı Cəfərqulu xana, ərə verəcəcəyini bildirir, Cəfərqulu xan isə Gövhər ağanın gözəlliyinə görə bu təklifdən boyun qaçıra bilmir və qraf Qudoviçi Mehdiqulu xanı xan təyin etməyə razı salır; bax: Дубровин Николай Федорович. История войны и владычества русских на Кавказе, том VII, стр.: 53 (Mirzə Fətəli Axundovun söhbətlərindən) 2016-03-26 at the Wayback Machine
- "Акты, собранные Кавказской археографической комиссией, том VI, часть первая, Тифлис, 1874, стр.: 755". 2021-05-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-11-21.
- . 2016-03-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-10-25.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede yalniz ilkin ve ya onunla elaqeli menbelerden istifade olunur Melumatlar musteqil ikinci menbelere esaslanmalidir eks halda meqalenin neytralligi ve ya ehemiyyeti ile bagli subheler yarana bunun neticesinde de siline biler Meqaleye etibarli istinad ve menbeler elave etmekle onu tekmillesdire bilersiniz Govher aga esil adi Govhernisebeyim 1790 1888 Qarabag xanlarindan Ibrahim xanin qizi Mehdiqulu xanin ise bacisidir Seki xani Ceferqulu xan Xoyskinin xanimi olmusdu Anasi gurcu knyazi Abasidzenin qizi Cavahir xanimdir Govher aga genc yaslarinda Qarabag ve Cenubi Qafqaz gozeli ahil yaslarinda ise Qarabagda oz dovrunun meshur xeyriyyecilerinden biri hesab edilmisdi Ovladi olmamis bacisi oglu Suleyman xani Seki xani Selim xanin oglunu ogulluga goturmusdu Govher aga hem de meshur saire Xursidbanu Natevanin bibisi idi Govher agaGovhernise beyimDogum tarixi 1790Dogum yeri Qarabag xanligiVefat tarixi 1888Vefat yeri Agdam Susa qezasi Yelizavetpol quberniyasi Rusiya imperiyasiDefn yeri Imaret qebiristanligiHeyat yoldasi Ceferqulu xan DunbiliAtasi Ibrahim xanFealiyyeti yaziciHeyatiMuasirleri Govher agani Cenubi Qafqaz gozeli hesab edibler Deyilenlere gore mehz onun bu gozelliyi sayesinde qardasi Mehdiqulu aga Qarabag xani teyin olunmusdur Mehdiqulu aga ise Qarabag xani teyin edilmesinin muqabilinde bu isde vasiteci olmus Ceferqulu xan Xoyskiye bacisi Govher agani ere vermisdi Ele hemin ilin 1806 ci ilin sonunda Ceferqulu xan Xoyski Seki xani teyin edilir Lakin 16 yasli Govher aga 60 yasli eri Ceferqulu xan Xoyskini yox erinin cavan ve yarasiqli mirzesi olan Elini sevmeye ve onunla mektublasmaga baslayir O Mirze Elinin mektublarini eziz bir sey kimi yastiginin altinda gizledirmis amma nece olursa bu isi Ceferqulu xan Xoyskinin 1 ci arvadi Seltenet beyim bilir ve qizina tapsirir ki hemin mektublari ogurlasin Belelikle Govher aganin Mirze Eli ile sevismesi sirri fas olur neticede Mirze Eli gullelenmek yolu ile edam edilir Ceferqulu xan Xoyskinin 1814 cu ilde vefat etmesinden sonra Govher aga Qarabaga qayidir 1826 ci il tarixli bir senedden melum olur ki hemin vaxt Govher agaya merhum Ceferqulu xan Xoyskinin aile uzvu kimi Rus hokumeti terefinden Susa pulu ile 10 min manat 2 min rus rubluna beraber idi illik teqaud verilirmis O yene de evvelki kimi gozel idi ve qonsu Iran hakimleri bir birinin dalinca onu almaq ucun elci gonderirdiler Knyaz Madatov ise onu istiqametlendirdi ki Xankisi adli bir beye ere getsin hansi ki hemin bey agildan kem imis amma onun boyuk var dovleti varmis Govher aga Knyaz Madatovun meslehetine emel edir ve Xankisi beye ere gedir Onun Xankisi beye ere getmesinden kederlenen Qarabag sairleri ise bu munasibetle coxlu seirler yazirlar ve Govher agani mirvari yeni erini ise essek adlandirirlar Xankisi bey XIX esrin 30 cu illerinin evvelinde dunyasini deyisir ve onun butun var dovleti Govher agaya miras qalir Govher aga bundan sonra xeyriyyecilikle mesgul olur deyilenlere gore maarif ve medeniyyete maraq gosterir senet adamlarina alim ve sairlere hamilik edir Govher aga XIX esrin 3 cu rubunde Susada mescid insa etdirdi ki bu indi Asagi Govher aga mescidi adlanir ve xarabaligi hal hazirda Susada durur 1884 1885 ci illerde ise o Susada vaxtile ata babasinin tikdirdiyi mescidi temir ve berpa etdirdi hansi ki hemin mescid hal hazirda da durur ve Yuxari Govheraga mescidi adi ile taninir Meclisi feramusan in mesgeleleri cox vaxt bu mescidin hucrelerinde kecirilerdi Bezi menbelerde Govher aganin ozunun de qezel ve fexriyyelerinin oldugu gosterilir Edebi irsinden helelik azerbaycanca bir beyt farsca bir ferd beyt melumdur X Natevani terbiye edib boyutmus ona musiqini seri resmi sevdirmisdir 1888 ci ilde Kerbelada defn edilib MenbeEnver Cingizoglu Cavansir eli Saricalilar Baki Mutercim 2015 352 s IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej tom II Tiflis 1868 str 695 1415 2021 05 10 tarixinde Istifade tarixi 2013 07 24 Govher aga 1806 ci ilde Ceferqulu xan Xoyskiye ere gedende onun 16 yasinda olmasi gosterilir bax Dubrovin Nikolaj Fedorovich Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze tom VII str 53 Mirze Feteli Axundovun sohbetlerinden 2016 03 26 at the Wayback Machine S Peterburg 1887 2016 03 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 25 Mirze Feteli Axundova gore Qarabag xani Ibrahimxelil xanin ruslar terefinden oldurulmesinden sonra onun yerine en real namized 18 yasli nevesi Cefer aga imis Lakin Ibrahim xanin ikinci o lu Mehdiqulu aga Tiflisde Qraf Qudovicin serencaminda olan Ceferqulu xan Xoyski ile gizli danisiqlar aparir ve ozunun xan teyin edileceyi teqdirde Cenubi Qafqaz gozeli hesab edilen bacisi Govher agani ona 60 yasli Ceferqulu xana ere verececeyini bildirir Ceferqulu xan ise Govher aganin gozelliyine gore bu teklifden boyun qacira bilmir ve qraf Qudovici Mehdiqulu xani xan teyin etmeye razi salir bax Dubrovin Nikolaj Fedorovich Istoriya vojny i vladychestva russkih na Kavkaze tom VII str 53 Mirze Feteli Axundovun sohbetlerinden 2016 03 26 at the Wayback Machine Akty sobrannye Kavkazskoj arheograficheskoj komissiej tom VI chast pervaya Tiflis 1874 str 755 2021 05 10 tarixinde Istifade tarixi 2012 11 21 2016 03 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 10 25 Hemcinin baxCavansirler